ekonomia społeczna.pdf

K w a r t a l n i k n r 1 / 2 0 0 7

E k o n o m i a S p o ł e c z n a

W n u m e r z e m . i n . :

M i c h a ł B o n i

J e r z y H a u s n e r

H u b e r t I zd e b s k i

G r a ż y n a S k ą p s k a

B o g u m i ł a S zo p a

J e r z y Wi l k i n

K w a r t a l n i k n r 1 / 2 0 0 7

E k o n o m i a S p o ł e c z n a

R e d a k c j a

Stanisław Mazur

Agnieszka Pacut

Małgorzata Strakowska-Szczurek

Anna Szczepanik

Bogumiła Szopa, redaktor naukowy

W y d a W c a

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Małopolska Szkoła Administracji Publicznej

ul. Szewska 20/3

31-009 Kraków

tel.: 012 292 68 99, faks: 012 422 69 19

www.msap.pl, e-mail: redakcja@ekonomiaspołeczna.msap.pl

P R o j e k t g R a f i c z n y

Jarosław Szczurek

Cytowanie artykułów zamieszczonych w kwartalniku dozwolone jest z podaniem źródła.

K r a k ó w 2 0 0 7

S p i s t r e ś c i

Bogumiła Szopa , Od redakcji .......................................................................................................................................................................... 4

S z k i c e

Jerzy Hausner , Ekonomia społeczna jako sektor gospodarki .......................................................................................... 9

Bogumiła Szopa , Ekonomia społeczna z perspektywy ekonomii tradycyjnej ...................................................... 15

Grażyna Skąpska , Społeczeństwo obywatelskie – kontekst i płaszczyzny funkcjonowania .................... 22

Joanna Brzozowska , Spółdzielnia jako podmiot ekonomii społecznej .............................................................. 33

Maciej Frączek , Regionalny System Monitorowania Rynku Pracy i Wykluczenia Społecznego

w Małopolsce – podstawowe założenia projektu oraz możliwości jego wykorzystania

przez podmioty ekonomii społecznej .................................................................................................................................................... 42

P o l e m i k i

Hubert Izdebski , Czym jest ekonomia społeczna? ................................................................................................................. 49

Jerzy Wilkin , Czym jest gospodarka społeczna i jakie ma znaczenie

we współczesnym społeczeństwie? ......................................................................................................................................................... 51

Michał Boni , Ekonomia społeczna – szanse i pokusy ............................................................................................................ 53

Anna Królikowska , Czy nadal potrzebujemy wspólnego szyldu? ........................................................................... 54

Piotr Frączak , Ekonomia społeczna – szerokie spojrzenie ............................................................................................... 55

Janusz Paszkowski , Korzenie ekonomii społecznej a spółdzielczość w Polsce .......................................... 57

Jacek Kowalczyk , Ekonomia społeczna z perspektywy pomocy społecznej ................................................. 58

i n i c j a t y W y

Renata Podlejska , Ekonomia solidarności ....................................................................................................................................... 61

Sylwia Kraus , Najistotniejszy jest człowiek… ............................................................................................................................... 64

Michał Kudłacz , Małopolski system analiz i programowania

polityk rynku pracy – relacja z konferencji ......................................................................................................................................... 66

Dorota Kwiecińska , Ewaluacja przedsięwzięć publicznych – doświadczenia regionów ............................. 68

Agnieszka Pacut , Debaty oksfordzkie jako forma

edukacji w obszarze ekonomii społecznej ......................................................................................................................................... 70

R e c e n z j e

Andrzej Bukowski , Recenzja publikacji Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna ......................................... 74

O d r e d a k c j i

Szanowni Państwo,

Przedstawiamy pierwszy numer kwartalnika pt. „ekonomia Społeczna”, poświęconego dzia-

łalności różnego typu, ale określanej od pewnego czasu tym właśnie mianem. z pewnością

bardziej rozpowszechnionym terminem jest pojęcie trzeciego sektora; ściśle kojarzone z eko-

nomią społeczną (eS). z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że tenże trzeci sektor

w najbliższej przyszłości będzie się rozwijał bardzo intensywnie w większości krajów na świecie.

Sprzyjać temu powinna liberalizacja i urynkowienie wielu sfer życia społeczno-gospodarcze-

go, przechodzenie z etapu społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa usług, swoboda

wymiany myśli oraz ułatwienia w komunikacji powiązane z „wirtualizacją życia”. Ważnym punk-

tem odniesienia jest w tym względzie przykład Stanów zjednoczonych. Sektor ten jest wyraźnie

większy w krajach na wyższym poziomie rozwoju w porównaniu z krajami rozwijającymi się,

co przede wszystkim tłumaczyć można stopniowym wydłużaniem się czasu wolnego (kosztem

czasu pracy), który można poświęcić „pracy społecznej”.

W przypadku Polski można wręcz mówić o zapóźnieniu w rozwoju trzeciego sektora, wyni-

kającym głównie z przeszłości. jest to dodatkowym argumentem przemawiającym na rzecz jego

szczególnie intensywnego rozwoju w przyszłości. tak powszechna w wielu krajach spółdziel-

czość i inne formy wspólnotowego gospodarowania traktowane są nieufnie, jako relikt realnego

socjalizmu. Bardzo ściśle związany z trzecim sektorem rozwój, a właściwie powoli kształtujący

się model polskiej ekonomii społecznej daje podstawy do stwierdzenia, że idziemy jakby „pod

prąd” – bardziej podążamy w stronę oddzielenia tego, co społeczne, od tego, co ekonomiczne

(biznesowe), aniżeli godzenia tych dwóch aspektów działalności.

mimo szybkiego rozwoju, a może właśnie dlatego, ekonomia społeczna jest do pewnego

stopnia „koncepcją chaotyczną”, tak szeroko pojmowaną, że uprawniającą do wielu mało znaczą-

cych uogólnień. nieostrość jej definicji, a przy tym rozproszenie instytucji – identyfikowanych

bardziej z sektorem pozarządowym, tradycyjną spółdzielczością bądź organizacjami o charakte-

rze wzajemnościowym niż instytucjami ekonomii społecznej – jest na porządku dziennym. na

to nakłada się ponadto wyodrębnianie tzw. starej i nowej wersji ekonomii społecznej.

Sytuacja taka zobowiązuje do podjęcia próby nie tylko włączenia się do badań i analiz po-

rządkujących powyższe zasygnalizowane jedynie kwestie, ale też udostępniania i popularyzacji

ich wyników wśród jak najszerszej grupy odbiorców.

Po pierwsze, ważnym – i jak dotąd nierozstrzygniętym – problemem jest zamieszanie w sferze

pojęć, a właściwie niejednoznaczność terminologiczna, co wymaga starań idących w kierunku

ich porządkowania. Po prostu przyjął się już w miarę powszechnie termin „ekonomia społeczna”,

podczas gdy – jak często w piśmiennictwie się podkreśla – bardziej poprawne (z punktu widze-

nia tłumaczenia obcojęzycznych odpowiedników) byłoby używanie pojęcia „gospodarka spo-

łeczna”. z nim kojarzony jest jednak znany już wcześniej termin „społeczna gospodarka rynko-

wa”. Stąd wydaje się zasadne, przynajmniej na razie, zamienne używanie powyższych terminów

i takie rozwiązanie przyjęto od początku w kwartalniku „trzeci Sektor”. nie chodzi mianowicie

o ekonomię społeczną jako gałąź ekonomii (dyscypliny naukowej), ale wyodrębniany ze wzglę-

du na swą specyfikę sektor gospodarki, w którym w sposób szczególny kojarzona jest działalność

gospodarcza z celami społecznymi. Precyzując, jest to według jerzego Hausnera „segment dzia-

łalności gospodarczej ulokowany w trójkącie, którego boki wyznaczają: gospodarka rynkowa,

społeczeństwo obywatelskie i państwo demokratyczne”. Uważa się bowiem, iż we współczesnej

gospodarce jest miejsce zarówno na gospodarkę rynkową (nastawioną wyraźnie na zysk), jak i

na gospodarkę publiczną (z odpowiadającym jej sektorem) oraz na gospodarkę społeczną (sek-

E k o n o m i a S p o ł e c z n a n r 1 / 2 0 0 7

tor obywatelski). W najprostszym ujęciu termin ten oznacza grupę zdefiniowanych podmiotów

charakteryzujących się pewnymi cechami i zasadami działania. Wyznacznikami ich aktywności

są ogólnie: poczucie misji i sprawiedliwości społecznej, działanie na rzecz członków, ale też be-

neficjentów i klientów.

z powyższego wynika konieczność „wypełnienia” tego sektora, czyli zdefiniowania podmio-

tów go tworzących, w tym przede wszystkim przedsiębiorstw społecznych. Wymaga to określe-

nia istoty takiego przedsiębiorstwa oraz jego usytuowania, także od strony prawnej.

nie mniej istotnym wyzwaniem jest doprecyzowanie relacji ekonomii społecznej z innymi

dziedzinami zarówno w wymiarze praktycznym, jak i na płaszczyźnie teoretycznej.

Podejmowanie, analizowanie i rozpowszechnianie różnych wątków związanych z ekonomią

społeczną wydaje się zasadne również z innego powodu. należy uświadamiać czy wręcz zapo-

biegać powstawaniu nadmiernych oczekiwań z nią wiązanych. ewidentnym tego potwierdze-

niem jest wcześniejsza wiara w to, że rozwijając gospodarkę społeczną w Polsce, można w stop-

niu znaczącym poprawić sytuację na rynku pracy; zmniejszyć istotnie bezrobocie. to prawda,

że dotychczasowe doświadczenia gospodarki społecznej, w tym przedsiębiorczości społecznej,

dotyczące Polski i zagranicy, wskazują na wyraźne korzyści w postaci przezwyciężania wyklu-

czenia społecznego oraz wspomagania rozwoju lokalnego, w tym wzrostu zatrudnienia. Stopa

bezrobocia w Polsce rzeczywiście zmniejszyła się ostatnio, ale przyczyny tego trudno byłoby

bezpośrednio wiązać z gospodarką społeczną. to nie jedyne oczekiwanie wiązane z ekonomią

społeczną; jest ich znacznie więcej. ogólnie chodzi nie tyle o kwestię ich nadmiaru, ale prze-

de wszystkim o swego rodzaju niebezpieczeństwo powiązane z dalszym rozwojem gospodar-

ki społecznej, jego tempem, jak też kierunkiem. to zaś niewątpliwie zależy od sposobów jego

finansowania, co także wymaga ścisłych ustaleń. obserwacje dotychczasowych doświadczeń

innych krajów zdają się wskazywać, iż rozwój ten – w możliwie najszerszym zakresie – winien

być rezultatem spontanicznych, oddolnych działań, zwłaszcza na poziomie lokalnym. Pewną

rolę w jego stymulowaniu może odegrać rząd, czy też instytucje międzynarodowe (jak dotąd,

np. Ue), nie powinno to jednak – zważywszy na stosunkowo powszechnie przyjmowaną inter-

pretację istoty gospodarki społecznej – przyjmować formy zbyt daleko idącej ingerencji.

nie można też pominąć faktu, że ekonomia społeczna jest istotnym czynnikiem rozwoju

demokracji uczestniczącej, która stanowi kluczowy element traktatu, mający przybliżyć Unię

europejską jej obywatelom. jak zauważono na forum ii europejskiej konferencji eS kraków 200,

jej podmioty mogą przyczynić się do osiągnięcia przez Ue celów strategicznych związanych

z zatrudnieniem, spójnością społeczną czy zrównoważonym rozwojem. z założenia ma ona

bowiem sprzyjać godzeniu odmiennych racjonalności przypisywanych: rynkowi (racjonalność

alokacyjna), państwu (racjonalność dystrybucyjna) oraz obywatelom – społeczeństwu (racjonal-

ność solidarności). z tego zaś wynika poważne wyzwanie dla ekonomii społecznej, która wręcz

musi koncentrować się na kwestiach kluczowych dla postępującego integrowania się europy.

nasza inicjatywa pozostaje w ścisłym związku z realizowanym przez małopolską Szkołę ad-

ministracji Publicznej Uniwersytetu ekonomicznego w krakowie – mSaP projektem pod nazwą

„W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej”. Polskiemu sektorowi eS brakuje spój-

nego wizerunku i spójnej tożsamości, a także zrozumienia dla jego specyfiki ze strony otoczenia.

Rozpoznanie optymalnego w polskich warunkach modelu ekonomii społecznej pozwoliłoby

opracować narzędzia wspierania samowystarczalności oraz stabilności przedsięwzięć ekonomii

społecznej. Pomogłoby także skutecznie przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu. dokonane

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: