Unterman Alan - Encyklopedia tradycji i legend zydowskich.pdf - Chrześcijańskie lektury - Zakaz_narzekania

ALAN UNTERMAN

ENCYKLOPEDIA TRADYCJI i LEGEND śYDOWSKICH

Warszawa1994

Z angielskiego przełoŜyła Olga Zienkiewicz

KSI¥śKA i WIEDZA

London

OD T£UMACZKI

Przekład angielskiej ksiąŜki poświęconej judaizmowi, a więc operującej mnogością słów

hebrajskich, nastręczał wiele problemów terminologicznych. W piśmiennictwie polskim

traktującym o tematyce Ŝydowskiej panuje duŜa dowolność i bardzo często mechanicznie

powiela się wzory angielskie. W oparciu o istniejące źródła polskie, jak i korzystając z pomocy

konsultantów starałam się usystematyzować zasady przenoszenia na język polski terminów i

nazw własnych hebrajskich. Ogólnie zastosowałam nieco uproszczone zasady fonetycznej

transkrypcji wyrazów hebrajskich, moŜliwie najwierniej oddającej ich brzmienie w ustach

czytelnika polskiego.

Zrezygnowałam z uwzględniania w zapisie polskim podwojonych spółgłosek hebrajskich.

Poszłam tu za radą hebraistów, przede wszystkim pani Magdy Bendowskiej, która przekonała

mnie o zgodności takiego posunięcia z zasadą zapisu fonetycznego, owe podwojone

spółgłoski bowiem, jak w słowach rabi (rabbi) czy Sukot (Sukkot), nie znajdują odbicia w

wymowie hebrajskiej. W większości przypadków pominęłam e krótkie, tzw. szwa, szczególnie

jeśli występowało w przedostatniej sylabie wyrazu. Jest to głoska praktycznie niesłyszalna i

transkrybowanie jej w sylabie przez Polaków akcentowanej całkowicie wypaczałoby

prawidłową wymowę. I tak najwaŜniejszą modlitwę Ŝydowską naleŜy nazywać Szma, a nie

Szema, sefirot zaś to sfirot. W kilku wypadkach dodałam odsyłacze od nieprawidłowej, ale

spotykanej w polskim piśmiennictwie pisowni do formy właściwej. Zgodnie z regułą przyjętą

przez autora hasła hebrajskie występują w odpowiadającym obecnej wymowie izraelskiej

brzmieniu se-fardyjskim. Pozwoliłam sobie jedynie na cztery wyjątki, wymuszone niejako

utrwaloną juŜ w pisowni polskiej formą. W słowach tych (cadyk, dybuk, mykwa i jidysz)

pojawia się głoska y, zasadniczo w transliteracji nie stosowana. Dzięki bezcennej pomocy

pana Michała Friedmana w wielu wypadkach uzupełniłam sefardyjskie brzmienie terminów

hebrajskich ich aszkenazyjskimi, a zatem spotykanymi na naszych terenach, odpowiednikami,

podanymi w nawiasie kwadratowym zaraz po haśle głównym, np.: cicit [aszk. cyces].

Unikatowej wiedzy pana Friedmana zawdzięcza teŜ polskie wydanie Encyklopedii właściwe

brzmienie nielicznych haseł pochodzących z języka jidysz.

Kilka haseł hebrajskich występuje w formie odpowiadającej liczbie mnogiej rzeczownika

hebrajskiego (np. kinot, kaparot, sfirot), co wynika zarówno z wierności zamysłowi autora, jak

z uwarunkowań frazeologicznych czy konotacyjnych. W pozostałych przypadkach rzeczowniki

pojawiają się w liczbie pojedynczej i odmieniam je w miarę moŜliwości zgodnie z zasadami

gramatyki polskiej.

Starałam się nie ingerować w ustalone zasady pisowni imion biblijnych czy nazwisk postaci

historycznych. Oczywiście nie sposób uniknąć przy tym pewnych niekonsekwencji, np.

pojawiania się w tekście dwóch róŜnych form tego samego imienia hebrajskiego. Jedna z nich

wywodzi się zwykle z polskiej tradycji biblistycznej (Juda,

Jozue, Elizeusz), dmga (Jehuda, Jehoszua, Elisza) odpowiada wymowie hebrajskiej, takŜe

spopularyzowanej juŜ za sprawą ksiąŜek o tematyce judaistycznej i tłumaczeń literatury

Ŝydowskiej. Postacie biblijne zachowały więc przyjęte spolszczone brzmienie ich imion,

ewentualnie uzupełnione przeze mnie oryginalną, hebrajską formą. Odtwarzając imiona

innych osób korzystałam z licznych źródeł, jak: WEP, poświęcone Tal-mudowi prace Szymona

Dątnera, Anny Kamieńskiej i Witolda Tylocha, czy inna praca Alana Untermana śydzi: wiara i

Ŝycie w przekładzie Janusza Zabierowskiego.

Większość cytatów biblijnych pochodzi z III wyd. Biblii Tysiąclecia, czyli Pisma świętego

Starego i Nowego Testamentu, niektóre z nowego przekładu Pisma świętego opublikowanego

w 1991 roku przez Brytyjskie Zagraniczne Towarzystwo Biblijne.

Uzupełnienia, które wprowadziłam, podaję w nawiasach kwadratowych.

WPROWADZENIE

Od czasów Oświecenia, kiedy zaczęły się wykruszać mury getta, a śydzi przyjmowali kulturę

zachodnią, przywykliśmy przedstawiać ich religię w kategońach jej najbardziej racjonalnych

przejawów. Judaizm wyłaniający się z kart pism uczonych śydów XIX i XX stulecia to religia

etycznego monoteizmu, której obrzędowość słuŜy wpajaniu wartości teologicznych i

moralnych opartych na wierze w boskiego Stwórcę, pana historii ludzkości i autora Tory.

Zarys takiego właśnie obrazu judaizmu odnaleźć moŜna juŜ w dziełach filozofów Złotego

Wieku w średniowiecznej Hiszpanii, ale odbiega on znacznie od religii praktykowanej przez

zwykłego śyda. W tej zracjonalizowanej wersji, łatwej do zaakceptowania dla współczesnych

intelektualistów, trudno jednak rozpoznać barwny świat wierzeń i obyczajów większości

śydów. Ci bowiem dopisywali się do kompleksu legend, tradycji ludowych i przesądów, które

moŜna by określić mianem zbioru aga-dycznego (od talmudycznego terminu "agada"

oznaczającego opowieść). Wzmianki o mroczniej szej stronie tego zespołu agadycznego, o ile

w ogóle pojawiają się w pracach poświęconych judaizmowi, alegoryzują ją lub teŜ tłumaczą się

z niej jako z dziwacznych zaułków mentalności gettowej, zamiast ujmować ją raczej jako

zasadniczy element Ŝydowskiej świadomości narodowej. A przecieŜ te tak zwane zaułki są

równie istotne dla rozumienia śydów i judaizmu jak wysublimowana wiara myślicieli. Do dziś

sytuacja nie uległa zasadniczej zmianie. W przeciwieństwie do zawodowych teologów wielu

zwykłych śydów albo przyjmuje dosłownie znaczną część tego zespołu wierzeń, albo po

prostu nie kwestionuje tych pierwiastków. Owa bajeczna tradycja, która współcześnie tak

bardzo przyczyniła się do odrodzenia Ŝycia społeczności Ŝydowskich, przezwycięŜających

pamięć zetknięcia z Holocaustem, nadal budzi zaŜenowanie Ŝydowskich zwolenników

nowoczesności w myśleniu. Uprawiają oni teologię nakazową, pisząc o swej wierze w duchu

polemicznym w celu zaprezentowania judaizmu, z dawien dawna pariasa dla chrześcijaństwa,

w formie moŜliwej do przyjęcia przez świat nieŜydowski.

Ta ksiąŜka jest próbą uzdrowienia sytuacji poprzez pełniejsze oddanie tej irracjonalnej strony

judaizmu, znajdującej swoje odzwierciedlenie w naukach i legendach utrwalonych w samym

sercu religii, jaką Ŝyją zarówno uczeni w Piśmie, jak i świeccy tradycjonaliści. Nie kaŜdy

przywiązany do tradycji śyd wierzy, rzecz jasna, we wszystkie, zawarte w tym słowniku treści,

wielu bowiem wręcz moŜe nie zdawać sobie sprawy z istnienia bardziej ukrytych wątków i

pojęć. Jednak kaŜdy z nich traktuje powaŜnie czynniki przez outsiderów czy nawet Ŝydowskich

nowatorów uwaŜane za cudaczne. Im bardziej tradycjonalistyczna będzie wyznawana przez

niego wiara, im bardziej ortodoksyjny sposób jej praktykowania, tym większe

prawdopodobieństwo, Ŝe śyd mieszka w świecie podzielonym na "jidn" (śydów) i "goim" (nie-

śydów) oraz

zaludnionym postaciami przeniesionymi przezeń Ŝywcem ze stron hebrajskiej Biblii. Wielu

wyczynów tych biblijnych bohaterów czy łotrów próŜno by zresztą szukać w jej tekście,

opisane zaś zostały w przypowieściach midraszowych, klasycznych komentarzach czy teŜ

historiach opowiadanych dzieciom przez rodziców lub nauczycieli w chederze.

Naukowe widzenie przyrody, począwszy od subatomowego świata mezonów i kwarków,

poprzez biologiczny - wirusów i bakterii, aŜ po astronomię czarnych dziur i gwiazd typu

supernowa, na tyle, na ile w ogóle jest Ŝydowskim tradycjonalistom znane, rywalizuje z

agadycznym światem aniołów i demonów; dusz wcielających się ponownie w ramach

reinkarnacji lub nawiedzających ludzi i domy; czyniących cuda mędrców i kabalistów;

przedziwnych stworzeń nie znanych zoologom, a tak wielkich, Ŝe zasłaniają słońce, lub teŜ

małych, lecz tak mocarnych, Ŝe potrafią najlŜejszym muśnięciem rozłupywać skały;

magicznych substancji, które chronią przed poŜarem lub złym urokiem; lekarstw, których

skuteczność zasadza się na modlitwie, zamawianiu i amuletach; i wreszcie dobrych i złych dni

i liczb, od których zaleŜy szczęście i Ŝycie śyda. To świat nadziei na przyjście Mesjasza, w

którego erze nastąpi zmartwychwstanie ciałem, narody zaprzestaną zbrojnych zmagań, natura

zatraci swą wrogość, ludzie będą Ŝyć w zgodzie z dzikimi zwierzętami, a drzewa zapewnią

obfitość owoców przez cały rok.

Trudno pogodzić tę legendarną materię ze światopoglądem naukowym. Pominąwszy juŜ

wszystko inne, naukowe pomiary wieku świata, rozwoju człowieka od czasów jego

najdawniejszych praprzodków czy teŜ skali historii ludzkości mówią o milionach lat, natomiast

agadyczna skala czasu obejmuje zaledwie 5750 lat, liczonych od momentu stworzenia Adama

i Ewy przez Boga, szóstego dnia Stworzenia świata. Dla Ŝydowskiego tradycjonalisty teorie

naukowe pozbawione są integralności: moŜna je pominąć jako przejściowe koncepcje,

ulegające zmianie wraz z nowymi odkryciami;

moŜna je poszufladkować i trzymać z dala od ich agadycznych odpowiedników; albo moŜna je

w ogóle całkowicie zignorować.

PowaŜnej kolizji tym łatwiej uniknąć, Ŝe sam judaizm nigdy nie wysuwał jednej, zwartej

doktryny agadycznej. Agada poddawana jest ciągle reinterpretacji, przy czym dopuszcza się

istnienie obok siebie elementów sprzecznych nawet ze sobą, co będzie wyraźnie widać na

niektórych przykładach przedstawionych w tej ksiąŜce. Jest przecieŜ w legendach jakaś

"prawda", mimo Ŝe nie mówią prawdy.

Materiał do tej pracy czerpałem głównie ze źródeł pisanych. Sięgnąłem do tekstów

midraszowych, talmudycznych, zoharycznych, kabalistycznych, chasydzkich, halachi-cznych i

magicznych, a takŜe do bogactwa folkloru lokalnego, Ŝyciodajnego krwiobiegu kultury

aszkenazyjskiej i sefardyjskiej. W obliczu tak bogatej, wielowątkowej i starodawnej tradycji z

równą trudnością przychodziły mi decyzje, co włączyć do ksiąŜki, jak i co pominąć.

Zastosowano uproszczoną transliterację słów hebrajskich, aramejskich czy jidysz, by

czytelnikowi łatwo było rozpoznać je w brzmieniu praktycznie uŜywanym. Zachowano teŜ

niekiedy tradycyjną pisownię terminów związanych z kulturą aszkenazyjską, aczkolwiek w

przypadku wyrazów hebrajskich przyjęto obecnie uŜywaną wymowę izraelską. Do minimum

ograniczyłem przypisy, z wyjątkiem wersetów czy ustępów z Biblii.

Alan Unterman

SKRÓTY

W tekście występują następujące skróty ksiąg biblijnych:

Rdz - Księga Rodzaju (Genesis)

Wj - " Wyjścia (Exodus)

Kpł - " Kapłańska (Leviticus)

Lb - " Liczb (Numeri)

Pwt - " Powtórzonego Prawa (Deuteronomium)

Joz - " Jozuego

Sdz - " Sędziów

Rt - " Rut

Sm - " Samuela

Kri - " Królewska

Km - " Kronik

Ezd - " Ezdrasza

Est - " Estery

Hi - " Hioba

Ps - " Psalmów

Prz - " Przysłów

Iz - " Izajasza

Jr - " Jeremiasza

Lm - Lamentacje

Ez - Księga Ezechiela

Dn - " Daniela

Oz - " Ozeasza

Am - " Amosa

Za - " Zachariasza

Ml - " Malachiasza

Inne skróty:

amhar. - amharskie; aram. - aramejskie; aszk. - aszkenazyjskie; gr. - greckie;

hebr. - hebrajskie; hiszp. - hiszpańskie; jid. - jidysz; portug. - portugalskie; tur. -tureckie.

Aaron - pierwszy -> arcykapłan Izraelitów, brat MojŜesza i Miriam. Przedstawiany jest jako

miłośnik pokoju, który godził zwaśnione strony zwracając się kolejno do kaŜdej z nich i

stosując tzw. białe kłamstwo, czyli prosząc o wybaczenie w imieniu drugiej strony. W czasie

następnego spotkania nie dochodziło juŜ do kłótni, poniewaŜ zwaśnieni wierzyli, Ŝe zostali

przeproszeni. Dzięki temu Aaron idealnie nadawał się do roli arcykapłana, którego ofiary miały

sprowadzać pokój między Dziećmi Izraela a ich Ojcem w niebiosach. Aaron posiadał cudowną

róŜdŜkę, zwaną laską Aarona, stworzoną o zmierzchu szóstego dnia Stworzenia (zob. teŜ ->

tetragram). Kiedy zakwestionowano jego kandydaturę na arcykapłana, laska owa pokryła się z

nagła kwiatem migdałowca, by zaświadczyć na rzecz Aarona (Lb 17). Aaron zmarł od

pocałunku -> Szechiny, najłagodniejszą z moŜliwych śmierci, a sam Bóg przygotował dlań

mary pogrzebowe i złoty kandelabr do oświetlenia drogi. Cieszył się wśród Izraelitów tak

wielką popularnością, Ŝe Ŝałoba po nim ogarnęła "cały dom Izraela" (Lb 20, 29). Ogrom tej

straty unaoczniło symboliczne zaniknięcie słupa obłoku i ognia, dzięki zasługom Aarona

prowadzącego dotąd Izraelitów przez pustynię. Wprawdzie Aaron ponosił odpowiedzialność

za wykonanie -> Złotego Cielca, lecz uczynił to tylko dlatego, by w razie jego odmowy Izraelici

nie popełnili jeszcze większego grzechu zabicia swego arcykapłana. Aaron jest jednym z

Siedmiu Wiernych Pasterzy Izraela, jak nazywa się wybitnych przywódców biblijnych,

zapraszanych co wieczór podczas święta Sukot jako goście duchowi. Zob. takŜe Arka

Przymierza.

Aaron z Bagdadu (IX w.) - babiloński mistyk, znany takŜe jako Abu Aaron ben Samuel ha--

Nasi, który zaszczepił wschodnie tradycje mistyczne na terenie Włoch. Uczniowie Aarona,

szczególnie członkowie rodziny Kalonymos, przenieśli jego nauki do Niemiec, gdzie legły one

u podstaw ruchu pietystycznego zwanego Chasidej Aszkenaz. Jego Ŝycie obrosło legendami

utrwalonymi zwłaszcza w średniowiecznej Kronice Achimaaca. Jedna z nich głosi,

Ŝe gdy lew zjadł osła, który obracał Ŝarna w młynie jego ojca, Aaron zaprzągł lwa do kieratu.

Ojciec Aarona uznał takie wykorzystywanie "króla zwierząt" za niedopuszczalne i wygnał syna

z domu. Podczas swych wędrówek Aaron odnalazł dziecko pewnego śyda z Hiszpanii, które

za sprawą złych czarów zamieniono w osioika, i przywróciwszy mu ludzką postać odesłał je do

rodziny. Innym razem spotkał znakomicie przewodzącego modłom młodego męŜczyznę, który

jednak nigdy nie wspominał w modlitwach imienia BoŜego. Aaron odkrył, Ŝe młodzieniec jest

martwym duchem, utrzymywanym przy Ŝyciu dzięki niewy-powiadalnemu imieniu Boga, które

zostało umieszczone pod skórą jego prawej ręki. Aaron wyciął to imię, a ciało młodzieńca

natychmiast rozsypało się w proch, jak dzieje się to ze zmarłymi od dawna. We Włoszech

Aaron działał jako sędzia, przypisując sobie władzę, która naleŜała się jedynie członkom

Sanhedrynu w poprzedniej epoce. Skazywał grzeszników na śmierć i przeprowadzał sądy

BoŜe kobiet podejrzanych o cudzołóstwo (sota). Aaron określany bywa mianem "mistrza

wszelkich tajemnic".

aba (aram., "ojciec") - słowo uŜywane we wczesnym okresie rabinicznym jako imię, a takŜe

tytuł grzecznościowy i jedno z imion Boga. Jego zastosowanie ilustruje jedna z opowieści

Talmudu o czyniącym cuda świątobliwym Chananie, wnuku słynnego Choniego ha--Meagel.

Podczas suszy przyszły do niego dzieci mówiąc: "Aba, aba, daj nam deszcz". On zaś jął się

modlić o zesłanie deszczu dzieciom nie odróŜniającym Boga, Wielkiego Aby, który daje

deszcz, od Chanana, ludzkiego aby, który deszczu zsyłać nie umie. Mistycy Ŝydowscy słowem

"aba" określają sfirę mądrości (Chocimia), "ojca" wszystkich innych -> sfirot.

Aba Wysoki zob. Raw

Abed-Nego zob. Chananiasz, Miszael i Aza-riasz

Abel zob. Kain i Abel

ablucja (hebr. "twila") - rytualne obmywanie wodą to częsty temat w prawodawstwie Pię-

cioksięgu dotyczącym czystości i nieczystości

rytualnej. NajwaŜniejszą formą ablucji jest całkowite zanurzenie ciała w -> mykwie, czyli w

zbiorniku "wody Ŝywej", bieŜącej, w przeciwieństwie do czerpanej. Mykwę tworzy się

przewaŜnie na bazie wody deszczowej w połączeniu z wodociągową. Zanurzają się w niej

kobiety po menstruacji (-> nida), nawróceni na judaizm (-> prozelita) oraz męŜczyźni przed ->

Jom Kipur. Poranna kąpiel przed modłami przyjęła się pod wpływem kabały wśród cha-sydów.

NaleŜy takŜe obmywać przez zanurzenie nowe przybory kuchenne nabywane od nie-śydów.

Drugą co do waŜności formą ablucji jest rytualne mycie rąk, podczas którego kaŜdą rękę z

osobna naleŜy polewać wodą z naczynia. Trzeba to robić rano po obudzeniu się w celu

usunięcia nieczystego ducha osiadającego na opuszkach palców, przed modlitwami,

spoŜywaniem chleba, wygłaszaniem -» błogosławieństwa kapłańskiego oraz po powrocie z

cmentarza czy po kontakcie ze zmarłym. Wodę wykorzystaną do obmycia rąk uwaŜano

niegdyś za potencjalnie niebezpieczną i nie wolno jej było wylewać w miejscu publicznym,

gdyby bowiem dostała się w ręce czarownic, mogłyby one uŜyć jej przeciwko ludziom.

Abraham - pierwszy -> patriarcha, który połoŜył fundamenty hebrajskiego -> monoteizmu. Na

rozkaz Boga Abraham udał się razem z Ŝoną Sarą do Kanaanu. Do wiary w jedynego Boga

doszedł drogą refleksji o naturze wszechświata, odrzucając bałwochwalstwo. W naleŜącym do

jego ojca sklepie z posąŜkami roztrzaskał głowy wszystkim boŜkom, zostawiając tylko

największego na ofiarę. Ojca, zdumionego tym widokiem, przywodzącym na myśl bitwę

między boŜkami, Abraham zapytał, jak moŜe oddawać cześć bałwanom, skoro nie wierzy, by

były zdolne do takiego czynu. Za swoje herezje wtrącony przez króla Nimroda do rozpalonego

pieca, Abraham wyszedł zeń nietknięty. Na znak -> przymierza z Bogiem juŜ w bardzo

podeszłym wieku Abraham dokonał zgodnie z boskim nakazem -> obrzezania się, po czym

wiekowa Sara cudem poczęła syna Izaaka. Dziesięciokrotnie Bóg wystawiał wiarę Abrahama

na próbę, Ŝądając od niego nawet złoŜenia Izaaka w ofierze (-> akeda). Abraham poznał całą

Torę, zanim jeszcze Bóg

Aaron i MojŜesz. MojŜesz wyciąga ramiona ku niebu, aby zakończyć plagę gradu (XIV--

wieczna Hagada hiszpańska)

Abraham z dłońmi skrzyŜowanymi w modlitwie (Dwa Europos, Ul w. n.e.)

ją objawił, łącznie z wieloma dodatkami rabi-nicznymi. Zaprowadził równieŜ zwyczaj

odmawiania modlitw porannych (-> szacharit). Z wyjątkowym miłosierdziem odnosił się

Abraham do bliźnich, co znalazło swój wyraz w jego -> gościnności, staraniach, by odwieść

Boga od zamiaru zniszczenia Sodomy za nie-godziwości jej mieszkańców, oraz magicznym

kamieniu, który nosił na szyi, by za jego pomocą uzdrawiać chorych. Abraham został

pochowany w -> Grocie Makpela. Teraz zasiada u bram gehinom i pilnuje, by obrzezani nie

ginęli w jej ogniu. Wprowadzony przez anioła w tajniki języka hebrajskiego, Abraham wykonał

golema, a przypisuje mu się równieŜ autorstwo wczesnego dzieła mistycznego Sefer Jecira.

Jako pierwszy misjonarz monoteizmu (Rdz 12, 5) jest ojcem duchowym wszystkich

nawróconych na judaizm, którzy dołączają do boskiego przymierza zawartego pierwotnie z

nim właśnie. Prozelici płci męskiej zwykle przyjmują imię Abraham. W kaŜdym pokoleniu Ŝyje

trzydziestu ludzi równie sprawiedliwych jak Abraham i to im świat zawdzięcza swe trwanie.

Zob. teŜ zchut awot.

Abraham ben Dawid z Posquieres (ok. 1125-

-98) - prowansalski rabin i mistyk, powszechnie znany jako Rabad. NajwaŜniejszy z krytyków

Majmonidesa. W obronie nieskomplikowanych wierzeń poboŜnych śydów występował

przeciwko filozoficznym koncepcjom Majmonidesa. Twierdził, Ŝe choć w błędzie są ci, którzy

wierzą w cielesność Boga, to jednak niektórzy z nich są lepszymi ludźmi niŜ Maj-monides i nie

naleŜy ich traktować jak heretyków. Rabadowi objawił się prorok Eliasz, a jego dom nauki, jak

utrzymywał, latami nawiedzał takŜe Duch BoŜy (-> Ruach ha-Ko-desz). Majmonides

powiedział, Ŝe nikt go nigdy nie przechytrzył z wyjątkiem rabiego Abrahama, którego określił

mianem "rzemieślnika w jednym tylko wyćwiczonego".

Abrawanel lub Abrabanel, Izaak (1437-1508)

- iberyjski mąŜ stanu i uczony. W 1483 musiał uciekać z Portugalii przed fałszywymi

oskarŜeniami, których padł ofiarą, gdy pełnił funkcję królewskiego skarbnika. Osiedlił się w

Hiszpanii, którą wkrótce takŜe musiał opuścić wraz

z wszystkimi wypędzonymi w 1492 śydami, udając się tym razem do Włoch. W swych

znaczących komentarzach do Biblii, wykorzystujących źródła zarówno chrześcijańskie jak i

Ŝydowskie, kwestionował niekiedy tradycyjnie przyjęte autorstwo niektórych ksiąg Biblii, choć

nie podwaŜał ich boskiego rodowodu. Własne gorzkie doświadczenia pułapek i meandrów

władzy politycznej doprowadziły go do krytycznej oceny panowania biblijnych królów i całej

kultury miejskiej. W pewnych fragmentach Pisma doszukiwał się podstaw doktryny

Zmartwychwstania i wędrówki dusz. Twierdził wręcz, Ŝe ta ostatnia miała słuŜyć jedynie jako

uzasadnienie lewiratu i stanowiła wymóg wiary w boską sprawiedliwość. W rozwaŜaniach nad

starotestamentową doktryną mesjańską stawał zdecydowanie po stronie interpretacji

Ŝydowskiej, przeciwstawiając się naukom chrześcijańskim. Jego metoda komentarza do Biblii

polegała na zadawaniu całej serii pytań związanych Ŝ tekstem, po których dopiero

przedstawiał swoje odpowiedzi. Zgodnie z Ŝartobliwą tradycją ludową Abrawanela wini się za

"niewiarę" niektórych jego czytelników. Oto bowiem śyd, objedzony cięŜkim czuleniem,

zasiada w szabat, Ŝeby studiować Biblię z komentarzem Abrawanela, i udaje mu się jedynie

przebrnąć przez pytania, po czym zasypia w fotelu, nigdy nie docierając do odpowiedzi, które

miały rozwiać wszelkie wątpliwości.

Absalom - syn króla -> Dawida, przywódca ludowej rebelii przeciw swemu ojcu (2 Sm 15).

Gdy wojska Dawida stłumiły bunt, Absalom zginął w czasie próby ucieczki, zaplątawszy się

długimi włosami w gałęziach drzewa. Chciał się uwolnić obcinając włosy mieczem, ale

zaniechał tego na widok otwierającej się pod nim otchłani gehinom. Zawieszony, stanowił

łatwy cel dla ścigających. Absalom jest jednym z tych, którym odmówiony będzie udział w

Przyszłym świecie (Olam Haba), poniewaŜ całkowicie lekcewaŜył przykazanie o czci naleŜnej

rodzicom. Odziedziczył włosy Adama i nie obcinał ich z próŜności, a takŜe z powodu

ślubowania nazyrejskiego.

Abulafia, Abraham (1240-91) - hiszpański mistyk i kabalista. Abulafia wędrował w po-

szukiwaniu Dziesięciu Zaginionych Plemion i rzeki Sambatjon, a gdy nie był juŜ w stanie

kontynuować poszukiwań, zajął się studiowaniem Sefer Jecira i doznał wielu objawień. DąŜył

do uzyskania daru proroczego natchnienia drogą medytacji nad kombinacjami liter

hebrajskiego alfabetu oraz nad mistycznymi imionami Boga. UwaŜając się za Mesjasza,

wyruszył w 1280 do Rzymu, by nawrócić papieŜa Mikołaja III na judaizm. Został aresztowany i

miał zginąć na stosie, lecz śmierć papieŜa uratowała mu Ŝycie. Po odzyskaniu wolności udał

się na Sycylię, gdzie ogłosił się Mesjaszem utrzymując, Ŝe posiadł Ducha BoŜego (Ruach ha-

Unterman Alan - Encyklopedia tradycji i legend zydowskich.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: