Peter Green Aleksander Wielki Prze�o�y� Andrze J. Konarek Biografie S�awnych Ludzi Pa�stwowy Instytut Wydawniczy 1978 Tytu� orygina�u Alexander of Macedon Wyb�r ilustracji Ewa Balicka Konsultacja map Maciej Popko Indeks zestawi�a Zofia Zinserling Opracowanie graficzne Jolanta Bar�cz Copyright (c) Peter Green, 1970, 1974 Copyright for the Polish edition by Pa�stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978 PRINTED IN POLAND Pa�stwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1978 r. Wydanie pierwsze Nak�ad 40.000 + 290 egz. Ark. wyd. 40,1. Ark. druk. 30,75 Papier druk. m/g�. III, 71 g, 61 X 86 Oddano do sk�adania w styczniu 1978 r. podpisano do druku w sierpniu 1978 r. Druk uko�czono w pa�dzierniku 1978 r. Wroc�awskie Zak�ady Graficzne, Zak�ad G��wny Wroc�aw, ul. O�awska 11 Nr �arn. 953/78 S-98 Cena z� 130- Ercistowi Badianowr, najlepszemu faVbro Gdzie Wielki Aleksander? Wielki Aleksander �yje i panuje. �redniowieczne przys�owie greckie "Onesikritosie, po �mierci chcia�bym na kr�tki czas zmartwychwsta�, by przekona� si�, jak p�niejsi ludzie b�d� czyta� to twoje dzie�o. Nie dziw si�, je�li teraz je chwal� i wielbi�, ka�dy z nich s�dzi, �e z pomoc� tej oto niema�ej przyn�ty zjedna nasz� �yczliwo��." Aleksander Wielki cytowany przez Lukiana w rozdziale 40 jego utworu Jak nale�y pisa� histori� (t�. W�adys�aw Madyda). TABLICA CHRONOLOGICZNA 356 W Pe�li przychodzi na �wiat Aleksander. Dok�adnej daty nie znamy, prawdopodobnie byio to 20 albo 28 lipca. Filip zdobywa Potidaj�. Parmenion zwyci�a Pajon�w i Ilir�w. 354 Demostenes atakuje koncepcj� "krucjaty przeciw Persji". Lato (?): Filip zdobywa Metone, w bitwie traci oko. 352 Artabazos i Memnon uciekaj� do Filipa, kt�ry obecnie wyrasta na ewentualnego wodza krucjaty antyperskiej. 351 Flota Filipa n�ka okr�ty Ate�czyk�w. Pierwsza Filipika Demostenesa. 348 Sierpie�: Filip zdobywa Olint. Ajschines pr�buje bezskutecznie zjednoczy� pa�stwa greckie przeciw Filipowi. 346 Marzec: Ateny wysy�aj� poselstwo do Filipa. Parmenion oblega Halos. Kwiecie�: ratyfikacja Pokoju Filokratesa. Drugie poselstwo ate�skie wstrzymane do lipca. Lipiec: Filip obsadza Termopile. Sierpie�: Filip otrzymuje miejsce w Radzie Amfiktionii i przewod- niczy na Igrzyskach Pytyjskich. Isokrates og�asza pismo polityczne pt. Filip. 344 Filip mianowany do�ywotnim archontem Tesalii. 343 Pakt o nieagresji mi�dzy Filipem i Artakserksesem Ochosem. Proces i uniewinnienie Ajschinesa. 343/2 Arystoteles zaproszony do Macedonii jako wychowawca Aleksandra. 342/1 Brat Olimpias, Aleksander, wst�puje na tron Epiru przy poparciu Fi- lipa. 340 Zjazd sprzymierze�c�w w Atenach. Aleksander mianowany regentem Macedonii; podbija Majd�w, zak�a- da Aleksandropolis. Wyprawa Filipa na Perynt i Bizancjum. 339 Wrzesie�: Filip zdobywa Elatej�. Panathenajkos Isokratesa. 338 2 sierpnia (?): bitwa pod Cheronej�. Aleksander w�r�d cz�onk�w poselstwa do Aten. Filip po�lubia bratanic� Attalosa, Kleopatr�. Olimpias i Aleksander na wygnaniu. 337 Wiosna: w Koryncie zbiera si� Zwi�zek Helle�ski. Aleksander odwo�any do Pe�li. Jesie�: Zwi�zek uchwala krucjat� przeciwko Persji. 336 � Wiosna: Parmenion i Attalos udaj� si� do Azji Mniejszej, by prze- prowadzi� tam wst�pne operacje wojskowe. TABLICA CHRONOLOGICZNA Czerwiec: na tron wst�puje Dariusz Itl Kodomannos. Kleopatra rodzi Filipowi syna. Aleksander z Epiru po�lubia c�rk� Olimpias. Zab�jstwo Filipa. Aleksander wst�puje na tron macedo�ski. Koniec lata: Aleksander zwo�uje konferencj� Zwi�zku Helle�skiego w Koryncie, na kt�rej zostaje mianowany wodzem naczelnym krucja- ty antyperskiej. 336- � Wczesna wiosna: Aleksander wyrusza na p�noc przeciwko Tracji i Ilirii. Bunt Teb. 334 Aleksander na czele korpusu ekspedycyjnego przeprawia si� do Azji Mniejszej (marzec-kwiecie�). Maj: bitwa nad Granikiem. Reorganizacja miast greckich w Azji Mniejszej. Obl�enie i zdobycie Miletu. Jesie�: upadek Halikarnasu. 334/3 Aleksander maszeruje przez Licj� i Pamfili�. 333 Cz�� armii dowodzona przez Aleksandra maszeruje na p�noc do � Kelajnaj i Gordion. �mier� Memnona (wczesna wiosna). Przegl�d si� perskich w Babilonie. Epizod w�z�a gordyjskiego. Aleksander maszeruje do Ankyry, stamt�d na po�udnie do Wr�t Cy- licyjskich. Dariusz wyrusza z Babilonu kieruj�c si� na zach�d. " Wrzesie�: Aleksander przybywa do Tarsu, gdzie ci�ko choruje. Dariusz przeprawia si� przez Eufrat. Wrzesie�-pa�dziernik (?): bitwa pod Issos. Aleksander maszeruje na po�udnie przez Fenicj�. Maratos: Dariusz po raz pierwszy proponuje pok�j. 332 Stycze� (?): kapitulacja Byblos i Sydonu. ' ' " Pocz�tek obl�enia Tyru. Czerwiec (?): odrzucenie drugiej oferty pokojowej Dariusza. 29 lipca: upadek Tyru. Wrzesie�-pa�dziernik: zdobycie Gazy. 14 listopada (?): Aleksander koronuje si� w Memfis na faraona Egiptu. 331 Wczesna wiosna: Aleksander odwiedza wyroczni� Amona w Siwah. 7-s kwietnia (?): pocz�tek budowy Aleksandrii. Aleksander wraca do Tyru. Lipiec-sierpie�: Aleksander dociera do Tapsakos nad Eufratem. Dariusz wyprowadza swoje si�y g��wne z Babilonu. 18 wrze�nia: Aleksander przekracza Tygrys. Propozycje pokojowe Dariusza odrzucone po raz trzeci i ostatni. 30 wrze�nia lub l pa�dziernika: bitwa pod Gaugamel�. Macedo�czycy maszeruj� z Arbeli na Babilon, kt�ry poddaje si� w po�owie pa�dziernika. Bunt Agisa st�umiony pod Megalopolis. Pocz�tek grudnia: Aleksander zajmuje Suz� bez walki. 331/30 Aleksander forsuje Wrota Suzyjskie. 10 TABLICA CHRONOLOGICZNA 330 Stycze� (?): Aleksander dociera do Persepolis. Grabie� miasta. Maj (?): spalenie �wi�ty� i innych budynk�w w Persepolis. Pocz�tek czerwca: Aleksander wyrusza do Ekbatany. Dariusz wycofuje si� w kierunku Baktrii. Demobilizacja greckich oddzia��w sojuszniczych w Ekbatanie. Par- menion zostaje tam z Harpalosem jako ministrem skarbu. > Wznowienie po�cigu za Dariuszem przez Wrota Kaspijskie. Lipiec (druga polowa): cia�o zamordowanego Dariusza odnalezione w pobli�u Hekatompylos. Bessos osiada w Baktrii jako "Wielki Kr�l". Pocz�tek marszu do Hyrkanii (lipiec-sierpie�). Koniec sierpnia: marsz do Drangiany (jezioro Sejstan). "Spisek" Filotasa. Marsz przez Arachozj� do Parapamisidaj. 329. Marzec-kwiecie�: Aleksander forsuje Hindukusz przez prze��cz Cha- wak. Kwiecie�-maj: Aleksander wkracza do Baktrii; Bessos wycofuje si� za Oksos. Czerwiec: Aleksander dociera do Oksosu i przeprawia si� na drugi brzeg. Zwolnienie weteran�w i ochotnik�w tesalskich. Kapitulacja Bessosa. Aleksander maszeruje dalej, do Marakandy (Samarkanda). Bunt Spitamenesa, zniszczenie oddzia�u macedo�skiego. 329/8 Aleksander zimuje w Zariaspie. Egzekucja Bessosa. 5 323 Kampania przeciwko Spitamenesowi. Jesie�: zab�jstwo Klejtosa Czarnego. 328/7 Kl�ska i �mier� Spitamenesa. 327 Wiosna: zdobycie Ska�y Sogdyjskiej. Ma��e�stwo Aleksandra z Roksan�. Zaci�g 30 000 perskich "nast�pc�w". "Spisek pazi�w" i koniec Kallistenesa. Wczesne lato: Aleksander ponownie przekracza Hindukusz, tym razem przez prze��cz Chuszan; jest to pocz�tek inwazji na Indie. 327/6 Aleksander dociera do Nysy {D�alalabad); "epizod Dionizosa". Zdobycie Aornos (Pir-Sar). "326 Dalszy marsz do Taksili. Bitwa nad Hydaspesem (D�helam) z si�ami rad�y Porosa. < �mier� Bucefa�a. Lipiec (?): bunt nad Hyfasisem (Beas). Powr�t nad D�helam; przybycie posi�k�w z Grecji. Pocz�tek listopada: flota i armia kieruj� si� w d� rzeki. 326/5 Kampania przeciw miastom brami�skim; Aleksander ci�ko ranny. 325 Rewolta w Baktrii: 3000 najemnik�w w�druje samopas po Azji. Aleksander dociera do Pattali, buduje port i stocznie. Wrzesie� (?): marsz Aleksandra przez pustyni� Gedrozji. Harpalos dezerteruje z Azji Mniejszej do Grecji. Pocz�tek czystki w�r�d satrap�w (grudzie�). NearchoB dociera z flot� do Harmozji, spotyka si� z Aleksandrem pod Salmous. 11 Z Drangiany przybywa Krateros. Stycze�: Nearchos i flota wyruszaj� do Suzy. Epizod z grobowcem Cyrusa. Aleksander powraca do Persepolis. Przemarsz do Suzy, tam d�u�szy post�j (luty-marzec). Wiosna: przybycie 30 000 przeszkolonych "nast�pc�w" perskich. Masowe ma��e�stwa w Suzie. Marzec: dekrety o wygna�cach i apoteozie. Krateros mianowany nast�pc� Antypatra na stanowisku regenta; naa tak�e poprowadzi� wojsko do ojczyzny. Aleksander przenosi si� z Suzy do Ekbatany. �mier� Hefajstiona. Harpalos zamordowany na Krecie. Wyprawa Aleksandra przeciw Kossejczykom i powr�t do Babilonu (wiosna). Aleksander bada kana� Pallakopas; wycieczka �odzi� na bagna. Syn Antypatra Kassander przybywa na negocjacje z Aleksandrem. 29/30 maja: Aleksander zapada na zdrowiu po uczcie, 10/11 czerwca umiera. Historia Aleksandra Wielkiego jest nierozerwalnie sprz�ona z lo- sami jego ojca, kr�la Filipa II, i jego ojczyzny, Macedonii. Filip sam by� postaci� niezwyk�� i pot�n�, Macedonia za�, jak ostatnio zwr�- cono uwag�*, to "pierwsze wielkie pa�stwo terytorialne o skutecznie scentralizowanej strukturze politycznej, wojskowej i administracyj- nej, jakie pojawi�o si� na kontynencie europejskim". Je�eli nie do- strze�emy tego sprz�enia - i nie zrozumiemy tych los�w - ka- riera Aleksandra pozostanie dla nas jedynie czym� na kszta�t lotu komety roz�wietlaj�cej w niezr�wnanym majestacie przestwory nie- bios: czym� cudownym, lecz niepoj�tym. Geniuszu Aleksander nie by� pozbawiony, mia� go a� nadto; ale nawet geniusz jest w zdu- miewaj�cym stopniu wytworem swego otoczenia. To, czym sta� si� Aleksander, by�o w znacznej mierze dzie�em Filipa i Macedonii - i od nich w�a�nie musimy zacz��. W pierwszych dniach wrze�nia 356 roku przed nasz� er� z Pe�li, nowej stolicy kr�l�w Macedonii, wyruszy� kurier wioz�cy poczt� dla kr�la. Zmierza� na po�udniowy wsch�d, przez r�wniny, ko�o je- ziora Janica (wtedy znanego pod nazw� Borboros, B�oto - �wietny k�sek dla co wytwornie j szych kalamburzyst�w Grecji: borboros- -barbaros, nieokrzesany prymitywizm wyra�ony w...
ChomikKulturalny