ffr_wskazowki_dla_nauczycieli.pdf

Praca z klasą

wielokulturową.

Praktyczne

wskazówki dla

nauczycieli.

Autor:

Katarzyna Kubin

Seria Wydawnicza “Maieutike”

nr 1/2010

Praca z klasą wielokulturową. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli. 1

Praca w klasie z dziećmi pochodzącymi z różnych kultur i narodowości może być dla nauczyciela dużym

wyzwaniem. Dzieci mogą zachowywać się w sposób niezrozumiały dla opiekuna, ponieważ kierują się

one odmiennymi normami kulturowymi lub reagują na doświadczenia w klasie, będące dla nich trudnym

przeżyciem. Dodatkowo na różnice kulturowe nakłada się brak znajomości języka polskiego. Między

dziećmi może kształtować się konflikt, który wpływa na dynamikę relacji w klasie.

Rola nauczyciela w takiej klasie jest szczególnie ważna, dlatego też wymaga ona dodatkowego

przygotowania. Poniżej przedstawiamy praktyczne wskazówki, które mogą być pomocne dla nauczycieli

w przygotowaniu zajęć i w prowadzeniu klasy wielokulturowej. Wskazówki te, jeżeli systematycznie

wdraża się je w życie, mogą ograniczyć konflikt między uczniami w klasie. Jednocześnie mogą one mieć

szersze zastosowanie, będące doskonałą podstawą do pracy z wszystkimi uczniami niezależnie od ich

pochodzenia, kultury czy szczególnego statusu (np. dzieci z gorzej sytuowanych rodzin).

Jak przygotować się do prowadzenia klasy wielokulturowej?

1. Bądź świadoma/świadomy, że sama/sam jesteś kulturowo ukształtowana/ukształtowany.

Kiedy mówimy o wielokulturowości w klasie, często skupiamy się na kulturze i pochodzeniu uczniów.

Łatwo jest zapomnieć, iż nauczyciel jest także kulturowo ukształtowany: posiada swoje kulturowo

uwarunkowane wyobrażenia i zachowania, które świadomie lub nieświadomie „przynosi” na zajęcia,

a czytelne są one poprzez to jak wyraża się i o czym mówi na zajęciach, jak się ubiera, jak reaguje na

zachowania dzieci oraz jak postrzega własną rolę jako nauczyciela.

Kultura nauczyciela wpływa na relacje z uczniami w dwojaki sposób:

 Dzieci dostrzegają i reagują na kulturę nauczyciela: Przykładem może być chłopiec wychowany

przez rodziców-Muzułmanów, pochodzących np. z Czeczenii, który może inaczej postrzegać

nauczycielkę ubraną w T-shirt, niż chłopiec wychowany w Polsce przez rodziców-katolików.

Nauczyciel powinien mieć tego świadomość.

 Kultura nauczyciela jest jednym z podstawowych czynników kształtujących zajęcia oraz

wszystko to, co dzieje się w klasie; zakładanie, że nauczyciel jest kulturowo „neutralny” może być

krzywdzące dla dzieci w klasie wielokulturowej. Takie założenie sprawia, że dzieci pochodzące z

kultury odmiennej od kultury nauczyciela pozycjonują się jako „Inne”. Jeżeli zaś kultura

nauczyciela jest przedstawiona jako jeden z przykładów kultur funkcjonujących w klasie, to dzieci

1 Opracowane na podstawie: “Teaching in racially diverse college classrooms”. Derek Bok Center for Teaching and Learning,

http://isites.harvard.edu/fs/html/icb.topic58474/TFTrace.html. Prosimy o informacje w razie gdyby dokument ten był szerzej

rozpowszechniany: info@ffr.org.pl.

otrzymują przyzwolenie na utożsamianie się z własną kulturą, zamiast postrzegać siebie jako

bliżej nieokreślonego „Innego”.

2. Bądź ciekawa/ciekawy innych kultur, zwłaszcza kultur Twoich uczniów.

Świadomość własnej kultury to tylko początek. Ważne jest też bliższe zrozumienie innych kultur,

zarówno poprzez zapoznanie się z historią i dorobkiem kulturowym innych krajów, ale także poprzez

zdobycie wiedzy o normach i obyczajach, które kierują zachowaniami dzieci wychowanych w tych

kulturach. Wiedza o kulturach krajów pochodzenia dzieci może być przydatna w poniższych

sytuacjach:

 Może pomóc w codziennych relacjach z dziećmi, których zachowania wydają się trudne do

zrozumienia. Wiedza o obyczajach i normach w danej kulturze zmniejszy poziom frustracji w

trudnych sytuacjach i pomoże lepiej ocenić zachowania dzieci. Dzięki temu, mniejsze jest ryzyko,

iż dzieci zostaną ukaraneza to, że zachowują się zgodnie z własną kulturą.

 Wiedza w tym zakresie pomoże także nawiązać lepszy kontakt z rodzicami, których warto

włączyć w proces kształcenia ucznia. Może okazać się to szczególnie skuteczne, jeżeli

problematyczne zachowanie ucznia rzeczywiście wynika ze złej woli a nie różnic kulturowych -

można wówczas wspólnie z rodzicami określić metody wsparcia dla ucznia.

 Ponadto, wiedza ta pomoże włączyć tematy różnic kulturowych w sam proces uczenia. Można

pomóc wszystkim dzieciom w klasie zrozumieć i docenić różnice kulturowe swoich rówieśników,

jeżeli przy różnych okazjach wplata się informacje o krajach pochodzenia i normach kulturowych

różnych uczniów w klasie. Tym samym, można też mówić w sposób bardziej świadomy o

kulturze polskiej, aby pomóc dzieciom z innych kultur lepiej ją poznać.

3. Bądź świadoma/świadomy, iż różnice między dziećmi nie zawsze są rezultatem różnic kulturowych.

Często zdarza się tak, że różnice między dziećmi wynikają ze statusu, jaki zajmują w społeczeństwie

nie zaś z różnic kulturowych. Przykładowo: sytuacja ekonomiczna w jakiej znajdują się uchodźcy i

migranci może wpływać na szereg sfer ich życia, a zarazem kształtować sposób w jaki są odbierani

przez społeczeństwo polskie. Z drugiej strony marginalizacja ekonomiczna prowadzić może po

stronie osób marginalizowanych do odgradzania się od społeczeństwa większościowego, czy

„obronnej” samoizolacji. Taki proces jest niebezpieczny, bowiem nasila różnice i brak porozumienia

między grupami społecznymi.

Nauczyciel musi być świadomy, że dzieci różnią się nie tylko pod względem religii, światopoglądu,

języka etc., lecz także „zasobów”, z jakich mogą korzystać w szkole i poza nią. Im większa

świadomość tego, z jaką skalą różnic między uczniami mamy do czynienia, tym skuteczniej możemy

wspierać integrację między uczniami i lepiej interweniować w sytuacji konfliktu między uczniami.

Pytania, które można sobie zadać, by lepiej określić własną tożsamość i kulturę:

 Przypomnij sobie sytuację, kiedy czułaś/czułeś się „inny/inna”? Czy w danej sytuacji byłaś/byłeś w

centrum uwagi, czy poczucie „Inności” wynikało raczej z braku uwagi dla Twojej osoby? Jak sobie

poradziłaś/poradziłeś w tej sytuacji?

 Jak rozumiesz pojęcie „mniejszość społeczna”? W jaki sposób ukształtowało się Twoje rozumienie

tego pojęcia (w domu, w szkole, w mediach)? Czy z biegiem czasu Twoje rozumienie tego pojęcia

się zmieniło? Dlaczego?

 Jak rozumiesz pojęcie “większość społeczna”? Czy widziałeś się kiedyś poza nią? Jaka to była

sytuacja?

Jakie metody można zastosować w prowadzeniu klasy wielokulturowej?

1. Przygotuj zajęcia, które pozwalają poznać i omówić różne sposoby postrzegania i rozumienia świata.

W klasie wielokulturowej, ważne jest by każdy uczeń czuł, że jego perspektywa kulturowa

traktowana jest jako równie ważna i wartościowa. Dzieci pochodzące z kultur mniejszościowych

mają poczucie przewagi grupy większościowej; mogą zatem czuć, że ich pozycja w klasie jest

„gorsza”. Pokazanie uczniom faktu, iż istnieją różne sposoby patrzenia nawet na najbardziej

podstawowe kwestie uczy empatii, a zarazem sprawia, iż wszyscy uczniowie mogą czuć się równie

wartościowymi członkami klasy.

Nauczyciel może uwzględnić różne sposoby patrzenia na świat wynikające z różnic kulturowych

poprzez:

 Korzystanie z materiałów dydaktycznych i wspierających, nawiązujących do różnych kultur,

krajów i wartości;

 Korzystanie z materiałów, które przygotowane są przez osoby pochodzące z kultur

reprezentowanych przez dzieci w klasie;

 Zapraszanie gości reprezentujących różne kultury, religie, kraje; takie osoby mogą przekazać

dzieciom źródłową wiedzę i informacje;

 Wiadomości z pierwszych stron gazet mogą stanowić tematy zajęć (np. trzęsienie ziemi w Haiti,

budowa meczetu w Warszawie, problem bezrobocia).

2. Określ podstawowe zasady i reguły obowiązujące w klasie.

W klasie wielokulturowej uczniowie często różnie pojmują wagę nauki (w sensie przyswajania

wiedzy), mają inny stosunek do swojej roli jako ucznia oraz inaczej postrzegają rolę nauczyciela.

Często zdarza się także, że dzieci mają różne przygotowanie do nauki szkolnej (np. w klasie mogą

znaleźć się uczniowie, którzy nie posługują się płynnie językiem polskim). Określenie podstawowych

reguł i zasad obowiązujących na zajęciach może pomóc uporządkować relacje między uczniami tak,

by każdy czuł,że w klasie panuje równość szans. Uczniowie powinni mieć poczucie, że wszystkich

obowiązują te same podstawowe standardy i obowiązki: np. punktualność, szacunek dla innych.

Powszechnie obowiązujące i jasno wyartykułowane zasady mogą zatem pomóc wszystkim

(niezależnie od kultury pochodzenia) odnaleźć się w szkolnej rzeczywistości oraz ukształtować

wzajemne relacje.

Co ważne, zasady i reguły powinny także pomóc uczniom zrozumieć, że nie mogą być stosowane

jednolite standardy w przypadkach, gdy nie służą równości szans: np. uczniowie, którzy nie znają

języka polskiego nie mogą być oceniani według tych samych miar, jak uczniowie, którzy płynnie

posługują się tym językiem. W tym celu, dobrze jest, by wszyscy uczniowie rozumieli, że poza

dobrymi wynikami, ceni się także ich wysiłek oraz stopień dokonanego postępu.

Przykłady zasad i reguł:

 Szanujemy wszystkich w klasie;

 Jeżeli czegoś nie rozumiemy, to zadajemy pytanie;

 Nie naśmiewamy się z innych;

 Słuchamy,gdy ktoś inny mówi;

 Nie używamy przemocy.

W określanie zasad i reguł można włączyć uczniów. Zapewni to wówczas, że wszyscy będą je

rozumieli i szanowali. Zasady i reguły mogą być cały czas widoczne w sali i można o nich przypominać

nie tylko wówczas, gdy ktoś je złamie, ale w sposób rutynowy (np. raz w miesiącu na godzinie

wychowawczej).

3. Postaraj się bliżej poznać swoich uczniów.

Sytuacja bytowa i rodzinna dziecka migranckiego nie jest bez znaczenia dla możliwości osiągnięcia

sukcesu w szkole. Na sytuację dziecka poza szkołą składa się zarówno pochodzenie kulturowe jego

rodziny, jak i sytuacja ekonomiczna. Wpływa ona na to, w jakich warunkach odrabia lekcje, czy

otrzymuje pomoc rodziców, czy właściwie się odżywia i odpoczywa. Wszystko to wpływa na

zachowanie dziecka oraz jego poziom zaangażowania w życie szkolne. Warto zatem poświęcić czas i

uwagę, by bliżej poznać swoich uczniów. Bliższa znajomość ucznia i jego sytuacji może pomóc w

opracowaniu zajęć, które będą angażujące i ciekawe dla wszystkich w klasie, także dla dzieci z kultur,

które stanowią mniejszość. Ponadto, jeżeli pozna się obiektywne powody, dla których uczeń może

mieć trudności w szkole, można wówczas opracować skuteczniejsze metody pomocy w poprawie

wyników szkolnych.

Okazywanie zainteresowania dzieckiem i jego szczególną sytuacją może przybrać różne postaci.

Warto wspierać dzieci migrantów w różny sposób – małe, symboliczne gesty mogą mieć wielkie

znaczenie i wpłynąć na dobre samopoczucie ucznia, czy większe poczucie bezpieczeństwa w szkole.

4. Rozwijaj wspólnotę w klasie poprzez wspieranie postaw współpracy zamiast konkurencji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: