KONCEPCJE_TERAPEUTYCZNE.pdf

OPRACOWANIA STUDENTÓW

NINIEJSZY MATERIAŁ TEKSTOWY I GRAFICZNY STANOWI

WŁASNOŚĆ AUTORSKĄ I WYKORZYSTYWANY MOśE BYĆ TYLKO DO

CELÓW DYDAKTYCZNYCH

KONCEPCJE TERAPEUTYCZNE

KONCEPCJA SYSTEMOWA ............................................................................................................................................. 2

KONCEPCJA TERAPII RODZINNEJ SALVADORA MINUCHINA ............................................................................. 25

Podstawowe pojęcia i załoŜenia ...................................................................................................................................... 25

Elementy struktury rodziny ............................................................................................................................................. 26

Rodziny „splątane" i „ nie związane".............................................................................................................................. 28

Diagnoza w strukturalnej terapii rodzinnej ..................................................................................................................... 28

Przekształcenie struktury rodziny ................................................................................................................................... 29

Strukturalna terapia rodzin .............................................................................................................................................. 30

Kształtowanie się rodziny ............................................................................................................................................... 31

Model rodziny ................................................................................................................................................................. 31

Struktura rodziny............................................................................................................................................................. 32

Terapeutyczne implikacje podejścia strukturalnego........................................................................................................ 33

Rodzina w terapii ............................................................................................................................................................ 34

Tworzenie się systemu terapeutycznego ......................................................................................................................... 35

Restrukturowanie rodziny ............................................................................................................................................... 37

Uwagi końcowe............................................................................................................................................................... 38

TERAPIA STRATEGICZNA............................................................................................................................................. 40

TERAPIA GESTALT ......................................................................................................................................................... 51

1. Twórca terapii Gestalt ..................................................................................................................................................... 51

2. Źródła terapii Gestalt....................................................................................................................................................... 52

2.1. Historia rodzinna Perlsa ........................................................................................................................................... 52

2.2. Wpływy filozoficzne. ............................................................................................................................................... 52

2.3. Psychologiczne przygotowanie Perlsa. .................................................................................................................... 52

2.3. Psychoanaliza ........................................................................................................................................................... 52

2.4. Psychodrama Moreno.............................................................................................................................................. 53

3. Teoria .............................................................................................................................................................................. 53

3.1. ZałoŜenia teoretyczne............................................................................................................................................... 53

3.2. Koncepcje zaburzeń ................................................................................................................................................. 55

4. Terapia ............................................................................................................................................................................ 57

4.1. Cele terapii Gestalt. .................................................................................................................................................. 57

4.2. Formy terapii ............................................................................................................................................................ 58

4.3. Zasady w terapii grupowej i indywidualnej. ............................................................................................................ 58

4.4. Techniki ................................................................................................................................................................... 59

4.5. Kontrakt ................................................................................................................................................................... 61

4.6. Rozumienie prawdziwego problemu klienta ............................................................................................................ 62

4.7. Diagnoza .................................................................................................................................................................. 63

4.8. Relacja terapeuta-pacjent ......................................................................................................................................... 63

4.9. Zadania terapeuty i moŜliwe jego zahamowania..................................................................................................... 64

4.10. Etapy procesu terapeutycznego. ............................................................................................................................. 65

4.11. Kontakt w terapii Gestalt........................................................................................................................................ 66

4.12. Opór w terapii ........................................................................................................................................................ 67

4.13. Motywacja.............................................................................................................................................................. 67

4.14. Przeszłość – Teraźniejszość - Przyszłość............................................................................................................... 67

4.15. Wskazania do terapii .............................................................................................................................................. 68

Wnioski: .............................................................................................................................................................................. 68

Bibliografia: ........................................................................................................................................................................ 69

PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA .................................................................................................................................. 71

TERAPIA BEHAWIORALNA - ARNOLD LAZARUS ................................................................................................. 82

OPRACOWANIA STUDENTÓW

NINIEJSZY MATERIAŁ TEKSTOWY I GRAFICZNY STANOWI

WŁASNOŚĆ AUTORSKĄ I WYKORZYSTYWANY MOśE BYĆ TYLKO DO

CELÓW DYDAKTYCZNYCH

PSYCHOTERAPIA SKONCENTROWANA NA KLIENCIE CARLA R. ROGERSA. .................................................. 89

PSYCHOTERAPIA MILTONA H. ERICKSONA ....................................................................................................... 100

SOCJOTERAPIA I GRUPY SOCJOTERAPEUTYCZNE .............................................................................................. 106

PSYCHOANALIZA ......................................................................................................................................................... 110

TERAPIA RODZINY VIRGINII SATIR ......................................................................................................................... 125

N L P ............................................................................................................................................................................. 151

geneza nlp ..................................................................................................................................................................... 151

strategia wykorzystywania cytatów............................................................................................................................... 154

prośba o pomoc ............................................................................................................................................................. 154

terapia rodzinna ............................................................................................................................................................. 155

brak systemu odniesienia .............................................................................................................................................. 155

sposób na niespójność komunikatu ............................................................................................................................... 155

formułowanie celów...................................................................................................................................................... 155

kontakt........................................................................................................................................................................... 156

opór w terapii ................................................................................................................................................................ 156

techniki terapeutyczne................................................................................................................................................... 156

kontrakt terapeutyczny .................................................................................................................................................. 160

kontekst - przeramowanie ............................................................................................................................................. 160

etapy procesu terapeutycznego...................................................................................................................................... 164

RACJONALNO- EMOTYWNA TERAPIA BEHAWIORALNA ELLISA .................................................................... 167

KONCEPCJA SYSTEMOWA

PODSTAWOWE ZAŁOśENIA

Systemowy nurt w psychoterapii, zwany takŜe interakcyjnym zaczął rozwijać się w Ameryce w latach 1940-

1950. Jego początki wiąŜą się ze zmianami kulturowymi zachodzącymi w tym okresie w społeczeństwie

Amerykańskim. DuŜy napływ imigrantów po II wojnie światowej spowodował problemy natury społecznej,

wynikające z trudności w przystosowaniu się tych ludzi do nowych warunków. Zaistniała więc konieczność

udzielenia przybyłym pomocy psychologicznej, m.in. w celu zapobiegania niepoŜądanym skutkom ich

trudności adaptacyjnych. Problemy te zwróciły uwagę klinicystów, tworzących rządowe programy pomocy

imigrantom, na znaczenie więzi społecznych w rozwoju zaburzeń i ich leczeniu. Zainteresowanie klinicystów

przesunęło się zatem z jednostki zaburzonej na interakcje społeczne, w które jest ona uwikłana, tj. relacje

małŜeńskie, rodzicielskie, towarzyskie, zawodowe. Uwagą objęto zwłaszcza rodzinę jako grupę społeczną o

decydującym wpływie na rozwój jednostki.

Potrzeba jednolitego ujęcia systemowego zrodziła się w wielu dyscyplinach jednocześnie i niezaleŜnie od

siebie. W latach trzydziestych naszego stulecia szczególnie wyraźnie zaznaczyło się to na gruncie nauk

matematyczno – fizyczno - przyrodniczych. Istniała potrzeba integracji wiedzy pochodzącej z róŜnych

dziedzin.

Teoria systemowa powstała w ramach nauk przyrodniczych. Dzięki niej wykorzystując metody

matematyczne i techniczne, badano zjawiska całościowe, które wcześniej były domeną metafizyki. Pojawiła

się moŜliwość studiowania nie tylko wyizolowanych faktów, lecz takŜe relacji między większą liczbą zdarzeń.

Teoria systemów stworzyła moŜliwość opisu ludzkiego zachowania jako samoistnego, ponadindywidualnego

fenomenu, który moŜna wyjaśnić poprzez jego kontekst.

Pojęcie systemu trafiło do dyskursu psychoterapeutycznego za pośrednictwem terapii rodzinnej.

Inspiracji w próbach zrozumienia związków międzyludzkich psychoterapeuci szukali głównie w

powszechnie przyjmowanej w owym czasie ogólnej teorii systemów, której twórcą był von Bertalanffy. Stworzył

on takie ujęcie nauki, które pozwala łączyć pozornie nie powiązane zjawiska oraz zrozumieć to, w jaki sposób

ze sobą współdziałają.

Zgodnie z tą teorią, systemem jest układ wyŜszego rzędu, składający się ze zbioru oddziałujących wzajemnie

na siebie elementów. Oddziaływanie to nie ma charakteru linearnego (tj. takiego, gdzie moŜna jednoznacznie

wyodrębnić przyczynę i skutek), lecz cyrkularny – przebiegający na zasadzie sprzęŜenia zwrotnego

(dodatniego i ujemnego). Innymi specyficznymi cechami systemu są m.in. dynamizm, zróŜnicowanie,

organizacja i zdolność do homeostazy.

Dynamizm systemu oznacza, iŜ ulega on ciągłym przekształceniom – poszczególne elementy wchodzą w

róŜne interakcje, w obrębie których przebiegają takŜe specyficzne procesy (np. wzrastanie, starzenie się).

Elementy będące w interakcji tworzą podsystemy; ich liczba określa stopień zróŜnicowania systemu.

OPRACOWANIA STUDENTÓW

NINIEJSZY MATERIAŁ TEKSTOWY I GRAFICZNY STANOWI

WŁASNOŚĆ AUTORSKĄ I WYKORZYSTYWANY MOśE BYĆ TYLKO DO

CELÓW DYDAKTYCZNYCH

Zdolność do homeostazy oznacza, iŜ w systemie istnieją mechanizmy samoregulacyjne, które dostosowują

wewnętrzne właściwości systemu do zachodzących zmian.

Podstawowym twierdzeniem w teorii systemów jest to , Ŝe zachowanie człowieka moŜe być

zrozumiane tylko w kontekście środowiska społecznego, w jakim on aktualnie Ŝyje; tylko w kontekście

systemu, którego jest częścią.

Słowo system pochodzi od greckiego systema i oznacza złoŜoną rzecz.. Najogólniejsza definicja

systemu mówi, Ŝe jest to uporządkowana kompozycja elementów, tworząca spójną całość. Pojecie systemu

jest pojęciem względnym. Elementy wchodzące w skład jakiegoś systemu mogą stanowić jednocześnie

składniki otoczenia innego systemu.

Systemy róŜnią się między sobą ze względu na stopień otwartości. System zamknięty nie przyjmuje

niczego z zewnątrz; działa w obrębie swoich własnych nieprzenikalnych granic, przez które nie moŜe być

przekazywana energia czy informacja. Systemy otwarte wymieniają energię z otoczeniem, poniewaŜ ich

granice są przynajmniej częściowo otwarte.

System zawsze istnieje w otoczeniu, czyli współistnieje z innymi systemami. Razem z nimi tworzy

hierarchię systemów. Elementy tworzące całość wzajemnie na siebie oddziałują, pozostając w dynamicznej

równowadze.

System to zbiór elementów pozostających we wzajemnych relacjach. Relacje te stanowią o jego naturze i

specyfice, są wyznaczane przez role pełnione w obrębie systemu i przez zasady określające sposób pełnienia

takich ról. Stanowią o organizacji systemu, o jego strukturze.

Podstawową energią utrzymującą systemy w działaniu jest wykorzystywanie informacji, czyli procesy

porozumiewania się wewnątrz systemu i systemu z otoczeniem zewnętrznym.

Podstawowym mechanizmem ułatwiającym realizowanie zadań rodziny, umoŜliwiającym pełnienie ról jest

porozumiewanie się między poszczególnymi podsystemami.

W psychopatologii jednostka traktowana jest jako element róŜnych systemów – np. rodziny, kręgu

towarzyskiego, zawodowego – w obrębie których stanowi część podsystemów. Liczba podsystemów w

rodzinie odpowiada liczbie podstawowych funkcji, jakie ona pełni oraz procesów, jakie zachodzą w jej obrębie.

Nawiązując w relacjach rodzinnych interakcje ze współmałŜonkiem, tworzy podsystem „para małŜeńska”, w

kontaktach z dziećmi wchodzi w zakres podsystemu „rodzice”, w relacjach z własnymi rodzicami stanowi

element subsystemu „dzieci”. Zgodnie z ogólną teorią systemów przyjmuje się, iŜ jednostka będąc elementem

subsystemów, aktywnie oddziałuje na osoby, z którymi nawiązuje interakcje i sama podlega oddziaływaniom.

Oddziaływanie to odbywa się za pośrednictwem zachowań komunikacyjnych i ma charakter cyrkularny, czyli

zachowanie podmiotu jest reakcją na uprzednie zachowanie partnera stanowiąc równocześnie jego

wzmocnienie i bodziec dla kolejnych reakcji. Zachowanie kaŜdej z osób wchodzących w interakcje, oddziałuje

na partnera interakcji, a równocześnie jest modyfikowane przez reakcje tegoŜ partnera. BezuŜyteczny

wówczas staje się model linearny, w którym zachowanie traktowane jest jako skutek czegoś. Przykładem

moŜe być traktowanie depresyjności męŜa jako przyczyny złej sytuacji w rodzinie, poniewaŜ depresja nie

pozwala mu chodzić do pracy, co pogarsza kondycję finansową rodziny.

W ujęciu systemowym depresyjność pacjenta ujmowana jest inaczej. Analizowane jest współoddziaływanie

róŜnych zachowań osób, które wzajemnie uczestniczą w sytuacji trudnej. W powyŜszym przykładzie

prawdopodobna jest do zaobserwowania następująca pętla: Ŝona podejmuje aktywność zawodową, mąŜ

wycofuje się, robi się smutny, Ŝona tym bardziej „ucieka” w pracę zawodową, co z kolei nasila depresyjność

męŜa.

Uwaga klinicystów w podejściu systemowym koncentruje się na procesie komunikacji przebiegającej

między ludźmi – na sposobach porozumiewania się i zasadach porządkujących wzajemne relacje w systemie

(podsystemie). Aby zrozumieć zachowania jednostki, nie moŜna ich rozpatrywać w oderwaniu od kontekstu

społecznego, w jakim się pojawiają, tzn. od zachowań innych ludzi.

Jeden z postulatów podejścia systemowego nakazuje bowiem, by wyróŜniony, złoŜony obiekt (ujmowany jako

system) rozpatrywać z - jednej strony – w relacji do jego (zmieniającego się otoczenia, a z drugiej strony, by

poszukiwać relacji funkcjonalnych (sprzęŜeń) między jego elementami, ujmowanymi jako systemy niŜszego

rzędu.

Chcąc myśleć systemowo naleŜy uwzględniać:

1. złoŜoność badanych zjawisk,

2. ich zmienność,

3. wzajemne oddziaływania (związki, sprzęŜenia),

OPRACOWANIA STUDENTÓW

NINIEJSZY MATERIAŁ TEKSTOWY I GRAFICZNY STANOWI

WŁASNOŚĆ AUTORSKĄ I WYKORZYSTYWANY MOśE BYĆ TYLKO DO

CELÓW DYDAKTYCZNYCH

4. stosować podwójną perspektywę poznawczą (rozpatrywać systemowy obiekt w relacji do otoczenia a

zarazem jako złoŜony z podsystemów).

Mówiąc najkrócej: myśleć systemowo to uwzględniać kontekst, zakładając przy tym, Ŝe jest on zmienny,

złoŜony i uporządkowany (czyli systemowy) oraz, Ŝe nie wiadomo dokładnie ani gdzie się zaczyna, ani gdzie

kończy.

O systemach moŜemy mówić na poziomie pojedynczych komórek, organów, organizmów złoŜonych,

grup organizmów, organizacji społecznych, międzynarodowych, nawet wszechświatów. Mówimy teŜ o

systemach problemowych i o problemach, które tworzą swoje systemy. KaŜdy system aktywnie dba o swoją

wewnętrzną równowagę zachowując lub zmieniając swoją strukturę. KaŜdy system tworzy sobie równieŜ

subiektywny obraz (konstrukt) świata, który bacznie obserwuje. Trudno zatem mówić o jednej obiektywnej

prawdzie istniejącej niezaleŜnie. Informacje płynące z systemu, wypowiadane poglądy bardziej opisują ich

nadawcę niŜ rzeczywistość, której dotyczą. System to sposób widzenia świata. To konstrukcja myślowa

tworzona przez obserwatora.

Na takim gruncie teoretycznym wyrosła terapia systemowa. WaŜnym jej elementem jest zmiana oparta na

róŜnicowaniu. W tym złoŜonym procesie pomocna jest terapeucie postawa neutralności. Pozwala ona

zachować - przy pełnym szacunku w stosunku do systemu - dystans wobec opowieści, którą on przedstawia.

Tylko wtedy powstać mogą historie alternatywne mające wartość uŜyteczną dla systemu. W trakcie tego

procesu pomocne są pytania cyrkularne, które pozwalają odpowiadającym na nie, zmieniać perspektywę

obserwacji relacji zachodzących pomiędzy pozostałymi członkami systemu. Ma szansę zaistnieć wtedy inny

niŜ dotychczas język opowiadania o problemie. Innymi waŜnymi metodami postępowania terapeutycznego są

np.: zmiana kontekstu, rytuały, metafory, przeformułowania, pozytywne konotacje, praca na zasobach,

paradoks i wiele innych.

Terapia systemowa utoŜsamiana często z terapią rodzinną ma zastosowanie nie tylko na tym gruncie. MoŜe

być z powodzeniem stosowana w terapii indywidualnej, par a takŜe terapii grupowej oraz innych systemach

problemowych.

Psychoterapia systemowa, a właściwie terapie systemowe, rozwinęły się takŜe jako pewnego rodzaju

kontrreakcja na teorie, które wyjaśniały zachowanie jednostki jej intrapsychicznymi właściwościami i w

zmianach tych właściwości upatrywały efektów psychoterapii.

TEORETYCZNE PODSTAWY FILOZOFICZNE

Przemiany zachodzące we współczesnym świecie obejmują wszystkie dziedziny Ŝycia i są zarówno

źródłem nadziei na lepsze jutro, jak i niepokoju związanego z destrukcją zagraŜającą światu. Wszystko to

wymaga plastyczności w przystosowywaniu się, integracji i asymilacji tych zmian. Konieczna jest zmiana

sposobu myślenia, innego ujmowania świata, takiego, które sprostałoby wymogom współczesności. W

pewnym sensie odpowiedzią na to wyzwanie jest podejście systemowe. Łagodzi ono lub moŜe nawet znosi

niektóre dylematy filozoficzne. Jednym z takich dylematów jest dychotomia pomiędzy stanowiskiem

ontologicznym a epistemologicznym. Wielu badaczy uwaŜa, Ŝe ujęcie systemowe jest metodą spojrzenia na

świat, metodą jego opisu, ale równocześnie zakłada, Ŝe świat posiada systemowe własności. Inny dylemat to

spór między holizmem, preferującym dominacje „całości” nad „częściami”, a kartezjańskim rozumieniem

świata, w którym odwrotnie, dominują „części”. Zagadnienie to opisuje jeden z filozofów Ervin Laszlo w swojej

ksiąŜce pt. „Systemowa wizja świata”:

Początki myślenia naukowego miały charakter holistyczny, a zarazem spekulatywny, natomiast nauka

nowoŜytna ukształtowała się w duchu empirystycznym, a zarazem atomistycznym.(...) Obecnie jesteśmy

świadkami kolejnej odmiany stylu myślenia: zwrot ku teoriom ścisłym, a jednocześnie holistycznym. Oznacza

to myślenie w kategoriach faktów i zdarzeń, osadzonych w kontekście pewnych całości, które stanowią

zintegrowane układy o swoistych własnościach i reakcjach. Patrzenie systemowe polega na ujmowaniu świata

w kategoriach układów zintegrowanych relacji. Stanowi kolejną fazę, następującą po atomizmie,

mechanicyzmie i rozczłonkowanej specjalizacji.

DIAGNOZA

Dane dotyczące diagnozy rodzinnej, będącej podstawą późniejszej terapii, uzyskiwane są przez

terapeutę doświadczalnie, po jego przyłączeniu się do rodziny. Jest to proces często trwający dłuŜszy okres

czasu.

Istotą procesu stawiania diagnozy jest tu przyłączenie się terapeuty do rodziny w celu stworzenia jednolitego

systemu terapeutycznego, szczegółowa obserwacja zachodzących interakcji oraz analiza własnych

OPRACOWANIA STUDENTÓW

NINIEJSZY MATERIAŁ TEKSTOWY I GRAFICZNY STANOWI

WŁASNOŚĆ AUTORSKĄ I WYKORZYSTYWANY MOśE BYĆ TYLKO DO

CELÓW DYDAKTYCZNYCH

doświadczeń przeŜywanych w bieŜących interakcjach z członkami rodziny. Zarówno jednostki, jak i całe

rodziny oceniane są z uwzględnieniem ścisłych wzajemnych związków z ich otoczeniem społecznym

Przy ocenie funkcjonowania rodziny bierze się pod uwagę następujące elementy:

Granice rodziny – element, który zapewnia jej toŜsamość i odrębność od innych podobnych grup

społecznych. Granice wpływają teŜ na rodzaj oraz stopień interakcji z osobami oraz grupami spoza

rodziny. Posiadanie granic nieefektywnych, tj. takich poprzez które dociera zbyt wiele bodźców

negatywnych lub pozytywnych, jak równieŜ całkowity brak granic mogą prowadzić do dezorganizacji

systemu rodzinnego. Podobnie szkodliwy wpływ wywierają granice nadmiernie sztywne, które

uniemoŜliwiając lub utrudniając interakcje z otoczeniem hamują rozwój rodziny i jej poszczególnych

członków. Najbardziej korzystna sytuacja powstaje wówczas, gdy granice rodziny są selektywnie

przepuszczalne.

Pełnienie ról – przy ocenie roli rodziny terapeuta powinien wyjaśnić m.in. następujące kwestie: w jaki

sposób rodzina realizuje swoje zadania, jaki wpływ wywiera na proces socjalizacji jej członków, jakie

stosunki utrzymuje z sąsiednimi rodzinami oraz szerokim otoczeniem społecznym.

Układy rodzinne – moŜna je porównać do kontraktu, który określa róŜne prawa i obowiązki kaŜdego

członka rodziny.

Struktura władzy – dla oceny funkcjonowania struktury władzy naleŜy zwrócić uwagę na to, którzy

członkowie rodziny decydują o wykonaniu określonych zadań, którzy są posłuszni, którzy zaś wycofują się

z kierownictwa lub są nieposłuszni.

Zdolność do zmian rozwojowych – terapeuta określa w jakim kierunku rozwija się rodzina, biorąc pod

uwagę dwa aspekty: grupowy i indywidualny.

Sposoby komunikowania się – bierze się pod uwagę stopień przejrzystości w przekazywaniu informacji,

zachowania werbalne (np. kto zwykle pierwszy zabiera głos, kto w ogóle nie mówi itp.) i niewerbalne (

utrzymywanie kontaktu wzrokowego, postawa ciała, wyraŜanie nastroju itp.), proces interakcyjny (czy

wypowiedzi są zgodne z zachowaniem, jakie rodzaje zachowań są akceptowane lub dyskwalifikowane).

Występowanie chorób w rodzinie i warunki socjalno – bytowe (dla oceny jej moŜliwości w zaspokajaniu

podstawowych potrzeb poszczególnych członków rodziny).

TERAPIA

Terapia w ujęciu systemowym dotyczy obserwowalnych, aktualnie występujących, obecnych w danym

momencie zachowań i ich skutków. W nich i w kontekście w jakim występują, poszukuje się źródeł patologii,

nie zaś w konkretnej jednostce.

Podmiotem terapii systemowej rodzin jest rodzina rozumiana jako zbiór indywidualności i interakcji

zachodzących nieustannie pomiędzy nimi.

Traktuje się, w rozumieniu terapii systemowej, rodzinę jako system dynamiczny, w którym kaŜdy jego

element to członek rodziny. To, Ŝe system jest dynamiczny oznacza, Ŝe kaŜde wytrącenie systemu ze stanu

równowagi przez dowolny jego element pociąga za sobą szereg reakcji ze strony pozostałych elementów

systemu. I tak, jeŜeli w rodzinie pojawia się uzaleŜnienie dotykające jednego z jej członków, występuje

zaburzenie funkcjonowania systemu polegające na modyfikacji relacji pomiędzy członkami rodziny - takŜe tymi

których uzaleŜnienie nie dotknęło bezpośrednio .

Zadaniem terapii systemowej rodzin jest korygowanie systemu, poprzez budowę relacji pomiędzy elementami

systemu tak, aby kaŜdy z nich optymalnie w nim funkcjonował, co powinno skutkować szybszym powrotem

systemu do stanu równowagi, a więc takŜe pojawieniem się warunków do rozwiązania problemu

podstawowego, będącego pierwotnym źródłem konfliktu.

Z perspektywy systemowej komunikacja jest przyczyną, środkiem i celem terapii. Terapia systemowa powinna

przestrzegać trzech postulatów:

1. uŜyteczność jest celem terapii,

2. szacunek to główna cecha postawy terapeuty,

3. piękno to warunek decydujący o charakterze interwencji

Terapia jest komunikacją i poniewaŜ ta wymaga ciągłości jest takŜe kooperacją. ZałoŜenie, Ŝe terapia to

rodzaj jednostronnego oddziaływania na pasywnego pacjenta, pozostaje nie tylko sprzeczne z systemową

koncepcją autonomii człowieka, lecz równieŜ z oczekiwaniami samych zainteresowanych. Działanie

terapeutyczne powinno być zawsze „zaproszeniem do współpracy”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: