Godłowski - Europa barbarzyńska od IV pne do VI ne w świetle źródeł pisanych.pdf - H I S T O R I A - MarekMaly

Europa barbarzyńska od IV w. p.n.e. do VI w. n.e.

w świetle źródeł pisanych *

J. Zarys dziejów Barbaricum europejskiego

Począwszy od drugiej połowy I tysiąclecia p .n.e. dysponuj emy pewną-

wzrastaj ącą w miarę upływu czasu -liczbą źródeł pisanych, które odnoszą

siC( do ludów zamieszkujących Europę poza obszarami zajmowanymi przez

ywilizację antyczną. Przekazy te rzucają światło na dzieje ziem barba-

rzyńskich w zakresie przede wszystkim stosunków etnicznych i politycz-

nych, ale także niektórych aspektów kultury duchowej, społecznej i mate-

rialnej, nieuchwytnych w oparciu o materiał wyłącznie kopalny.

Pierwsze tego rodzaju nieco obszerniejsze dane źródeł pisanych pochodzą

z V w. p.n.e. i zostały przekazane przez ojca historiografii greckiej -Herodota

(ok. 485 - ok. 425 p.n.e.). Dotyczą one przede wszystkim Traków oraz ludów

zamieszkujących Scytię, czyli obszarów położonych na północ i na zachód

od Morza Czarnego, ale tenże autor wspomina również o Celtach zamiesz-

kujących u źródeł Dunaju. Wiadomości o Europie zachodniej, poza strefą

wybrzeży śródziemnomorskich, napływały też do Greków w związku z han-

dlem cyną sprowadzaną z Wysp Brytyjskich. Zostały nam one przekazane

przez źródła późniejsze, które jednak opierały się na danych sięgających VI w.

p.n.e. (zwłaszcza tzw. Periplos Massalski).

Bliższe zetknięcie się świata cywilizacji antycznej z ludami barbarzyński-

mi wywodzącymi się z Europy środkowej nastąpiło dopiero w IV-III

w. p.n.e. w wyniku wielkiej ekspansji Celtów zwanych też Galami. Lud ten,

którego pierwotne siedziby znajdowały się wedle wszelkiego prawdopodo-

bieństwa na terenie dzisiejszej wschodniej Francji i zachodnich Niemiec, roz-

przestrzenił się na olbrzymich obszarach sięgających od Wysp Brytyjskich

i Hiszpanii, gdzie Celtowie pojawili się już w czasach wyprzedzających po-

łowę I tysiąclecia p.n.e., aż po Półwysep Bałkański i Azję Mniejszą. W IV w.

p.n.e. następuje ekspansja celtycka na teren Italii (spalenie Rzymu w roku

387 p.n.e.), która jednak już w stuleciu następnym została zahamowana,

a następnie odrzucona przez Republikę Rzymską. W latach 280-277 p.n.e .

• Dotychczas niepublikowany tekst, który powstał około roku 1981 [Przyp. red.].

111d IIdl i II \ I 111111/IIdllllvllllI I II \lII, r\11l 'dllIliI ł (111111, I )nl.ulllll

rlu IIlllktl\ .j (II jl ł 1.11'Il1/d III III. I 1111I \ 'IIIVIII 1'1111111.\ I )1,111 h.

I Id 1'11111\(' ,liII I' III' Ldl IIllp 11"1, ('/l, l (',,1111\ pilIli I d.1 \ 1111" II

Ilildlljq'tlll1lplI(\.'t IlZ' 'luliII" I li,llol IItlqlllldo 'I ,do:.; 'h 1111111\,

p.n, '" ki xly zo:.;tlllo :1.111,'/.

IlIp IllYl I (I" il' \

j Iż • ~m: I. 11011111111111

11I1/11\

I t ' 111/1111l\ll 111111111111.\

l'l\ (II "1111111\

III I III Vi' I 'I '\ " 'V 11',1,' I lilII!.II/ I

1111 pl v ('III kIlIlIII "II ki 'I), IIIWi:111w,'III.q '111\"," III liki III 'III 'tli

1111 \l 111I 'I 'III <I! trliari: II/II i prnwdupndohni ' jn zy 'zyllllll si dOIli łl .

II '\1 II lalu 'III I śwmtn "It .kic I ), WCZ śni 'jHz' IIZ 'mi 'HZ'z 'I\\fl 1\1\ III

"" •'I 111'1\ (liliI'. poświ:«] 'ZOIll: plZ 'z p )źni 'jSZl: źródłu mi '1'1'i ' IlIdm

, 111111II II wxl aZlIjil, Ż' wędrówl li ta ni \ byla.zjawisl icm (dOHOlllioll "

1 11.11IIIIIIIIISZII 'czaru, H także inny 'h p %lIi jszy h aut rów, poświlld,'zll

\lilII t II I 'y w 'iii 'li I w. p.n.c. 11<' ór pl mi n g rmańsl ich na są'ioduj II

1111111

'ZOil' PI/.,'/ pm 111111pl -miuu luu ki hInnn 1111-

pn prz dostalu się do J\~ii Mili 'js:!. :i, Idzi' założone plZ 'z IIi 'h państw )

;nlat' w z tal zlil widowanc istatc .zni pl/. 'z Rzymian w 1'01LI25 P,II,l:.

Z ( kresu najazdów eltów na lrccję i p' źnicj "0 'h wal] z nimi w Azji

Mniej zcj pochodzi szereg łynnyeh rzeźb helleni ty zny h przedstawiają-

y h charaktery tyczne typy wojowników galijskich.

Dla pisarzy starożytnych omawianego okresu - aż po l w. p.n.e. - Celto-

wie- alewic bylijednym bliżej im znanym ludem barbarzyńskim, zamiesz-

kującym wnętrze kontynentu europejskiego na zachód od obszarów Scytii.

Stąd wywodzi się obowiązujący przez wiele stuleci w historiografii i geo-

Ira fi i greckiej dychotomiczny podział owych północnych, słabo poznanych

(l sza rów na Cel tykę i Scytię. Poza Celtami i Scytami schemat ten przez

dlu li kres nie dostrzegał istnienia, a następnie przenikania w strefę bliską

światu ywilizacji antycznej nowych ludów, wywodzących się z bardziej

udl 'Iły h terenów. Takimi nowymi ludami byli Bastarnowie iSkirowie,

pojawiający się w drugiej połowie III w. p.n.e. na obszarach na północny

za 'h' d d Morza Czarnego. Ci ostatni, wspomniani obok "Galatów" przez

dnlowaną na koniec III w. p.n.e. inskrypcję poświęconą Protogenesowi

z ( lbii, byli niewątpliwie plemieniem germańskim. Najprawdopodobniej

odnosi się to również do Bastarnów, określanych przez wcześniejsze żró-

dla jako Celtowie i odgrywających znaczną rolę w wydarzeniach politycz-

ny h, które zachodziły na Półwyspie Bałkańskim w II-I w. p.n.e.

Obecność ludów germańskich w Europie południowo-wschodniej w d1U-

od poludnia i za h du ludy celtyckie.

Nil" .. I i xlnukja nc, zywe wszy tkich wypadkach chodzi tu i 11I11111\"\

11I I 11 t TO ll:1minu rozumieniu -lzn. o ludy mówiące językami, ktć I 'wspól

I II 1\' I ,t.ykowawstwo określa jako germańskie. Nazwę German' w wymi 'III

pll 1.11pi 'I szy P ejdonios z Apamei (135-51 p.n.e.), uważający i h ZlIpl '1111

II Ily,1 i' mieszkające nad Renem. Dokładniejsze dane o Gerrnanach prl. 11\1

II III II "Z'II.I, który określa w ten sposób zasadniczo ludy mieszkają c pi I lIt

1111'1111

ws 'h' dod Renu, ale także szereg plemion, które w czasach mu wspól 'I

II h mieszkały na zachód od tej rzeki, a które najprawdopodobniej IIi ' hyl

( i"lllIl\nami w naszym rozumieniu, trzeba je natomiast uznać bądź Z'I '·111'1\

Il'ld'/, t 'ż za należące do jakiejś innej zaginionej grupy etnicznej. l tni 'ni t 'ł'

Illll/aiu liże] nam nieznanych ludów "staroeuropejskich" na obszara h p01l1l

dly siedzibami Celtów i właściwych Germanów sugerowałyby wyniki nicklń

I ,h badań językoznawczych (R. Hachmann, G. Kossack, H. Kilim 19 2), p i. '/I

I Y w k ńcu I w. n.e. Tacyt przytacza wersję, że jako Germanów okre lan J i 'I

wolnic plemię Tungrów, którzy pierwsi mieli przekroczyć Ren, później za' II

zwu ta m iała stać się ogólnym oznaczeniem wszystkich mi.eszkańców CI mil Iii

'zyli kraju położonego na wschód od Renu, To tłumaczenie wydaje ją ł Y' \lll

,I i ' prawdy w zestawieniu z faktem, że ani nazwa Germanowie nie wywodzi. I

I.lązyka, który dziś określamy jako germański, ani teżrugdynie była ona L1ŻywlI

liCI jako własne określenie przez żaden lud posługujący się tym językiem , .J 'si t

wi~c typowy przykład często spotykanego zjawiska - przeniesienia przez obcy I

na nowy lud nazwy używanej poprzednio na określenie innej grupyetni zn 'i

Po drugiej wojnie punickiej w ciągu II w. p.n.e. Republika Rzymska pod] II

rządkowuj e sobie większość obszarów Europy położonych w pobliżu wybrz

'i,y Morza Śródziemnego. Między innymi w roku 190 p.n.e. ukończony zo 'II

ostatecznie podbój Galii Przedalpejskiej, położonej w zaj ętej poprzedni PIIl';

.cltów północnej Italii, a w roku 118 p.n.e. powstaje na terenie południu

Francji nowa rzymska prowincja Galia Narbońska, tworząca porno t pOI li

dzy Italią i Hiszpanią. Ona to właśnie stanowiła bazę, z której dokonany' ) I I

W latach 58-51 p.n.e. przez Juliusza Cezara podbój całej Galii. Bezpośredni 1'1

pretekstu dostarczyły tu wydarzenia związane z narastaj ącą i zapewne Z", 1\)

iej połowie III w. p.n.e. to pierwszy uchwytny dla nas przejaw ich eks pan-

ji, która stanowiła następną po wędrówkach Celtów i częściowo się z nim

zazębiaj ącą falę ruchów migracyjnych wychodzących z wnętrza kontynen-

tu. W ciągu następnych wieków Gennanowie przeżywać będą podobny jak

poprzednio Celtowie okres aktywności, który doprowadził do olbrzymiego

poszerzenia ich pierwotnych siedzib. W latach 113-101 p.n.e. miała miej-

ce wędrówka Cymbrów i Teutonów. Pierwszy z tych ludów wywodził się

najprawdopodobniej z Jutlandii, która jeszcze w okresie rzymskim była

określana jako Chersonez Cymbryjski. Wszystko wskazuje, że Cymbrów

należy zaliczyć do germańskiej grupy językowej, natomiast podzielone są

zdania co do germańskiego, czy też celtyckiego rodowodu Teutonów. Ta

odbywająca się na olbrzymich przestrzeniach - od Europy północnej

i środkowej po Galię, Hiszpanię i północną Italię - wędrówka potężnych

mas ludzkich, w której do elementów germańskich przyłączyły się duże

Illplld"hlli

1(' III I C "III/lllt'/II/I/'II rI,' /11'11) ,1'IIII'r ()

'I lWI 'luPI nIlub, 'Il'lllll'l ,IY I" 111II ,PIIIIIIII'III Upl 1,\ y lIlIIIW I \..1111111

liliów, a lilki ','JllllowilldIIlIlO\ldot ''I,C dl l'IIII1IlÓ .\..hll l'hpo lill,pi IW-

szy W piśm] nni 'lwi' S(HI()ŻIn III 11'11111110

I 1)lIluwI/Y'" 1111•.,' tl., Mili 11.,,'1111111 1I11·lIlptll',I.llIili'.\l1'1I1

.1'" 11111\II 1'1I.111\III lWI '1'0 pll, 'I "I 'dIHll''1'III 'v I 'IIIduwn li I lilii

111111JlIIII\ l'Il'IIIIi,p". P' II 11I1'llIlIk\ll/.IIII' ,I '1\1'ntll\)llIhlll 1\

" , 11111I t 'po pnńslwn znujduwnłu ~i 'w l'untiknp ,i dziHi -j,'ZY"1l' 'I

(u 'la lud 111owi, i odl 'lny od

'cltów, W ten sp s b p raz I icrwszy zostul xlnnumy wspunmiuny wyżej s 'h ,-

mat p

II II 10,'1111ów w I m'tsŁwi rzymskim p znl {t 'z miu woj II dll

\ II I Idllh 'iii i 'dy"owladzlwa prz 'h ktawiana Au iust» w IOI II \ l

l' 1\ 1I1I\ll/ltwilll'llZWÓj rZYIl1Hkit;ci spansji tcryt rialncj w *.b kont

11111111

~rL nia na wnętrze cur pcj 'kic) Barł:

11'; '/1111. wypra wany II'ZCl pi-

S31'Z)'greckich.

Podbój Galii przez Cezara po iadał ogromne znaczenie, gdyż objął n

najob zerniejszą krainę zamieszkałą przez Celtów, stanowiącą zarazem ob-

szar, gdzie kultura ich osiągnęła najwyższy poziom rozwoju. Równocześnie

p raz pierwszy nastąpiło znaczne rozszerzenie terenów objętych przez cy-

wilizację antyczną poza obszar śródziemnomorski, w głąb strefy leśnej kon-

tynentu europejskiego, zajmowanej przez społeczeństwa barbarzyńskie

calkowicie odmiennej strukturze gospodarczej i społecznej. Dokonane to

z ) 'tato drogą gwałtownego wtargnięcia czynnika całkowicie obcego temu

śrc I wi ku i w sposób zasadniczy zakłócającego jego dotychczasowy we-

wnętrzny rozwój. Regularne objęcie Galii przez administrację rzymską i ro-

I11HnizHja tej prowincji rozpoczęły się jednak nie wcześniej niż po zakoń-

'z .niu wojen domowych w Rzymie - za czasów Oktawiana Augusta -

w trze im, a zwłaszcza w drugim dziesięcioleciu p.n.e. i dopiero ten moment

OZIIa'za kres samodzielnego rozwoju kultury celtyckiej na tym terenie.

Równocześnie ulega osłabieniu pozycja Celtów we wschodniej części ich

zasięgu. Pozostaje to w związku z naciskiem na ich siedziby w Europie środ-

I owej ludów germańskich, o czymjednak w źródłach pisanych nie przecho-

wały się prawie żadne bezpośrednie wiadomości, a także ze wzrostem potęgi

I aków na terenie dzisiejszego Siedmiogrodu. Najwcześniejsze wiadomości

tym ludzie w źródłach greckich można odnieść do II w. p.n.e. Do wielkiego

rozwoju jego potęgi dochodzi za panowania współczesnego Cezarowi króla

Burebisty, który podporządkował sobie również Getów mieszkających nad

dolnym Dunajem oraz zagrażał greckim miastom na wybrzeżu czarnomor-

kim. Na zachodzie Burebista zadał ciężką klęskę Celtom, niszcząc znajdu-

jące się prawdopodobnie w Panonii państwo Bojów i rozszerzając swoje

panowanie na teren dorzecza Cisy.

Stepowe tereny nadczarnomorskie znajdowały się aż do schyłku IV w.

p.n.e. pod niepodzielnym panowaniem Scytów, których w okresie później-

szym zastępują spokrewnieni z nimi Sarmaci, również należący do indo-

irańskiej grupy językowej.

Począwszy od II w. p.n.e. podzieleni na szereg plemion Sarmaci stają się

czynnikiem dominuj ącym na obszarach pasa stepowego sięgających do dorze-

cza Wołgi aż po prawy brzeg dolnego Dniepru. Resztki Scytów utrzymały się

ne na południe d górne 'o l 11111\11

I l II I IlId ·1"jil, a leżą: e dalej na w chód Nori um stał i~ ~aH:l111 III

l Ilila 11\ cm, któl . dopiero I ł poł wy J w. n.c. zo tało ałkowi I Wl:W:lll

II 111 ('l' iustwn Rzymskie o. Za cza ów Augusta podbite też zo taly I :i.II'

II luului 'j zQś i P 'Iwy pu Bałkańskiego i na prawym brzegu śr dkl.' ,

" I hill 'III Dnlma ja (16/15 r, p.n.e.) i Panonia (12-9 r. p.n.e.) oraz M 'zlll liII

p"ItUIIlI ' od doln g Dunaju. Jako wasalne królestwo podpor.ządk Wilii 1

II t II I t ównicz rzymskiemu zwierzchnictwu leżąca na południc ci M 'I.I'

11,1iII. I tukzc mniej ściśle Królestwo Bosforańskie na północnych wyln zr

III h MOIza 'zarncgo. W ten sposób granice Imperium Rzymskie pIli I

II, III l i '!fU dwóch wielkich rzek europejskich - Renu i Dunaju. 'V! ki ",j.

I 111 I I. ruiani nosili się jednak z planami dalszego rozszerzenia WOI 'h

I'IHlhlljów i p dporządkowania sobie również Germanii. :v latach 12 p.ll. ~,

III , w wyniku szeregu wypraw zwierzchnictwo rzymskie narzu~on ZOl'tll

III ludom icrmańskim mieszkającym pomiędzy Renem a dolną l śr dl ow l

I II t, przy zym ściślejszej kontroli opartej o stałe obozy wojskowe p ddalll

III tulu za hodnia część tego obszaru. W roku 5 n.e. flota rzymska opłynęlu

IIltLllldil{ i prawdopodobnie znalazła się w pobliżu cieśnin tworzących 11101

I I • przejście na Bałtyk. .

Poważną przeszkodę dla dalszych podbojów rzymskich stanowił po

t '/,11''IJednoczenie plemion germańskich pod zwierzchnictwe,~ ~~rb )d: 1,

I I 1')a jednego z plemion swebskich - Markomanów. Ten wyrozruają y SI.'

\ hitnymi zdolnościami władca przeprowadził około ro~ 9 p.n.e. s",,:ol

lud, zajmujący w tym czasie siedziby gdzieś w zagrożonej bezpośr duiru

podl jem rzymskim południowo-zachodniej części Ni~miec,.na ter II

I' utliny Czeskiej zwanej wówczas Boiohaemum o~ zamieszkujący h II.)

JlII. xlnio ten kraj celtyckich Boj ów. Prawdopodobrue w tym samym Z<1:-;I'

WI'llZz Markomanami odchodzi na wschód inny odłam Swebów, który pud

1111ZWKwadów zajął obszary dzisiejszej południowo-zac~odniej Sł ;-va ,'j I

W sytuacji narastającego zagrożenia niepodległych plemion germańsi 1'11

pl zez podbój rzymski, Marbodowi udało się uzależnić od s!ebie sz re 1'111

,'i xlnich ludów, wśród których źródła pisane (Strabon, Welejusz Patcrk uh I. •

\lt 1~1I\1 1'1111111\1'11lIIull,ll'l III I Pilili '11111.11111\111111\'111111

II (>1'1 \IW I'lldhlll (i dll I' 11111111111

11111I111' u zccim i druuim dzicsic ile iuJw.p.n.e.rzym·klemulodhll

l" I III I' 'I"lilij' nlp j, I ie raz p ł

I \I yl) \\ vu I11'11II 1111111 '1"11111\1 l\ldlm

I dllllll dlll /1\ 'II I .II! \ II ·11\

1.1 'II~,I "II 111111

I lidII" II IIIIliII 'lIII 'III" ':111'111'I' v "llI ,II' IllIp '1111111

."Vlll l"" I \I lIII ,1,1pudl'l'Ill 1111vII'\ 11'111111111111:111

I 1.11'I Pl/ I III" '"I"l'\l\ I.lklll 1111111,1

"1I\l\ ,,'I IIIII \l III1\\ 1111111'IllIdll\ ,lilII /1 li l YIII \\ dnI/l'

l':I.1IOdl I WI.'I I.II)'III\! \lilII pkllll \\ I 'PIII'11r II ,'ll,dlllllol I'lId 11111

'p, k(llI '11I1I/~d/l III

I II 1IIIIIIIIIJillll v IIl1dl'Ililii ':1.11 'h jll\lwill'llI'lI 1\lllIilll/. 1lI.'111\ 1.1,

'III 'III

BlltOIl 'S, .u pmwdopuduluu '.'t:illI) 1:111'k.':I,t:dl'(lllq l(lllll' 11111. (;II(UII '.'

J tów, Źródła p dają I 'ż, Ż' l1i1ślnluią' wzory l/. mskrc Mmhn I dq:i.yl d l

utw rzen ia trwał go pań twa silnej wludzy I ról wsi i :i, i że lysponowul sih

zbrojną liczącą 70 tysięcy pie zy h i 4 tysiące jazdy. W r ku ) n.c. Rzymianie

podjęli próbę zniszczenia państwa Marboda trakt wanc przez nich jak p -

ważne zagrożenie, przez koncentryczne uderzenie dwóch armii z ktć tych jedna

posuwała się z zachodu - od Renu, druga zaś pod wodzą sprawującego ogólne

dowództwo na froncie germańskim Tyberiusza - z południa, z położonego nad

środkowym Dunajem Camuntum. Plan ten nie powiódł się na skutek powsta-

nia ludów Panonii i Dalmacji, które wybuchło na tyłach armii Tyberiusza.

Po jego stłumieniu w 9 r. n.e. dochodzi do powstania plemion zachodniej

crmanii pod wodzą księcia Cherusków Arminiusza, Składaj ąca się z trzech

legionów armia rzymska dowodzona przez Kwintyliusza Warusa zostaje za-

koczona i doszczętnie zniszczona w Lesie Teutoburskim. Wynikiem tej

ki ki była likwidacja rzymskiego panowania na wschód od Renu, a podj ę-

ta w latach 14-16 n.e. pod wodzą Germanika i zakrojona na dużą skalę

Cen ywa rzymska, pomimo poważnych sukcesów militarnych nie dopro-

wadziła do jego restytuowania. Ostatecznie, prawdopodobnie biorąc pod uw a-

Iq nicw półmierność podejmowanych wysiłków w stosunku do możliwych

do uzyskania korzyści, panujący w tym czasie (14-37 r. n.e.) Tyberiusz podej-

muje decyzję o przerwaniu akcji zaczepnych przeciw Germanem i ograni-

'z niu się do obrony granicy Imperium ustanowionej na Renie, na której

straży staje potężna armia złożona z 8 legionów (na ogólną liczbę 25 wów-

czas istniejących) i licznych oddziałów pomocniczych (auxiliów). Oznacza-

ło to rezygnację z dalszych zakrojonych na większą skalę podbojów w Euro-

pie środkowej, która to polityka stała się w późniejszej praktyce trwałą zasa-

dą utrzymywaną aż do upadku Cesarstwa Rzymskiego.

Pomimo pewnych późniejszych przesunięć linia Renu i Dunaju przetrwa-

ła przez około cztery stulecia jako zasadnicza granica dzieląca dwa z gruntu

różne światy: Imperium Romanum - obszar objęty przez cywilizację antycz-

ną i scentralizowany organizm państwowy oraz Ba rba ricum - tereny zaj mo-

wane przez plemienne społeczeństwa o całkowicie odmiennym układzie sto-

sunków gospodarczych, społecznych i politycznych. Ta narzucona w drodze

rzymskiego podboju linia przecięła terytoria, które w okresie poprzednim

były sobie bardzo bliskie pod względem kultury i przynależności etnicznej

zamieszkującej je ludności. Nad środkowym i górnym Renem oraz górnym i

środkowym Dunajem chodziło o obszary zajęte w większości przez ludy cel-

tyckie lub też znajdujące się w obrębie stworzonej przez Celtów wspólnoty

'mi' 'o I roc Sil hylu m.in.] ,'111\ I

111,,1II '11I'llt "nhO:l.IIW wojskowy 'h 11<1w lokalny 'h "1111'1I

1111'1plldil! ':I.

"I. W 1111.

'h lIdIIlIlII

II" III III" II" I 'II, 'mi jsl im, z 1161y 'h zQś uzyskuje wkrótc ,I tlI!

I 1""11 III III" Il!11 III IIIIi : pi 'r«. lntcnsywn 11' e Y I' maniza 'yjll' l\ll

"'II I liii' o w 'zdni j w pl' win 'ja h nadr ń ki h, p' źni 'j zas 1\III

1111" III" 1IJ1 pólno n 'j .zcści Pan nii w za adzi d pier od 'ZI 1,'(\

I I"dlll ,,( II \11. i.), • 'z 'ze) , lnic dużą rolę odegrał tu przenicsieni ':/11"

I II "I I"w/qtl lWOw p ludni wej części prowin ji ob z'w I 'iOIlIl

"1111111'I hlllllj\l ( 'arnuntum za cza ów panowania Klaudiu za, Vindo

Ptll,P"W). P mim to miej cowc tradycje utrzymały si w kultu

I 1', III pl:l. 'z dlu li krc - np. w Panonii w poważniejszym 'l I nillllY

liii II 111.11omański h w drugiej połowie II w. - iwniosły i toin ci 'III '11

"" uh u utownnia siC( I ccyficzncj kultury prowincjonalno-rzymskiej, I IÓI,I

111\I ,llpl li 'Z<1 u w coraz silniejszym stopniu oddziaływała t ż na ni.

III ,I 1'l'lIlionaBarbaricum,nienaruszającjednakzasadniczychp

dstuv

I IllItllIlIl'l\lI'i struktury gospodarczo-społeczno-politycznej.

uli' 'I' rzym kicj ekspansji terytorialnej w głąb kontynentu Ul' p 'I

I I 'II dlllllilllljąCą pozycję polityczną na ziemiach położonych na ws 'hód

lit I I l 111tllllZ na północ od górnego i środkowego Dunaju zdobywa T 1'111:111

I I l I III 'III .tni zny. Jest to wynikiem wspomnianej już wyżej, a narastllil\

I I I III ""pllniej od schyłku II w. p.n.e. ekspansji plemion germań ki 'h 1101

II I IIY Inim rwane poprzednio głównie przez Celtów. Przebieg ty h pron

II I' II xlnak w słabym tylko stopniu oświetlony przez źródła pisane, ZWilISI

1\ ndnic .icniu do ziem naddunajskich. Jeśli chodzi o tereny połoz n' 1111

I" ""Ill () I śr dkowego Dunaju, to ostateczne utrwalenie się przewagi zywio

III "llllu{lskiego nastąpiło tutaj w wyniku przesiedlenia się w roku 9 p.n, "

t\ 1.\1 komanć w i prawdopodobnie Kwadów oraz zajęcia przez te plomionu

I ulhny 'zcskicj, Moraw oraz południowo-zachodniej Słowacji. Ob k nich

11111mywały się jednak pozostałości dawnej ludności, zwłaszcza na trudno

III l, I pny h, górskich obszarach. Prawdopodobnie w północnej lub śr tlko

\ \'f Słowacji zamieszkiwało co najmniej do okresu wojen markomański 'II

l l'll 'kic plemię Kotynów, o których Tacyt pisał, że trudnili się kopalni tW'111

II'Ja:lH i wraz z mieszkającymi również na lewym brzegu środkowego I LInII

11111111ńskimi Osami składali daniny ~wado~ i Sarmat~m. Celtami byli I,'Z

lip .wnc mieszkający prawdopodobme dalej na wschod Anartowic, () II

III należeli oni do ludów dackich stanowiących w okresie wcze n I'l.ym

k im dominujący żywioł we wschodniej części Karpat i Kotliny Karpa 'I i I

ph-nuunn l l '11111111

,'kpn c oh 'I Iły 11'11'1 II '1/1111111\ III \ I 1111/1 1\ ,'II

1111 1,111'11 yl h 1\ 'II! lidII 'I \ Y ,111111'1 1111/.11111111 11111111 1.11 /'m Il ]llll' II

nęli się lu , po 'Iq II II hlllll'l 'I l.oh~:lIIll\ II Idl/lllllllllllll, ki II

P lityku rzymska w ok: 'si, Wl"l. " II '/'0 l' ""II,'lwa w stuxunku lo I 0era-

niczny h plemion barbarzyńsl i 'h nustuwionn była blldż na utrzymywnni '

ich w bezpośredniej zalcżn ści p hl; zoncj z bowiązkicm si ładunia danin

lub dostarczania posiłków wojskowy h, bądź też na praw wani nad nimi

przynajmniej pewnej kontroli poprzez wpływ na obsadzanie wład ów, inter-

weniowanie w sporach wewnętrznych i ich podsycanie. Wzdłuż granic rzym-

skich powstawał w ten sposób łańcuch tzw. "państw klienckich" stanowią-

cych strefę wpływów Imperium, a równocześnie rodzaj przedpola chroniące-

go prowincje włączone na trwałe w jego obręb.

Na szczególną uwagę zasługuje znana nam głównie w oparciu o relację

Tacyta sytuacja panująca na obszarach środkowo-naddunajskich (ryc. 1).

W początkach naszej ery decydującą rolę odgrywało tam państwo Marboda,

z którym Imperium zawarło traktat pokojowy po niepowodzeniu wyprawy

Tyberiusza w 6 r. n.e. Wkrótce jednak po ustaniu bezpośredniego zagrożenia

ze strony rzymskiej uległrozpadowi związek plemion zjednoczonych pod wodzą

Marboda, odstępują mianowicie od niego mieszkający w północnej części do-

rzecza Łaby Semnoni i Longobardowie, a sam Marbod ponosi porażkę w de-

cydującym starciu z wodzem Cherusków i zwycięzcą w Lesie Teutoburskim-

Arminiuszem. W następstwie tego i przy udziale intryg rzymskich "państwo"

Marboda rozprzęga się zupełnie, on sam zaś zostaje w 19 r. n.e. wypędzony

przez wygnanego poprzednio i przebywaj ącego wśród Gotów markomańskie-

go wielmożę - Katawaldę, którego z kolei wkrótce po objęciu władzy wypę-

dził król Hermundurów - Wibiliusz. Obaj wygnańcy zostali przez Rzymian

internowani w Italii, natomiast ich drużyny osadzono na północnym brzegu

Dunaju pomiędzy rzekami Marus i CUS'LlS (prawdopodobnie Morawa i Wag)

pod władzą zaprzyj aźnionego z Imperium króla Kwadów - Wanniusza. Prze-

ciwko temu ostatniemu wystąpili około roku 50 n.e. jego siostrzeńcy - Wan-

gion i Sydon, których poparli Hermundurowie i Lugiowie. Wzmianka o Lu-

giach jest o tyle tu o tyle istotna, że poświadcza udział w wydarzeniach rozgry-

wających się w pobliżu granic rzymskich ludu zamieszkującego wedle wszel-

kiego prawdopodobieństwa dzisiejsze ziemie polskie. Wanniusz, który próbo-

wał znaleźć oparcie zjednej strony w warownych fortecach (nieznanych nam

dotąd z tego okresu i na tym terenie w materiałach archeologicznych), z drugiej

zaś w naj emnych drużynach konnych J azygów, został pokonany i uszedł do

stojącej na Dunaju rzymskiej floty, a jego stronników osadzono na terenie

Panonii. Zwycięzcy Wangio i Sydon utrzymali mające charakter zależności

przymierze z Rzymem, m.in. wspierając posiłkami wojskowymi Wespezja-

na w czasie wojny domowej w Cesarstwie w roku 69.

Godłowski - Europa barbarzyńska od IV pne do VI ne w świetle źródeł pisanych.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: