Wykład 1
1)Farmakokinetyka jest nauką o szybkości procesów:
a) wchłaniania
b) dystrybucji
c) eliminacji
leku w organizmie, która na podstawie zmian stężenia leku we krwi określa matematycznie zależności pomiędzy podaną dawką a tymi stężeniami.
Dawka na recepcie
2)
Współpraca z chorym
Dawka przyjęta
Wchłanianie
Efekt I przejścia; dostępność biologiczna
Dystrybucja (wiązanie leku z białkami, szybkość przepływu krwi)
Stężenie leku we krwi
Eliminacja (metabolizm, wydalanie)
Stężenie leku w miejscu działania
Interakcja
Tolerancja leków
Stan fizjologiczny narządów
Efekt
3) W badaniach farmakokinetycznych ustala się:
a) wpływ czasu na ww. losy leku w żywym organizmie
b) wpływ drogi podania leku i dawki
4) Procesy farmakokinetyczne:
a) liniowe- procesy pierwszego rzędu, czyli takie, których szybkość jest wprost proporcjonalna do podanej dawki leku,
d- bardzo mała zmiana; K- stała szybkości
Parametry farmakokinetyczne nie zmieniają się u danego osobnika wraz z dawką!
b) nieliniowe- procesy o ograniczonej pojemności opisane równaniem Michaelisa- Menten.
Parametry farmakokinetyczne zależą od podanej dawki!
5) Badania farmakokinetyczne pozwalają obliczyć parametry farmakokinetyczne:
ka, K, Vd, Cl (klirens), t0,5
MAT- średni czas absorpcji
MRT- średni czas przebywania leku w organizmie
AUC- pole powierzchni pod krzywą c=f(t)
Km- stała Michaelisa
6) Znajomość parametrów farmakokinetycznych jest niezbędna do:
a) rejestracji nowych leków (niegenerycznych) i leków odtwórczych (generycznych).
Dla leków generycznych musimy oznaczyć dostępność biologiczną, którą charakteryzują niektóre parametry farmakokinetyczne: AUC, cmax, tmax, F (ułamek dawki wchłoniętej).
b) w terapeutycznym monitorowaniu leków (TDM).
7) Terapeutyczne monitorowanie leków TDM
U podstaw takiego postępowania leży odkrycie faktu, że pomiędzy stężeniem leku we krwi a jego działaniem istnieje większa korelacja niż pomiędzy podaną dawką leku a działaniem.
Stężenie leku w osoczu odpowiada tej części zastosowanej dawki, która pokonała bariery biologiczne i znalazła się we krwi blisko receptora.
8) Oznaczanie stężenia leku we krwi umożliwia:
a) poznanie problemu niedodawkowania (terapia pozorna)
b) bezpieczne stosowanie wysokich dawek leków potencjalnie toksycznych (np. leków przeciwnowotworowych)
c) wykrycie zagrożenia objawami niepożądanymi zanim ujawnią się one klinicznie
d) wgląd w procesy interakcji farmakokinetycznych
e) zmniejszenie kosztów leczenie przy poprawie jego bezpieczeństwa
9) Wybór leków do monitorowania powinien opierać się na następujących kryteriach:
a) wąski indeks terapeutyczny
b) niebezpieczne działania toksyczne i trudny do uchwycenia końcowy efekt kliniczny
c) wykazujące zależność pomiędzy stężeniem leku we krwi i działaniem farmakologicznym
d) zastosowanie w długotrwałej terapii
e) zastosowanie w chorobach zagrażających życiu
f) znaczne różnice osobnicze w zakresie ich farmakokinetyki
g) farmakokinetyka nieliniowa, gdy niewielkie zmiany dawki leku mogą powodować nieproporcjonalnie duże zmiany jego stężenia i niebezpieczne objawy toksyczne
h) duża względna objętość dystrybucji
10) Nieodzownym warunkiem prawidłowo prowadzonej terapii monitorowanej jest:
a) precyzyjne, ścisłe przestrzeganie czasu pobierania próbek krwi do oznaczenia stężenia leku we krwi
b) właściwa interpretacja wyników
11) W ocenie stężeń leków należy zawsze brać pod uwagę czynniki zmieniające farmakokinetykę leków:
a) choroby towarzyszące- nerek, wątroby, przewodu pokarmowego, tarczycy, zaburzenia związane z białkami krwi
b) równoczesne stosowanie innych leków- interakcje
c) zmienność osobniczą uwarunkowaną genotypem, płeć, wiek, ciąża
d) czynniki środowiska- palenie papierosów
e) niezgodne z zaleceniem stosowanie leku przez chorego
12) Leki, których stosowanie jest zalecane w oparciu o rutynową terapię monitorowaną:
a) glikozydy nasercowe (digoksyna, digitoksyna)
b) leki przeciwarytmiczne (chinidyna, amiodaron, teofilina, propranolol, propafenon)
c) leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, fenobarbital, karbamazepina)
d) trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, dezipramina, imipramina)
e) antybiotyki aminoglikozydowe (gentamycyna, amikacyna, dibekacyna, streptomycyna)
f) metotreksat, sole litu
g) cyklosporyna, takrolimus
Wykład 2
1) Glikozydy nasercowe. Najczęściej stosowane leki tej grupy to digoksyna i digitoksyna
- zwiększone stężenie we krwi: hipoalbuminemia (zmniejszenie stopnia wiązania z białkami krwi), w niewydolności nerek (upośledzone wydalanie)
- równoczesne leczenie: amiodaronem, diltiazemem, chinidyną, werapamilem, indometacyną, niektórymi antybiotykami- gentamycyną
zwiększenie stężenia digoksyny w osoczu o 60- 300% i wytłużenie t0,5
- stan kliniczny (osoby ciężko chore ze zmniejszającym się klirensem kreatyniny, pobierające równocześnie wiele leków)
- ciąża i laktacja- obawa niekorzystnego wpływu digoksyny na dziecko
2) Leki przeciwarytmiczne:
- w chorobach nerek i wątroby- zmniejszona eliminacja, kumulacja, stężenie toksyczne przy standardowych dawkach (np. 5- krotne zwiększenie dostępności biologicznej propranololu z powodu braku efektu pierwszego przejścia w wątrobie)
- w niewydolności krążenia- zmniejszone ukrwienie wątroby, wydłużenie t0,5 lidokainy (metabolizm zależny od przepływu wątrobowego)
- w zawale serca- wzrost α1- kwaśnej glikoproteiny wiążącej lidokainę zmniejsza stężenie wolnej frakcji leku
3) Leki przeciwpadaczkowe:
- wąski indeks terapeutyczny
- znaczne różnice w farmakokinetyce zależne od wieku- małe dzieci, kobiety w ciąży
- farmakokinetyka nieliniowa
- kojarzenie z innymi lekami- (salicylany, sulfonamidy wypierają leki przeciwpadaczkowe z połączeń z białkami, kwas walproinowy wypiera fenytoinę, fenobarbital (wzrost stężenia w surowicy) nasilenie działania i objawów niepożądanych
4) Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne:
- możliwość wystąpienia interakcji
- choroby wątroby, nerek, serca
- brak skuteczności działania i nasilenie objawów depresji
- podeszły wiek (zaburzenia metabolizmu i wydalania, brak współpracy chorego z lekarzem)
- podejrzenie przedawkowania
- genetycznie uwarunkowany polimorfizm utleniania (różnice eliminacji u ekstensywnych i słabych metabolizerów)
5) Antybiotyki aminoglikozydowe:
- duża oto- nefrotoksyczność
- stosowane dłużej niż tydzień
- równoczesne stosowanie z lekami nasilającymi działanie oto- i nefrotoksyczne- cefalosporyny, furosemid
- niewydolność nerek- wydalane są głownie nerkami
- u chorych dializowanych, po transplantacji nerek
Zwłaszcza w przypadku tobramycyny i gentamycyny- trudna do przewidzenia zależność między dawką a działaniem!!!
6) Metotreksat (MTX)- BARDZO TOKSYCZNY
- leczenie dużymi dawkami z ochroną folinianem wapnia
- niewydolność nerek, wątroby
- równoczesne podawanie leków nasilających toksyczność MTX (wypieranie z połączeń z białkami- salicylany, sulfonamidy)
7) Teofilina:
- skuteczność i toksyczność determinuje stężenie leku we krwi
- duże różnice w eliminacji, biotransformacji, nawet u osób z wydolną wątrobą
- w niewydolności wątroby i nerek u niemowląt i osób starszych- teofilina jest eliminowana znacznie wolniej
- palacze i chorzy spożywający dużo tłuszczu- szybka eliminacja- standardowe leki są za małe
8) Cyklosporyna (CsA)- immunosupresyjny- transplantologia
- korelacja pomiędzy stężeniem we krwi i odrzuceniem przeszczepu (stężenie terapeutyczne 100- 350 ng/ml)
- działanie nefrotoksyczne
- zróżnicowana farmakokinetyka osobnicza (t0,5 od 6,2- 23,9 h)
- niewydolność wątroby- zmniejszenie klirensu leku i metabolitów
- zahamowanie biotransformacji, wzrost stężenia leku w organizmie- erytromycyna, ketokonazol, diltiazem, werapamil
- gentamycyna zwiększa nefrotoksyczne działanie CsA
- fenobarbital, fenytoina- osłabiają działanie CsA przez zwiększenie metabolizmu
9) Korzyści związane z prowadzeniem terapii monitorowanej pomiarem stężenia leku we krwi:
- dobór właściwego dawkowania leku dla indywidualnego chorego
- zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa leczenia
- możliwość sprawdzenia, czy chory stosuje się do zaleceń lekarza
- skrócenie czasu i zmniejszenie kosztów leczenia
10) Leki, których nie trzeba monitorować:
- hipotensyjne- mierzymy ciśnienie tętnicze
- moczopędne- obserwujemy masę i wielkość dobowej diurezy
- przeciwcukrzycowe- mierzymy poziom cukru we krwi
Monitorowanie leczenia pomiarem stężenia leku we krwi nie może stanowić celu samego w sobie, musi być zawsze rozpatrywane w połączeniu ze stanem klinicznym chorego.
...
farmacjaUMP