Płonia.pdf

Rzeka Płonia

Płonia jest prawym dopływem Odry, płynącym przez Pojezierze Zachodniopomorskie i

Pobrzeże Szczecińskie. Posiada długość 74,3 km i powierzchnię dorzecza 1101 km². Źródła

rzeki znajdują się na wysokości ponad 40 m n.p.m. na Pojezierzu Myśliborskim obok miasta

Barlinek. W górnym biegu płynie na północ w głębokiej dolinie o lesistych zboczach, a

szerokość koryta dochodzi do 2 m. Poniżej Laskówka rzeka zmienia kierunek na północno-

zachodni. W szerokim dnie doliny występuje podmokły las olszowy. Na Równinie Pyrzycko-

Stargardzkiej rzeka przepływa przez J. Płoń, a następnie przez południową część J. Miedwie i

małe J. Żelewko. Dalej płynie przez Puszczę Bukową i Równinę Goleniowską. Uchodzi do J.

Dąbie w pobliżu Szczecina-Dąbia na wysokości około 0,1 m n.p.m.

Średni spadek doliny Płoni wynosi 0,6‰, średni roczny przepływ w latach 1961-1990

wynosił przy ujściu 3,81 m³/s, a rozpiętość wahań stanów wody w dolnym biegu osiągała 2,2

m. Wody Płoni są czyste na około 90% długości biegu rzeki; można w niej spotkać pstrągi i

gąbki.

Nazwa rzeki pochodzi z połabsko – pomorskiego wyrazu plonyj, tj. równy, płaski oraz z

polskiego płonie – łączka w lesie, woda niezamarzająca, miejsce wygorzałe, nagie,

nieurodzajne.

Szlak kajakowy rzeki Płoni liczy 65 km długości i zaczyna się w Niepołcku. Na trasie spływu

nie znajdziemy zbyt wiele miejsc do biwakowania, szczególnie dla większych grup. Charakter

rzeki nie pozwala też na organizację zbyt dużych spływów. Na przepłynięcie całości należy

przeznaczyć sześć dni; bardziej wprawni mogą ten sam dystans pokonać w trzy dni. Oprócz

Morzyczyna nad rzeką nie ma także żadnej innej bazy dla turystów wodnych. Chcąc

zorganizować spływ wiosną lub jesienią w oparciu o noclegi w zamkniętych pomieszczeniach

możemy skorzystać jedynie z niżej wymienionych miejsc (grupa maksymalnie 40 osobowa):

Morzyczyn – Ośrodek Wodny Oddziału PTTK w Stargardzie

Kołbacz – szkoła podstawowa

Szczecin-Struga – Ośrodek Szkolno-Wychowawczy przy ul. Przylesie 7

Szczecin Osiedle Słoneczne – schronisko PTSM w szkole nr 74

Szczecin Dąbie – Harcerski Ośrodek Morski, ul. Żaglowa 2

Szczecin Dąbie – Ośrodek Turystyki Wodnej PTTK ul. Przestrzenna 7

Przeciętny spadek koryta rzeki na proponowanej trasie spływu kajakowego od Niepołcka do

Szczecina wynosi zaledwie około 0,4‰, z czego 15,4 km płyniemy po dużych jeziorach Płoń

i Miedwie. Po odjęciu trasy jeziorowej przeciętny spadek przekroczy 0,5‰. Na

poszczególnych odcinkach spływu rozkłada się on nierównomiernie i wynosi (w kolejności:

odcinek, odległość w km, spadek):

Niepołcko – J. Płoń (początek) 64,9 – 50,5 0,63‰

J. Płoń – J. Miedwie (początek) 43,7 – 32,7 0,19‰

J. Miedwie – Jezierzyce 24,1 – 13,6 0,14‰

Jezierzyce – Szczecin Dąbie 13,6 – 0,0 0,92‰

74,30 km 3,30 km 0,00 km

Źródła rzeki, położone się w lasach pomiędzy Barlinkiem a wsią Płonno na terenie

Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego na wysokości ponad 40 m n.p.m.

71,50 km 0,50 km 3,30 km

Wypływ Płoni z jeziora bez nazwy.

71,20 km 0,20 km 3,80 km

L Ujście dopływu z J. Barlińskiego (56,6 m n.p.m.) – cienkiej, najczęściej pozbawionej wody,

niegdyś uregulowanej strugi, płynącej przez miasto, charakteryzującej się bardzo dużym

spadkiem (22 m na 3 km – ponad 7%). Wrześniowski napisał w 1974 r., że spłynięcie tędy

kajakiem jest możliwe przy wysokim stanie wody. Od tego czasu nic się nie zmieniło. Ale

kajakarze doświadczeni, uparci i lubiący walkę z przeszkodami naturalnymi i sztucznymi

mogą spróbować swych sił (zwłaszcza w pustych, polietylenowych jedynkach o długości 3 m,

którymi można przepłynąć prawie wszystko).

71,00 km 6,10 km 4,00 km

P Młyn Papiernia i most drogi Barlinek – Pełczyce.

64,90 km 2,80 km 10,10 km

LNiepołcko, most na drodze z Barlinka w kierunku J. Płoń. Obok zniszczony młyn. Stąd

koryto rzeki jest dostatecznie szerokie do spływu kajakiem.

Początek szlaku kajakowego rzeki Płoni.

Znajdujemy się na terenie Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego. Płonia płynie

wąskim korytem w dolinie o szerokości 0,5 do 1 km, terenem łąkowym z kępami drzew

(olchy) i krzaków (czarny bez). Liczne płycizny, obfita roślinność denna, krzaki, drzewa,

niskie kładki oraz 6 progów regulacyjnych – to przyjemności gimnastyczne pierwszego dnia

spływu. Niewielka głębokość może przy niskich stanach wody powodować konieczność

holowania kajaka.

62,10 km 3,10 km 12,90 km

Most na drodze Laskówko (L) – Jagów (P). Niedaleko granica parku.

59,00 km 2,00 km 16,00 km

Lokalny mostek. W pobliżu wieś Dobrzysław - dobre miejsce biwakowe.

57,00 km 4,10 km 18,00 km

Most na drodze Płońsko (L) – Warszyno (P). Rzeka płynie pośród podmokłego lasu

olchowego, mając zwężony nurt z powodu porastania brzegów trzciną.

52,90 km 2,40 km 22,10 km

P Przywodzie, most lokalnej drogi; miejsce biwakowe (wieś 300 m od prawego brzegu).

50,50 km 6,80 km 24,50 km

J. Płoń (16,1 m n.p.m., powierzchnia 738,5 ha, maksymalna głębokość 4,5 m, długość do 6,7

km, szerokość do 1,6 km, rozwinięcie linii brzegowej niewielkie). Jezioro rynnowe, położone

w kierunku północno-zachodnim Szeroki pas trzcin i muliste dno czynią brzegi

niedostępnymi. Najbardziej dostępna do biwakowania jest północno – zachodnia część

brzegów (okolica wsi Żuków – Karsko). Można też zatrzymać się na odpoczynek na lewo od

ujścia rzeki przy osadzie Czartowo oraz w połowie jeziora (Kluki, Oćwieka). Wydłużony

kształt jeziora przy jego płytkości powoduje powstawanie przykrej fali przy wiatrach

zachodnich i północnych, a więc częstych w Polsce, przed którymi nie ma jak się ukryć.

W Przelewicach (6 km od wsi Kluki) znajduje się ogród dendrologiczny założony w 1923 r.

przez Conrada Borsiga, ówczesnego właściciela wsi. Park o powierzchni 22 ha zaliczany jest

do najwartościowszych placówek dendrologicznych w Polsce. Wyróżnia się dużymi

kolekcjami drzew i krzewów. Występują tutaj prawie wszystkie gatunki iglaste, które można

uprawiać w naszym klimacie. Do osobliwości w ogrodzie należą: dawidia chińska, świerk

tygrysi, świerk Brewera, świerk Wilsona, klon kosmaty, sosna drobnokwiatowa. Rosną tutaj

takie egzotyczne drzewa jak: bambusy, cedry, drzewa mamutowe i figowe. Żyzne gleby i

dobre warunki fitoklimatyczne i mikroklimatyczne sprzyjają uprawie roślin obcego

pochodzenia. Dzięki tym cechom i walorom ogród dendrologiczny jest żywym muzeum i

podlega ochronie jako zabytek.

43,70 km 0,40 km 31,30 km

Wypływ rzeki z jeziora. Do J. Miedwie Płonia płynie skanalizowanym, prostym,

obwałowanym odcinkiem, zwanym Kanałem Płońskim. Położone z prawej strony starorzecze

nie jest dostępne dla kajaków.

43,30 km 3,20 km 31,70 km

Most na drodze nr 122 Pyrzyce – Choszczno. Przebiega nim czerwono znakowany szlak

pieszy „Ziemi Pyrzyckiej”, prowadzący z Pyrzyc do Morzyczyna.

40,10 km 2,00 km 34,90 km

Mostek.

38,10 km 3,20 km 36,90 km

L Ujście Rowu (Kanału) Stróżewskiego

36,10 km 0,90 km 40,10 km

LKluczewo, most kolejowy linii Pyrzyce – Stargard.

35,20 km 1,70 km 42,00 km

LOkunica, most drogi nr 106 Pyrzyce – Stargard.

33,50 km 0,80 km 43,70 km

L Ujście Kanału Młyńskiego, czyli dolnego odcinka rzeki Siciny, płynącej przez Pyrzyce.

32,70 km 4,60 km 44,50 km

J. Miedwie (14,0 m n.p.m, pow. całkowita 3491,0 ha, maksymalna głębokość 43,8 m

(kryptodepresja – dno jeziora stanowi najniżej położony punkt w Polsce!), długość 16,2 km,

szerokość do 3,2 km). Jezioro przepływamy tylko przy sprzyjającej, bezwietrznej pogodzie.

UWAGA! Płytkość (!) i rozległość akwenu powoduje szybkie powstawanie dużych fal o

wysokości do 1,5 m, niebezpiecznych nawet dla większych łodzi. W tym miejscu należy

wykazać respekt przed naturą i dla własnego bezpieczeństwa dobrze obserwować pogodę!

Warto zrobić dzień przerwy w Morzyczynie w celu zwiedzenia Stargardu (dojazd autobusem

PKS). Znajduje się tu największy na Pomorzu Zachodnim zespół zabytków architektury

gotyckiej. Niewiele osób wie, że przedmieściami Stargardu przebiega 15 południk wschodniej

długości geograficznej, który służy za podstawę do obliczania czasu strefy

środkowoeuropejskiej. Świadczy o tym pomnik przy ul. Szczecińskiej.

Jezioro Miedwie położone na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej jest piątym co do wielkości

jeziorem w Polsce. Posiada kształt wielkiej, wydłużonej rynny, ciągnącej się południkowo

przez ponad 16 km. Ma słabo rozwiniętą linię brzegową (jej długość to tylko 39 km), brzegi

są niskie, prawie bezleśne, a w południowej części podmokłe. Jezioro otaczają wzgórza

morenowe, wyznaczające granice dawnego pra-Miedwia, którego powierzchnia w

średniowieczu była znacznie większa. Cystersi z Kołbacza budując jazy młyńskie na Płoni

sdpiętrzyli wody jeziora o prawie 2,5 m, co spowodowało zalanie terenów niżej położonych i

połączenie wód Miedwia z wodami jezior Płoń i Będgoszcz. Prowadzone w II połowie XVIII

w. prace melioracyjne obniżyły poziom lustra wody do obecnego stanu. Na uzyskanych

terenach założono nowe osady rolnicze.

Miedwie jest terenem intensywnej gospodarki rybackiej. W wodach jeziora żyje wiele

gatunków ryb, m. in. sielawa, szczupak, okoń, węgorz i leszcz, a także słynna sieja

miedwieńska (ryba głębinowa), z którą związana jest miejscowa legenda o przeorze klasztoru

cystersów w Kołbaczu, który za porcję tej ryby obiecał diabłu duszę, a potem go przechytrzył.

Ciekawostką jest, że diabeł miał tę rybę dostarczyć z Litwy. A tam, nad Wigrami (teraz

polskimi, ale niegdyś należącymi do Jagiełły, pierwotnie litewskiego księcia) funkcjonuje

identyczna legenda o sielawie, tyle że dotycząca brata z zakonu kamedułów! Ciekawa sprawa

z tymi legendami ... Na jeziorze żyją też liczne gatunki ptactwa wodnego.

Oprócz Płoni, która przepływa przez jezioro, uchodzą do niego jeszcze Gowienica (nie

wpadająca do Roztoki Odrzańskiej) oraz Ostrowica i kilka mniejszych cieków. Na północnym

brzegu jeziora położona jest wieś Morzyczyn (znana miejscowość turystyczno-

wypoczynkowa). Nad brzegami jeziora leży także kilkanaście wsi i mniejszych osad. W

okolicach Żelewa znajduje się ujęcie wody pitnej dla Szczecina, doprowadzanej do miasta

wybudowanym w latach siedemdziesiątych XX w. rurociągiem o długości 30 km.

Morzyczyn to wieś położona nad brzegiem J. Miedwie 1 km od stacji PKP Miedwiecko na

linii Szczecin – Stargard. Do wsi można dojechać miejskimi autobusami ze Stargardu.

Stanowi ona duży ośrodek wypoczynku świątecznego oraz sportów wodnych dla

mieszkańców Szczecina i Stargardu. Znajduje się tu szereg ośrodków wczasowo-

wypoczynkowych i sportowo-rekreacyjnych, dysponujących blisko 3 tysiącami miejsc

noclegowych; kemping, plaża, stanica wodna, wypożyczalnia sprzętu pływającego.

Większość obiektów zlokalizowana jest w lesie typu parkowego, a nad jeziorem biegnie

nadbrzeżna promenada o długości 2,5 km.

Motel „Polonus”, ul. Szczecińska 8, tel.: 0*91 561 00 12

Ośrodek Wypoczynkowy „Zacisze”, tel.: 0*91 561 00 85

Ośrodek Rekreacji i Wypoczynku, tel.: 0*91 561 00 23 (domki kempingowe, pole

namiotowe).

28,10 km 4,00 km 49,10 km

L Ujście dopływu z J. Będgoszcz w postaci kanału, który stanowi dolny odcinek rzeki

Ostrowicy. Do ośrodka wypoczynkowego nad J. Będgoszcz mamy stąd około 7 km (w tym 4

km samym jeziorem), a do wypływu Płoni z J. Miedwie jest około 4 km (łącznie 11 km).

24,1 km 0,20 km 53,10 km

Wypływ rzeki z jeziora Miedwie znajduje się pośrodku zachodniego brzegu jeziora przed

wyraźnym półwyspem, naprzeciw Koszewka. Odnalezienie ułatwia obecność kołków

drewnianych (uwaga!). Płynąc z Morzyczyna na południe (wtedy wypływ będzie znajdował

się za półwyspem) mijamy Jęczydół, pozostałość niemieckiej torpedowni, ujęcie wody w

Żelewie i wieś Żelewo. Pokonamy wtedy dodatkowo dystans 8,5 km (32,6 km do ujścia

rzeki). A z J. Będgoszcz będzie to odcinek o długości 35 km. Oba miejsca są dogodnym

początkiem jedno- lub dwudniowych spływów w okolicach Szczecina. Wodując kajaki przy

moście drogi nr 3 Szczecin – Gorzów Wielkopolski na Krzeknie lub Bielicy płyniemy dalej

przez J. Będgoszcz, kończąc na przykład pierwszy etap w Kołbaczu po 14 lub 16 km (trasa

idealna na marzec lub listopad, pod warunkiem noclegu pod dachem, np. w szkole).

23,90 km 0,60 km 53,30 km

L-30 Most drogi Żelewo – Dębina, pod nim jaz. Konieczność przeniesienia kajaków. Płynąc

do Kołbacza należy się liczyć z możliwością wydłużenia czasu spływu ze względu na

przeciwny wiatr, nękający nas bezkarnie na płaskim, odkrytym terenie.

23,30 km 1,60 km 53,90 km

J. Żelewo (Żelewko) – 13,8 m n.p.m., powierzchnia 75,0 ha, głębokość maksymalna 6,5 m,

długość 2,3 km, szerokość do 500 m. Płynąc dalej trzymamy się lewego (zachodniego) brzegu

aby nie przegapić krótkiego przesmyku, prowadzącego na J. Płonno.

21,30 km 0,10 km 55,50 km

Połączenie z J. Płonno.

21,60 km 0,50 km 55,60 km

J. Płonno (13,6 m n.p.m., powierzchnia 9,5 ha, maksymalna głębokość 3,2 m, długość 1200

m, szerokość do 200 m). Zwęża się i w pobliżu wsi Kołbacz przechodzi w koryto rzeki.

21,10 km 0,70 km 56,10 km

Dopływ z J. Zaborsko.

20,40 km 0,80 km 56,80 km

P W pobliżu wypływu Płoni z jeziora; grodzisko z IX-X w.

19,60 km 6,00 km 57,50 km LKołbacz, most lokalnej drogi, łączącej szosy nr 3 i 10. Może

zaistnieć konieczność przeprowadzenia kajaków przy niskim stanie wody. Niżej Płonia

wpływa w lasy, mając z lewej strony Puszczę Bukową, chronioną jako Park Krajobrazowy, a

z prawej Puszczę Goleniowską – i rozpoczyna swój najpiękniejszy odcinek. Równocześnie

pojawiają się uciążliwości, które towarzyszą każdej rzece, płynącej przez tereny leśne. Ale

przeważają wrażenia estetyczne. Szczególnie piękny jest ten odcinek wczesną wiosną, gdy

kwitną rośliny leśnego runa, a buki okrywa seledynowa mgiełka wczesnych liści oraz jesienią

po pierwszych przymrozkach, gdy Knieja Bukowa płonie żółcią i czerwienią.

Kołbacz jest dużą wsią, liczącą 1400 stałych mieszkańców i lokalnym ośrodkiem usługowym.

W średniowieczu był wsią cysterską i umowną „stolicą” tego zakonu, sprowadzonego z Danii

w 1173 r. przez Warcisława Świętoborzyca, kasztelana szczecińskiego. Cystersi,

specjalizujący się w rolnictwie, zaktywizowali znacznie okolicę pod względem

gospodarczym. W XIII i XIV w. wznieśli klasztor, kościół i szereg obiektów gospodarczych,

otoczonych fortyfikacjami. W okresie reformacji zakon ten uległ likwidacji w 1537 r., a

poklasztorne zabudowania przebudowano na letnią rezydencję książąt szczecińskich, która

uległa zniszczeniu w czasie wojen szwedzkich i została rozebrana. Nowożytna karta w historii

Kołbacza rozpoczęła się dopiero w 1967 r., gdy powołano Zakład Doświadczalny Instytutu

Zootechniki w Krakowie, dla którego wybudowano w latach siedemdziesiątych na licencji

włoskiej pierwszą w kraju przemysłową fermę tuczu trzody chlewnej i bydła. Obok starego

Kołbacza powstało wraz z fermą nowe osiedle mieszkaniowe.

We wsi zachowały się liczne zabytki architektury. W centrum wznosi się potężny, ceglany

kościół romańsko-gotycki z 1210-1347 r. ze wspaniałą rozetą w szczycie elewacji. Dawniej

była to trzynawowa bazylika z transeptem, do której przylegał budynek klasztorny. W XVII

w. rozebrano nawy boczne, a nawę główną przebudowano na spichlerz zbożowy. Do dzisiaj

funkcjonuje w niej magazyn; celom sakralnym służy tylko prezbiterium i transept! W kościele

tym został pochowany najsławniejszy władca Pomorza, książę Barnim I. W posadzce przy

wejściu zachowała się tablica ku czci misjonarzy, pomordowanych w trakcie chrztu Pomorza

w 1124 r.

Z budynku klasztornego, tworzącego niegdyś czworobok z krużgankami i wirydażem,

zachował się tzw. Dom Konwersów (świeckich braci zakonnych), zbudowany z cegły w XIII

w. (odrestaurowany) oraz Dom Opata (również z XIII w.). Z pocysterskich zabudowań

gospodarczych ocalała gotycka ceglana stodoła z XV w., jedyna tego typu na Pomorzu.

Pozostałością dawnych umocnień obronnych jest ceglana baszta z XV w., tzw. Więzienna,

usytuowana w pobliżu mostu na Płoni. W pałacu klasycystycznym z końca XVIII w. mieści

się obecnie siedziba dyrekcji zakładu doświadczalnego.

Obok pałacu i w otoczeniu Domu Konwersów umieszczono liczne głazy narzutowe, zebrane z

okolicznych pól i ustawione tu w postaci pomników z pamiątkowymi tablicami. Największym

jest tzw. Miedwieński Kamień (zwany również Czarcim Głazem), alandzki granit rapakiwi o

obwodzie 9 m, wysokości 2,2 m i ciężarze 40 ton, na którym umieszczono w 1973 r. tablicę z

okazji 800-lecia Kołbacza.

W tym miejscu należy zrobić postój na zwiedzanie.

13,60 km 3,40 km 63,50 km

SZCZECIN-JEZIERZYCE, most na ul. Mostowej. Przed nim znajdują się dwa stawy:

Cysterski i Klasztorny, na brzegach których można zrobić odpoczynek. Niski stan wody pod

mostem może zmusić nas do przeprowadzenia kajaków. Dobre miejsce do rozpoczęcia

jednodniowego spływu miejskim odcinkiem Płoni.

10,20 km 1,30 km 66,90km

SZCZECIN-STRUGA, most drogi nr 10 Szczecin-Bydgoszcz (Szosa Stargardzka). Przed

mostem na lewym brzegu znajdują się tereny byłej Fabryki Kontenerów UNIKON. W osadzie

założono w 1528 r. pierwszą na Pomorzu Zachodnim papiernię. Tu niestety czeka nas

pierwsze na terenie miasta Szczecina przenoszenie kajaków.

8,90 km 0,40 km 68,20 km

P Leśniczówka Morawsko - wysoki, suchy brzeg na zakolu rzeki; pod lasem możliwość

biwaku niewielkiej grupy.

8,50 km 3,10 km 68,60 km

PChełszcząca - odgałęzienie Płoni, wpadające także do Jeziora Dąbskiego.

Dalej płyniemy wśród wysokich piaszczystych brzegów. Rzeka meandruje zbliżając się do

drogi Szczecin – Goleniów. Na odcinku Płoni równoległym do tej trasy znajduje się

podwodny próg, niebezpieczny przy niskim stanie wody.

5,40 km 0,30 km 71,70 km

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: