3. Partia polityczna- dobrowolna organizacja, aktywna w sferze władzy politycznej, która uczestniczy w procesie wyborczym czyli bezpośrednio w selekcji kandydatów zasiadających w ciałach legislacyjnych, a również pośrednio kandydatów zajmujących stanowiska w ciałach wykonawczych i w ten sposób daje wyraz dążeniu do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej.
3. Partia polityczna jest to organizacja pośrednicząca między społeczeństwem a państwem, starająca się mieć wpływ na proces decyzyjny w państwie. Partie są niezbędnym elementem każdego systemu partyjnego. W/G DOWNSA – Partia polityczna to: „ zespół, który dąży do sprawowania kontroli nad aparatem rządowym przez zdobycie stanowisk w regularnie organizowanych wyborach.
4. model partii kadrowej- podstawową organizacją w tej partii jest komitet. Jest to struktura obejmująca swoim zasięgiem najczęściej dosyć znaczne terytorium, bardzo luźna, niezorientowana na przyciąganie dużej liczby członków. Członkowie komitetu stawali się nimi bardziej na zasadzie kooptacji niż innych formalnych reguł. Aktywność komitetu miała charakter sezonowy, związany z cyklami wyborczymi. W ramach partii komitet cieszył się dużą autonomią i swobodą działania co miało m.in. taki skutek, że partia składająca się z takich struktur podstawowych była raczej zdecentralizowana. Partia kadrowa zwracała się przede wszystkim do klas wyższych i średnich, co w dużej mierze warunkowało zarówno sposób jej działania, jak i wpływało na wewnętrzną strukturę organizacyjną.
5. model partii masowej- podstawą organizacji jest filia. Filia ma charakter terenowy, jest nastawiona na przyciąganie dużej liczby członków. Ma sformalizowaną strukturę wewnętrzną, jak i rozbudowaną aktywność, mającą na celu utrzymanie ścisłego związku z członkami. Zebrania filii były regularne, nie uzależnione od cykli wyborczych, partia angażowała się w organizowanie swoim członkom życia pozapartyjnego, urządzając zabawy czy tworząc kluby sportowe lub hobbystyczne. Partia masowa to partia bardzo wyraźnie określonej grupy społecznej, która znajdowała się u progu zdobywania sobie miejsca w systemie politycznym, stąd jej bardzo wyraźna funkcja integracyjna a wręcz edukacyjna i opiekuńcza.
6. model partii wyborczej- partia ta charakteryzuje się: dominacją wąskiej, profesjonalnej elity powiązanej z grupą ekspertów wyposażonych w bardzo specjalistyczną wiedzę; stopniowym zanikiem powiązań wertykalnych opartych na istnieniu rozbudowanej struktury terytorialnej. Partie apelują przede wszystkim do przygotowanego elektrolatu i starają się odwołać od opinii indywidualnego wyborcy w konkretnej kwestii problemowej. Dominacją reprezentantów partii sprawujących funkcje państwowe. Personalizacja kierownictwa, liderzy stają się bardzo istotnym argumentem w kampanii wyborczej. Podkreślanie w kampanii wyborczej roli konkretnych kwestii problemowych jako sposobu zdobywania wyborcy czyli dominuje programowy schemat identyfikacji wyborczej. Pojawianie się przyspieszonego modelu awansu, często z pominięciem kanałów wewnątrzpartyjnych.
Model partii kartel- partie nie konkurują ze sobą o przetrwanie, bo w danym momencie może być realizowana tylko jedna opcja polityczna, wszystkie partie razem mogą przetrwać. Podstawowe cechy tego modelu to wzajemne przeniknięcie się struktur państwa i partii oraz powstanie zespołu partii, kartelu. Ważnym elementem jest wzorzec konkurencji wyborczej. W modelu kartel partie ograniczają konkurencję. Rywalizujące ugrupowania mają jednocześnie na uwadze ważny wspólny interes, jaki jest przetrwanie, styl konkurencji jest też silnie uwarunkowany przez wspólną bazę, w której wszyscy czerpią zasoby tj. państwo.
7. finansowanie partii politycznych
W Polsce obowiązują trzy główne zasady finansowania działalności partii politycznych :
> dochody uzyskiwane przez partię z wykorzystaniem własnego majątku
> dochody od osób fizycznych w postaci składek członkowskich, darowizn, spadków oraz zapisów
> finansowanie z budżetu państwa
Wykorzystanie majątku własnego
Zgromadzony majątek partyjny może być wykorzystywany jedynie do działalności w celach statutowych oraz na cele charytatywne. Istnieją również ograniczone możliwości czerpania wymiernych korzyści z operacji majątkowych, jakie partia może osiągnąć w drodze:
> oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach,
> obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa,
> zbycia należących do niej składników majątkowych,
> prowadzenia przez partię polityczną działalności własnej polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznej oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posiadanego sprzętu biurowego.
Dochody od osób fizycznych
Kolejnym sposobem pomnażania kapitału partyjnego są dochody od osób fizycznych, w tym od samych członków partii. Zabronione jest natomiast pobieranie jakichkolwiek datków mających wartość pieniężną od przedsiębiorstw. Jeżeli chodzi o osoby fizyczne, to partia nie może przyjmować środków finansowych pochodzących od:
> osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą,
> cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Finansowanie z budżetu państwa
Ostatnim motorem napędowym majątku partyjnego są subwencje z budżetu państwa, które zostają przyznawane pod następującymi warunkami: Aby uzyskać możliwość zasilania kont bankowych środkami budżetowymi partia musi uzyskać w wyborach do Sejmu, tworząc samodzielnie komitet wyborczy, co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów w skali kraju bądź 6 % ważnie oddanych głosów w skali kraju, jeżeli kandyduje w koalicji. Wysokość rocznej subwencji, dla danej partii politycznej albo koalicji wyborczej ustalana jest na zasadzie stopniowej degresji proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na listy okręgowe kandydatów na posłów partii albo koalicji wyborczej, w rozbiciu na liczby głosów odpowiadające poszczególnym przedziałom określonym w procentach
8. Przesłanki uzasadniające postawienie tezy o kryzysie partii politycznej
Wielu autorów próbując rozstrzygnąć ten problem, odwołuje się zwłaszcza do dwóch typów argumentów, jako zasadniczych symptomów mających świadczyć o zjawisku stopniowej marginalizacji politycznej partii. Chodzi mianowicie o słabnięcie wśród elektoratu poczucia lojalności czy przywiązaniu do partii politycznej ( poziom identyfikacji) oraz proces spadku członkostwa ( poziom członkostwa). Oba typy argumentów ( kontekst rozważania problemu kryzysu) odnoszą się do analizy poziomu mikrospołecznego, a więc charakteru i kondycji powiązania występującego pomiędzy wyborcami a partiami politycznymi.
a) Poziom identyfikacji wyborcy z partią polityczną. Poziom identyfikacji elektoratu ( konceptualizowany jako tzw. identyfikacja psychologiczna) rzeczywiście charakteryzuje się tendencja spadkową, jednak generalnie zmiany te, a właściwie ich dynamika, nie potwierdzają hipotezy o kryzysie partii w sferze lojalności. Otoczenie systemu partyjnego staje się jednak mniej „ przyjazne”, chociażby w tym sensie, iż partie muszą walczyć o wyborcę, a nie mogą liczyć na fakt istnienia bardzo stabilnego, w sensie orientacji partyjnej, grupowo zorientowanego elektoratu gwarantującego ostateczny sukces polityczny.
b) Poziom członkostwa w partiach politycznych.
Zmienną tę przedstawiamy posługując się danymi określającymi, jaki odsetek elektoratu stanowią członkowie partii politycznych. W 11 ustabilizowanych demokracjach zachodnio-europejskich na początku lat 60 członkowie partii stanowili przeciętnie 13% elektoratu, a pod koniec lat osiemdziesiątych-10%. Wyraźna jest więc tendencja spadkowa , choć i w tym przypadku dynamika zmiany raczej nie uzasadnia traktowania jej w kategorii kryzysu partii politycznej. Oto minęła epoka i to chyba ostatecznie , silnych, masowych ugrupowań dysponujących masowym członkostwem, ogromną liczbą afiliowanych organizacji i rozbudowaną strukturą terytorialną. Zmieniły się warunki rywalizacji politycznej i to one wymusiły na partiach określone zmiany, zarówno jeżeli chodzi o ich strategie wyborcze, koalicyjne, programowe, jak i organizacyjne
9. Funkcje partii w rządzie
Najlepszym rozwiązaniem dla partii jest utworzenie rządu samodzielnie, partia może samodzielnie realizować swoje założenia programowe, może obsadzać swoimi przedstawicielami stanowiska polityczne. Jednakże często zwłaszcza w systemach wielopartyjnych przy proporcjonalnym systemie wyborczym nie jest to możliwe. Żeby rząd miał większość w parlamencie, konieczną do skutecznego przeprowadzania projektów ustaw musi być tworzony przez kilka ugrupowań, czyli musi powstać koalicja/gabinetowa/. Mogą być koalicje: parlamentarne, wyborcze.
10. Funkcje partii wobec wyborcy
Partie wyrażają to co dla danej grupy społecznej jest istotne i co sprawia że ludzie popierają je w wyborach. W sferze partia-wyborca partie zdobywają poparcie społeczne i kształtują swoje elektoraty. Ważną funkcję partii wobec wyborcy jest –mobilizacja, polega na stworzeniu obywatelowi możliwość uczestnictwa politycznego poprzez proces wyborczy-głosowanie.
11. Funkcje partii jako organizacji
Partia aby funkcjonowała musi:
-istnieć
-być stabilna
-skuteczna
-efektywna
Cechy te odgrywają ważną rolę w budowaniu relacji partii z jej otoczeniem, umożliwia jej wytworzenie sympatii politycznych i oczekiwań, które wyborca bierze pod uwagę. Ważna jest też funkcja jaką partie wypełniają wobec elektoratu.
13. geneza partii politycznej
Duverger uważa, że współczesna partia pojawiła się w momencie, kiedy grupa parlamentarzystów połączona została więziami instytucjonalnymi z komitetem wyborczym, mobilizującym poparcie wyborców. Powstanie partii łączy nie tylko z parlamentem, ale również z wyborami, kształtującymi jego skład. Partia związana jest z rozszerzeniem praw wyborczych, a także proregratem parlamentu. Kierując się tym poglądem powstanie partii politycznych należy usytuować w pierwszej połowie Xix., wtedy bowiem parlamenty i wybory stopniowo rozszerzane na wszystkie grupy społeczne weszły na stałe do praktyki politycznej państw europejskich. Ważnym elementem koncepcji Duvergera jest stwierdzenie, że wyłanianie się partii z parlamentu odnosi się raczej do sytuacji, kiedy w kraju nie ma jeszcze rozwiniętego systemu partii. U podstaw tworzenia partii poza parlamentem stoją organizacje i stowarzyszenia: związki zawodowe, kościoły. Zdaniem Duvergera partie pozaparlamentarne są znacznie zcentralizowane, bardziej spójne wewnętrznie i bardziej zdyscyplinowane. Znacznie mniejszą rolę odgrywa w nich frakcja parlamentarna a także aktywność nakierowana na zdobycie miejsca w parlamencie, jest jedną z wielu form działania i jest znacznie mniej istotna niż dla partii które powstały w parlamencie
14. Jakie systemy wyborcze oddziałują na systemy partyjne
Systemy wyborcze bezpośrednio kształtują ciała przedstawicielskie i mają wpływ na system partyjny. Rozróżniamy następujące formuły wyborcze:
-formuła większości- polega na tym ż wybrany zostaje kandydat lub ugrupowanie, który uzyskał większość głosów. Systemy oparte na zasadzie większości to ugrupowania silne, duże, dobrze zorganizowane, mają szansę wygrać w wielu okręgach wyborczych/jednomandatowych/
-formuła proporcjonalności- opiera
się na zasadzie proporcjonalnego rozdziału mandatów w relacji do uzyskanych głosów. Główne elementy to:
-kształt okręgu wyborczego
- jego wielkość
-uprawnienia wyborcy w trakcie głosowania
Oraz te które wysy\tępują tylko w systemach proporcjonalnych:
-próg wyborczy
-formuła przydziału mandatów- to wzór arytmetyczny służący do przeliczania głosów/metoda d Honda,Saint Lague a, Droopa, Hare-Niemeyera
15. system partyjny- wg Sartotiego to system interakcji wynikający z konkurencji pomiędzy partiami. System partyjny opiera się na wzajemnym uzależnieniu partii, także na tym, że każda partia jest funkcją innych partii i reaguje na inne poprzez konkurencję.
16. System partyjny wg Antoszewskiego- Są to relacje pomiędzy partiami politycznymi, oraz relacje pomiędzy partiami politycznymi a państwem oraz pomiędzy partiami politycznymi a społeczeństwem.
17. system nierównowagi- charakteryzuje go długotrwała dominacja jednej partii, polegająca na tym, że w długich okresach jedna i ta sama partia zdobywa tyle znaczące miejsce w parlamencie, że jest niezbędna do utworzenia rządu.
18. system rozproszenia- występuje wtedy, kiedy działa w nim znaczna liczba partii z których żadna nie ma pozycji dominującej a kilka z nich uzyskuje podobne poparcie wyborcze. Bardzo istotny jest brak polaryzacji między partiami.
19. system równowagi- polega na tym, że dwie partie lub też dwa bloki otrzymują podobne poparcie wyborcze. Np. Wielka Brytania, Austria do lat osiemdziesiątych.
20. co wpływa na kształt systemu partyjnego
1.Czynniki społeczne:
-podziały socjopolityczne - kultura społeczna/chęć do współpracy, rywalizacji
2. czynniki instytucjonalne- reguły prawne określające działania partii, prawo wyborcze, rozwiązania ustrojowe
21. Niedemokratyczne systemy partyjne
Partie w reżimach totalitarnych dążą do kontroli nad wszelkimi formami aktywności społeczeństwa/nie ma różnic między sferą publiczną a prywatną. Partia przejmuje władzę w państwie, kontrolę nad obywatelami, którymi manipuluje, stwarza tylko wrażenie legitymizacji ich poczynań przez obywateli.
23. system dwupartyjny- dwie partie zdolne są do kontynuowania o absolutną większość parlamentarną, jedna z dwóch partii zdobywa tą większość, partia która zdobyła tą większość skłonna jest rządzić sama, uzasadnione jest oczekiwanie, że partie u władzy będą się zmieniały.
24.Jak dwupartyjność wpływa na rządy partii
Mocnymi stronami systemu dwupartyjnego jest to, iż korzystnie wpływa na równowagę polityczną oraz stabilizację życia politycznego w państwie. Rząd stworzony przez zwycięską partię jest w stanie przetrwać całą kadencję i bez większych problemów realizować strategię gospodarczą i polityczną. Poza tym obecność opozycji daje szansę na zwrócenie uwagi na obywateli. Wadą jest to, że małe partie nie mają wpływu na rządy ( może to jednak też być uznawane za zaletę, szczególnie jeśli chodzi o ugrupowania radykalne).
25. dwu i półpartyjny system partyjny- obok dwóch dużych partii występuje trzecia mniejsza i znacznie słabsza niż te pierwsze. Ma ona jednak spory wpływ na proces przetargów koalicyjnych, gdyż dopełnia jedną z dużych partii i w ten sposób umożliwia jej stworzenie gabinetu. Szczególna pozycja tego trzeciego ugrupowania wynika z faktu, iż żadna z dużych partii nie zdobywa absolutnej większości w parlamencie, zajmuje ona pozycję centrową, usytuowana jest pomiędzy obu dużymi i dlatego może tworzyć koalicje z każdym z sąsiadów.
26.system wielopartyjny - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą o zdobycie i utrzymanie władzy. Żadna z nich nie ma szans zdobyć przewagi w parlamencie (większość mandatów), aby samodzielnie utworzyć rząd. Tworzą się więc rządy koalicyjne. System ten świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w parlamencie. Jednak czasem może też utrudniać rozwiązywanie pewnych problemów społecznych, doprowadzając do konfliktów.
27. typologia systemów partyjnych wg Sartoriego
Dwupartyjny ze zmieniającymi się rządami- dwie bipolarnie zwrócone do siebie partie zmieniają się formując samodzielne rządy. Polaryzacja jest niewielka. Kierunek konkurencji dośrodkowy.
Umiarkowany pluralizm - trzy postacie: samodzielny rząd bez koalicji, z koalicjami, z koalicjami środka lub wielkimi koalicjami. Stosunkowo nie wielki dystans ideologiczny między liczącymi się partiami, dążenie do biegunowego budowania koalicji, dominacja dośrodkowej konkurencji bez udziału partii antysystemowych. Mogą występować różne modyfikacje wynikające z lokalnych uwarunkowań.
Spolaryzowany pluralizm - łączy się z obstrukcyjną opozycja z lewa i prawa. Ideologizacja systemu partyjnego. Tendencja do odśrodkowej konkurencji. Te czynniki w konsekwencji zagrażają legitymizacji systemu politycznego. Występuje w dwóch wariantach: spolaryzowany pluralizm z fundamentalną opozycją z lewa i prawa oraz spolaryzowany pluralizm ze zdolnymi do rządzenia partiami środka.
System partii hegemonicznej w spolaryzowanym pluralizmie - system wielopartyjny z dominacją jednej partii. Partia dominująca z reguły tworzy rząd, który mógłby być zagrożony jedynie przez koalicje wszystkich lub większości pozostałych partii.
28Kryterium organizacyjne
Typologia:
Partie bezpośrednie
-partie pośrednie
Partie wewnętrznie tworzone-powstały w parlamencie
Partie zewnętrznie tworzone-powstały poza parlamentem
Instytucjonalizacja polityki- jest to pewne zjawisko polityczne, występujące w społeczeństwie, obrasta w reguły, zasady, normy prawne, Instytucją polityczną jest partia polityczna, wybory. Przeważająca ilość partii politycznych jest na wysokim poziomie instytucjonalizacji.
Czynniki sprzyjające szybkości instytucjonalizacji to:
-faza narodzin
-pojawienie się silnego przywódcy-lidera, który decyduje o wszystkim/im partia bardziej w lewo tym wyższa instytucjonalizacja,
-w prawo tym gorzej/
-struktura terytorialna kraju
-finansowanie partii
29. Kryterium funkcjonalne
-partie konstytucyjne- prosystemowe, akceptują zasady ustroju państwa
-partie rewolucyjne- są to ugrupowania silnie albo słabo rewolucyjne. Celem ich jest obalenie porządku, nie akceptują zasady gry politycznej, wielopartyjność traktuja jako zagrożenie.
-partia antysystemowa- mocna/skrajna prawica lub lewica/
-partia antysystemowa – słaba- funkcją jej jest wegetacja, polityzacja mocnych kwestii społecznych, powstaje w wyniku kryzysu w partii/włoscy komuniści/
- partia promotor- jej celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej, debata na ulicy, najcześciej jest po za parlamentem /partia zielonych/
30. Kryteria funkcji w systemie
Partia polityczna: sformalizowana organizacja, której zasadność istnienia wyznacza walka o władzę w systemie konkurencyjnym, zdolność do rzeczywistej konkurencji, partia staje się funkcją systemu demokratycznego. Partie grupują osoby wyznające ta sama doktrynę polityczną. Partie dążą wreszcie do zdobycia władzy w państwie lub udziału w tej władzy, abstrahując od funkcji jakie partie mogą pełnić w systemie demokratycznym.
Funkcje partii politycznych: Wg Menyego: mobilizacji i integracji politycznej; ujawniania struktury opinii publicznej; przystosowania kadr politycznych; edukacyjną na polu politycznym.
Wg Sadowskiego: wyborczą ( selekcja kandydatów i formowanie programu), rządzenia i opozycji.
Wg Sadowskiego: tworzą łaczne forum legalnej władzy o walkę polityczną; są elementami aktywizującymi i integrującymi społeczeństwo; sa elementami kształtowania opinii publicznej; są elementami mechanizmu wyborów do parlamentu; są elementami mechanizmu formułowania doktryn i programów politycznych państwa; są mechanizmem formowania środków władzy w państwie.
31. Rodziny partii politycznych
Klasyfikacja partii politycznych ( kryterium programowe)
a) kryterium materialne-łaczenie się partii wg zbliżonych kryteriów programowych
b) kryterium genetyczne-podobieństwa w rozwoju partii
c) kryterium organizacyjne-czy należy do ponad narodowej federacji
Wybór przez członków partii rzadki, bezpośredni i pośredni ( desygnacja zjazdy i konwencje partyjne). W praktyce mieszanie form.
Partie liberalne- założenia:
a) indywidualizm- występuje we wszystkich jego odmianach. Wyrasta z przekonania, ze jednostka ludzka jest jednostką nadrzędną- dobro jednostki równe prawo dla każdego.
b) Atomistyczna koncepcja społeczeństwa- wspólnota państw, naród społeczeństwo to tylko różne sposoby oznaczenia prostej sumy jednostek
c) Prawo do własności prywatnej
d) Niechętny stosunek do zasady równości
e) Obniżanie podatków i jednocześnie ograniczenia interwencji państwa, rygorystycznej polityki bud żetowej
f) Dopuszczanie nawet w szerokim zasięgu interwencjonalizmu państwowego, ekonomia rynkowa wyznaczniki wolnego rynku- podaż i popyt
Partie komunistyczne
Najbardziej na lewo-dość radykalne postulaty programowe, partie antysystemowe ( z Europie Zachodniej)
. rozwój po rewolucji w Rosji. Budowanie społeczeństw odmiennych, idee kapitalistyczne.
Upadek partii związanych z upadkiem państwa realnego sa:
-partie które zachowały dotychczasową tożsamość ideologiczną- program ( marksizm- leninizm) na marginesie życia politycznego zdarza się , ze powstają nowe partie, np.: Fińska partia Komunistyczna(1997)
-partie, które widza szanse nas zbudowanie społeczeństwa socjalistycznego kwestionuje tradycje marksistowskie
-koncepcja antyrylitaryzmu- cechy osobowoscioe i talent jednostki np.: R.Regan, M Teacher, R. Nixon
Partie o charakterze prawicowym- w Europie Zachodniej pojawiły się na przełomie XIX i XX w. ; propagują gospodarkę rynkową, ograniczenie interwencjonizmu państwowego, zapewnienie ładu i bezpieczeństwa, zachowanie tradycyjnych wartości.
W Afryce i Azji- charakter nacjonalistyczny . W Europie rodzaje partii (odmienność programowa, charakter strategii). Partia odpowiadająca tej charakterystyce opiera się m.in. na silnej więzi o charakterze poświęcenia, członkostwo w niej łączy się z zaangażowaniem całej osobowości człowieka, wymagana jest absolutna dyscyplina i podporządkowanie zgodnie z hierarchiczną strukturą.
Partie konserwatywne
W ideologii partii konserwatywnych zaliczyć można takie idee: niechęć do szybkich i radykalnych zmian, aprobata dla stopniowego, ewolucyjnego rozwoju, akceptacja autorytetu i siły państwa, którego jednak główna rola powinna być ograniczona do zachowania porządku i bezpieczeństwa; poszanowanie tradycji, własności prywatnej i wolności politycznych.
Partie socjaldemokratyczne
-silne zaangażowanie państwa w Zycie społeczne i gospodarcze
-kolektywizm
-ograniczona rola rynku- gospodarka mieszana lub społeczna
-powszechne państwo socjalne, opiekujące się obywatelami „od kolebki aż po grób”
-internacjonalizm
-niska świadomość ekologiczna
Partie z tej rodziny rządziły pod koniec lat dziewięćdziesiątych i na początku roku 2000 w takich krajach jak: W.Brytania, Francja, Niemcy czy Szwecja
Partie chadeckie
Partie relatywnie nowe i większości powstałe po drugiej wojnie światowej
Doktryna współczesnych partii chadeckich opiera się w dużym stopniu na wartościach chrześcijaństwa, sa one wazna podstawą , na której budowane są poglądy dotyczące demokracji, społeczeństwa, gospodarki. Wśród najważniejszych wartości należy wymienić osobę ludzką, człowieka stworzonego przez Boga,tak pojmowany człowiek jest uczestnikiem szerszej współnoty społeczeństwa, która z kolei składa się z takich grup, jak rodzina, gmina, stowarzyszenia zawodowe czy solidaryzm społeczny.
W kwestiach gospodarczych chadecy europejscy po wojnie przyjęli koncepcję społecznej gospodarki rynkowej, opartej na zasadzie wolności, konkurencji i sprawiedliwości społecznej
32. Struktura partii politycznej
względu na strukturę organizacyjną wyróżnia się partie:1. scentralizowane, zorganizowane hierarchicznie, z silnym ośrodkiem kierowniczym, zdolnym do tworzenia i egzekwowania jednorodnej linii programowej oraz zachowania dyscypliny formalnej w partii;· zdecentralizowane- są to przeważnie partie występujące w systemie politycznym, gdzie system partyjny odgrywa drugorzędną rolę2. partie kadrowe, nieliczne, skupiające mniej niż 10% swego elektoratu;· partie masowe, o dużej liczbie członków, skupiające w swych szeregach powyżej 10% osób systematycznie na nie głosujących (kryterium 10% zależne jest od frekwencji wyborczej).3.· partie o ścisłych i formalnie określonych zasadach członkostwa.; zasady te, zawarte są zazwyczaj w statutach, podają warunki przyjęcia do partii, sposoby aktywnego uczestnictwa w jej pracach, kary i nagrody stosowane wobec członków;· partie o luźnym członkostwie, gdzie przynależność wyraża się np. poprzez głosowanie na kandydatów własnej partii;
justysior