Ziarnko piasku - pismo anty-neoliberalne - cz3.pdf - CZCIONKI FONTS - InzChemiczna

ziarnko piasku

nr. 1 (3) listopad 2003

System emerytalny

w Polsce

gra hazardowa,

w której biedni stracą a bogaci zyskają

pismo Stowarzyszenia ATTAC Polska

ATTAC Polska

skr. pocztowa 67

25-953 Kielce 12

tel./fax.: (041) 344 71 34

(godz. 9.00-16.00)

tel. 0 602 25 77 33

e-mail: attac@attac.pl

polska@attac.org

Ziarnko piasku

czyli kijem

w szprychy

na której jest masa ciekawych tekstów

autorów (polskich i zagranicznych) cen-

zurowanych w wielkich, proliberalnych

mediach. Jedną z największych zasług

ATTAC jest to, że pozwala on na wspól-

ne działanie osobom o różnych poglą-

dach politycznych, chcących razem wal-

czyć z liberalnym zagrożeniem.

Do tej pory ATTAC w Polsce wydał

2 numery biuletynu pt. Bibuła. Na

ostatnim walnym spotkaniu członków

stowarzyszenia, jakie odbyło się 26 paź-

dziernika w Katowicach, zadecydowano

o zmianie formuły tego wydawnictwa:

Od tej pory ma ono wychodzić regular-

nie jako (przynajmniej na razie) kwar-

talnik, mają znajdować się materiały

szeroko analizujące konkretne zjawisko,

konkretny problem — w tym numerze

jest to system emerytalny. Wraz ze

zmianą koncepcji konieczna była także

zmiana tytułu.

Czekamy na Wasze opinie i propozycje

dotyczące Ziarnka piasku, chcemy, żeby

wpływ na to pismo miało możliwie jak

najwięcej ludzi. Czekamy na Waszą po-

moc merytoryczną w opracowywaniu

kolejnych materiałów, czekamy na po-

moc w dystrybucji pisma.

Czekamy także na wsparcie finansowe.

Jak na razie wydawanie tego pisma uza-

leżnione jest od dobrej woli i dobrowol-

nych zrzutek członków i sympatyków

ATTAC Polska. Chcąc mieć zapewnione

przynajmniej pozory stabilności redak-

cyjnej, muszą się także znaleźć pienią-

dze na wydawanie pisma. Listę darczyń-

ców będziemy drukowali w kolejnych

numerach, chcąc uniknąć nieprzyjem-

nych sytuacji i podejrzeń.

Oddziały regionalne

W grudniu 1997 roku francuski mie-

sięcznik Le Monde Diplomatique opu-

blikował artykuł Ignacio Ramoneta pro-

ponującego stworzenie ruchu społeczne-

go będącego w stanie skutecznie prze-

ciwstawić się dominacji światowego ryn-

ku finansowego. Reakcja była szybka.

Już w czerwcu 1998 we Francji powoła-

no Stowarzyszenia na Rzecz Opodatko-

wania Przepływów Finansowych w inte-

resie Obywateli (czyli po francusku AT-

TAC). Wśród założycieli ATTAC były

m. in. związki zawodowe (federacje

branżowe CGT, lewica CFDT, nauczy-

cielski związek FSU), organizacje bezro-

botnych, organizacje obrony praw ko-

biet, rolnicza organizacja Konfederacja

Chłopska, redakcje kilku pism. Pomysł

na ATTAC szybko przekroczył granice

Francji, dzisiaj stowarzyszenie posiada

swoje oddziały w ponad 40 państwach

świata — głownie w Europie zachod-

niej, ale także w Europie środkowo-

wschodniej, Ameryce Południowej, Azji,

Afryce. Dzisiaj ATTAC jest jednym

z największych organizacji przeciwsta-

wiających się liberalnemu charakterowi

globalizacji. Jednym z podstawowych

celów ATTAC jest wprowadzenie opo-

datkowania międzynarodowych przepły-

wów finansowych — czyli to, co ok. 30

lat temu proponował amerykański

ekonomista, laureat Nagrody Nobla, Ja-

mes Tobin (stąd pomysł ten popularnie

nazywany jest podatkiem Tobina).

Podatek ten jak mówił Tobin miał być

ziarenkiem piasku wrzuconym w tryby

światowego rynku finansowego.

We wrześniu 2001 roku w Gdańsku od-

było się spotkanie założycielskie stowa-

rzyszenia ATTAC Polska. Od tego cza-

su, pomimo skromnych zasobów ludz-

kich i finansowych, udało się Stowarzy-

szeniu zorganizować wiele spotkań

i dyskusji w całym kraju, polski ATTAC

współpracował przy organizacji wielu

demonstracji i pikiet (w tym związko-

wych i przeciwko wojnie w Afganistanie

i Iraku), stworzono stronę internetową,

Warszawa

Andrzej Smosarski

tel. 0 503 332 558

e-mail: kraj@attac.pl

Kraków

Łukasz Konsor

tel. 0 605 833 437

e-mail: inter@attac.pl

Śląsk

Dariusz Zalega

tel. 0 503 168 948

e-mail: darekzal@yahoo.com

Gdynia

Stefan Adamski

e-mail: stefan@gdynia.com

Kielce

Andrzej Matys

tel. 0 694 995 456

e-mail: attac3@attac.pl

Olsztyn

Ryszard Prątkowski

e-mail: pratkowskir@indykpol.com.pl

Wrocław

Bartosz Bieszczad

e-mail: b_bieszczad@poczta.onet.pl

Redakcja

Łódź

Marcin Gonda

e-mail: mgonda@o2.pl

Rzeszów

Paweł Nocoń

e-mail: pawelnocon@wp.pl

Możesz z nami nawiązać

kontakt pod następującymi

adresami:

media@attac.pl

Dariusz Ciepiela

Skr. Poczt. 1429

40-001 Katowice 1

Oto numer naszego konta:

Millennium BIG Bank Gdański S.A. 11-11602202-0000000028554399

ziarnko piasku 02

Jedynymi wygranymi reformy emerytalnej

są instytucje finansowe i najbogatsi Polacy

Złodzieje

emerytur

bec wprowadzanej reformy emerytalnej.

Media, które uzyskiwały ogromne wy-

pływy z reklam funduszy emerytalnych, nie by-

ły skłonne do krytykowania reformy. Efektow-

nemu wejściu funduszy sprzyjały też problemy

ZUS, związane z rosnącym bezrobociem (a więc

rzeszą osób nie płacących składek). Pracodawcy

liczyli, że dzięki mniejszej składce zmniejszą się

koszty siły roboczej, budżet, że nie będzie mu-

siał dopłacać do ZUS-u, a przyszli emeryci liczą

na większe emerytury. Wyglądało to tak, jakby

twórcy repartycyjnych systemów emerytalnych

(takich jak ZUS) byli kretynami, nie wprowa-

dzając od razu funduszy emerytalnych.

Reforma w cudowny sposób miała temu

wszystkiemu zaradzić. W 1999 r. Ewa Lewicka,

pełnomocnik rządu ds. reformy systemu zabez-

pieczenia społecznego wyliczała, że mężczyzna

w wieku 45 lat, który pracował od 21 roku życia

i zarabiał przez cały okres średnią krajową z I fi-

laru będzie otrzymywał 11.424 zł, z II filaru

282 zł, czyli razem 1706 zł.

Pierwszy alarm

Cztery lata po wprowadzeniu reformy pojawiły

się pierwsze oznaki nawalania systemu. NIK

stwierdził, że emerytura mężczyzny może wy-

nieść ok. 44% przeciętnego wynagrodzenia

w przypadku mężczyzny, a 34% — kobiety. Po-

dobne wielkości podawały Urząd Nadzoru nad

Funduszami Emerytalnymi i Instytut Badań na

Gospodarką Rynkową (przy czym Instytut obni-

żał wielkość przewidywanej emerytury kobiet

do 20-23%). Obecnie emerytura to ok. 60%

przeciętnego wynagrodzenia.

- Nie straszyć, na Boga! — oburzył się mini-

ster pracy i polityki społecznej Jerzy Hausner,

krytykując alarmistyczny raport UNFE.

- Nie można prognozować 30 lat na podsta-

wie dwóch lat istnienia nowego systemu! — bro-

nił się prof. Marek Góra, współtwórca nowego

systemu emerytalnego.

Trzy filary

Reforma emerytalna wprowadzona w 1998 r.

oparta była na wprowadzeniu trzech filarów:

I filar -12% składki emerytalnej pozostaje

w ZUS, II filar — 7,3% trafia na fundusz eme-

rytalny wybrany przez pracownika; III filar — to

dodatkowa, dobrowolna emerytura z funduszu

emerytalnego utworzonego ewentualnie przez

pracodawcę.

Obowiązujący wcześniej system ubezpieczeń

społecznych oparty był na zasadzie repartycyj-

nej, inaczej — solidarności międzypokoleniowej.

Zebrane składki emerytalne były natychmiast

wypłacane emerytom i rencistom, a ewentualne

niedobory finansował budżet państwa. Z cza-

sem system ten pochłaniał coraz większą część

budżetu, a składki — bez wyraźnego wyodręb-

nienia świadczeń rentowych, wypadkowych

i chorobowych, miały tendencje rosnącą, prze-

chodząc od 25% w 1981 r. do 45% w latach 90.

Jednak głównym argumentem przemawiają-

cym za reformą miały być procesy demograficz-

ne. W 2000 r. 16% polskiego społeczeństwa sta-

nowiły osoby powyżej 60 roku życia, a w 2020

według prognoz mają one stanowić 22%. Wycią-

gnięto alarmistyczne dane dotyczące liczby za-

trudnionych przypadających na jednego emery-

ta (2,2 w 1990 r. a 30 lat później — 1,76).

Nie tylko Polska

Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że reforma eme−

rytalna była polskim pomysłem. Już w 1994 r. Bank

Światowy zaproponował w swoim raporcie ('Aver−

ting the Old Age: Policies to Protect the Old and

Promote Growth) rozwiązania dokładnie takie jak

przyjęte w Polsce, oparte właśnie na trzech filarach.

Podczas szczytu Unii Europejskiej w Barcelonie

przyjęto dokument zakładający stopniowe podwyż−

szanie wieku emerytalnego w krajach UE o 5 lat do

2010 roku.

03 ziarnko piasku

R zadko dało się usłyszeć głosy krytyki wo-

'Interational Herald Tribune' (22.02.2002) analizu−

jąc dwa studia uniwersyteckie dotyczące systemów

emerytalnych w USA dochodzi do następujących

wniosków: między 1983 i 1998 r., w odróżnieniu od

publicznego systemu ubezpieczeń i systemów gwa−

rantujących stały poziom dochodów, emerytury wy−

płacane przez amerykańskie fundusze emerytalne —

zależne od wahań giełdowych — przyczyniły się do

stagnacji, a nawet spadku dochodów większości ro−

dzin, z wyjątkiem 20% najbogatszych (których do−

chody wzrosły o 19%). Fundusze emerytalne zwięk−

szają więc nierówności społeczne i 'wielu Ameryka−

nów będzie dysponować mniejszą częścią swoich

dochodów z czasów pracy, kiedy pójdą na emerytu−

rę' — podsumowuje IHT.

fundusze emerytalne z Polski. Tylko w marcu br.

wartość indeksów WIG spadła o 1,7%, a WIG-

-Telekom (nowe technologie!) aż o 13,8%. Nie

dziwi więc, że w tym okresie największe zyski

uzyskał SKARBIEC-Emerytura, który... zredu-

kował udział akcji w swoim portfelu z 19 do

12% (średni udział akcji w portfelach najwięk-

szych funduszy wynosi ok. 30%, resztę środków

fundusze inwestują przede wszystkim w papiery

Skarbu Państwa).

Wartość jednostek rozrachunkowych fundu-

szy na koniec 1999 r. wynosiła 11,47 zł, a po

dwóch latach — 13,75 zł. Daje to wzrost

o 19,9%, ale w tym okresie inflacja wynosiła

13,23% (wg UNFE, natomiast GUS podaje za

rok 2000 — 10,1%, a za rok 2001 — 5,5%).

Fundusze pobierają prowizje od składki, co

prowadzi do tego, że kwoty, które wpływają na

konto ubezpieczonego są znacznie mniejsze.

Koszty funkcjonowania funduszy zmniejszają

stopę zwrotu z inwestycji o 0,8-1%. Dla osoby

oszczędzającej przez 40 lat może to oznaczać

spadek świadczenia nawet o 20%.

Biurokracja funduszy emerytalnych okazuje

się kosztowniejsza niż ZUS-u. Drogie jest utrzy-

manie samych zarządów, budynków, nie mówiąc

o kosztach kampanii reklamowych — ZUS wy-

gląda przy tym na brzydkie kaczątko.

Dochodzą to tego co najmniej podejrzane

transakcje OFE. Przykładowo: — Pod koniec ub.

r. OFE AIG dokonał zbycia obligacji, a następnie

nabył je po wyższej cenie- wyjawił b. wiceprezes

UNFE Paweł Pelc.

Trudno w takiej sytuacji się dziwić, że zyski

wypracowane przez fundusze emerytalne kształ-

tują się poniżej oprocentowania papierów Skar-

bu Państwa i niewiele przewyższają poziom in-

flacji (nie licząc pechowych klientów Bankowe-

go, którzy stracili realnie w ciągu dwóch lat 7%

wniesionych składek).

Fundusze emerytalne (II filar) miały pozwolić

na zwiększenie emerytury dzięki inwestowaniu

składek w akcje przedsiębiorstw czy obligacje

Skarbu Państwa. Fundusze nie działają jednak

w świecie oderwanym od realnej ekonomii. Re-

formę wprowadzano, kiedy wszyscy byli zapa-

trzeni w oszałamiające wyniki giełd światowych,

kiedy wydawało się — na co dali się nabrać pu-

blicyści i niektórzy ekonomiści, że akcje mogą

nieprzerwanie iść w górę, bez związku z rzeczy-

wistymi wynikami gospodarki. To samooszuki-

wanie nie trwało długo — po krachu finanso-

wym w Azji Południowo-Wschodniej (na którym

straciły amerykańskie fundusze emerytalne),

Rosji i Brazylii, wiosną 2000 r. o 60% spadła

wartość akcji indeksu Nasdaq, na którym noto-

wano spółki związane z nowymi technologiami.

Na mniejsza skalę podobne zjawiska notowa-

no i na warszawskiej giełdzie, gdzie inwestują

Otwarty Fundusz

Emerytalny

Liczba rachunków

ogółem

Kto straci?

AIG

949 682

Allianz

251 381

Wbrew panegirykowi Elżbiety Cichockiej:

„Emerytura — szansa dla młodych”, który

ukazał się podczas wprowadzania reformy

w „Gazecie Wyborczej”, najgorzej na tym wyj-

dą właśnie młodzi.

W nowym systemie emerytalnym lata spę-

dzone w wojsku czy na studiach nie są już li-

czone do emerytury. Wśród ofert pracy dla

młodych ludzi dominują nisko opłacane zaję-

cia, lub wprost praca na czarno, co skazuje

pracujących na niskie składki — a wiec mini-

malną emeryturę. Liberalizacja Kodeksu pracy

jeszcze bardziej pogorszy tę sytuację, gdyż ob-

niży całą siatkę płac i wprowadzi dodatkowe

możliwości niepłacenia składek przez praco-

dawców — bo przecież pracujący na umowy

zlecenie, na które ograniczenia zostaną znie-

sione, nie mają opłacanych składek. Zachęca

Bankowy

415 462

2 544 881

Credit Suisse

404 780

DOM

268 996

Ergo Hestia

465 569

Generali

399 797

ING N-NP

1 957 893

Kredyt Bank

172 632

Pekao

302 344

Pocztylion

491 913

Polsat

152 255

PZU

1 875 945

Sampo

507 771

Skarbiec-Emerytura

684 957

Razem

11 846 258

stan na sierpień 2003

ziarnko piasku 04

się ponadto przyszłych emerytów, aby jak naj-

dłużej pracowali, nawet powyżej 66 lat, choć

w ten sposób blokuje się miejsca pracy w gospo-

darce.

Z ponad 3-milionowej rzeszy bezrobotnych

ledwie co piąty ma prawo do zasiłku, i to tylko

od nich pobierane są składki ubezpieczeniowe.

A skąd emerytury dla reszty?

Już przy wprowadzaniu reformy zakładano

zrównanie ustawowego wieku emerytalnego do

65 lat dla kobiet i mężczyzn. Argumentem był

krótszy okres składkowy u kobiet, wykonywanie

przez nie niżej opłacanych prac i to, że żyją dłu-

żej. Ujawnia to jednak logikę reformy -wcześniej

po prostu koszty były solidarnie rozłożone na

całe społeczeństwo.

Choć minimalna emerytura (do której będzie

dopłacało państwo, gdy okażą się niewystarcza-

jące emerytury z ZUS i funduszy emerytalnego)

zmniejszy się z 39 do 28% średniej płacy, to

i tak budżet będzie musiał więcej dopłacać do

emerytur — w związku z rosnącą liczba osób nie

płacących składek emerytalnych oraz różnymi

programami „wsparcia dla zatrudnienia absol-

wentów”, gdzie to państwo opłaca składki za-

miast pracodawców.

źródło: GPW

Najwięcej zyskają jednak instytucje finanso-

we i giełdy, gdyż oznacza to dla nich gigantycz-

ny zastrzyk świeżej gotówki.

Ratunek w funduszach

pracowniczych?

Kto zyska?

Ostatnio przypomnianą szansą dla emerytów

ma być promowanie pracowniczych programów

emerytalnych tworzonych przez pracodawcę.

Pojawiły się nawet propozycje, by zwolnić wpła-

cane na nie pieniądze od podatku, co jeszcze

bardziej obniży wpływy do budżetu.

Programy zakładowe miały wiązać pracowni-

ka z firmą. Tak też w było w Stanach Zjednoczo-

nych w okresie powojennego boomu gospodar-

czego, ale wraz z neoliberalną globalizacją i uela-

stycznianiem rynku pracy (a więc rezygnacją ze

stałych kontraktów), sytuacja uległa gwałtownej

zmianie. O ile w 1975 r. 39% pracowników ame-

rykańskiego sektora prywatnego korzystało

z dodatkowych programów emerytalnych, o tyle

Zyski dla młodych — przyszłych emerytów są

więc dość iluzoryczne, czego nie można powie-

dzieć o instytucjach finansowych i najbogat-

szych Polakach. Składki ZUS nie płacą już bo-

wiem osoby zarabiające powyżej 250% średniej

płacy krajowej. Tak jest ponoć sprawiedliwiej, bo

obecnie „poszkodowani są ludzie zamożniejsi

i o bardzo dużych dochodach, którzy utrzymują

wielu emerytów” (jak użalała się GW).

Zyskają pracodawcy, z których w wielu przy-

padkach państwo zdejmie obowiązek opłacania

składek emerytalnych. Czasem mogą oni liczyć

również na dodatkowe wsparcie finansowe w po-

staci pracowniczych programów emerytalnych.

Cel: zniszczyć

bowiem o to, że przy większej liczbie eme−

rytów zmniejszy się bezrobocie. Oznacza−

łoby to nowe żądania pracownicze, które

mogłyby naruszyć wysoki poziom zysku

kapitalistów wyśrubowany w ciągu ostat−

nich 20 lat na plecach pracowników. Refor−

ma zmierza więc do tego, aby pracownicy

później odchodzili na emerytury, blokując

w ten sposób miejsca dla młodych —

i utrzymując wysoki poziom bezrobocia.

Jest oczywiście i inna możliwość: pracow−

nik może iść wcześniej na emeryturę, ale

to oznacza mniejsze wypłaty emerytury.

W każdym razie Kapitał wygrywa na obu

polach.

Dlaczego dotychczasowy system emery−

talny repartycyjny, oparty na solidarności

międzypokoleniowej szwankował, jak pol−

ski ZUS? Bo wzrosło bezrobocie oraz rze−

sza osób pracujących, ale nie płacących

składek (praca w szarej strefie, albo na

umowę zlecenie). Prawdziwymi powodami

rozbijania tego systemu nie jest jego nie−

skuteczność, ale chęć otwarcia nowego

rynku dla świata finansów, dla funduszy

emerytalnych oraz — jak wskazuje francu−

ski ekonomista Michel Husson — ofensywa

przeciwko statusowi pracownika. Chodzi

05 ziarnko piasku

Ziarnko piasku - pismo anty-neoliberalne - cz3.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: