7art14.pdf

ludzie telewizji

Sonda

Adam Dolistowski

ne móg³ zostaæ wybitnym

fizykiem. Wydaje siê, ¿e by³ w stanie

uprawiaæ naukê na miêdzynarodo-

wym poziomie. Zdzis³aw Kamiñski

powinien zajmowaæ siê biznesem,

prowadziæ wielk¹ firmê, mo¿e na-

wet miêdzynarodow¹ korporacjê.

Umia³ liczyæ pieni¹dze i zna³ ich war-

toæ. ¯aden z nich nie zrealizowa³

skrywanych i rzeczywistych planów,

chocia¿ obydwaj osi¹gnêli sukces

niewiarygodny. Zostali spo³ecznie

akceptowanymi, pozytywnymi

gwiazdami telewizji, równie¿ w ok-

resie stanu wojennego w Polsce.

W koñcu roku 1988, kilka mie-

siêcy przed katastrof¹ drogow¹, w któ-

rej obydwaj zginêli, Andrzej Kurek

siedzia³ na planie Sondy - programu

który realizowali od dwunastu lat -

zakleszczony w pogiêtym wraku sa-

mochodu. Entuzjastycznie opisywa³

najnowsze techniki i technologie ra-

tuj¹ce ludziom ¿ycie w nadzwyczaj-

nych i tragicznych okolicznociach.

Przepowiada³ polskim widzom wiz-

jê lepszej przysz³oci. Zdzis³aw Ka-

miñski pozostawa³ zdystansowany

i sceptyczny, nie do koñca przeko-

nany. Kwestia minut - tak brzmia³

tytu³ tamtego programu.

Los nie darowa³ ju¿ im wiele

czasu. Nie otrzymali szansy zmierze-

nia siê z problemami lepszej epoki.

Za to innych twórców telewizyjnych

ten sam los wymêczy³ w nastêpnych

dziesiêcioleciach nieprzemijaj¹c¹

legend¹ Sondy.

Zamiast Eureki

Eureki

Tytu³ programu - Sonda - wymyli³a

Zofia ¯ukowska (filozof i w tamtych

czasach redaktor programów owia-

towych, autorka Spotkañ z przyro-

d¹ i Kliniki zdrowego cz³owieka).

Nowy program o takim tytule mia³

zast¹piæ Eurekê, w latach siedem-

108

Adam Dolistowski

A A

AA ndrzej Kurek chcia³ i zapew-

Zamiast

dziesi¹tych podstawowy magazyn

popularyzuj¹cy wiedzê i naukê w te-

lewizji polskiej. Po latach w pamiêci

widzów bardziej utrwali³a siê osoba

prowadz¹cego program Jerzego Wun-

derlicha ni¿ dokonania i osi¹gniê-

cia, jakie co tydzieñ prezentowa³.

Znu¿enie Eurek¹ nie mia³o aspektu

personalnego. Na prze³omie lat 76

i 77 formu³a tego statycznego maga-

zynu wydawa³a siê ju¿ byæ archaiczna.

Program, który mia³ zast¹piæ

Eurekê - od pocz¹tku 1977 roku ju¿

nieemitowan¹ - powinien, wed³ug

ówczesnych za³o¿eñ opracowanych

w naczelnej redakcji programów

owiatowych Telewizji Polskiej, byæ

popularyzacj¹ z pierwszej rêki,

czyli wykorzystywaæ wiedzê wybit-

nych ludzi nauki. Jednak wybitni

ludzie nauki nie sprawdzali siê przed

kamer¹. Nastêpnym za³o¿eniem

by³a konfrontacja dziennikarska:

przedstawiciela nauk cis³ych i hu-

manisty. Wtedy jako dziennikarz -

przedstawiciel nauk cis³ych poja-

wi³ siê Andrzej Kurek. By³y jednak

k³opoty z humanist¹. Kolejne cas-

tingi nie przynosi³y rezultatu...

Wyemitowany we wtorek 8 wrze-

nia 1977 roku pierwszy program

z nowego cyklu Sonda, przygotowa-

ny przez redakcjê programów owia-

towych, nie zapowiada³ póniejsze-

go sukcesu. W swej strukturze i kom-

pozycji przypomina³ poprzedniczkê

Eurekê, z jedn¹ wszak¿e, ale wa¿n¹

innowacj¹: nowym prowadz¹cym

Andrzejem Kurkiem, który nota be-

ne za¿yczy³ sobie w studio obecnoci

robota ( co byæ mo¿e zainspirowa³o

rozwi¹zanie z dwoma prowadz¹cy-

mi). Zapis nadawanego na ¿ywo

pierwszego programu Sondy nie za-

chowa³ siê. Zachowa³y siê nato-

miast niekiedy sprzeczne informa-

cje o jego kszta³cie. Nawet taka, ¿e

prowadzili ten program wspólnie

Andrzej Kurek i Zofia ¯ukowska

(czego sama zainteresowana nie

potwierdza). By³ to, wed³ug zapisów

archiwalnych, typowy magazyn rea-

lizowany w studio, z udzia³em pre-

zentera, wype³niony materia³ami

filmowymi. W pierwszym progra-

mie mówiono m.in. o misji Voya-

gera, robotach przemys³owych, pod-

wodnych wulkanach i sk¹d siê

wziê³o ¿ycie na ziemi.

W trzecim wydaniu Sondy poja-

wi³ siê Zdzis³aw Kamiñski, jako

partner Andrzeja Kurka i wspó³pro-

wadz¹cy program.

Pracowali ju¿ kilka lat w jednej

redakcji - redakcji programów owia-

towych telewizji polskiej - i nie znali

siê. Wydaje siê to nieprawdopo-

dobne, ale wiadkowie potwierdza-

j¹. Trudno po latach zrekonstru-

owaæ ich pierwsze spotkanie. Na

pewno sta³o siê to w roku 1977, na

pewno powodem ich spotkania by-

³a Sonda. Bez powstania tego duetu

program nie przetrwa³by na antenie.

109

Kariera Andrzeja Kurka do

tamtej chwili przebiega³a czytelnie

i w miarê prosto. Urodzony w 1947

roku, najpierw absolwent Techni-

kum £¹cznoci - specjalnoæ radio

i telewizja, potem ukoñczona na

Uniwersytecie Warszawskim fizyka

eksperymentalna. Tu¿ przed ukoñ-

czeniem studiów w 1971 roku na-

mówiony przez Jacka Kunickiego -

wówczas naczelnego redaktora pro-

gramów owiatowych w Polskim

Radiu - do pracy w jego redakcji, co

spowodowa³o rezygnacjê z asysten-

tury na macierzystym wydziale,

w perspektywie z kariery naukowej.

W 1974 roku za spraw¹ tego¿ sa-

mego Jacka Kunickiego, który od

1973 roku kierowa³ redakcj¹ pro-

gramów owiatowych telewizji,

zmieni³ redakcjê radiow¹ na telewi-

zyjn¹ i znalaz³ siê w zespole realizu-

j¹cym Eurekê. St¹d jego naturalna

obecnoæ w pracach nad koncepcj¹

nowego programu, który mia³ Eu-

rekê zast¹piæ.

Zdzis³aw Kamiñski - rocznik

1946 - ukoñczy³ Wydzia³ Handlu

Zagranicznego SGPiS w Warszawie.

Jego medialna przygoda, jeszcze

w trakcie studiów, równie¿ rozpo-

czê³a siê w Polskim Radiu. W drugiej

po³owie lat szeædziesi¹tych trafi³

do radiowego studia Popo³udnia

z m³odoci¹. Potem zaj¹³ siê produk-

cj¹ filmow¹ w wytwórni Czo³ów-

ka, nawet z pewnymi sukcesami.

Miêdzy innymi by³ kierownikiem

produkcji filmu Wojciecha Mar-

czewskiego Odejcia, powroty

(1973). Po epizodzie prasowym -

wspó³pracy z miesiêcznikiem Stu-

dio, znalaz³ siê na prze³omie lat

1975/76 w redakcji owiatowej

telewizji jako dziennikarz - specja-

lista od spraw ekonomicznych,

zachêcony i sprowadzony do pracy

przez zastêpcê szefa redakcji -

Tadeusza Sochackiego, z którym

niegdy wspó³pracowa³ w Popo-

³udniu z m³odoci¹. Zdzis³aw Ka-

miñski przez nastêpne dwa lata

przygotowywa³ programy eduka-

cyjno-ekonomiczne, wspó³pracuj¹c

miêdzy innymi z Ew¹ Michalsk¹,

znan¹ póniej autork¹ programu

politycznego 100 pytañ do....

Przez lata, od tamtego wrzenia

1977 roku zmieniali siê szefowie

telewizji, kierownicy redakcji, na-

wet wspó³pracownicy (wymieñmy

najwa¿niejszych: Tomasza Pycia,

Marka Siudyma, Bogdana Borus-

³awskiego, Marcina Kunickiego,

Waldemara Kreczmañskiego, Je-

rzego £añcuta), stale w Sondzie byli

tylko oni dwaj, przy produkcji wszy-

stkich 526 programów. Demiur-

giem przedsiêwziêcia by³ Andrzej

Kurek, z powodu zainteresowañ,

dowiadczenia, pasji, wykszta³ce-

nia. Nawet jeli Zdzis³aw Kamiñski

nie wymyli³ sam siebie w Sondzie,

natychmiast, po pierwszym progra-

110

mie z jego udzia³em, sta³ siê nie-

od³¹czny i niezast¹piony. Szybko

(a potem przez lata) stali siê nieroz-

³¹czni. Tak jak Flip nie zaistnia³ bez

Flapa, a Szczepcio bez Toñka, rów-

zynowej ró¿norodnoci, przekszta³-

caj¹c Sondê w bogato ilustrowan¹,

monotematyczn¹ debatê, w której

na temat zjawisk i osi¹gnieæ tech-

nologicznych ciera³y siê racje

Sami wykonywali dowiadczenia, latali helikopterami, nara¿ali siê na

niebezpieczeñstwa - z teatraln¹ umownoci¹.

nie¿ Kurkowi i Kamiñskiemu nie

uda³o siê ju¿ nic zrobiæ w telewizji

oddzielnie.

Taka by³a uzale¿niaj¹ca ich od

siebie moc dialogu, jaki prowadzili

w Sondzie. Po kilku pierwszych pro-

gramach wypracowali prost¹ i kla-

rown¹ formê, która pozostanie nie-

zmienna przez najbli¿szych dwana-

cie lat. Szybko zrezygnowali z maga-

entuzjasty - to Kurek i ch³odnego

sceptyka - to Kamiñski. Owa prosta

formu³a szybko zyska³a ogromn¹

popularnoæ wród widzów, co

zosta³o uwieñczone Z³otym Ekra-

nem ju¿ w roku 1979.

Zajêci programem, zach³yniêci

sukcesem i powodzeniem u wi-

dzów, twórcy Sondy zapewne

z du¿ym trudem zauwa¿yli stan

111

wojenny w Polsce, który prze¿yli

sk¹din¹d bezobjawowo. Ju¿ na

pocz¹tku stycznia 1982 roku przy-

st¹pili do realizacji kolejnych odcin-

ków swojego programu. Weryfika-

cjê przeszli bez problemów (pierw-

szych do pracy przywrócono Kurka

i Kamiñskiego). W czasie kiedy

wiêkszoæ programów cyklicznych

zdjêto z anteny, Sondê od stycznia

1982 roku emitowano regularnie

co tydzieñ. Jako jedna z nielicznych

programowych instytucji telewizyj-

nych Sonda przetrwa³a przewrót

grudniowy i póniejszy polityczny

zamêt: zmiany prezesów, opcji

i koncepcji programowych. W cza-

sach ostrych podzia³ów i zwrotów

koncepcja programu przez lata po-

zostawa³a niezmienna, utrwala³a

gwiazdorsk¹ pozycjê autorów w skrom-

nej, ale potê¿nie oddzia³ywuj¹cej na

publicznoæ, przestrzeni telewizyj-

nej. W ówczesnych badaniach pro-

gram zawsze uzyskiwa³ oceny bar-

dzo dobre, a w ci¹gu siedmiu lat

emisji w latach osiemdziesi¹tych,

mimo okresowych wahañ, zawsze

przyci¹ga³ du¿¹ widowniê (w roku

1988 oko³o 6 milionów widzów).

W po³owie lat 80. przestrzeñ

studia telewizyjnego okaza³a siê

niewystarczaj¹ca. Kurek i Kamiñ-

ski, dyskontuj¹c popularnoæ, je-

dzili po Polsce z Sond¹ na ¿ywo.

Hitem tych woja¿y, pamiêtanych

jeszcze po dwudziestu latach, by³a

prezentacja gier komputerowych.

W³anie dociera³ do polski kompu-

terowy sza³.

Mimo niezmienionej struktury

program oczywicie ewaluowa³.

Autorów zaczyna³y jeszcze bardziej

fascynowaæ nowe technologie. Na-

reszcie mogli zobaczyæ trochê wia-

ta. I to na ¿ywo, a nie tylko na rekla-

mowych tamach. Najpierw sprzeda-

li duszê Japonii, póniej Australii.

Wydaje siê, ¿e byli ju¿ spiêci i gotowi

do wykonania wielkiego skoku...

do wyranego przestawienia siê, od

fascynacji przyrod¹, czyli dzie³em

Pana Boga, do coraz wiêkszego zau-

roczenia piêkn¹ maszyn¹, czyli dzie-

³em ludzkiego mózgu.

Sztuka rozmowy

W Sondzie najwa¿niejszy by³ dialog.

Rozmowa entuzjasty i sceptyka by³a

podstawow¹ form¹ organizuj¹c¹

ten program, a w zasadzie widowis-

ko telewizyjne. Dialog jest mocniej-

szy od monologu - g³osi jedna z na-

czelnych zasad dramaturgii. Z czego

chêtnie korzystali ludzie ksiêgi,

w tym wielcy filozofowie, przypo-

mnijmy Platona czy Erazma. Forma

dialogowa zawsze by³a wykorzys-

tywana we wszelkich dzia³aniach

dydaktycznych. Oczywicie dialog

(a nie monolog!) by³ podstawow¹

form¹ radiowych audycji owiato-

112

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: