KATECHIZM
KOŚCIOŁA
KATOLICKIEGO
Konstytucja Apostolska
FIDEI DEPOSITUM
ogłoszona z okazji publikacji
KATECHIZMU KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
opracowanego po Soborze Powszechnym Watykańskim II
JAN PAWEŁ II BISKUP
SŁUGA SŁUG BOŻYCH
NA WIECZNĄ RZECZY PAMIĄTKĘ
Do Czcigodnych Braci Kardynałów, Patriarchów, Arcybiskupów, Biskupów, Kapłanów,
Diakonów i wszystkich członków Ludu Bożego
Pan zlecił swemu Kościołowi misję strzeżenia depozytu wiary, którą wypełnia
on w każdej epoce. Intencją i celem Soboru Powszechnego Watykańskiego II,
uroczyście otwartego trzydzieści lat temu przez mego czcigodnej pamięci
poprzednika, Papieża Jana XXIII, było ukazanie w pełnym świetle apostolskiej i
pasterskiej misji Kościoła, tak aby blask prawdy ewangelicznej skłonił wszystkich ludzi
do poszukiwania i przyjęcia miłości Chrystusa, która przewyższa wszelką wiedzę (por.
Ef 3, 19).
Głównym zadaniem, jakie Papież Jan XXIII powierzył Soborowi, było lepsze
ujęcie i przedstawienie cennego depozytu nauki chrześcijańskiej, by stała się ona
bardziej przystępna dla wierzących w Chrystusa i dla wszystkich ludzi dobrej woli.
Dlatego Sobór nie miał więc potępiać błędów epoki, ale w sposób jasny ukazać moc i
piękno nauki wiary. "Dzięki światłu tego Soboru – mówił Papież – Kościół... jak
ufamy, pomnoży swoje duchowe bogactwo, a czerpiąc z niego nową energię, będzie
mógł śmiało patrzeć w przyszłość... Musimy dziś poświęcić się ochoczo i bez lęku tak
bardzo potrzebnemu w naszych czasach dziełu, idąc drogą, którą Kościół przemierza
prawie od dwudziestu stuleci"1 .
Dzięki Bożej pomocy owocem czteroletnich obrad Ojców Soborowych stał się
bogaty zbiór wypowiedzi doktrynalnych i zaleceń duszpasterskich, które ofiarowali oni
całemu Kościołowi. Pasterze i wierni znajdują w nich wskazania dla owej "odnowy
myślenia, działania, obyczajów i siły moralnej, radości i nadziei, która była celem
samego Soboru"2 .
Także po zakończeniu obrad Sobór pozostał źródłem inspiracji dla Kościoła. W
1985 r. mogłem stwierdzić, że "dla mnie, który doznałem owej niezwykłej łaski
uczestniczenia w Soborze i czynnego zaangażowania w jego przebiegu, Vaticanum II
zawsze... a w sposób szczególny w latach pontyfikatu, stanowi stały punkt
odniesienia dla wszystkich poczynań duszpasterskich, w świadomym wysiłku
przekładania jego wskazań na język konkretnych i wiernych zastosowań na terenie
każdego Kościoła lokalnego i całego Kościoła. Wciąż należy do tego źródła
powracać"3 .
W tym duchu 25 stycznia 1985 r., z okazji dwudziestej rocznicy zakończenia
Soboru, zwołałem Nadzwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów, którego celem
było zwrócenie uwagi na dobrodziejstwa i duchowe owoce Soboru Watykańskiego II i
pogłębienie jego nauki, tak aby można było wierniej głosić ją wszystkim wiernym,
szerzyć jej znajomość i lepiej ją stosować.
Przy tej okazji Ojcowie Synodalni stwierdzili: "Jest naszym prawie
jednomyślnym życzeniem, by zostały opracowane katechizm lub kompendium całej
nauki katolickiej w dziedzinie wiary i moralności, które stałyby się punktem
odniesienia dla katechizmów lub kompendiów przygotowywanych w różnych krajach.
Wykład nauki powinien być jednocześnie biblijny i liturgiczny, przedstawiający zdrową
doktrynę i dostosowany do życia dzisiejszych chrześcijan"4. Po zakończeniu Synodu
postanowiłem spełnić to życzenie, uznając, że będzie to "odpowiedzią na rzeczywistą
potrzebę zarówno Kościoła powszechnego, jak Kościołów partykularnych"5.
Jakże nie dziękować Bogu z całego serca za to, że możemy dziś ofiarować
całemu Kościołowi dzieło noszące tytuł "Katechizm Kościoła Katolickiego" i będące
"tekstem wzorcowym" dla katechezy odnowionej u żywych źródeł wiary! Podobnie jak
odnowa liturgiczna oraz opracowanie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego i
Kanonów Katolickich Kościołów Wschodnich, Katechizm przyczyni się w znacznym
stopniu do odnowy całego życia Kościoła, której pragnął i którą zapoczątkował Sobór
Watykański II.
Katechizm Kościoła Katolickiego jest owocem bardzo szerokiej współpracy:
został przygotowany w ciągu sześciu lat wytężonej pracy, prowadzonej z wielkim
zapałem i w duchu uważnego wsłuchiwania się w różne opinie.
W 1986 r. zleciłem Komisji złożonej z dwunastu kardynałów i biskupów z kard.
Josephem Ratzingerem na czele przygotowanie projektu katechizmu, o jaki prosili
Ojcowie Synodalni. Prace Komisji wspierał Komitet Redakcyjny, złożony z siedmiu
biskupów diecezjalnych, specjalistów w dziedzinie teologii i katechezy.
Komisja, która miała kierować pracami i czuwać nad ich przebiegiem, uważnie
śledziła wszystkie etapy przygotowywania kolejnych dziewięciu redakcji tekstu. Z
kolei zadaniem Komitetu Redakcyjnego było jego spisanie, naniesienie poprawek,
jakich zażądała Komisja, i uwzględnienie uwag licznych teologów, egzegetów i
katechetów, a przede wszystkim biskupów całego świata, w celu udoskonalenia
tekstu. W łonie Komitetu toczyły się owocne i wzbogacające dyskusje nad różnymi
uwagami; w ten sposób rozszerzono tekst oraz zapewniono Katechizmowi zwartość i
jednolitość.
Projekt stał się przedmiotem rozległych konsultacji, obejmujących wszystkich
biskupów katolickich, ich Konferencje Episkopatu lub synody, instytuty teologiczne i
katechetyczne. Jako całość spotkał się z przychylnym przyjęciem ze strony
Episkopatu. Słusznie można powiedzieć, że Katechizm jest owocem współpracy
całego Episkopatu Kościoła katolickiego, który przyjmując wielkodusznie moje
zaproszenie, zechciał wziąć na siebie część odpowiedzialności za dzieło dotyczące
bezpośrednio życia Kościoła. Ta postawa budzi we mnie głęboką radość, ponieważ
współbrzmienie tak wielu głosów pozwoliło nam naprawdę usłyszeć to, co można
nazwać "symfonią wiary". Metoda opracowania Katechizmu odzwierciedla zatem
kolegialną naturę Episkopatu; świadczy o katolickości Kościoła.
Każdy katechizm powinien wiernie i w sposób uporządkowany przedstawiać
nauczanie Pisma świętego, żywej Tradycji w Kościele i autentycznego Urzędu
Nauczycielskiego, a także duchowe dziedzictwo Ojców, Doktorów i świętych Kościoła,
by umożliwiać lepsze poznanie misterium chrześcijańskiego i ożywienie wiary Ludu
Bożego. Musi brać pod uwagę wyjaśnienia nauki, które w ciągu dziejów Duch Święty
wskazał Kościołowi. Konieczne jest także, by pomagał rozjaśniać światłem wiary
nowe sytuacje i problemy, które w przeszłości nie istniały.
Nowy Katechizm zawiera zatem rzeczy nowe i stare (por. Mt 13, 52), ponieważ
wiara pozostaje zawsze ta sama, a zarazem jest źródłem wciąż nowego światła.
Aby spełnić ten podwójny wymóg, Katechizm Kościoła Katolickiego z jednej
strony przejmuje "dawny", tradycyjny układ, zastosowany już w Katechizmie Piusa V,
ujmując treść w czterech częściach: Wyznanie wiary (Credo); liturgia święta ze
szczególnym uwypukleniem sakramentów; zasady chrześcijańskiego postępowania
wyłożone na podstawie przykazań; wreszcie modlitwa chrześcijańska. Zarazem
jednak treść jest często ujęta w "nowy" sposób, by odpowiadać na pytania stawiane
przez naszą epokę.
Wszystkie cztery części są ze sobą wzajemnie powiązane: misterium
chrześcijańskie jest przedmiotem wiary (część pierwsza); jest ono celebrowane i
przekazywane w liturgii (część druga); jest obecne, by oświecać i umacniać dzieci
Boże w ich działaniu (część trzecia); stanowi podstawę naszej modlitwy, której
uprzywilejowaną formą jest "Ojcze nasz"; jest przedmiotem naszego błagania,
uwielbienia i wstawiennictwa (część czwarta).
Sama liturgia jest modlitwą; wyznanie wiary znajduje właściwy kontekst w
sprawowaniu kultu. Łaska, owoc sakramentów, jest niezbędnym warunkiem
chrześcijańskiego postępowania, podobnie jak udział w liturgii Kościoła wymaga
wiary. Jeśli wiara nie przejawia się w działaniu, jest martwa (por. Jk 2, 14-16) i nie
może przynieść owoców życia wiecznego.
Czytając Katechizm Kościoła Katolickiego, można dostrzec przedziwną
jedność Bożego misterium i Bożego zamysłu zbawienia, a także centralne miejsce
Jezusa Chrystusa, Jednorodzonego Syna Bożego, który został posłany przez Ojca i
za sprawą Ducha Świętego stał się człowiekiem w łonie Najświętszej Dziewicy Maryi,
by być naszym Zbawicielem. Chrystus, który umarł i zmartwychwstał, jest zawsze
obecny w swoim Kościele, zwłaszcza w sakramentach; jest źródłem wiary, wzorem
chrześcijańskiego postępowania, Nauczycielem naszej modlitwy.
Katechizm Kościoła Katolickiego, który zatwierdziłem 25 czerwca tego roku i
którego publikację zarządzam dziś mocą mojej władzy apostolskiej, wykłada wiarę
Kościoła i naukę katolicką, poświadczone przez Pismo święte, Tradycję apostolską i
Urząd Nauczycielski Kościoła i w ich świetle rozumiane. Uznaję go za pewną normę
nauczania wiary, jak również za pożyteczne i właściwe narzędzie służące komunii
eklezjalnej. Oby przyczynił się do odnowy, do której Duch Święty wzywa nieustannie
Kościół Boży, będący Ciałem Chrystusa, pielgrzymujący ku niegasnącej światłości
Królestwa.
Zatwierdzając Katechizm Kościoła Katolickiego i nakazując jego publikację,
Następca Piotra spełnia swoją posługę wobec Świętego Kościoła Powszechnego i
wszystkich Kościołów partykularnych, żyjących w pokoju i komunii ze Stolicą
Apostolską w Rzymie; jest to posługa umacniania i utwierdzania wiary wszystkich
uczniów Pana Jezusa (por. Łk 22, 32), a także zacieśniania więzów jedności w tej
samej wierze apostolskiej.
Proszę zatem pasterzy Kościoła oraz wiernych, aby przyjęli ten Katechizm w
duchu jedności i gorliwie nim się posługiwali, pełniąc swoją misję głoszenia wiary i
wzywając do życia zgodnego z Ewangelią. Katechizm zostaje im przekazany, by
służył jako pewny i autentyczny punkt odniesienia w nauczaniu nauki katolickiej, a w
sposób szczególny jako tekst wzorcowy dla katechizmów lokalnych. Zostaje także
ofiarowany wszystkim wiernym, którzy pragną głębiej poznać niewyczerpane
bogactwa zbawienia (por. Ef 3, 8). Ma też wspierać dążenia ekumeniczne, ożywiane
świętym pragnieniem jedności wszystkich chrześcijan, przedstawiając poprawnie
treść nauki katolickiej i ukazując jej harmonijną spójność. Wreszcie, Katechizm
Kościoła Katolickiego zostaje ofiarowany każdemu człowiekowi żądającemu od nas
uzasadnienia nadziei, która jest w nas (por. 1 P 3, 15), i pragnącemu poznać wiarę
Kościoła katolickiego.
Nowy Katechizm nie ma zastąpić katechizmów opracowanych w różnych
miejscach, zatwierdzonych przez kompetentne władze kościelne, przez biskupów
diecezjalnych i Konferencje Episkopatu, zwłaszcza jeśli uzyskały one aprobatę Stolicy
Apostolskiej. Powinien raczej stać się zachętą i pomocą do opracowania nowych
katechizmów lokalnych, przystosowanych do różnorakich środowisk i kultur, a
jednocześnie dbających o zachowanie jedności wiary oraz o wierność nauce
katolickiej.
W ostatnich słowach niniejszej Konstytucji, w której zostaje przedstawiony
Katechizm Kościoła Katolickiego, proszę Najświętszą Dziewicę Maryję, Matkę
Wcielonego Słowa i Matkę Kościoła, by w tym czasie, gdy Kościół jest wezwany do
nowego wysiłku ewangelizacji, wspierała swoim możnym wstawiennictwem pracę
katechetyczną całego Kościoła na wszystkich poziomach. Niech światło prawdziwej
wiary wyzwoli ludzkość z niewiedzy i niewoli grzechu i doprowadzi ją do jedynej
prawdziwej wolności (por. J 8, 32), to znaczy wolności życia w Jezusie Chrystusie pod
przewodnictwem Ducha Świętego, tu, na ziemi, i w Królestwie niebieskim, gdzie
obdarzeni pełnią błogosławieństwa, będziemy oglądać Boga twarzą w twarz! (por. 1
Kor 13, 12; 2 Kor 5, 6-8).
W dniu 11 października 1992 r., w trzydziestą rocznicę rozpoczęcia Soboru
Powszechnego Watykańskiego II, w czternastym roku mego pontyfikatu.
/-/ Joannes Paulus ppII
WSTĘP
"OJCZE... to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz
Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa" (J 17,1. 3). Zbawiciel nasz, Bóg "pragnie,
by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2, 3-4). "Nie
dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być
zbawieni" (Dz 4,12), jak tylko imię JEZUS.
I. Życie człowieka – znać i kochać Boga
1 Bóg nieskończenie doskonały i szczęśliwy zamysłem czystej dobroci, w
sposób całkowicie wolny, stworzył człowieka, by uczynić go uczestnikiem swego
szczęśliwego życia. Dlatego w każdym czasie i w każdym miejscu jest On bliski
człowiekowi. Powołuje go i pomaga mu szukać, poznawać i miłować siebie ze
wszystkich sił. Wszystkich ludzi rozproszonych przez grzech zwołuje, by zjednoczyć
ich w swojej rodzinie – w Kościele. Czyni to przez swego Syna, którego posłał jako
Odkupiciela i Zbawiciela, gdy nadeszła pełnia czasów. W Nim i przez Niego Bóg
powołuje ludzi, by w Duchu Świętym stali się Jego przybranymi dziećmi, a przez to
dziedzicami Jego szczęśliwego życia.
2 Aby to Boże wezwanie zabrzmiało na całej ziemi, Chrystus posłał Apostołów,
których wybrał, dając im nakaz głoszenia Ewangelii: "Idźcie... i nauczajcie wszystkie
narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je
zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie
dni, aż do skończenia świata" (Mt 28, 19-20). Umocnieni tym posłaniem, Apostołowie
"poszli i głosili Ewangelię wszędzie, a Pan współdziałał z nimi i potwierdzał naukę
znakami, które jej towarzyszyły" (Mk 16, 20).
3 Ci, którzy z pomocą Bożą przyjęli wezwanie Chrystusa i odpowiedzieli na nie
dobrowolnie, sami z kolei, przynaglani miłością Chrystusa, głosili wszędzie na świecie
Dobrą Nowinę. Skarb otrzymany od Apostołów został wiernie zachowany przez ich
następców. Wszyscy wierzący w Chrystusa są powołani do przekazywania go z
pokolenia na pokolenie, głosząc wiarę, przeżywając ją we wspólnocie braterskiej oraz
celebrując ją w liturgii i w modlitwiel .
II. Przekazywanie wiary – katecheza
4 Bardzo wcześnie nazwano katechezą całość wysiłków podejmowanych w
Kościele, by formować uczniów i pomagać ludziom wierzyć, że Jezus jest Synem
Bożym, ażeby przez wiarę mieli życie w Jego imię, by wychowywać ich i kształtować
w tym życiu i w ten sposób budować Ciało Chrystusa2.
5 "Katecheza jest wychowywaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych;
obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawane na ogół w
sposób systematyczny i całościowy w celu wprowadzenia wierzących w pełnię życia
chrześcijańskiego"3.
6 Katecheza łączy się z niektórymi elementami pasterskiej misji Kościoła,
chociaż się z nimi nie utożsamia. Mają one aspekt katechetyczny, przygotowują do
katechezy lub z niej wynikają. Są to: pierwsze głoszenie Ewangelii, czyli
przepowiadanie misyjne w celu wzbudzenia wiary; poszukiwanie racji wiary;
doświadczenie życia chrześcijańskiego; celebracja sakramentów; umacnianie
wspólnoty eklezjalnej; świadectwo apostolskie i misyjne4.
7 "Katecheza... jest ściśle złączona i związana z całym życiem Kościoła. Od niej
bowiem w największej mierze zależy nie tylko rozprzestrzenianie się Kościoła w
świecie i jego wzrost liczebny, ale jeszcze bardziej jego rozwój wewnętrzny i jego
zgodność z zamysłem Bożym"5.
8 W okresach odnowy Kościoła kładzie się także nacisk na katechezę.
Rzeczywiście, w wielkiej epoce Ojców Kościoła święci biskupi poświęcają katechezie
znaczną część swojej posługi. Należą do nich: św. Cyryl Jerozolimski i św. Jan
Chryzostom, św. Ambroży i św. Augustyn oraz inni Ojcowie, których dzieła
katechetyczne nadal mają charakter wzorcowy.
9 Posługa katechetyczna czerpie wciąż nową moc z soborów. Sobór Trydencki
stanowi pod tym względem przykład zasługujący na podkreślenie. W swoich
konstytucjach i dekretach postawił on katechezę na pierwszym miejscu; z jego
inicjatywy powstał Katechizm Rzymski, który nosi także jego imię i stanowi dzieło o
wielkim znaczeniu jako kompendium nauki chrześcijańskiej. Sobór Trydencki
zainicjował w Kościele wspaniałą organizację katechezy; dzięki takim świętym
biskupom i teologom, jak św. Piotr Kanizjusz, św. Karol Boromeusz, św. Turybiusz z
Mongrovejo i św. Robert Bellarmin, pociągnął za sobą publikację wielu katechizmów.
10 Nie powinno więc budzić zaskoczenia, że w dynamicznym ożywieniu
wywołanym przez Sobór Watykański II (który papież Paweł VI uważał za wielki
katechizm naszych czasów) katecheza Kościoła na nowo zwróciła na siebie uwagę.
Świadczą o tym: Ogólne dyrektorium katechetyczne (1971), zgromadzenia Synodu
Biskupów poświęcone ewangelizacji (1974) i katechezie (1977) oraz ogłoszone po ich
zakończeniu adhortacje apostolskie: Evangelii nuntiandi (1975) i Catechesi tradendae
(1979). Nadzwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów w 1985 r. wyraziło życzenie,
"by zostały opracowane katechizm lub kompendium całej nauki katolickiej w
dziedzinie wiary i moralności6. Ojciec święty Jan Paweł II uczynił swoim to pragnienie
wyrażone przez Synod Biskupów, uznając, że "odpowiada ono w pełni prawdziwej
potrzebie Kościoła powszechnego i Kościołów partykularnych"7, oraz wydatnie
przyczynił się, by pragnienie Ojców Synodu zostało spełnione.
III. Cel i adresaci Katechizmu
11 Katechizm ma na celu przedstawienie organicznego i syntetycznego wykładu
istotnych i podstawowych treści nauki katolickiej, obejmujących zarówno wiarę, jak i
moralność w świetle Soboru Watykańskiego II i całości Tradycji Kościoła. Jego
podstawowymi źródłami są: Pismo święte, Święci Ojcowie, liturgia i Urząd
Nauczycielski Kościoła. Jest przeznaczony do tego, by stać się "punktem odniesienia
dla katechizmów lub kompendiów, które są opracowywane w różnych krajach"8.
12 Katechizm jest przeznaczony przede wszystkim dla odpowiedzialnych za
katechezę: na pierwszym miejscu dla biskupów jako nauczycieli wiary i pasterzy
Kościoła. Zostaje im przekazany jako narzędzie w wypełnianiu ich misji nauczania
Ludu Bożego. Przez biskupów jest adresowany do redaktorów katechizmów, do
kapłanów i katechetów. Będzie także pożyteczną lekturą dla wszystkich innych
wiernych chrześcijan.
IV. Struktura Katechizmu
13 Plan niniejszego Katechizmu czerpie inspirację z wielkiej tradycji katechizmów,
które rozwijają katechezę wokół czterech "filarów", jakimi są: chrzcielne wyznanie
wiary (Symbol), sakramenty wiary, życie wiary (przykazania), modlitwa wierzącego
("Ojcze nasz").
Część pierwsza: Wyznanie wiary
14 Ci, którzy przez wiarę i chrzest należą do Chrystusa, powinni wyznawać swoją
wiarę chrzcielną wobec ludzi9. Katechizm wykłada więc najpierw...
halunia86