1. Zasady prawno - konstytucyjne państw demokratycznych.
♣ System polityczny,
Ogół organów władzy publicznej, a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych, uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, jak również ich wzajemne stosunki tworzące funkcjonalną całość z punktu widzenia bezpośredniego lub pośredniego kreowania organów i decyzji państwowych.
Podsystemy:
- Instrumentalny,
- Funkcjonalny,
- Regulacyjny, normatywny,
- Komunikacyjny,
♣ Klasyfikacja systemów politycznych:
a) charakter reżimu politycznego, środki i metody działania używane przez aparat państwowy w stosunku do ludzi (państwo demokratyczne, państwo totalitarne, państwo autorytarne);
b) zasady organizacji aparatu państwowego (monarchia i republika, systemy prezydialne i parlamentarne oraz systemy: parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny, prezydencki, mieszany, parlamentarno-komitetowy;
c) strukturę terytorialno - administracyjną państwa (państwo unitarne, państwo złożone - federacyjne, państwo autonomiczne).
♣ Demokracja jako system polityczny.
a) demokracje skonsolidowane, czyli system rządów, który spełnia wszystkie proceduralne kryteria demokracji i w którym wszystkie znaczące siły polityczne akceptują istniejące polityczne oraz demokratyczne reguły gry;
b) demokracje nie skonsolidowane, istniejące tam, gdzie występują instytucje proceduralnej demokracji, ale gdzie brak jest rzeczywistego konsensusu elit odnośnie do demokratycznego porządku w polityce;
c) demokracje ograniczone, istniejące tam, gdzie elity podzielają demokratyczny konsensus i są strukturalnie zintegrowane, ale ze względu na różne cenzusy wyborcze uczestnictwo polityczne obywateli jest ograniczone;
d) pseudo demokracje, czyli systemy, gdzie pomimo demokratycznej fasady nie występuje rywalizacja polityczna.
♣ Zasady państw demokratycznych:
ü Zasada suwerenności narodu, fundamentalna zasada ustrojowa państwa demokratycznego, rozumiana i interpretowana obecnie jako suwerenność społeczeństwa obywatelskiego, wynika stąd, iż społeczeństwo, jako ogół obywateli, jest źródłem władzy państwowej, a jedyną racjonalną legitymacją władzy jest fakt wyłonienia jej poprzez ujawnioną wolę suwerena.
ü Przedstawicielstwo, określa pozycję i obowiązki wybranych reprezentantów, oraz powiązań między nimi a społeczeństwem.
Obywatele sprawują władze:
§ Pośrednio, przez wybór reprezentantów, rodzaje mandatów:
- Imperatywny, uzależniony od wyborców, można odwołać
- Wolny, reprezentant narodu, nieodwołalny, głosuje jak chce
§ Bezpośrednio, samodzielnie podejmują decyzje:
- Referendum, głosowanie ludowe dotyczące określonego politycznego rozstrzygnięcia, może być:
٠ Konstytucyjne
٠ Ustawowe
٠ Stanowiące lub wiążące, muszą być brane pod uwagę
٠ Opiniodawcze,
- Inicjatywa ludowa, prawo konstytucyjne określonej grupy obywateli do przedłożenia parlamentowi własnego projektu ustawy (ludowa inicjatywa ustawodawcza) lub konstytucji
- Plebiscyt
ü Konstytucjonalizm, podstawą jest konstytucja szczególny akt prawny, zawierający prawa i obowiązki obywateli, dotyczący ustroju państwa, rodzaje ustawy zasadniczej:
§ Pełne i niepełne (mała konstytucja)
§ Elastyczne (GB) i sztywne (zmieniane w szczególny sposób)
§ Jednolite (jeden akt prawny) i złożone (Szwajcaria)
§ Sens materialny, treść konstytucji,
Sens formalny, akt w postaci artykułów
ü gwarancja praw i wolności obywatelskich, wyznaczenie praw jednostki i granic działalności państwa, przez prawo cywilne(gwarancja wolności i równości) zawarte w konstytucji i innych aktach i ustawach
ü Podział władzy,
§ Ustawodawcza, parlament
§ Wykonawcza, król, prezydent, ministrowie, premier
§ Sądownicza, niezawisłe sądy
ü Pluralizm polityczny, jest to dopuszczenie do legalnej walki o zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej ugrupowań zróżnicowanych pod względem ideologiczno-programowym,
ü Państwo prawa, państwo, w którym rządzi prawo
§ Związanie państwa prawem, organy władzy opierają swoje istnienie i funkcjonują zgodnie z prawem
§ W państwie prawa przyjmowana jest koncepcja prawno naturalna zakładająca, że państwo jest fenomenem społecznym obecnym w naturze
§ W państwie prawa ustanowione są instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywateli
§ Kontrola konstytucyjności ustaw:
« Ombutsmen, rzecznik praw obywatelskich czuwający nad przestrzeganiem ustaw,
« Skarga konstytucyjna, odwołanie, zażalenie.
ü Większość, to zasada proceduralna, stosowana przy wyłanianiu władzy i podejmowaniu decyzji (bezwzględna, względna, ważona, kwalifikowana)
♣ Systemy rządów:
a) system prezydencki, czyli zespół zasad prawno ustrojowych, określających w szczególny sposób stosunki pomiędzy parlamentem jako władzą ustawodawczą, prezydentem jako szefem państwa i zarazem szefem rządu (administracji) oraz ministrami jako doradcami prezydenta i realizatorami jego polityki, a także sądami jako organami sprawującymi wymiar sprawiedliwości i zarazem kontrolującymi konstytucyjność ustaw parlamentu oraz aktów prezydenta i innych organów administracyjnych;
b) system pół prezydencki, czyli zespół zasad prawno ustrojowych, według których prezydent posiadając szerokie uprawnienia osobiste jest powoływany niezależnie od parlamentu w wyborach powszechnych, powołuje następnie rząd, odpowiedzialny zarówno przed nim, jak i przed parlamentem;
c) system parlamentarno-gabinetowy,
czyli zespół zasad prawno ustrojowych charakteryzujący się szczególnym stosunkiem do siebie trzech naczelnych organów państwa: parlamentu, prezydenta i rządu, przy czym prezydent, będąc organem nieodpowiedzialnym politycznie, powołuje rząd (początkowo jedynie premiera, a następnie, na wniosek premiera, innych członków rządu), licząc się przy tym z układem sił politycznych w parlamencie, a rząd realizując władzę wykonawczą odpowiada przed parlamentem za swoją działalność i za działalność prezydenta;
d) system parlamentarno-komitetowy
(rządów zgromadzenia), czyli zespół zasad prawno ustrojowych, które w szczególny sposób określają stosunki pomiędzy trzema naczelnymi organami państwowymi, tj. parlamentem, głową państwa i rządem, że parlament jako najwyższy organ państwowy bezpośrednio powołuje głowę państwa i rząd.
2. Ustrój polityczny Stanów Zjednoczonych.
ü Konstytucja USA (1789) i jej zasady naczelne
O elastyczności konstytucji decyduje interpretacja tej konstytucji złożona z 7 artykułów i 27 poprawek, artykuły:
1. Władza ustawodawcza
2. Władza wykonawcza
3. Władza sądownicza
4. Federalizm
5. Tryb zmiany konstytucji
6. System źródeł prawa
7. Wejście w życie konstytucji
Pierwsze 10 poprawek 1789 dotyczące deklaracji praw obywateli:
Zasady suwerenności narodu, podziału władzy, federalizmu. Poprawki do konstytucji proponuje Kongres na wniosek 2/3 obu izb lub na wniosek 2/3 stanów, które to zwołują konwencję konstytucyjną, poprawka musi być zatwierdzona przez ¾ stanów
ü Prezydent,
v Tryb wyboru: 35 lat, 14 lat mieszka i urodzony w USA, nominowany przez partię lub sam zgłasza swoją kandydaturę:
- Prawybory, instytucja wewnątrz partyjna, co 4 lata wiosną
- Nominacje partii politycznej, dokonywana na konwencji krajowej latem, Demokraci VII, Republikanie VIII, platforma wyborcza wypadkowa między programem a hasłem
- Kampania właściwa, IX – X, jeździ i pokazuje się
- Wybory powszechne, XI głosowanie w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku, sposób głosowania:
§ Zwykły, obywatele głosują na elektorów, wysuwanych przez komitety wyborcze kandydatów,
§ Skrócony, najpierw głosują na kandydata na prezydenta, później gromadzeni są elektorzy
- Wybór przez kolegium elektorów:
§ Każdy stan ma tyle mandatów elektorskich ile ma miejsc w Kongresie
§ Elektorzy z danego stanu głosują na kandydata, który wygrał i ma najwięcej elektorów
§ Prezydentem zostaje kandydat, który zdobył bezwzględną większość 270 głosów.
v Pozycja ustrojowa: funkcje:
§ Reprezentuje państwo wewnątrz i na zewnątrz
§ Szef administracji państwowej
§ Powołuje i odwołuje pracowników administracji federalnej, sędziów federalnych i sądu najwyższego
§ Powołuje wyższych urzędników państwowych (13 sekretarzy, dyrektorów centralnych agencji) i sędziów po zasięgnięciu rady i otrzymaniu zgody senatu
§ Przysługuje mu prawo łaski
§ Wykonawca ustaw,
Promotor ustaw, nie posiada formalnego prawa inicjatywy ustawodawczej mimo to 80% pochodzi od niego, przez coroczne orędzie informuje kongres o projektach, układa się z kongresmanami ze swojej partii i oni występuję z projektami, podpisuje ustawy w ciągu 10 dni, posiada:
- Biura zarządzania i budżetu
- Radę ekonomiczną i radę bezpieczeństwa
Rodzaje weta:
- zwykłe,
- regularne (obalane większością 2/3 głosów),
- kieszonkowe, otrzymuje do podpisu w ciągu ostatnich 10 dni pracy kongresu, zablokowanie wejścia projektu w życie
- nieformalne, może nie przyznać funduszy na realizację lub nie wydać rozporządzeń wykonawczych
§ Wydaje rozporządzenia wykonawcze
§ Szef dyplomacji, zawiera umowy międzynarodowe za radą i zgodą 2/3 głosów senatu
§ Dowódca sił zbrojnych, ale wojnę wypowiada Kongres, w praktyce prezydent dysponuje siłami zbrojnymi w wypadku zagrożenia życia, zdrowia i mienia amerykanów
ü Kongres,
v Skład: izba reprezentantów 435, wiek 25 lat, 7 lat obywatel, na 2 lata, kadencja senatorów 100, wiek 30 lat, 9 lat obywatel, 6 lat. Wybory do kongresu większościowe względnie wybory powszechne do obu izb.
v Organizacja, przewodniczącym obu izb reprezentantów jest speaker
v Organy wewnętrzne:
· Komisje,
- Stałe, przygotowują projekty ustaw
- Specjalne, ułatwiają określone sprawy
- Wspólne, podjęcie wspólnej dla obu izb rezolucji
- Uzgadniające, przełamanie sprzeczności pomiędzy izbami w kwestii ustawodawczej.
· Frakcje parlamentarne, kluby partyjne, 2 Kongres, 2 Senat, pierwszoplanową rolę pełni przewodniczący komisji stałych
v Funkcje:
- Ustrojodawcza, wprowadzanie poprawek do konstytucji
- Ustawodawcza,
· Prawo inicjatywy ustawodawczej, członkowie kongresy i komisje
· Kierowanie i praca w komisji
· Przedstawianie projektu na posiedzeniu plenarnym izb
· Trzy czytania ustawy większość zwykła względnie połowa członków
- Kreacyjna, wybiera prezydenta w jednym wypadku
- Kontrolna,
· Władza nad sakiewką
· Kontrola komisyjna
· Instytucja impeachment, powołanie w stan oskarżenia i skazanie wyższych funkcjonariuszy federalnych w tym prezydenta i sędziów federalnych. Oskarżenie za:
٠ Zdradę, każde działanie przeciwko USA
٠ Przestępstwo, przekroczenie swoich kompetencji
٠ Ciężkie wykroczenie, przewinienie
· Uprawnienia w dziedzinie m/n
٠ Senat ratyfikuje traktaty
٠ Kongres wypowiada wojnę, przyznaje fundusze na pomoc m/n
· Uprawnienia kadrowe, powoływanie i znoszenie urzędów centralnych zatwierdzanie prezydenckich nominacji
ü Władza sądownicza.
v Rodzaje sądów:
- Stanowe
- Federalne
٠ Dystryktowe, najniższe 100 sztuk
٠ Apelacyjne, 11 sztuk
٠ Sąd Najwyższy, 9 sędziów dożywotnio
v Funkcje sądownictwa:
- Kreacyjna, tworzenie precedensów, orzekanie sądu jest wiążące w orzekaniu spraw podobnego rodzaju
- Interpretacyjn...
justysior