Dolnośląska Organizacja Turystyczna - Podziemia - Dolny Śląsk - broszura 16 s.pdf

(1499 KB) Pobierz

Podziemny

Dolny Śląsk

849431492.218.png

849431492.229.png

849431492.240.png

849431492.251.png

849431492.001.png

849431492.012.png

849431492.023.png

849431492.034.png

849431492.045.png

849431492.056.png

849431492.067.png

849431492.078.png

849431492.089.png

849431492.100.png

849431492.111.png

849431492.122.png

849431492.133.png

849431492.144.png

849431492.154.png

849431492.165.png

849431492.175.png

849431492.186.png

849431492.187.png

849431492.188.png

849431492.189.png

849431492.190.png

849431492.191.png

849431492.192.png

Podziemny Dolny Śląsk

1. Podziemia pod zamkiem Książ

Położenie

Powiat: wałbrzyski

Gmina: Wałbrzych

Zamek znajduje się w granicach Wałbrzycha,

na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowe-

go. Jest jednym z elementów Szlaku Zamków

Piastowskich.

części zamku. Po wojnie odkryto także dwa

tunele wjazdowe do podziemi, co – według

niektórych badaczy – świadczy o zamierze-

niach poprowadzenia do zamku podziemnej

linii kolejowej.

Współczesność:

Według jednych hipotez podziemny kompleks

pod zamkiem Książ przygotowywany był pod

nową kwaterę główną Hitlera. Według innych

miało się tu znajdować potężne centrum do-

wodzenia dla kompleksu podziemnych fabryk

i laboratoriów, zajmujących się badaniami nad

Rys historyczny

Dzieje Zamku Książ były bardzo burzliwe.

W ciągu wieków wielokrotnie zmieniał on

właścicieli, by wreszcie w 1509 roku stać się

własnością jednego z najbogatszych rodów

śląskich – Hochbergów. W ich władaniu po-

został do czasów II wojny światowej, kiedy to

barokowa rezydencja wraz z przyległymi ob-

szarami otoczono zasiekami z drutu kolczaste-

go, a wewnątrz Zamku rozpoczęły się prace

budowlane (1943 rok). Akcja była prowadzo-

na w ramach Operacji Riese (niem.: Olbrzym)

i otrzymała kryptonim Brabant 1.

W skale pod zamkiem wykuto sieć korytarzy,

mających długość prawie 900 metrów i się-

gających 50 metrów w głąb. Z podziemnego

labiryntu na powierzchnię wiódł centralny

szyb transportowy, a osobnymi windami

można się również dostać do barokowej

7

1

nowymi rodzajami broni. Obie hipotezy są

równie prawdopodobne. Istnieją bowiem hi-

storycznie potwierdzone zeznania świadków,

według których Hitler wielokrotnie dawał

wyraz swej fascynacji bronią bakteriologiczną

i elektroniczną wysokich częstotliwości. Obie

w domyśle miały służyć zniszczeniu wrogów

Führera i czystej rasy nordyckiej.

Tuż przed nadejściem wojsk radzieckich tunele

zostały zaminowane. Do niektórych korytarzy

można się było dostać jeszcze w 1947 roku,

lecz niedługo potem strefy wlotów zostały

zasypane.

Od tego czasu zagadkowe podziemne tune-

le pod zamkiem Książ poruszają wyobraźnię

i budzą emocje. Poszukiwacze skarbów są

przekonani, że to tam właśnie została ukryta

zaginiona Bursztynowa Komnata, albo co naj-

mniej dzieła sztuki i kosztowności zrabowane

przez hitlerowców na terenie Dolnego Śląska.

Jak dotąd nie udało się ustalić, co tak na-

prawdę jest za zwałami ziemi zagradzającymi

wejście do podziemnych tuneli.

5

12

2

3

4

13

6

11

10

9

8

Kontakt:

Piastów Śląskich 1, 58-306 Wałbrzych

tel. +48 74 6643800, fax +48 74 6643850

e-mail: marketing@ksiaz.walbrzych.pl

www.ksiaz.walbrzych.pl

tekst: Katarzyna Piątkowska

projekt: Orfin studio

zdjęcia: Archiwum DOT

3

849431492.193.png

849431492.194.png

849431492.195.png

849431492.196.png

849431492.197.png

849431492.198.png

849431492.199.png

849431492.200.png

849431492.201.png

849431492.202.png

849431492.203.png

849431492.204.png

849431492.205.png

849431492.206.png

849431492.207.png

849431492.208.png

849431492.209.png

849431492.210.png

849431492.211.png

849431492.212.png

849431492.213.png

849431492.214.png

849431492.215.png

849431492.216.png

849431492.217.png

849431492.219.png

849431492.220.png

849431492.221.png

849431492.222.png

849431492.223.png

849431492.224.png

849431492.225.png

849431492.226.png

849431492.227.png

849431492.228.png

849431492.230.png

849431492.231.png

849431492.232.png

849431492.233.png

849431492.234.png

849431492.235.png

849431492.236.png

849431492.237.png

849431492.238.png

849431492.239.png

849431492.241.png

849431492.242.png

849431492.243.png

849431492.244.png

849431492.245.png

849431492.246.png

849431492.247.png

849431492.248.png

849431492.249.png

849431492.250.png

849431492.252.png

849431492.253.png

849431492.254.png

849431492.255.png

849431492.256.png

849431492.257.png

849431492.258.png

849431492.259.png

849431492.260.png

849431492.261.png

849431492.002.png

849431492.003.png

849431492.004.png

849431492.005.png

849431492.006.png

849431492.007.png

849431492.008.png

849431492.009.png

849431492.010.png

849431492.011.png

849431492.013.png

849431492.014.png

849431492.015.png

849431492.016.png

849431492.017.png

849431492.018.png

849431492.019.png

849431492.020.png

849431492.021.png

849431492.022.png

849431492.024.png

849431492.025.png

849431492.026.png

849431492.027.png

849431492.028.png

849431492.029.png

849431492.030.png

849431492.031.png

849431492.032.png

849431492.033.png

849431492.035.png

849431492.036.png

849431492.037.png

849431492.038.png

849431492.039.png

849431492.040.png

849431492.041.png

849431492.042.png

849431492.043.png

849431492.044.png

849431492.046.png

849431492.047.png

849431492.048.png

849431492.049.png

849431492.050.png

849431492.051.png

849431492.052.png

849431492.053.png

849431492.054.png

849431492.055.png

849431492.057.png

849431492.058.png

849431492.059.png

849431492.060.png

849431492.061.png

849431492.062.png

849431492.063.png

849431492.064.png

849431492.065.png

849431492.066.png

849431492.068.png

849431492.069.png

849431492.070.png

849431492.071.png

849431492.072.png

849431492.073.png

849431492.074.png

849431492.075.png

849431492.076.png

849431492.077.png

849431492.079.png

849431492.080.png

849431492.081.png

849431492.082.png

849431492.083.png

849431492.084.png

849431492.085.png

849431492.086.png

849431492.087.png

849431492.088.png

849431492.090.png

849431492.091.png

849431492.092.png

849431492.093.png

849431492.094.png

849431492.095.png

849431492.096.png

849431492.097.png

849431492.098.png

849431492.099.png

849431492.101.png

849431492.102.png

849431492.103.png

849431492.104.png

849431492.105.png

849431492.106.png

849431492.107.png

849431492.108.png

849431492.109.png

849431492.110.png

849431492.112.png

849431492.113.png

849431492.114.png

849431492.115.png

849431492.116.png

849431492.117.png

849431492.118.png

849431492.119.png

849431492.120.png

849431492.121.png

849431492.123.png

849431492.124.png

849431492.125.png

849431492.126.png

849431492.127.png

849431492.128.png

849431492.129.png

849431492.130.png

849431492.131.png

849431492.132.png

849431492.134.png

849431492.135.png

849431492.136.png

849431492.137.png

849431492.138.png

849431492.139.png

849431492.140.png

849431492.141.png

849431492.142.png

849431492.143.png

Podziemny Dolny Śląsk

2. Podziemne Miasto Osówka w Głuszycy

3. Sztolnie w Walimiu

Położenie

Powiat: wałbrzyski

Gmina: Walim

Współczesność

Podziemna trasa turystyczna w Walimu wie-

dzie przez wydrążone w skale wielkie hale,

niskie bunkry wzmocnione żelbetonem i dłu-

gie korytarze. W części naziemnej zobaczyć

można pozostałości infrastruktury niezbędnej

do funkcjonowania podziemi, tj. obozy, war-

sztaty, magazyny, fundamenty kruszarek, be-

toniarek i kompresorów wtłaczających świeże

powietrze do sztolni. Zwiedzając tajemnicze

korytarze wypada wspomnieć tysiące istnień

ludzkich, które pochłonęła ta budowa.

Rys historyczny

Od 1943 roku w rejonie Gór Sowich Niemcy

prowadzili prace budowlane pod kryptoni-

mem „Riese” (niem.: olbrzym). Prace były za-

krojone na szeroką skalę i obejmowały budo-

wę kompleksów „Rzeczka”, „Jugowice Górne

– Jawornik”, „Włodarz”, „Osówka”, „Soboń”,

„Sokolec – Gontowa” i „Książ”. Sztolnie i hale

drążono typowymi metodami górniczymi: do

najwyższej tajności. Co do celu badacze nie są

zgodni. Według jednych miała to być tajna kwa-

tera Adolfa Hitlera. Inni upierają się, że w wy-

kuwanych w skale ogromnych halach odbywać

się miała produkcja tajnej broni. Naziemna część

budowli, stanowiąca wyloty szybów wentyla-

cyjnych i wyjść awaryjnych jest zmyślnie ukryta

w pagórkach i zieleni okolicznego lasu. Wykorzy-

stano do nich najnowocześniejsze, innowacyjne

materiały, jak np. siatki maskujące z pierwszych

tworzyw sztucznych. Dziś pozostałości tych sia-

tek można oglądać wewnątrz podziemnych hal.

Położenie

Powiat: wałbrzyski

Gmina: Głuszyca, Góry Sowie

Rys historyczny

Prace budowlane rozpoczęto w 1943 roku,

a wykorzystywano do nich robotników przymu-

sowych i więźniów z obozu koncentracyjnego

Ross-Rosen. Wielu z nich już nigdy nie ujrzało

światła dziennego; zmarli z wyczerpania kator-

żniczą pracą przy wykuwaniu ogromnych hal

w twardej skale. Dzienna racja pokarmowa

była tak mała, że nawet najsilniejsi więźniowie

szybko opadali z sił. Akcja była częścią projektu

„Riese” (niem.: Olbrzym) i objęto ją klauzulą

Współczesność

Trasa turystyczna jest przewidziana na około

godzinę. Zwiedzający przechodzą przez ogrom-

ne hale kilkunastometrowej wysokości oraz

mniejsze pomieszczenia, wylane betonem,

w charakterze podobne do bunkrów. Eksponaty

to głównie pamiątki po robotnikach przymu-

sowych i więźniach: cynowe kubki, wygięte

sztućce, obtłuczone naczynia. Są tu też hełmy,

łuski i fragmenty ubrań. Trasa wiedzie do dwóch

charakterystycznych obiektów o umownych na-

zwach „Kasyno” i „Siłownia”. „Kasyno” posiada

otwory okienne, ocieplenie ścian, przewody

wentylacyjne, a jego strop ma kształt niecki,

którą zamierzano wypełnić dla celów masku-

jących ziemią i roślinnością. „Siłownię”, której

przeznaczenie de facto nie jest znane, cechują

włazy ze stalowymi klamrami.

Osówka jest najciekawszym i najdłuższym

kompleksem wybudowanym w Górach So-

wich, udostępnionym dla ruchu turystycznego.

W 2006 roku Osówka wygrała konkurs Dolno-

śląskiej Organizacji Turystycznej na najciekaw-

szą atrakcję turystyczną regionu.

wywierconych w skałach otworów wkładano

materiały wybuchowe i wysadzano je, a uro-

bek wywożono na powierzchnię kolejkami

wąskotorowymi. Budowa nigdy nie została

ukończona, a pozostało po niej wiele pod-

ziemnych kompleksów naziemnych budowli,

których przeznaczenia można się jedynie

domyślać. Niezwykłość i tajemniczość tych

obiektów przyciąga na Dolny Śląsk poszu-

kiwaczy przygód i skarbów, ale też zawodo-

wych eksploratorów podziemnego świata

i naukowców.

Kontakt

Muzeum Sztolni Walimskich,

ul. 3 Maja 26, 58-320 Walim

tel./fax +48 74 8457300

tel. kom. +48 607171920

e-mail: muzeum@sztolnie.pl

www.sztolnie.pl

Kontakt

Biuro Informacji Turystycznej,

ul. Grunwaldzka 20, 58-340 Głuszyca

tel. +48 74 8456220, fax +48 74 8456332

e-mail: biuro@osowka.pl

www.gluszyca.com

4

5

849431492.145.png

849431492.146.png

849431492.147.png

849431492.148.png

849431492.149.png

849431492.150.png

849431492.151.png

849431492.152.png

849431492.153.png

Podziemny Dolny Śląsk

4. Kopalnia węgla w Nowej Rudzie

5. Sztolnie w Kowarach

Położenie

Powiat: jeleniogórski

Gmina: Kowary

rocznie (1891). 10 maja 1940 roku w kopalni

miała miejsce tragedia – na skutek tzw. wy-

rzutu gazowo – skalnego zginęło 187 górników.

Po tej katastrofie w kopalni zaostrzono rygory

prowadzenia wyrobisk górniczych. Po wojnie

trzy noworudzkie kopalnie połączono w jedną

pod nazwą Nowa Ruda. Wydobywano tu mało

zasiarczony węgiel koksujący najwyższej jako-

ści. Jednakże skomplikowana budowa geolo-

giczna złoża uniemożliwiała zmechanizowanie

prac pod ziemią. Z czasem więc eksploatacja

węgla stawała się coraz bardziej kosztowna,

aż wreszcie – nieopłacalna. Kopalnie zostały

zamknięte w 1994 roku.

Rys historyczny

Kopalnia w Kowarach został najprawdopodob-

niej założona przez Walonów (Walończyków)

– lud górniczy przybyły na Dolny Śląsk z zacho-

du Europy. Legenda głosi, że byli oni obdarzeni

umiejętnością odnajdywania szlachetnych ka-

mieni i metali. Patronem Walończyków był św.

Wawrzyniec, który z czasem stał się patronem

wszystkich poszukiwaczy ludzi gór. W latach

Położenie

Powiat: kłodzki

Gmina: Nowa Ruda

Współczesność

Podziemna Trasa Turystyczna to 1,5-godzinna

podróż w przeszłość. Można na własne oczy

zobaczyć podziemne wyrobiska o długości

ponad 700 metrów. Obejrzymy zabezpieczenia

chodników, dawne maszyny górnicze i zapo-

znamy z dawnymi metodami pracy górników.

Przejedziemy się w wagonikach, służących

dawniej do transportu urobku. Wielką atrakcją

podziemi są skamieniałe pnie drzew, pocho-

dzące sprzed ponad 250 mln lat oraz okaz

skamieniałej araukarii, stanowiącą ewenement

Rys historyczny

Początki górnictwa na tym terenie sięgają XV

wieku. Odkrycie tutaj złoża nie było trudne,

gdyż warunki geologiczne umiejscowiły węgiel

bardzo płytko. Poważnego znaczenia górnictwo

nabrało dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku,

kiedy to osiągnięcia techniki pozwoliły na bu-

dowę sztolni odwadniających. Przełom wieku

XVIII i XIX przyniósł rosnący popyt na węgiel

dwudziestych XX wieku w sztolniach po wydo-

byciu rudy żelaza Niemcy znaleźli uran i rozpo-

częli jego wydobycie. Uran z Kowar w czasie II

wojny światowej trafiał do niemieckich labora-

toriów, gdzie był przedmiotem badań i analiz w

pracach nad bronią atomową. Po wojnie w tym

samym celu kontynuowano wydobycie uranu

dla ZSRR. Do 1973 roku w kopalni kowarskiej

wydrążono łącznie 24 sztolnie do głębokości

700 metrów. W tym samym roku kopalnię

przejęła Politechnika Wrocławska dla celów

prowadzenia badań naukowych nad materia-

łami wybuchowymi i do zajęć dla studentów

górnictwa. Odkrycie leczniczych właściwości

radonu na terenie byłej kopalni Pogórze za-

owocowało utworzeniem trzeciego w Europie

Podziemnego Inhalatorium Radonowego, gdzie

skutecznie leczy się choroby układu krążenia.

stwarzają niepowtarzalną okazję zapoznania się

z tradycjami górniczymi i dziejami Walonów,

ich narzędziami i tajemnymi znakami.

Kontakt

Podziemna Trasa Turystyczna Sztolnie Kowary

ul. Podgórze 55, 58-530 Kowary k. Karpacza

tel. +48 75 75 28 458

e-mail: biuro@sztolniekowary.com

www.sztolniekowary.com

stanowiący paliwo do maszyn parowych

w powstających wówczas masowo zakła-

dach przemysłowych. To z kolei spowodowało

wzrost liczby kopalń, ilości zatrudnienia i wydo-

bycia. Kopalnia Piast w Nowej Rudzie powstała

w 1742 roku. Do 1869 roku wydobycie węgla

odbywało się przy pomocy sztolni. Zresztą było

to dość małe wydobycie: w 1840 roku wynio-

sło niecałe 3,5 tys. ton. Odkrycie złoża łupku

ogniotrwałego oraz rozbudowa linii kolejowej

na trasie Wałbrzych – Kłodzko dało kopalni

nowe możliwości. Wielkość wydobycia wzro-

sła do ponad 80 tys. ton węgla i 35 tys. łupku

w skali światowej. Podziemnej wyprawie kolo-

rytu dodaje duch – skarbnik, strzegący tajem-

nic kopalni. Do dziś mieszka on w sztolni i po-

trafi nieźle przestraszyć turystów, wyskakując

na nich znienacka i groźnie pohukując.

Współczesność

Kowarska podziemna trasa turystyczna jest

jednocześnie muzeum technik wydobywczych.

W tzw. „Labiryncie Uranosa” czeka na zwiedza-

jących „Skarbiec Walonów” – jedyny w swoim

rodzaju zbiór minerałów i kamieni szlachetnych

z kolekcji Sudeckiego Bractwa Walońskiego.

Eksponaty zebrane w podziemnych korytarzach

Kontakt

Podziemna Turystyczna Kopalnia Węgla

ul. Obozowa 4, 57-401 Nowa Ruda

tel. +48 74 872 79 11

6

7

849431492.155.png

849431492.156.png

849431492.157.png

849431492.158.png

849431492.159.png

849431492.160.png

849431492.161.png

849431492.162.png

849431492.163.png

849431492.164.png

849431492.166.png

849431492.167.png

849431492.168.png

Podziemny Dolny Śląsk

6. Kopalnia złota w Złotym Stoku

7. Kopalnia Złota „Aurelia” w Złotoryi

Położenie

Powiat: złotoryjski

Gmina: Złotoryja

Rys historyczny

Nieznana jest dokładna data powstania kopal-

ni „Aurelia”. Historyczne przekazy wspominają

o sztolni wykutej około roku 1660; inne chod-

niki i szybiki powstały najprawdopodobniej

już w XX wieku w celach poszukiwawc-

zych. W czasie II wojny światowej część

korytarzy została zasypana z niewiadomych

przyczyn. Podejrzewa się o to wycofujących

się żołnierzy niemieckich. Kopalnia została

udostępniona turystom w 1973 roku. Aura

tajemniczości, otaczająca „Aurelię” przyciąga

poszukiwaczy przygód i zawodowych eksplor-

atorów podziemnego świata. W 1997 roku

odkryty został 28-metrowej długości „Szyb

Karola”, który w przyszłości planuje się

udostępnić turystom.

Położenie

Powiat: ząbkowicki

Gmina: Złoty Stok

przygotowanych tras. Dla mniej wymagają-

cych przygotowano spokojną marszrutę przez

podziemne korytarze. Dla żądnych wrażeń

– spływ podziemną rzeką. Jedni i drudzy za-

mierają z zachwytu na widok jedynego w Pol-

sce i unikalnego w skali Europy przepięknego

podziemnego wodospadu. W kopalni w Złotym

Stoku wciąż jest wiele do odkrycia. Poszuki-

wacze przygód mogą się natknąć na szczątki

górników, których ciała nie zostały odnalezione

po dawnej katastrofie lub tajemnice III Rzeszy

od lat ukryte w zawalonych korytarzach.

Po doznaniach podziemnego świata można

skorzystać z atrakcji największego obecnie

w Polsce parku linowego, który szczyci się

najdłuższymi zjazdami tyrolskimi. Zaś poszuki-

Rys historyczny

W okolicach Złotego Stoku wydobywano

kruszce z ziemi już ok. 2000 r. p.n.e. W wiekach

średnich polami wydobywczymi zajmowali

cystersi z Kamieńca Ząbkowickiego, którzy

otrzymali te tereny w darze od księcia Henryka

IV Probusa. W XV wieku udziały w złotosto-

ckim interesie kopalnianym wykupił sam Wit

Stwosz, inwestując pieniądze, które zarobił

za wykonanie ołtarza w Kościele Mariackim

Krakowie. Niestety, nie była to dobra lokata

kapitału, gdyż złoża zaczęły się wyczerpywać

i rzeźbiarz zbankrutował. W desperacji zdobył

się na fałszerstwo weksla, za co został skazany

o osadzony w lochu. W XVI wieku Złoty Stok

przeżywał rozkwit – jego 200 kopalni dostar-

czało na europejski rynek 8% całej produkcji

złota. Kolejnym zwrot w historii miasta było

osiedlenie się tutaj znanego aptekarza i alche-

mika Hansa Schärffenberga, który opracował

technologię odzyskiwania arszeniku z rud

arsenowych. Dzięki niemu Złoty Stok na 100

lat stał się głównym światowym producentem

arszeniku.

II wojnę światową kopalnia przetrwała w prak-

tycznie nienaruszonym stanie. W 1948 roku

zarządzono poszukiwania nowych złóż, ale

w 1962 roku z niewyjaśnionych przyczyn

zakończono działalność wydobywczą w ko-

palni. W związku z tym nie odpompowywano

już cyrkulującej w sposób naturalny wody

i w krótkim czasie kopalnia została całkowi-

cie zalana. W ciągu ponad 700 lat w Złotym

Stoku wydobyto ok. 16 ton czystego złota. Po

35 latach osuszono część sztolni i rozpoczęto

przygotowania do otwarcia podziemnej trasy

turystycznej.

Współczesność

Trasa obecnie udostępniona turystom ma

długość ok. 100 metrów. Idąc, poruszamy

się wąskimi, niskimi korytarzami o słabym

oświetleniu. Z uwagi na te utrudnienia obiekt

nie jest przyjazny dla osób niepełnosprawnych.

Sztolnia została wykuta w bardzo twardej

skale diabazowej. Od głównego chodnika

odchodzą liczne boczne korytarze, a także szyb

wentylacyjny, aktualnie zamieszkały przez ni-

etoperze. W podziemiach panuje stała tem-

peratura + 8 ˚ C. Z kopalnią związanych jest

wiele ciekawych legend. Jedna z nich opowi-

ada o mnichu, który w wyniku nieszczęśliwej

śmierci i rzuconego przekleństwa błąka się do

dnia dzisiejszego pod ziemią. Często słyszy

się jego szloch i zawodzenie.

wacze wrażeń estetycznych powinni się udać

do centrum miasteczka, by dać się oczarować

zabytkowym kamieniczkom, ze słynną Kamie-

nicą Fuggerów na czele.

Kontakt

Złotoryjski Ośrodek Kultury i Rekreacji

pl. Reymonta 5, 59-500 Złotoryja

tel./fax +48 76 8783 374

w godz. 8.00–15.00

Kontakt

Kopalnia Złota w Złotym Stoku

ul. Złota 7, 57-250 Złoty Stok

tel. +48 74 8175574, tel.+48 74 8175508,

fax +48 74 817612

e-mail: biuro@kopalniazlota.pl

www.kopalniazlota.pl

Współczesność

Dziś podziemna trasa turystyczna w Złotym

Stoku należy do najatrakcyjniejszych i najlepiej

8

9

849431492.169.png

849431492.170.png

849431492.171.png

849431492.172.png

849431492.173.png

849431492.174.png

849431492.176.png

849431492.177.png

849431492.178.png

849431492.179.png

849431492.180.png

849431492.181.png

849431492.182.png

849431492.183.png

849431492.184.png

849431492.185.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Piotr Kruszyński - Wojenne tajemnice zamku Książ.pdf (3322 KB)
Dolnośląska Organizacja Turystyczna - Podziemia - Dolny Śląsk - broszura 16 s.pdf (1499 KB)
STARY WAŁBRZYCH I.avi (121211 KB)
Herby miast.jpg (302 KB)
Waldenburg r.1908.jpg (206 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin