Wells Herbert George - Historia Swiata.pdf - Historia starozytna i wspoczesna - Marian_Chomik

HERBERT GEORGE WELLS

HISTORIA Ś WIATA

PRZEŁO ś YŁ

JAN PARANDOWSKI

SPIS TRE Ś CI

HISTORIA Ś WIATA

1. Ś wiat w przestrzeni

2. Ś wiat w czasie

3. Pocz ą tki Ŝ ycia

4. Wiek ryb

5. Wiek bagien w ę glowych

6. Wiek gadów

7. Pierwsze ptaki i pierwsze ssaki

8. Wiek ssaków

9. Ni Ŝ sze małpy, małpy człekokształtne i podludzie

10. Człowiek neandertalski i rodezyjski

11. Pierwsi prawdziwi ludzie

12. My ś l pierwotna

13. Pocz ą tki uprawy

14. Pierwotne cywilizacje neolityczne

15. Sumeria, pocz ą tki Egiptu, pismo

16. Pierwotne ludy koczownicze

17. Pierwsze ludy Ŝ eglarskie

18. Egipt, Babilon i Asyria

19. Pierwotni Ariowie

20. Ostatnie pa ń stwo babilo ń skie i pa ń stwo Dariusza I

21. Pocz ą tki historii Ŝ ydowskiej

22. Kapłani i prorocy w Judei

23. Grecy

24. Wojny Greków z Persami

25. Okres ś wietno ś ci Grecji

26. Pa ń stwo Aleksandra Wielkiego

27. Muzeum i Biblioteka Aleksandryjska

28. ś ycie Gotamy Buddy

29. Król Asoka

30. Konfucjusz i Lao Tse

31. Rzym wyst ę puje na widowni ę dziejów

32. Rzym i Kartagina

33. Wzrost imperium rzymskiego

34. Mi ę dzy Rzymem a Chinami

35. ś ycie codzienne w dobie wczesnego cesarstwa rzymskiego

36. Rozwój idei religijnych za cesarstwa rzymskiego

37. Nauka Jezusa

38. Rozwój doktryny chrze ś cija ń skiej

39. Barbarzy ń cy rozrywaj ą jedno ść cesarstwa

40. Hunowie i koniec cesarstwa zachodniego

41. Cesarstwo bizanty ń skie i pa ń stwo Sassanidów

42. Dynastia Suy i Tang w Chinach

43. Mahomet i islam

44. Wielkie dni Arabów

45. Rozwój łaci ń skiego chrze ś cija ń stwa

46. Wojny krzy Ŝ owe i przewaga papie Ŝ y

47. Oporni ksi ąŜę ta i wielka schizma

48. Podboje Mongołów

49. Umysłowe odrodzenie Europy

50. Reforma Ko ś cioła łaci ń skiego

51. Cesarz Karol V

52. Wiek politycznych eksperymentów

53. Europejczycy zakładaj ą nowe pa ń stwa w Azji i za oceanem

54. Ameryka ń ska wojna o niepodległo ść

55. Rewolucja francuska i powrót monarchii we Francji

56. Niespokojny pokój po upadku Napoleona

57. Odkrycia naukowe i wynalazki

58. Rewolucja przemysłowa

59. Rozwój nowoczesnych idei politycznych i socjalnych

60. Ekspansja Stanów Zjednoczonych

61. Niemcy d ąŜą do hegemonii w Europie

62. Nowe imperia zamorskie

63. Europejczycy w Azji a Japonia

64. Imperium brytyjskie w 1914 r.

65. Wiek zbroje ń w Europie i wielka wojna (1914—1918)

66. Rewolucja i głód w Rosji

67. Polityczna i społeczna odbudowa ś wiata

Tablica chronologiczna

HISTORIA Ś WIATA

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Ś WIAT W PRZESTRZENI

Historianaszegoświatajestzawszejeszczeznananiedostatecznie.Paręsetlattemu

obejmowałaniewielewięcejponadtrzytysiąclecia.Wszystko,cosiędziałoprzedtem,

było przedmiotem legend i domysłów. W znacznej części cywilizowanego świata

wierzonoinauczano,żeświatzostałstworzonynaglewroku4004przedChr.,chociaż

poważniuczenisprzeczalisię,czynastąpiłotonawiosnę,czywjesienitegoroku.To

fantastycznie ścisłe nieporozumienie opierało się na zbyt dosłownym wykładzie

hebrajskiej Biblii oraz na związanych z tym zgoła nieuzasadnionych domysłach

teologicznych.Podobnepoglądyzarzucilijużoddawnapisarzekościelniidziśpanuje

ogólne przekonanie, że wszechświat, w którym żyjemy, według wszelkiego

prawdopodobieństwaistniałprzezolbrzymiokresczasu,amożliwe,żeodpoczątku

wszechczasów.Oczywiściemożetobyćjedyniezłudzeniem,podobniejakpokójmoże

się wydać nieskończonym przez ustawienie dwóch przeciwległych zwierciadeł. W

każdym bądź razie pogląd, że nasz wszechświat istnieje zaledwie sześć czy siedem

tysięcylat,niemajużzwolenników.

Ziemia,jakdziśkażdemuwiadomo,jestkulązlekkaspłaszczoną,napodobieństwo

pomarańczy,ośrednicyblisko13000km.Jejkształtkulistyznanybyłprzynajmniej

ograniczonej ilości ludzi inteligentnych przed jakimiś 2500 lat, lecz przed owym

czasemwierzonopowszechnie,żejestonapłaska,iwypowiadanoojejstosunkudo

nieba, gwiazd i planet poglądy, które nam dzisiaj wydają się fantastyczne. Wiemy

obecnie, że ziemia obraca się dookoła swej osi (która jest o 43 km krótsza od jej

równikowej średnicy) w ciągu 24 godzin i że to jest przyczyną zmian dziennych i

nocnych, a dalej: że krąży ona dookoła słońca po z lekka wykrzywionej i maluśko

wahającejsięowalnejdrodze;tenobiegtrwapełnyrok.Średniaodległośćziemiod

słońcawynosiokrągło149500000km.

Dookołaziemikrążymniejszakula,księżyc,wprzeciętnejodległości380000km.

Ziemiaiksiężycniesąjedynymiciałaminiebieskimi,którepodróżująnaokołosłońca.

Sąjeszczeplanety,MerkuryiWenus,jednawodległości57,druga108milionówkm,

a poza kręgiem ziemi, pomijając pas licznych pomniejszych ciał, planetoidów,

znajdująsięjeszcze:Mars,Jowisz,Saturn,UraniNeptun,mniejwięcejwodległości

228,778,1426,2868i4496milionówkm 1 .Temilionykilometrówsądlaumysłu

naszegotrudnedopojęcia.Możnadopomócwyobraźniczytelnika,jeślisięsprowadzi

słońceiplanetydomniejszych,bardziejuchwytnychrozmiarów.

Skorowięcnasząziemięprzedstawimysobiejakomałąkulkęośrednicyjednego

cala,słońcebędziedużąkuląośrednicydziewięciustóp,aoddaloneojakieśczterydo

pięciuminutdrogipieszo.Księżycbyłbywówczasmałymgroszkiemodwieipółstopy

odległym od naszego globu. Pomiędzy ziemią i słońcem znajdowałyby się dwie

planety,MerkuryiWenus,wodległości120i140metrówodsłońca.Dookołatych

dwóch ciał byłaby próżnia, zanimby się doszło do Marsa, położonego o sto

kilkadziesiąt metrów poza ziemią, po czym następowałby Jowisz o jakąś milę

angielskąodległy,ośrednicyjednejstopy,Saturn,niecomniejszy,odwiemiledalej,

Uran o cztery mile i Neptun o sześć mil poza ziemią. Później zaś nic i nic, prócz

drobnychcząsteczekimknącychstrzępkówrozcieńczonejmgłynaprzestrzenitysięcy

mil.Wtejskalinajbliższagwiazdabyłabyodległaodziemio40000milangielskich. v

Tenobrazmożedapewnepojęcieolbrzymiejpróżniprzestrzennej,wśródktórej

rozgrywasiędramatżycia.

Albowiemwśródtejnieobjętejpustkijedynieżycienaziemijestnamznanezcałą

pewnością.Nieprzenikaonogłębiejponadpięćkilometrówna6000km,dzielących

nas od środka ziemi i nie wznosi się wyżej jak do ośmiu kilometrów ponad jej

powierzchnię. Prawdopodobnie cała bezgraniczność przestrzeni jest zresztą pusta i

martwa.

Sondadochodzidoośmiukilometrówwgłąbmorza,aeroplanzdołasięwznieść

niewielewyżejniżsześćkmponadpoziomziemi.Niektórzypotrafilibalonemwzlecieć

do wysokości kilkunastu kilometrów, lecz za cenę wielkich i bolesnych wysiłków 2 .

Żadenptakniepotrafilataćpowyżejośmiukilometrów,amałeptakiiowady,które

zabieranowaeroplanach,omdlewałyjużnaznaczniemniejszejwysokości.

ROZDZIAŁ DRUGI

ŚWIATWCZASIE

W ostatnich pięćdziesięciu latach uczeni stworzyli kilka bardzo ładnych i

zajmującychhipoteznatematwiekuipoczątkunaszejziemi.Niemożemytupodać

bodajnawetpobieżnegoprzeglądutychhipotez,ponieważwymagająoneniesłychanie

subtelnychmatematycznychifizykalnychrozważań.Niedasięzaprzeczyć,żefizykai

astronomia są jeszcze zbyt mało rozwinięte, aby mogły wyjść poza interesujące

przypuszczenia.Ogólnątendencjąbyłocorazbardziejpowiększaćwieknaszegoglobu.

Obecniewydajesięrzecząprawdopodobną,iżniezależneistnienieZiemijukoplanety

latającejdookołasłońcatrwadłużej(byćmożeowieledłużej)niżdwamiliardylat.

Jesttodługośćczasuabsolutnieprzekraczającanasząwyobraźnię.

Przedowymwielkimokresemodrębnegoistnienia,słońceiziemia,iinneplanety,

krążące dookoła słońca, tworzyły jedno kłębowisko materii rozproszonej w

przestrzeni. Teleskop odkrywa nam w różnych częściach nieba świecące spiralne

obłoki materii, spiralne mgławice, które zdają się obracać dookoła jakiegoś jądra.

Wieluastronomówprzypuszcza,żesłońceiplanetybyłykiedyśtakąspiraląiżeich

materiauległaskupieniuwichobecnejformie.Tookupieniedokonywałosięwciągu

majestatycznych eonów, dopóki w owej odległej przeszłości, którą podaliśmy w

poprzednichcyfrach,światnaszwrazzeswoimksiężycemniezróżnicowałsiętak,jak

go dziś widzimy. Obracały się one znacznie prędzej niż teraz i były bliżej słońca;

krążyły dookoła niego ze znacznie większą chyżością, a były prawdopodobnie

rozżarzonedobiałościiciekłenapowierzchni.Słońcerównieżjaśniałonaniebiosach

znaczniewiększeniżdziś.

Gdybyśmy mogli cofnąć się wstecz ku tej nieskończoności czasów i spojrzeć na

ziemię w tej najwcześniejszej dobie jej dziejów, przedstawiłaby się nam ona jako

wnętrzerozpalonejhutyalbojakstrumieńwrzącejlawy.Niedojrzelibyśmynigdzie

wody,albowiemwodazamieniłasięwparęiunosiłasięwtejburzliwejatmosferze

siarkowych i metalowych mgieł. Poniżej kłębił się i wrzał ocean ciekłej substancji

mineralnej.Poniebiezasłoniętymognistymichmuramibłyszczącetarczepędzącego

słońcaiksiężycamigotałyjakgorącepłomienie.

Zwolna,gdymijałymilionylat,tenognistykrajobrazzmieniałswójrozżarzony

wygląd.OparyspadłydeszczemnaziemięiniezakrywałyniebaLakgęstązasłoną.

Wielkie żużlowate kawały krzepnącej opoki ukazywały się na powierzchni

płomiennego morza i zapadały w głąb nowymi napływającymi masami. Słońce i

księżyc stawały się coraz mniejsze, oddalały się coraz bardziej i z coraz mniejszą

szybkościąprzelatywałyponiebie.Księżyczpowoduswychmałychrozmiarów,już

ostygł,ikolejnozasłaniałtoznówodbijałświatłosłońca,wnastępującychposobie

pełniachizaćmieniach.

I tak ze straszliwą powolnością, poprzez nieogarnione obszary czasu, Ziemia

stawała się coraz bardziej podobna do tej ziemi, na której żyjemy, aż w końcu

nadeszłachwila,kiedywostygłympowietrzuparazmieniłasięwchmuryipierwszy

deszczzsykiemspadłnapierwszeskały.Przeznieskończonetysiącleciawiększaczęść

wód ziemskich była jeszcze parą w atmosferze, lecz potworzyły się teraz gorące

strumienie,którespływałypokrystalizującychsięskałachdostawówijezior,gdzie

składałyswójosad.

Nakoniecnastałytakiewarunki,żeczłowiekmógłbystanąćnaziemi,rozejrzećsię

dookoła i żyć. Gdybyśmy wtedy mogli zejść na ziemię, stanęlibyśmy na wielkich

skałach podobnych do lawy, na których nie było śladu gleby ani jakiejkolwiek

wegetacji, a nad wszystkim rozciągało się burzliwe niebo. Przeciągałyby gorące

gwałtownewiatry,przewyższającenajsroższedzisiejszecyklony,ispadałybyulewy,o

jakichniemapojęciadzisiejszałagodnaiuśmierzonaziemia.Przelatywałybykołonas

strumieniepowstałezdżdżu,azmieszanezodpadkamirozmytychskałbiegłybyku

tymnajdawniejszymmorzom,żłobiącpodrodzegłębokieparowyikaniony.Poprzez

chmurymoglibyśmydostrzecwielkiesłońce,zupełniewidomieprzesuwającesiępo

niebie, a o świcie, tak jak i przy wschodzie księżyca dokonywałyby się codzienne

trzęsieniaifalowanieziemi.Księżyc,którydzisiajdoziemizwracastalejednątylko

tarczę,widomieobracałbysięiukazywałbynamitędrugąpołowętaknieubłaganie

terazukrywaną.

Ziemia starzała się. Miliony lat następowały po sobie, dzień stawał się dłuższy,

słońce oddalało się i świeciło coraz łagodniej, księżyc zwolnił kroku w swych

podniebnych przechadzkach; gwałtowność deszczów i burz zmniejszyła się i coraz

więcej przybywało wody w pierwszych morzach, które zmieniały się powoli w ten

błękitnystrójoceanów,jakiodtądmiałzdobićnasząplanetę.

Aleniebyłodotądżycianaziemi;morzabyłymartwe,askałyjałowe.

ROZDZIAŁ TRZECI

POCZ Ą TKI ś YCIA

Jakkażdydziświe,naszewiadomościoczasachsięgającychpozaludzkąpamięći

tradycjęopierająsięnaśladachiskamieniałościachżywychstworzeńprzechowanych

wśród warstw geologicznych. W pokładach łupku, wapienia czy piaskowca

odnajdujemykości,muszle,włókna,łodygi,owoce,odciskistóp,pazurówitp.,obok

śladówfalowaniadnapopierwotnychodpływachiprzypływachmorza,obokdołków

żłobionychprzezpierwszedeszcze.ŻmudnebadaniatejKsięgiSkałpozwoliłysklecić

dziejenaszejziemi.Tylewiedzisiajprawiekażdy.Skałyosadowenieleżąnasobie

grzecznie warstwa na warstwie, lecz zostały zmięte, złamane, poprzewracane,

wykrzywione i pomieszane, jak stronice księgozbioru, który wielokrotnie uległ

splądrowaniuipożarom,idopieropracacałegożyciawieluludzipełnychpoświęcenia

zdołałauczynićztegoKsięgęuporządkowanąiczytelną.Całątęprzestrzeńczasu,jaką

zawieraKsięgaSkał,oceniajądzisiajuczenina1600000000lat.

Najdawniejszeskałynazywajągeologowieazoicznymi,ponieważniewykazująone

żadnychśladówżycia.WielkiemasytychazoicznychskałleżąodsłoniętewAmeryce

Północnejisąonetakiejgrubości,żegeolodzyprzypuszczają,iżprzedstawiająone

najmniejpołowęowych1600000000lat.Pozwólcie,żerazjeszczezwrócęuwagęna

tengłębokoznamiennyfakt:połowategowielkiegoczasu,odkądlądstałyimorze

zróżnicowałysięnaziemiporazpierwszy,niezostawiłanamśladujakiegokolwiek

życia.Widaćśladyfalmorskichideszczów,ależadnychznamionżyjącejistoty.

Wmiaręjaksięposuwamywyżej,pojawiająsięirosnąznakiminionegożycia.Ten

okreshistoriiświatanazywajągeologowiedolnympaleozoikiem.Pierwszewskazówki

o pojawieniu się życia na ziemi dają ślady względnie prostych stworzeń niższego

rzędu; muszle mięczaków, łodygi i kwiatopodobne korony zwierzokrzewów,

wodorosty, ślady i pozostałości robaków morskich, skorupiaków. Bardzo wcześnie

pojawiająsiępełzającestworzeniapodobnedomszyc,któremogłyzwijaćsięwkłębek

—trylobity.Jeszczepóźniej,wjakieparę milionówlat,przychodząpewnegatunki

skorpionów morskich, ruchliwsze i potężniejsze od wszystkich istot, jakie świat

widziałdotychczas.

Stworzeniateniebyływielkichrozmiarów.Donajwiększychnależałyniektórez

tych skorpionów morskich, około półtrzecia metra długości. Nie ma nigdzie śladu

życia na lądzie, ani rośliny, ani zwierzęcia; w tym okresie nie było ani ryb, ani

kręgowców.Wszystkieroślinyistworzenia,którezostawiłyswójśladwtymokresie

dziejów ziemi, zamieszkują płytkie wody i strefę przypływów. Gdybyśmy zechcieli

porównaćfloręifaunędolnegopaleozoikuzczymś,codziśistnieje,wystarczywziąć

kroplę wody z kałuży w szczelinie skalnej lub z błotnistego rowu i zbadać pod

mikroskopem.Małeskorupiakiimięczaki,drobnezwierzokrzewyiglony,któretam

znajdziemy, mają uderzające podobieństwo z owymi wielkimi niezgrabnymi

prototypami,coniegdyśtworzyłykwiatżyciananaszejplanecie.

Należyjednakpamiętać,żedomopaleozoiczneskałyniedająnamprawdopodobnie

Wells Herbert George - Historia Swiata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: