Dwugłos o tolerancji - 2004 - test - PP.pdf - Testy maturalne - moniczka09

Miejsce

na naklejkę

z kodem

(Wpisuje zdający przed

rozp oczęciem pra cy)

KOD ZDAJĄCEGO

PRÓBNY

EGZAMIN MATURALNY

Z JĘZYKA POLSKIEGO

ARKUSZ I

Arkusz I

GRUDZIEŃ

ROK 2004

Czas pracy 170 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.

Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu

nadzorującego egzamin.

2. Część 2 arkusza zawiera dwa tematy wypracowania. Do

opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić.

3. Proszę zaplanować czynności tak, by było możliwe rozwiązanie

zadań z obu części arkusza w ciągu 170 minut.

4. Pracę proszę napisać czytelnie.

5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać

ołówkiem.

6. Nie wolno używać korektora.

7. Błędne zapisy trzeba wyraźnie przekreślić.

8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który

nie będzie oceniany.

9. Podczas egzaminu można korzystać ze słownika poprawnej

polszczyzny i słownika ortograficznego.

Za rozwiązanie zadań

można otrzymać

70 punktów

20 pkt za część I

50 pkt za część II

Życzymy powodzenia!

(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)

PESEL ZDAJĄCEGO

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Arkusz egzaminacyjny I

Część I – rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu

i tylko własnymi słowami . Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.

DWUGŁOS O TOLERANCJI

Ciągle nie lubię tolerancji

1. Tolerancja jest kategorią drugiego czy trzeciego rzędu wartości. Ma sens tylko w stosunku do

wcześniej uznanych podstawowych zasad ładu moralnego czy politycznego; sama takich zasad nie

tworzy.

2. Drugiezastrzeżenie bierze się z upraszczającego charakteru tolerancji. Ci, którzy lubią się na nią

powoływać, stracili zdolność rozróżniania między zdolnościami moralnymi i zachowaniami ludzkimi.

Tolerancja zabiła takie pojęcia, jak: wyrozumiałość, otwartość, pojednawczość, pobłażliwość,

życzliwość, poczucie sprawiedliwości, dobre wychowanie oraz wiele innych cnót i postaw, które

różnią się od siebie, wynikają z różnych motywacji i dotyczą różnych zachowań czy czynów.

Tolerancja nie tylko spustoszyła nasz język etyczny, ale także zniosła granice między tym, co

prywatne, społeczne i polityczne, wytwarzając przekonanie, że jest kluczem do wszystkich tych sfer.

3. Trzecia przyczyna niechęci to znikomość pozytywnych skutków praktycznych dzisiejszej idei

tolerancji. Ludzie najgłośniej powołujący się na nią sprawiają wrażenie osób dogmatycznych.

Dlaczego? Jedną z przyczyn jest głębokie, lecz naiwne przekonanie, że świat pełen tolerancji będzie

dobry, będzie czymś w rodzaju zeświecczonej wspólnoty pierwszych chrześcijan, a kto o tym wątpi,

ma złą wolę. Tolerancja przekształciła się w wygodny środek arbitralnych potępień i pochwał;

tolerancja i ład liberalny jawią się jak wielki buldożer, który ma przeorać naszą świadomość.

4. Ktoś powie, że to nie przyrodzone wady tolerancji, lecz uproszczenia i zafałszowania. A czy

tolerancja w wersji uszlachetnionej da się obronić? Za przykład weźmy wersję Wojciecha

Sadurskiego. Autor ten nie popełnia podstawowego błędu; stwierdza, że tolerancja jest wartością

drugiego rzędu, nie jest ideałem, lecz postawą obowiązującą w sytuacji, gdy ideały już istnieją. Jeśli

tolerancja jest wartością drugiego rzędu, to nie ma sensu określanie społeczeństw jako tolerancyjnych

lub nietolerancyjnych. Skoro chcemy coś istotnego wiedzieć o zbiorowości, powinniśmy ją

identyfikować poprzez cechy i zasady, które są dla niej istotne, a więc wartości pierwszego rzędu.

5. Podstawowy argument profesor Sadurski zilustrował przykładem marszu grupy nazistów przez

dzielnicę uciekinierów z hitlerowskich Niemiec. Postawa tolerancji wymaga, abyśmy powstrzymali

się od zakazywania tej demonstracji. Dlaczego? Nie chodzi o adwersarzy 1 – mówi Sadurski – ale o nas

samych. Wartość tolerancji nie dotyczy osób tolerowanych, w tym wypadku nazistów, lecz

tolerujących, owych uciekinierów. Argument dziwaczny. Tolerancja w klasycznej formule miała

wszak na celu dobro tolerowanych, nie tolerujących. Sadurski odwraca tę formułę.

6. Jedną z cech „społeczeństwa tolerancyjnego” jest unikanie potępień. Oburzenie na czyny i słowa,

do których jednostki czy grupy mają uprawnienia, staje się aktem bardziej oburzającym niż pierwotny

przedmiot oburzenia. Dzisiejsza kultura prawna temu sprzyja. Zasada, iż co nie jest prawnie zakazane,

jest dozwolone, bywa obficie wykorzystywana; obyczaj, który ją mitygował, praktycznie przestał

istnieć. Coraz bardziej drobiazgowe są regulacje prawne związków między kobietami i mężczyznami,

nauczycielami i uczniami, rodzicami i dziećmi; prawne lub quasi-prawne regulacje dotyczące języka,

jakiego wolno używać publicznie.

7. Sadurski ma jeszcze jeden argument na rzecz tolerancji. Upraszczając: tolerujemy rzeczy

moralnie odrażające, ponieważ gdy znikną, to zmniejszy się możliwość naszego wyboru. Zniknięcie

rzeczy odrażających nie powinno nas [jednak] kłopotać. Jeśli wyrażamy oburzenie, to mamy nadzieję,

że nastąpi zmiana na lepsze. Wyrażać oburzenie, a jednocześnie zakładać, iż nie będzie ono miało

żadnych skutków praktycznych, kłóci się z podstawowymi odruchami ludzkimi.

8. Rzeczywistość moralna jawi się Sadurskiemu jak dom towarowy, tym lepszy, im zawiera więcej

dóbr do wyboru. Publiczna obecność nazistów nie jest [jednak] potrzebna do opowiedzenia się

przeciw nazizmowi. Nie znajdziemy racji, byśmy dbając o rozwój subtelności zachowań, poczucia

umiaru i stosowności, mieli bronić publicznej obecności umysłowego i obyczajowego prymitywizmu.

Powtarzam to od dziesięciu lat: jeśli mamy jakikolwiek problem do rozstrzygnięcia, ostatnią rzeczą,

1 adwersarz – ten, kto występuje przeciw komuś, przeciwnik

Strona 2 z 2

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Arkusz egzaminacyjny I

jaką należy zrobić, jest wprowadzenie pojęcia tolerancji. Nie czyni ona naszych myśli

klarowniejszymi ani działań lepszymi.

(Za Ryszardem Legutką, „Rzeczpospolita” 81/2002)

Nie lubię nietolerancji

9. Profesor Legutko uważa tolerancję za ideał pośledniej rangi; ja za ideał naczelny

i fundamentalny. Legutko przypisuje tolerancji rozliczne negatywne konsekwencje, ja uważam,

że większe nieszczęścia wynikają z jej braku. Legutko uważa tolerancję za przykrą społeczną

przypadłość, a ja ubolewam nad niedostatkiem tolerancji.

10. Przypisał mi Legutko pogląd, iż „tolerancja jest wartością drugiego rzędu”. Otóż nie pisałem

o tolerancji jako „wartości drugiego rzędu”, [lecz] „drugiego stopnia”, a to fundamentalna różnica. To,

że tolerancja jest wartością drugiego stopnia, oznacza tylko tyle, iż odnosi się do innych wartości. Tak

samo, jak myślenie o myśleniu. Czy oznacza to, że ideały drugiego stopnia są mniejszej wagi? Wprost

przeciwnie. Ideały drugiego stopnia są w istocie ważniejsze dla życia publicznego. Innymi słowy:

mniej jest dla mnie ważne, ilu jest w Polsce katolików, a ilu ateistów, [niż] czy zwolennicy

odmiennych ideologii wzajemnie się szanują i pragną swych oponentów co najwyżej przekonać,

[a] nie uwięzić lub wyeliminować.

11. Tolerancja wartościowa jest nie tylko dla tych, których obdarzamy jej dobrodziejstwem, ale także

dla nas samych. „Inni” nie mogą rościć sobie prawa do tego, byśmy się z nimi zgadzali, ale mają

prawo domagać się, byśmy respektowali ich jako obywateli tej samej kategorii co my. Tolerancja to

niezgoda na poglądy lub postawy, a niezgoda w wolnym społeczeństwie zakłada prawo do wyrażania

braku akceptacji. Ale „nie akceptować” to co innego niż „nie tolerować”. Nietolerancja oznacza,

że gdybyśmy mogli, chcielibyśmy owe poglądy wyeliminować – a w praktyce często oznacza to

eliminację ich nosicieli.

12. Skoro tolerancja wymaga, byśmy nie karali za poglądy i postawy, to dlaczego nie wymaga

również, byśmy powstrzymywali się od wyrażania dezaprobaty? Często społeczna dezaprobata może

być bardziej dolegliwa niż formalna kara. Tolerancja potrzebna jest nie tylko tym, którym ją

okazujemy, ale także nam. Kształtowanie w sobie tolerancji jest istotną cechą jednostkową. Nie jest to

cnota łatwa ani mała; naturalnym odruchem na inność jest nietolerancja (zakazać, odrzucić,

wyeliminować). Tolerancja jest reakcją wyuczoną. Ale ta nauka przynosi dobre rezultaty. Pozwala

nam eliminować dezaprobatę płynącą z niskich pobudek – z uprzedzeń, agresji, egoizmu. Umożliwia

nam życie w społeczeństwie bogatym różnorodnością, w otoczeniu pluralistycznym. Tolerancja

wyklucza karanie, ale nie wyklucza dezaprobaty.

13. Czy różnorodność (gwarantowana przez tolerancję) jest wartością samoistną? Ci, którzy cenią

różnorodność jako wartość samoistną – sugeruje Legutko – traktują społeczeństwo jako wielki dom

towarowy. Taka wizja społeczeństwa i moralności byłaby oczywiście niedorzeczna: nie „wybieramy”

sobie poglądów moralnych, religii czy stylu życia, w odróżnieniu od dóbr konsumpcyjnych.

Moralność i religia są w dużo większym stopniu częścią naszej tożsamości. Społeczeństwo nie jest

domem towarowym i nie jest również klasztorem, w którym poglądy i styl życia przypisywane są

komuś raz na zawsze. Ta możliwość świadomego wyboru w sprawach najważniejszych –

ostatecznych – jest dla nas, liberałów, ważnym dobrem.

14. Konserwatyści mieszają dwa pojęcia: głębię przekonań z ich niezmiennością; to właśnie

możliwość zmiany, odrzucenia, wyjścia i trzaśnięcia drzwiami zaświadcza o sile przekonań tych,

którzy zostają. I właśnie dlatego różnorodność – moralna, religijna, stylów życia itp. – jest dobrem

samoistnym. Społeczeństwo nie jest domem towarowym, ale powinno dawać ludziom wolność

w formowaniu swej tożsamości. Nie jest to relatywizm – nie oznacza, że każda moralność jest „tak

samo dobra”. Tolerancja nie może opierać się na relatywizmie, bo wtedy wartość samej tolerancji

byłaby podważona – musiałaby być uznana za postawę „tak samo dobrą jak każda inna”. Ale ludzka

wolność jest dobrem wielkiej wagi, wcale nie relatywnym. Bez tolerancji nie ma mowy ani o wolności

dla „innych” od nas, ani dla nas samych.

(Za Wojciechem Sadurskim, „Rzeczpospolita” 81/2002)

Strona 3 z 3

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Arkusz egzaminacyjny I

Zadanie 1. (1 pkt)

Co mówią tytuły wypowiedzi o stanowiskach autorów wobec tolerancji?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)

Jak Sadurski nazwał wprost poglądy swoje i adwersarza? (ak. 13. i 14.)

.......................................................................................................................................................

Zadanie 3. (2 pkt)

Jakie słabości wytknął Legutko tolerancji w pierwszych trzech akapitach swojej wypowiedzi?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)

Co Legutko nazwał „argumentem dziwacznym”? (ak. 5.)

.......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (2 pkt)

Co wg Legutki w społeczeństwach liberalnych muszą zastępować regulacje prawne?

Dlaczego są one aż tak drobiazgowe?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt)

Kto co porównał negatywnie do „domu towarowego”?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (1 pkt)

Czym według Sadurskiego różnią się kategorie „drugiego rzędu” i „drugiego stopnia”?

.......................................................................................................................................................

Strona 4 z 4

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Arkusz egzaminacyjny I

Zadanie 8. (2 pkt)

Co wg Sadurskiego znaczy „niezgoda”, a co „nietolerancja”?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 9. (1 pkt)

Dlaczego wg Sadurskiego relatywizm źle służyłby tolerancji?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 10. (2 pkt)

Wypisz przykłady użycia cudzysłowu w różnych funkcjach. Jakich?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 11. (2 pkt)

Wypisz dwa porównania o różnych funkcjach w tekście. Jakich?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 12. (1 pkt)

Z obu tytułów wykreśl wszystkie „nie” (zapisz te tytuły). Które przekształcenie mocniej

zniekształciło intencje autora?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 13. (2 pkt)

Te dwie wypowiedzi poprzedziła trzecia. Czyja i jakie stanowisko zajął jej autor wobec

tolerancji?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 14. (1 pkt)

Czyją bierzesz stronę w tej polemice? Dlaczego (sformułuj konkretny, rzeczowy argument)?

.......................................................................................................................................................

Strona 5 z 5

Dwugłos o tolerancji - 2004 - test - PP.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: