FUNKCJE PEDAGOGIKI (4 FUNKCJE GRZEGORZEWSKA):
1. Opisowa (deskryptywna) – opisanie faktów, pewnych zdarzeń ( jak było). Polega na diagnozowaniu, rozpoznawaniu stanów przeszłości, aktualnych na podstawie opisów. Realizacja potrzeb ludzi, np. seniorów. Realizowana jest na podstawie analizy dokumentów urzędowych, wytworów.
2. Wyjaśniająca (eksplaracyjna) – polega na wykrywaniu i ustalaniu przyczyn, okoliczności powodujących te zjawiska. Prowadzi do wykrycia tych prawidłowości wychowawczych(przebiegu zjawiska).
3. Prognostyczna (przewidywawcza) zwana też predyktywną. Polega na przewidywaniu przyszłych zdarzeń, zjawisk i procesów w oparciu o wykryte i ustalone zależności w ramach tej funkcji.
4. Praktyczna (utylitarna) – polega na wykorzystywaniu zgromadzonej i uporządkowanej wiedzy zgodnie z celami pedagogiki. Jakie zastosować metody, techniki, formy, środki żeby osiągnąć cel wychowawczy. Metody wychowania – przykład osobisty, kary i nagrody. Formy wychowania w ramach placówek oświatowo – wychowawczych, penitencjarnych.
PRĄDY I KIERUNKI W PEDAGOGICE XX WIEKU.
1. Wyjaśnienie pojęć:
PRĄD W PEDAGOGICE – to zespół tendencji ideowych utrwalonych w wybitnych dziełach uznanych za reprezentatywnych w ped. Prąd charakteryzują trzy elementy: a) założenia filozoficzne; b) ideały wychowawcze; c) koncepcja celów i zasad kształcenia.
KIERUNEK – to wynikające lub mieszczące się w założeniach określonego prądu konkretne rozwiązania w zakresie kształcenia i wychowania. To określony system wychowawczy. Kierunek ogranicza się do jednej dziedziny wychowania, np. szkoła tradycyjna, szkoła pracy, nowe wychowanie.
Znajomość kierunków w ped pozwala na jej analizę porównawczą w zakresie: a)całościowego ujęcia zmian i przekształceń w ped w okresie życia kilku pokoleń, b)zrozumienia wieloznaczności terminów ped.,
c) prześledzenie drogi rozwoju ped;
d) rozróżnienia tego co było w określonym kierunku trwałym osiągnięciem, a co było błędem, np. osiągnięciem w szkole nowego wychowania jest podmiotowość, błędem – niedocenianie teorii (wąski praktycyzm). Znajomość kierunków pozwala na wyznaczenie właściwego miejsca (roli) w rozwoju ped. Pozwala to na krytykę założeń filozoficznych, światopoglądowych. Znajomość tych kierunków pozwala na dobór nauk. W doborze nauk pomocniczych szczególną rolę ma psychologia rozwojowa, społ.
ŹRÓÓDŁA MYŚLI PED XX W. przedstawia obraz różnorodnych kierunków, celów, ideałów. Myśl ped. rodziła się z wymagań chwili (ustroju społecznego, politycznego, ekonomicznego). Łączyło się z poszukiwaniem właściwego celu wychowawczego. A ten cel wychowania musiał być zgodny z oczekiwaniami społecznymi i poszukiwaniem właściwej metodologii. W kształtowaniu myśli ped. istotną rolę spełnia rzeczywistość społeczna i polityczna. W myśli ped. XX wieku dominuje tendencja do przełamywania sztywnych ram formalizmu szkolnego, przełamywania mechanizmów deprywujących ludzi oraz wyzwalania wielostronnej aktywności wychowanka. W myśli pedagogicznej XX w dominuje tendencja do przezwyciężania formalizmu dydaktycznego. A formalizm dyd. to nic innego jak tradycyjna szkoła. Formalizm wiązał się z tym, że należy postępować i w każdej sytuacji za względu na okoliczności w taki, a nie inny sposób czyli postępować zgodnie z pewnym algometrem działania bez uwzględniania różnic indywidualnych między wychowankami, sytuacji w jakiej się oni znajdują. Ta myśl pedagogiczna dążyła do przezwyciężania, eliminowania pewnych mechanizmów życia, które prowadzą do deprawacji człowieka oraz prowadziła do rozwijania wielostronnej aktywności wychowanka
ŹRÓDŁA PED. XX W.:
1.Rozwój nauki i techniki zwłaszcza nauk przyrodniczych. Nauki te posługują sie jasno określonymi kategoriami ilościowymi i tworzą mechanistyczny obraz świata. Świat składa się z atomów, które tworzą określoną strukturę. Teoria powinna wypływać z obserwacji i eksperymentu. Rodzi się opozycja w postaci krytyki i nie wszystkie zjawiska można przedstawić ilościowo ?(nie da się zmierzyć) co powoduje sceptycyzm i powrót do subiektywnych koncepcji poznawania świata.
2.Szybki rozwój techniki sprawił, że za wartościowe zaczęto uważać co praktyczne. Doprowadziło to do wąskiego praktycyzmu ( metoda projektu)- praktycyzm amerykański Dewey. Na rozwój myśli ped. wpłyną rozwój techniki. Rozwój środków komunikacji. Skutkiem rozwoju środków komunikacji była łatwość przemieszczania się ludzi to powodowało migrację społeczną. Przy równoczesnym rozwoju przemysłu i rozwoju ruchu migracyjnego następował wzrost produkcji przemysłowej i zupełnie inny rodzaj komunikacji( działanie w grupie – solidaryzm społeczny).
3. Rozwój środków masowego przekazu (internet, radio, tv- to okna na świat). Człowiek spotyka się z odmiennymi kulturami, systemami edukacyjnymi, społecznymi. W wyniku informacji dostarczanej bezpośrednio przez środki masowej komunikacji wielokrotnie upadają autorytety. Rodzą się trudności w procesie wychowawczym bo nie mamy się do kogo odwołać. Nowe zjawiska w tech kształcenia – radio, tv, internet. Radio – Australia, Afryka, Azja. Nauczyciel maił obowiązek kontrolować ucznia przynajmniej raz w miesiącu. Telewizja – Włochy – lekcje telewizyjne. Brak kontroli efektów nauczania. Ten program nie dał efektów. W Kanadzie był pod kontrolą nauczycieli. Rodzą się pewne badania w efektywności kształcenia tradycyjnego do nowoczesnego. Rozwój nauk przyrodniczych, psychologicznych, socjologicznych. Uznano proces ewolucyjnego rozwoju człowieka.
E. FOURE - ,,uczyć się aby być'. Myśl ped. odwraca się od mechanistycznego pojmowania świata. Myśl ped., społ. dochodzi do przekonania, że życie jest wartością, jest autonomiczne i wyraża się we wzajemnym funkcjonalnym powiązaniu elementów życia człowieka i ich podporządkowaniu ogólnemu planowi życiowemu. Wychowanie ma ukazywać cel wychowania. Ma uczyć rozróżniania tego co pierwszo, a co drugoplanowe w rozwoju człowieka. Wych. ma przygotować człowieka do działania i krytycznego myślenia.
PRĄDY W PED. LUDWIK CHMAJ w książce,, Prądy i kierunki w ped. XX w.'' , uważa, że prądy teoretyków formułowane przez teoretyków wychowania zależą nie tylko od uznanej przez nich filozofów, ale również od własnego subiektywnego stanowiska (własnego doświadczenia życiowego). Każda teoria prezentowana w ped. XX w jest pewnym programem działania społ. W ped. XX w człowieka ujmowano, traktowano jako jednostkę autonomiczną. Jeżeli tak rozumiano człowieka to teoretycy zaczęli szukać uzasadnienia w autonomii człowieka i znajdowali je w biologii, psych, filozofii kultury, socjologii i religii. W przekonaniu, że tylko poznanie prawdziwej natury człowieka kim jest człowiek pozwala na sformułowanie właściwego celu i metod wychowania.
Wyróżnia się następujące prądy w ped. L. Chmaj: 1. Ped. naturalistyczno – liberalna – początek XX w. – charakteryzuje się przystosowaniem człowieka do panującego porządku społecznego. Program wychowania ma przystosować człowieka, nauczyć rywalizacji człowieka w warunkach gospodarki wolnorynkowej (nauczyć walki o byt). Człowiek jest kreatywny, przedsiębiorczy. Potrafi rozwiązywać w sposób twórczy problemy. Warunki społeczne, które są niezmienne to należy przystosować się do tych warunków i funkcjonować w tych warunkach. Określa określone cele wychowawcze.
PEDAGOGIKA PSYCHOLOGICZNA JAKO KIERUNEK PED. NATURALISTYCZNO – LIBERALNEJ: Kierunki ped. nat. – lib. :
1. Ped. psychologiczna – H. Spencer, E. Key, S. Hall;
2. Pragmatyzm ped. - I. James, E. Claparede;
3. Psychobehawioryzm ped. – W. Bagley;
4. Kierunek terapeutyczny – pojawia się na przełomie XIX i XX w. Mamy do czynienia z psychoanalizą Freuda, pedagogiką seksualną – Bryjskiego, psychologią indywidualną Adlera, neuropsychologią E . Fromma, K. Honey, ped. integralną ( społeczną) L. Jeleńska;
5. Personalizm pedagogiczny – K. Wojtyła, J. Maritain ( wartości chrześcijańskie) . W ramach personalizmu pedagogicznego mamy kierunki takie jak: nowe wychowanie ( Europa). Zaczątkiem nowego wychowania była praca E. Key - ,, stulecie dziecka''. O. Decroly, C. Freinet, Korczak
6.Pedagogika egzystencjalna:
Ogólne cechy pedagogiki psychobiologicznej- Pedagogika naturalistyczno- liberalna- dbano o siłę fizyczną, przygotowanie wychowanka do walki o byt. Znajomość praw życia jest ważniejsze dla wychowania niż wszelka inna wiedz. Trzeba poznać życie i z tego życia czerpać doświadczenie. Główny cel wychowania w pedagogice psychologicznej to sprawność fizyczna. Główne kryterium doboru treści – utylitaryzm- praktyczność treści. Zmiany –w gospodarce, rozwoju techniki. Wg założeń tej pedagogiki praktyczna działalność jednostki miała służyć osiąganiu przez nią szczęścia osobistego oraz umacnianiu porządku politycznego i gospodarczego.
DO PODSTAWOWYCH CECH PEDAGOGIKI PSYCHOLOGICZNEJ NALEŻĄ:
1. Biologizm- zdrowie fizyczne
2. Praktycyzm- wykorzystanie wiedzy
3. Utylitaryzm- użyteczność wiedzy
Podstawą wychowania jest poznanie natury ludzkiej i jej praw. A zasadą w wychowaniu- kierowanie się wskazówkami natury (biologizm).
W wychowaniu moralnym uwzględniono prawo biogenetyczne Haeckla (rozwój osobniczy jest powtórzeniem rozwoju gatunkowego-filogeneza). Pedagogika ta wprowadza zasadę następstw naturalnych, która mówi, że moc oddziaływania naturalnego dzięki istniejącemu porządkowi rzeczy odpowiadać musi jego potrzebie.
Wychowanie fizyczne powinno przebiegać zgodnie ze wskazówkami biologii.
H. SPENCER -był socjologiem angielskim w drugiej połowie XIX wieku: 1. Celem wychowania jest przygotowanie człowieka do życia doskonałego, 2. Przystosowanie to zapewnia jedynie nauka. Przedmiotem wychowania jest zdobycie możliwe zupełnej i doskonałej wiedzy służącej wszechstronnemu rozwojowi człowieka.
Zadanie wychowania wg Spencera: Stwarzanie warunków niezbędnych dla rozwoju dziecka, poznanie natury ludzkiej- jest podstawą wychowania, zasadą wychowania jest wykorzystanie natury, metodą wychowania jest wychowanie umysłowe polegająca na poznawaniu w sposób naturalny. Poznanie powinno mieć charakter naturalny. Od rzeczy pojedynczych do złożonych, nieoznaczonych do oznaczonych, konkretnych do oderwanych.
Wychowanie umysłowe wg Spencera:
Musi odpowiadać historycznemu wychowaniu ludzkości. Prawo biogenetyczne mówi, że ontogeneza jest powtórzeniem filogenezy. Czyli rozwój osobniczy jest powtórzeniem rozwoju gatunkowego. Człowiek w tym rozwoju osobniczym przechodzi wszystkie etapy rozwoju gatunku ludzkiego. Była wykorzystywana teoria Darwina (ewolucji).
Zasada moralna- dobro i zło. Zasada następstw naturalnych „ Moc oddziaływania naturalnego na wychowanka musi być zgodna z jego potrzeba” Wychowanie fizyczne ma być zgodne ze wskazówkami filologii. Cechą charakterystyczną tej teorii Spencera jest współdziałanie z rozwojem. Charakteryzuje go indywidualizm. Spencer domaga się nieskrępowanego rozwoju wrodzonych cech człowieka. Nie uznaje przymusu. Uważa że przymus utrudnia naturalny rozwój. Teoria Spencera chroni rozwój naturalny i nie sprzyja zmianie. Uznaje prawa dziedziczności i dąży do rozwoju zdolności i zainteresowań wychowanka. Kierunek ten uzyskał uznanie. Kładł nacisk na poglądowe nauczanie , uważał, że dziecko powinno mieć zdolność poszukiwania. Właściwe wychowanie nazwał samouctwem. Krytykował to co u Herberta (kształcenie umysłu przez ćwiczenia) Ta koncepcja wychowania Spencera służyła rozwijaniu przedsiębiorczości.
Biologizm i naturalizm był podstawą koncepcji pedagogicznej E. Key. Szwedka zmarła w 1926r. Uważała że u podstaw rozwiązywania problemów wychowawczych leży teoria ewolucji. Idea postępu społecznego i naturalnego. Naturę dziecka kształtuje szczególna wartość wychowawcza , kształtuje rodzina. Charakteryzował ją przesadny indywidualizm w procesie wychowania. Na początku trzeba poznać dziecko. E. Key jako prekursorka nowego wychowania w Europie. Odrębna natura dziecka(każde dziecko jest inne)
2.Pedagogika kultury – stoi do opozycji naturalistycznej koncepcji wychowania. Kładzie nacisk na twórcze przyswajanie wartości, kształtowanie prawdziwej osobowości, pogłębianie życia wewnętrznego, np. kontakt z dziełami sztuki, przestrzeganie tradycji, wartości obyczajów. Zakłada: wychowanie to nie subiektywny rozwój człowieka, a obiektywny proces poznawania kultury i twórczego w niej udziału.
Pedagogika kultury: Linierski- PK jest pedagogiką ludzkiej duchowości. Pedagogika naturalistyczna- wychowanie to przygotowanie do życia przyrodniczego społecznego
Pedagogika kultury -opozycja do jednostronności p. naturalistycznej, kierunek antynaturalistyczny do wychowania w kulturze. Wg Okonia – kierunek ten powstał na przełomie XIX i XXw. Uznawał człowieka jako istotę kulturową, uczestniczącą w procesie przyswajania, przeżywania i tworzenia przedmiotowych wartości kulturowych jak teksty, dzieła sztuki, moralność, obyczaje i prawo. PK wychodzi z założenia że między wartościami reprezentującymi różne dziedziny kultury, a osobowością człowieka zachodzą wzajemne oddziaływania.
ISTOTA PEDAGOGIKI KULTURY:
1. każde zjawisko psychiczne tworzy sensowną całość określoną przez świat tradycji kulturalnej,
2. to, co w życiu ma sens i wartość nie jest samowystarczalne gdyż wartości nabywa dzięki uczestnictwu w różnych dziedzinach istniejących poza jednostką,
3. przedmiotowe wartości- nauka ,sztuka, religia są autonomiczne i zachowują się, istnieją dzięki ciągłemu tworzeniu, wysiłkowi twórczemu ludzi,
4. wychowanie- celem jego jest przygotowanie człowieka do czynnego i twórczego udziału w kulturze, w życiu kulturalnym, przez wprowadzenie człowieka w świat wartości kulturowych i na tej podstawie do rozwoju duchowego człowieka i wdrożenie do tworzenia nowych wartości.
Różnice między p. kultury, a p. socjologiczną i p. indywidualistyczną: W stosunku do ped. indyw., ped. kultury podkreśla zależność rozwoju duchowego człowieka od przyswojenia sobie wartości kulturowych danej epoki. Rozwój duchowy człowieka zależy od tego na ile człowiek potrafi wejść w wartości przekazywane i panujące w danej epoce. W stosunku do ped. soc., ped. kultury podkreśla znaczenie wartości przedmiotowych w rozwoju człowieka. Pedagogika kultury nie jest kierunkiem jednolitym. Różnice dotyczą pojmowania życia duchowego oraz środków, które wiodą do urzeczywistnienia w psychice wychowanka.
Kontekst aksjologiczny: podkreśla wzajemną zależność między kulturą a życiem duchowym człowieka. Zadaniem wychowania jest przygotowanie człowieka do czynnego udziału w kulturze w kształtowaniu harmonijnej osobowości.
Kontekst aktualistyczny: zakłada ponadczasowy rozwój i ciągłe kształtowanie się ducha. Dąży do zniesienia w wych. wszelkich przeszkód, granic przestrzennych i czasowych.
TEORIA PEDAGOGICZNA B. NAWROCZYŃSKIEGO JAKO PRZYKŁAD DOROBKU POLSKIEJ PEDAGOGIKI KULTURY.
1. unika założeń metafizycznych, 2. ścisłość terminologiczna- wynika z korzystania z badań empirycznych dostarczanych przez psychologię i socjologie, 3. celem działań pedagogicznych jest kształtowanie osobowości, która jest najwyższą i najpełniejszą struktura idealną, 4. skłonności i popędy są dobrym materiałem, które należy uszlachetniać i rozwijać, 5. istotą wychowania i nauczania- organizowanie wszystkich pierwiastków duszy ludzkiej wokół ideałów jako podstawy kształtowania osobowości; Czynniki kształtujące osobowość – wewnętrzne (zdolności i zainteresowania wychowanków); zewnętrzne (wytwory tworzące przedmiotową kulturę społeczeństwa).
Wykształcenie- zespolenie indywidualności wychowanka z przyswojoną przez niego kulturą. Wykształcenie jest to dobro osobiste- wytwór kształcenia, motyw działań i źródło twórczości. Gordon uważa ,że wykształcenie jest równocześnie dobrem kulturalnym ponieważ tworzy struktur® duchową. Kultura ma charakter dynamiczny ponieważ jednostka poznając ją przyczynia się do jej rozwoju. Rola twórczości człowiek uczy się rozumieć dobra kultury rozwijając procesy twórcze prowadzące do powstania nowych dóbr. Kultura ma przygotować twórców i kontynuatorów dóbr narodowych. Związek kultury i kształcenia- nauczanie i kształcenie są: to procesy, które mają przygotować przyszłych członków społeczeństwa kulturalnego. Wychowanie i nauczanie kształtuje samodzielnie jednostki, twórcze osobowości.
Ostateczny cel wychowania- rozwój społeczeństw kulturalnych przez tworzenie warunków do kształcenia przyszłych jej członków.
PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA (T. GORDON, ŚLIWIERSKI):
Rozwinęła się na bazie nurtu psychologii humanistycznej ( Maslow, Rogers)- podmiotowość wychowanka, branie odpowiedzialności za swoje czyny.
Cechy:
1. Idea wychowania bez zwycięstw i zwyciężonych;
2. Odrzuca przymus, zaleca pośrednie oddziaływanie na wychowanka, okazywanie zaufania wychowankowi;
3. Pedagogika humanistyczna jest podejściem dającym możliwość samorealizacji wychowanka przy wysokiej przy wysokiej umiejętności wychowawczej wychowawcy;
W Polsce nurt humanistyczny był mało popularny, występuje natomiast dążenie do wychowania, fundamentalistycznego, które łączy się z liberalizmem.
T. GORDON amerykański psychoterapeuta, pedagog, twórca poradników, animator kształcenia dorosłych postulował ideę wychowania bez zwycięzców i zwyciężonych:
- symetryczne stosunki interpersonalne miedzy dorosłymi a dziećmi i młodzieżą;
- każdy z tych elementów jest traktowany podmiotowo bez względu na pochodzenie, pozycję społeczną.
Efekty kształcenia:
-Zarówno radość jak i zniechęcenie, satysfakcja albo ból;
-Decyduje o nich wsłuchanie się nauczyciela w komunikaty werbalne i niewerbalne dzieci, aby dać im, to, co potrzebują. Komunikacją jest płacz, grymas twarzy, zniecierpliwienie
CELE WYCHOWANIA:
Kryterium wyróżniania celów- sposób spostrzegania dziecka – „dziecko jest człowiekiem ze wszystkimi jego atrybutami, aktywnościami , przymiotami typowymi dla człowieka”- jest podmiotem swojego istnienia, zatem nie jest własnością rodziców gdyż jest odrębną jednostką ma własne życie i tożsamość, ma prawo do prywatności i do własnej świadomości
Cele nadrzędne:
-Wielostronny rozwój człowieka ( psychofizyczny, moralny, psychiczny), duchowy intelekt Ja chcę chodzić na lekcje pływania a nie dlatego, że mi mama każe. Wychowanie ma umożliwiać dziecku poznanie samego siebie.
-Dziecko nie powinno obawiać się swoich uczuć i emocji
Cele preferowane (szczegółowe):
1.Autonomia, niezależność twórczość rozwój i realizacja własnych możliwości, samego siebie.
2.Samodzielne radzenie sobie ze swoimi problemami.
3.Zdolność do zaspokajania własnych potrzeb odpowiedzialność, samokontrola, samoocena.
4.Autentyzm w wyrażaniu uczuć, dziecko powinno być sobą.
5.Zdolność do współpracy z innymi.
6.Umiejętność do samoograniczenia się , własnych potrzeb.
7.Autoafirmacja, poczucie własnej wartości.
8.Samodyscyplina, kształtowanie efektywności w realizacji własnych celów.
Konflikt- jest rezultatem stosowania przez wychowawcę niewłaściwie dobranych metod wychowania wynikających z fałszywych przekonań. Uzewnętrznienie konfliktów jest decydujące przy właściwym wychowaniu.
Dobór metody:
Pedagogika humanistyczna odrzuca przymus , zaleca pośrednie oddziaływanie na wychowanka, okazywanie zaufania wychowankowi do radzenia sobie z jego problemami
Zasady wychowania:
1.Musi zaistnieć problem ( problem musi być rozwiązany przez osobę , która go ma);
-Wychowawca ma problem, gdy uczeń narusza jego status;
-Dziecko ma problem, gdy ktoś narusza jego prawa.
2.Akceptacja osoby, która ma problem.
3.Troska wychowawcy o samego siebie.
Etapy rozwiązywania konfliktów według Gordona:
1.Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktów- uzyskanie informacji zwrotnej.
2.Poszukiwanie rozwiązań ( burza mózgów.
3.Krytyczna ocena.
4.Analiza projektów rozwiązań.
5.Przyjęcie prawdopodobnego rozwiązania i wdrożenie go w działanie.
6.Kontrola sposobu przyjętego rozwiązania.
Humanistyczne podejście do wychowanków:
Paradygmat ped. hum. :
1.Wychowawca jest jednostka autonomiczną i ma prawo do podmiotowości tzn. jest niezależny i odpowiedzialny za swoje postępowanie. Nauczyciel i rodzic są po to aby go wspierać i wspomagać.
2.Wychowawca ma obowiązek liczenia się z poczuciem godności i wartości osoby wychowanka, jego potrzebami psychicznymi, okazywanie mu szacunku i zapewnić mu warunki do samorealizacji- i z drugiej strony wychowawca jest podmiotem, należy mu się szacunek i realizacja własnych potrzeb.
3.Wychowanek jest partnerem wychowawcy, wychowawca jest animatorem procesu wychowania.
...
pedagog107