Pauzaniasz - Wędrówki po Helladzie 8-10.pdf - Historia starozytna i wspoczesna - Marian_Chomik

PAUZANIASZ

WĘDRÓWKA PO HELLADZIE

KSIĘGI VIII, IX, X

EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL: HISTORIAN@Z.PL

MMIII ®

SPIS TREŚCI:

- KSIĘGA VIII – ARKADIA

- KSIĘGA IX – BEOCJA

- KSIĘGA X - FOKIDA

KSIĘGA VIII

Arkadia

ROZDZIAŁ I

1 Część Arkadii graniczącą z Argolidą zajmuje ludność Tegei

i Mantynei. W ten sposób ludność tych miast i reszta Arka-

dów zamieszkuje całą środkową część Peloponezu 2 . Nasadę

Istmu zajmuje bowiem ludność Koryntu. Sąsiadami Koryntu

są od strony morza mieszkańcy Epidauros. Wzdłuż obszaru

Epidauros, Trojdzeny, Hermionu i nadbrzeżnej części Argolidy

ciągnie się Zatoka Argolidzka. Z Argolidą graniczą sąsiedzi

Lacedemonu. Z nimi z kolei Mesenia, która schodzi do morza

portami Motony, Pylos i Kyparysjów.

2 Od strony portu Lechajonu sąsiadami Koryntu są Sykioń-

czycy - ostatni przedstawiciele Argolidy w tym kierunku. Za

Sykionem są już Achajowie, zajmujący brzeg morski. Drugi

koniec Peloponezu, leżący naprzeciw Wysp Echinadzkich, za-

mieszkują Elejczycy. Część Elidy od strony Olimpii i ujścia

Alfejosu graniczy z Mesenią. Od strony Achai Elida sięga

do Dyme.

3 Wszystkie tu wspomniane ludy mają dostęp do morza. Tyl-

ko Arkadowie, mieszkający w śródlądziu, są od niego odcięci.

Dlatego Homer powiada, że przybyli oni pod Troję na statkach

pożyczonych od Agamemnona, a nie na własnych okrętach 3 .

4 Wedle tradycji arkadyjskiej 4 pierwszym mieszkańcem tej

ziemi był Pelazgos. Prawdopodobnie nie należy tego rozumieć

w ten sposób, że był mieszkańcem jedynym, lecz że byli z nim

jeszcze inni. Bo przecież kim miałby rządzić? Lecz przewyż-

1 Ósma księga Pauzaniasza jest jedną z najlepiej zachowanych i po

„Elidzie" (księgi V— VI) najobszerniejszą częścią dzieła poświeconą opisowi

jednej krainy. Do zawartych w niej opisów odwołuje się często autor w in-

nych częściach dzieła, nazywając tę księgę najczęściej „Opowiadaniem arka-

dyjskim" (logos arkadikos) por. IV 29, 12: V 15. 4: VI 2, 4; VII 8. 6.

2 Pauzaniasz w ten sposób chce zaznaczyć, że Arkadia jest wyjątkową

w Grecji krainą ze względu na brak bezpośredniego dostępu do morza.

3 Por. Iliada II 612 i n.

4 Po dokładnym określeniu granic Arkadii Pauzaniasz daje szerokie wpro-

wadzenie w dzieje mieszkańców tej krainy aż do epoki hellenistycznej (do 6, 3),

najwięcej miejsca poświęcając mitycznym czasom królewskim (do 5, 3). Opiera

się tu najprawdopodobniej na genealogii Ferekidesa — por. Diodor I 13.

szał innych wzrostem, siłą, urodą, rozumem. Z tego właśnie

powodu - jak mi się wydaje - został przez nich wybrany na

króla. A Azjos 5 tak o nim napisał:

Czarna ziemica wydała bogom równego Pelazga

pośród wierchów lesistych, aby ród ludzki zaistniał.

5 Pelazgos, objąwszy władzę królewską, wpadł zaraz na po-

mysł budowy chat, żeby ludzie nie drżeli z zimna, nie mokli

na deszczu, nie cierpieli od skwaru. On to był wynalazcą

chitonów z owczych skór, których do dziś używa uboga lud-

ność na Eubei i w Fokidzie. Odzwyczaił ludzi od żywienia

się zielonymi liśćmi, trawą i korzeniami, nie tylko niezdatny-

mi do spożycia, ale nieraz wręcz zabójczymi.

6 Wprowadził jako pożywienie owoce dębów, ale nie wszyst-

kich, tylko żołędzi dębu jadalnego. Sposób odżywiania wpro-

wadzony przez Pelazgosa stosowali niektórzy tak długo, aż

Pytia, nie pozwalając Lacedemończykom naruszyć stanu po-

siadania Arkadów, wypowiedziała te słowa 6 :

Wielu mężów w Arkadii jada żołędzie dębowe;

oni staną murem przed tobą; wszelako ci nie zazdroszczę.

Za panowania Pelazgosa nadano ponoć całej ziemi nazwę Pe-

lazgii.

ROZDZIAŁ II

1 Likaon, syn Pelazgosa, okazał się jeszcze genialniejszy w po-

mysłach od ojca. Mianowicie, założył miasto Likozurę 1 na

górze Likajon, nadał Zeusowi przydomek Likajosa 2 , ustano-

wił zawody Likaja. Wedle mego przypuszczenia zawody te

ustanowione zostały wcześniej niż przez Ateńczyków Panatena-

ja 3 . Te ostatnie miały pierwotnie nazwę Atenaja [tj. Ateńskie],

5 Azjos z Samos - autor nie zachowanych poematów genealogicznych

w stylu hezjodejskim. O jego życiu niczego bliższego nie wiemy.

6 Wyrocznię tę szerzej omawia Herodot (I 66).

1 Na temat tego miasta pisze Pauzaniasz szerzej w 38, 1.

2 Por. 38, 5. Przydomek Zeusa - Likajos (tj. Wilczy) - początkowo miał

znaczenie Likegenes (tj. Świetlisty), które z biegiem czasu się zatarło.

3 Uczeni starożytni podawali różną kolejność ustanowienia

poszczególnych świąt greckich. Np. Arystoteles (Fragmenta, ed. V. Rose.

Leipzig 1886, s. 637) wymienia je w następującej kolejności: a) eleuzynskie; b)

Panatenaje; c) argiwskie (ustanowione przez Danaosa); d) likejskie: e) w

Jolkos; f) istmijskie: g) olimpijskie: h) nemejskie: i) trojańskie (na cześć

Patroklosa): j) pytyjskie. Natomiast Helladios (Photius, Bihliotheca. ed. I.

Becker. Berlin 1824, s. 533

a Panatenajami [tj. Wszechateńskimi] zostały ponoć nazwane

dopiero za czasów Tezeusza, kiedy to ustanowił je cały lud

ateński, złączony w jedno państwo 4 .

2 Co do zawodów olimpijskich, to tradycja ich początek cofa

jeszcze do czasów przedludzkich. Legenda głosi, że sami bogo-

wie Kronos i Zeus walczyli tu w zapasach, a Kureci 5 pierwsi

współzawodniczyli w biegu. Z tego więc powodu pragnę wyłą-

czyć zawody olimpijskie z obecnego zestawienia. Wydaje mi

się, że Kekrops, król Aten, i Likaon są sobie współcześni.

Ale myślę, że okazali niejednakową mądrość w sprawach reli-

gijnych.

3 Otóż Kekrops pierwszy nazwał Zeusa Bóstwem Najwyższym

i uznał za niewłaściwe składanie ofiar z istot żywych, składając

na ołtarzu tylko placuszki miejscowe, które Ateńczycy do dnia

dzisiejszego nazywają pelanoj. Likaon natomiast na ołtarz Zeu-

sa Likajosa poniósł niemowlę, zabił je w ofierze i skropił

ołtarz krwią 6 . Dlatego - wedle tradycji — tuż po złożeniu tej

ofiary uległ zamianie w wilka [likos].

4 Legenda ta trafia mi do przekonania, gdyż od dawna opo-

wiadana jest przez Arkadów, a ponadto ma cechę prawdopo-

dobieństwa. Ludzie bowiem w tych odległych czasach bywali

gośćmi i biesiadnikami bogów z racji swej sprawiedliwości

i zbożności. Jeśli byli dobrzy, towarzyszyła im jawna cześć

ze strony bogów. Jeśli dopuścili się przestępstwa, spadał na

nich od razu ich gniew. Ba, w tych czasach nawet ubóstwie-

nia dostąpili pewni ludzie, którym dziś jeszcze składa się

cześć jak Arystajos 7 , Brytomartis kreteńska 8 , Herakles, syn

b) wymienia jako najstarsze Panatenaje, a dopiero potem eleuzyńskie, w

Jol-

kos, istmijskie, olimpijskie, nemejskie i pytyjskie.

4 Ustanowienie Panatenajów legenda starożytna przypisuje

Erychtoniosowi,

legendarnemu założycielowi Aten — por. Apollodor III 14, 6, 6; Plutarch,

Tezeusz, 24.

5 Kureci - pólboskie istoty mieszkające na Krecie, które osłaniały ma-

leńkiego Zeusa swoim tańcem w zbroi. Hałas, jaki tym czyniły, miał zagłuszyć

płacz dziecka — por. Hezjod, Fragmenta, ed. A. Rzach, Lipsiae 1902, frg.

198; Kallimach, Hymn do Zeusa, w. 52 i n. Legenda na ich temat związana

jest z rytuałem kreteńskim. Często utożsamiano ich z Korybantami w kulcie

Rei.

6 Jest to być może uzasadnienie praktyki ofiarowania nie tylko zwierząt,

ale również ludzi.

7 Arystajos został ubóstwiony za przysługi wyświadczone ludziom. Naj-

częściej uważany jest za syna Apollona i nimfy Kyrene.

8 Brytomartis kreteńska — por. II 30, 3 — bogini utożsamiana z Arte-

midą.

Pauzaniasz - Wędrówki po Helladzie 8-10.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: