Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu cz.2.docx

Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu

Z komentarzem.

Część 2 od potopu do dziejów patryjarchów

POTOP: 6,1-9,17

Przyczyna potopu — upadek moralny ludzkości

6 1 Kiedy ludzie zaczęli się mnożyć na ziemi, rodziły się im [także] córki.2  Synowie Boga spostrzegli, iż córki człowiecze są piękne; pojęli więc za żony te wszystkie, które sobie upodobali.
3  Wtedy Jahwe rzekł:
   — Duch mój nie może zawsze pozostawaćK w człowieku, gdyż jest on istotą [bardzo] cielesną; niech więc żyje [tylko] sto dwadzieścia lat.
4  W owych czasach byli na świecie olbrzymi — a także i potem — kiedy to synowie Boga współżyli z córkami człowieczymi, a one im rodziły [synów]. Byli to przesławni mocarze zamierzchłych czasów. 5 I Jahwe widział, że wielka jest niegodziwość ludzi na świecie i że wszelkie ich zamysły kierują się ku złu. 6 Pożałował więc Jahwe, że uczynił ludzi na ziemi, i zasmucił się w swym sercu. 7 I Jahwe rzekł:
   — Zgładzę z powierzchni ziemi ludzi, których stworzyłem; a wraz z ludźmi zwierzęta domowe, płazy i ptactwo nieba, bo żałuję, że ich uczyniłem.8  Jedynie Noe był miły Jahwe.
 

Noe przed potopem

9 A oto dzieje Noego.
Noe wyróżniał się niezwykłą prawością wśród współczesnego mu pokolenia. Żył też bardzo bogobojnie. 10 Noemu urodziło się trzech synów: Sem, Cham i Jafet.11  A świat skaził się (przed Bogiem), wypełniła go nieprawość. 12 Widząc tak skażony świat — wszyscy ludzie bowiem wypaczyli drogę [swego życia] na ziemi —13  rzekł Bóg do Noego:
   — Położę kres istnieniu wszelkiego ciała, gdyż przez nich nieprawość napełniła ziemię; wytracę więc ich z tej ziemi. 14 Ty zaś zbuduj sobie arkę z drzewa gofer; zrób w niej przegrody i powlecz ją smołą wewnątrz i zewnątrz. 15 A tak oto masz ją wykonać: trzysta łokci [ma mieć] długość arki, pięćdziesiąt łokci — szerokość, a trzydzieści — wysokość. 16 Sporządzisz dla arki przykrycieK […] drzwi umieścisz z boku arki; zrobisz też [piętra]: dolne, drugie i trzecie. 17 Ja zaś sprowadzę na świat wody potopu, aby wygubić wszelką istotę cielesną pod niebem, w której jest tchnienie życia. Niech zginie wszystko na świecie! 18 Z tobą wszakże zawrę przymierze. Do arki wejdziesz więc ty, a z tobą twoi synowie, twoja żona i żony twoich synów. 19 Wprowadź też do arki po parze ze wszystkich zwierząt, samca i samicę, aby ocalały wraz z tobą.20  Niech zatem wejdą z tobą wybrane pary wszelkiego gatunku ptactwa, bydła i płazów, aby ocalały. 21 Ty zaś zabierz wszystko, co nadaje się do jedzenia, i zgromadź u siebie, aby tobie i im służyło jako pokarm.
22  Noe uczynił to. Wypełnił wszystko, co mu Bóg polecił.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6,1 Zagadkowy ten tekst pochodzi z tradycji jahwistycznej. Nie jest wykluczone, że stanowi on rodzaj sagi, zwięzłe powtórzenie starożytnego, legendarnego opowiadania o wschodnich herosach — tytanach (hebr. nefilim) i uprawianej przez nich rozpuście; hagiograf wykorzystał tę legendę jako drastyczny obraz upadku moralnego na świecie. — Istnieją też inne próby wyjaśnienia pojęcia „synowie Boga”. Za chybioną jednak trzeba uznać hipotezę Filona, Flawiusza oraz kilku Ojców, dopatrujących się w nich upadłych aniołów; niemożliwy jest przecież upadek cielesny u istot duchowych. Prawdopodobne jest natomiast ujęcie św. Jana Chryzostoma i św. Augustyna, według których idzie tu o Setytów i ich związki z Kainitkami (= córki człowiecze). Inni myślą o mężczyznach należących do klasy rządzącej lub po prostu o mężczyznach i kobietach, ponieważ mężczyzna został stworzony — wg biblijnego opowiadania — bezpośrednio przez Boga, kobieta zaś pochodzi jak gdyby od mężczyzny (według 2,21), jest więc niejako jego córką. Jedno wszakże jest pewne: napiętnowanie przez Autora nieograniczonego wielożeństwa, spowodowanego nieopanowaną zmysłowością. To jest motywem wyznaczenia ludziom przez Boga „stu dwudziestu lat” (ostatecznego okresu pokuty?). — a także potem, glosa nawiązująca do występowania ludzi-olbrzymów żyjących w czasach Mojżesza (por. Pwt 3,11 i 1 Sm 17,4-7). O gigantach przed potopem wspomina prorok Baruch (3,26-28), Księga Mądrości (14,6) i Księga Syracha (16,7n).

5-8. Antropopatyzmy: Jahwe żałował, martwił się; świadczą one o starożytności tekstu. Decyzja wygładzenia ludzi i zwierząt (stworzonych dla człowieka) jest więc wynikiem gniewu Boga na „świat bezbożnych” (2 P 2,5). Tej idei religijno-moralnej nie wypowiada wyraźnie literatura pozabiblijna, która zachowała tradycje o potopie. W literaturze wielu narodów starożytnych istnieje mianowicie znaczna liczba opowiadań o kataklizmie wodnym, zachowanych, niestety, przeważnie jedynie we fragmentach. Najcenniejsze, bo najobszerniejsze, są relacje mezopotamskie, szczególnie zaś epos pochodzenia sumeryjskiego, Gilgamesz. Istnieje zgodność w wielu szczegółach między relacją biblijną a Gilgameszem, co tłumaczy się pochodzeniem obu relacji ze wspólnego źródła ustnej — a może częściowo i spisanej? — tradycji mezopotamskiej (Abraham pochodził z Mezopotamii). W Biblii tradycja ta zachowała jednak bardziej pierwotny charakter i jest utrzymana w duchu ścisłego monoteizmu. Biorąc pod uwagę zarówno opowiadania biblijne, jak i liczne relacje pozabiblijne o potopie, zgodne między sobą co do istotnej treści, trzeba uznać je za reminiscencję jednego faktu, który zdarzył się w odległej starożytności. Czy zdarzył się on w Mezopotamii (np. jako katastrofalny wylew Eufratu i Tygrysu), tego nie jesteśmy pewni, choć mezopotamski koloryt opowiadania przemawia na korzyść tego przypuszczenia. Jeszcze trudniej określić epokę, w której miało miejsce to zdarzenie. Dotychczasowe niepowodzenia uczonych, poszukujących śladów potopu, sprzyjają hipotezie bardzo odległych czasów.

9. A oto dzieje Noego. Słowo toldot (= pokolenie, historia rodu, dzieje) podobnie jak w wierszu 5,1 nasuwa myśl o oddzielnym źródle literackim, z którego korzysta Autor. Tym razem są to aż dwa źródła, dwie relacje tradycji o potopie: jahwistyczna i kapłańska. Autor zrezygnował z uzgodnienia ich z sobą, pozostawiając widoczne różnice w wielu szczegółach. Zdawał więc sobie sprawę z tego, że są to rzeczy nieistotne i że jego popularne, ludowe opowiadanie będzie i tak dobrze zrozumiane w swej właściwej treści religijnej: Bóg karze za grzech bardzo surowo, lecz ocala ludzi sprawiedliwych. NT powie, że potop jest sądem Bożym i typem Sądu Ostatecznego (Łk 17,26 n; Mt 24,37). Wiersze 9-13 przynoszą tę samą treść, którą podały wiersze 5-8. Jest to świadectwo istnienia dwóch tradycji.

12. wszyscy ludzie, w hebr. dosł.: wszelkie ciało. W tym wyrażeniu zawiera się podkreślenie naturalnej słabości człowieka, a zarazem i jego moralnego upadku: fizyczna, a nie duchowa strona wzięła bowiem górę w człowieku.

14. Rzeczownik teba (= arka) nie jest słowem hebrajskim; być może że wywodzi się z języka egipskiego (por. Wj 2,3.5, gdzie słowo teba użyte jest na oznaczenie koszyka, złożonego w trzcinie na brzegu Nilu). Stanowi to dowód przemawiający na rzecz starożytności tradycji o potopie. Drzewo gofer, skądinąd nieznane, przypomina dźwiękowo gr. kuparissos (cyprys). Inne przekłady podają: drzewo żywiczne.

15-16. Opis arki nie jest dokładny. Miał to być bowiem statek, tymczasem otrzymujemy obraz wielkiej i ciężkiej skrzyni o trzech przegrodach.

17. Niech zginie wszystko na świecie! Ten świat (dosł.: ziemia — erec) nie oznacza całej kuli ziemskiej, lecz obszar, o którym mówi tradycja (np. w Rdz 41,54 „cała ziemia” oznacza jedynie obszar Syrii i Palestyny). Jest to zatem obszar stanowiący prakolebkę ludzkości.

18. Wzmianka o przymierzu Boga z Noem jest uprzedzeniem treści rozdz. 9,9-17.

19-20. Noe ma zabrać po jednej parze zwierząt (tradycja kapłańska). Autor nie troszczy się o to, jak (lub: czy) miano łowić zwierzęta drapieżne.

7 1 Potem Jahwe powiedział do Noego:
   — Wejdź do arki razem z całą swoją rodziną; przekonałem się bowiem, że ty jeden jesteś prawy wobec mnie wśród tego pokolenia. 2 Ze wszystkich zwierząt czystych wybierz sobie po siedem samców i samic, ze zwierząt nieczystych natomiast [tylko] po dwie sztuki: samca i samicę. 3 Z ptactwa [weź] także po siedem samców i samic, aby zachować przy życiu te gatunki na całej ziemi.4  Albowiem za siedem dni sprawię, że będzie padał na ziemię deszcz przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy. W ten sposób zgładzę z powierzchni ziemi wszelką istotę, jaką powołałem do bytu.
5  Noe wypełnił wszystko, co mu Jahwe polecił.

Przebieg potopu

6 Noe liczył sześćset lat, kiedy wody potopu spadły na ziemię. 7 Właśnie przed nadchodzącym potopem wszedł Noe do arki, a wespół z nim synowie, żona i żony jego synów. 8 Spośród zwierząt czystych i nieczystych, jak i spośród ptactwa i wszelkich płazów 9 weszły za Noem do arki po dwie sztuki — samiec i samica — jak mu to Bóg nakazał.10  Po upływie siedmiu dni wody potopu spadły na ziemię. 11 Trysnęły więc wszystkie źródła ogromnego oceanu, rozwarły się też upusty niebios. Działo się to w sześćsetnym roku życia Noego, w siedemnastym dniu drugiego miesiąca.
12  Ulewny deszcz padał na ziemię przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy.13  W tym właśnie dniu wszedł do arki Noe i jego synowie: Sem, Cham i Jafet, a także żona Noego i trzy żony jego synów. 14 Oni sami więc i wszelkie rodzaje zwierząt, bydła, płazów, ptaków i innych istot skrzydlatych 15 weszli za Noem do arki, po parze wszystkich żywych istot cielesnych. 16 A kiedy już weszły — samiec i samica wszelkiej żywej istoty — jak to Noemu Bóg nakazał, Jahwe zamknął za nim [drzwi].
17  A potop trwał na ziemi czterdzieści dni. Wody wezbrały i pochwyciły arkę, która uniosła się wysoko ponad ziemię.18  Wody wezbrały bardziej i spiętrzyły się nad ziemią, arka zaś pływała po ich powierzchni. 19 Kiedy wody jeszcze bardziej spiętrzyły się ponad ziemią, zostały zakryte wszystkie najwyższe góry, istniejące pod niebem. 20 Wody spiętrzyły się bowiem [jeszcze] o piętnaście łokci powyżej, tak że zostały zakryte góry.21  Wyginęły wtedy wszystkie istoty poruszające się po ziemi: ptactwo, bydło, dzika zwierzyna, jak i wszystkie płazy; wyginęli też wszyscy ludzie. 22 Cokolwiek oddychało, cokolwiek istniało na lądzie — wymarło. 23 Tak więc [Bóg] wygubił doszczętnie wszystkie stworzenia na ziemi, od człowieka do bydlęcia, płazów i ptactwa nieba; zostały one całkowicie zgładzone z ziemi. Ostał się tylko Noe, a z nim to, co było w arce. 24 A wody piętrzyły się nad ziemią przez sto pięćdziesiąt dni.8  1 Bóg pamiętał jednak o Noem i każdej żywej istocie, także i o każdym bydlęciu, które z nim było w arce. Dlatego sprowadził Bóg wiatr na ziemię, i wody zaczęły opadać. 2 Zamknęły się źródła oceanu i upusty niebios — deszcz przestał padać z nieba. 3 Wody powoli ustępowały z ziemi, ubywało ich przez całe sto pięćdziesiąt dni. 4 W końcu arka osiadła na górach Ararat; było to siedemnastego dnia siódmego miesiąca.5  Wody tymczasem opadały dalej aż do dziesiątego miesiąca. W pierwszym dniu dziesiątego miesiąca ukazały się szczyty gór. 6 Po [dalszych] czterdziestu dniach otworzył Noe okno arki, które sporządził, 7 i wypuścił kruka. Ten wylatywał, lecz powracał K aż do czasu opadnięcia wód na powierzchni ziemi. 8 Noe wypuścił też gołębia, aby się przekonać, czy wody obniżyły się na powierzchni ziemi. 9 Gołąb nie znalazł jednak miejsca na odpoczynek i powrócił do niego do arki; wody pokrywały bowiem jeszcze całą ziemię. Noe wyciągnął rękę, pochwycił ptaka i wziął go do siebie, do arki. 10 Potem czekał jeszcze dalszych siedem dni i znowu wypuścił gołębia z arki. 11 Gołąb powrócił do niego pod wieczór ze świeżym listkiem oliwki w dziobie. Poznał wtedy Noe, że wody bardzo zmalały na powierzchni ziemi. 12 Poczekał jednak jeszcze dalszych siedem dni i wypuścił gołębia, który nie powrócił już do niego.

Noe po potopie

13 W pierwszym dniu pierwszego miesiąca, w roku sześćset pierwszym obeschły wody na ziemi; Noe usunąwszy bowiem dach arki zobaczył, że oto powierzchnia ziemi obeschła. 14 Zupełnie sucha była jednak ziemia dopiero dwudziestego siódmego dnia drugiego miesiąca.15  Wtedy to Bóg przemówił do Noego:

                            — 16 Wyjdź z arki razem z żoną,

                            synami i żonami twoich synów.

              17              Wyprowadź też wszystkie żywe istoty cielesne, jakie posiadasz:

                            ptactwo, bydło i wszystkie płazy;

                            niech się rozejdą po ziemi,

                            niech będą płodne i niech się rozmnożą.

18 Wyszedł więc Noe, a z nim jego synowie, żona i żony jego synów. 19 Wyszły też z arki wszystkie rodzaje zwierząt, płazów, ptactwa i wszystkiego, co się porusza na ziemi. 20 Noe zaś zbudował dla Jahwe ołtarz, a wybrawszy spośród wszystkich zwierząt czystych i spośród ptaków czystych, złożył je na ofiarę całopalną na tym ołtarzu. 21 Kiedy Jahwe poczuł miłą woń, rzekł do siebie:
   — Nie będę więcej przeklinał ziemi z powodu ludzi, gdyż skłonności ich serca są złe już od samej młodości. Nie chcę więcej wytracać wszystkiego, co żyje, jak to [przez potop] uczyniłem. 22 Odtąd więc, jak długo będzie istnieć ziemia, nie ustaną
 

                            siew i żniwo,

                            chłód i upał,

                            lato i zima,

                            dzień i noc.

9 1 Następnie pobłogosławił Bóg Noego i jego synów, mówiąc do nich:
   — Bądźcie płodni, mnóżcie się i zapełniajcie ziemię. 2 Niech bo jaźń i lęk wobec was odczuwają wszystkie zwierzęta ziemi, wszystkie ptaki nieba, wszystko, co się porusza na ziemi, i wszystkie ryby morskie; są one oddane w wasze ręce. 3 Wszystko, co się porusza i żyje, ma wam służyć za pokarm, podobnie jak i rośliny zielone; wszystko to daję wam.4  Nie wolno wam tylko spożywać mięsa z jego życiem, to jest z jego krwią.5  Także i waszej krwi, to jest waszego życia, będę się dopominał; będę się dopominał od każdego zwierzęcia i od każdego człowieka. Upomnę się o życie człowieka u jego bliźniego. 6 Ktokolwiek przeleje krew ludzką, jego własna krew ma być przelana przez ludzi, gdyż Bóg uczynił człowieka na swój obraz. 7 Wy zaś bądźcie płodni i mnóżcie się; rozprzestrzeniajcie się po ziemi mnożąc się na niej.
8  Potem przemówił Bóg do Noego i jego synów tymi słowami:
   — 9 Oto Ja ustanawiam teraz moje przymierze z wami i waszym przyszłym potomstwem, 10 a także ze wszystkimi istotami żywymi, które są razem z wami: z ptactwem, bydłem i dziką zwierzynąK; ze wszystkimi tymi, które wyszły z arki, ze wszystkimi zwierzętami na ziemi.11  Zawieram przymierze z wami! Żadna istota cielesna nie zostanie już nigdy zgładzona przez wody potopu, bo nigdy już nie będzie potopu niszczącego ziemię.
12  I rzekł Bóg:
   — A oto znak przymierza. Kładę go pomiędzy mną a wami — i wszelką żywą istotą, która jest z wami — po wieczne czasy. 13 Kładę mój łuk na obłokach; on będzie służył za znak przymierza pomiędzy mną a ziemią. 14 Gdy więc zgromadzę obłoki nad ziemią, a na obłokach ukaże się ten łuk, 15 wówczas wspomnę na swoje przymierze, łączące mnie z wami i z wszelką istotą żywą, obdarzoną ciałem: i nigdy już wody nie przeobrażą się w potop, by zniszczyć wszelką istotę cielesną. 16 Kiedy więc ten łuk ukaże się na obłokach, wtedy Ja spojrzę nań, aby przypomnieć sobie przymierze wieczne, łączące mnie z każdą żywą istotą, z wszelkim ciałem na ziemi.
17  I rzekł Bóg do Noego:
   — Taki właśnie jest znak przymierza, które zawarłem z wszelką istotą cielesną, jaka istnieje na ziemi.
18  Synami Noego, którzy wyszli z arki, byli: Sem, Cham i Jafet. Cham był ojcem Kanaana. 19 Ci trzej więc byli synami Noego; z nich to rozwinęła się [ludzkość] całej ziemi.
20  Noe rozpoczął teraz pracę jako rolnik; zasadził także winnicę. 21 Gdy pewnego razu napił się wina, odurzył się i obnażył się w swoim namiocie. 22 Cham, ojciec Kanaana, zobaczył nagość ojca i opowiedział o tym obu braciom na dworze. 23 Wtedy Sem i Jafet wzięli płaszcz, założyli go sobie na plecy i wszedłszy tyłem okryli nagość swego ojca; twarze mieli przy tym odwrócone, tak że nie widzieli nagości ojca. 24 Kiedy Noe obudził się po winie i dowiedział się, jak z nim postąpił jego młodszy syn,25  rzekł:

                            — Przeklęty niech będzie Kanaan!

                            Niech będzie najniższym sługą swoich braci!

              26              A potem dodał:

                            — Niech będzie błogosławiony Jahwe, Bóg Sema,

                            a Kanaan niech będzie jegoK sługą.

              27              Niech Bóg rozprzestrzeni Jafeta;

                            niech on zamieszka w namiotach Sema,

Kanaan zaś niech będzie jego sługą.28  Noe żył po potopie trzysta pięćdziesiąt lat. 29 Kiedy Noe umierał, liczba lat całego jego życia wynosiła dziewięćset pięćdziesiąt.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

...