5 Osobowosc.doc

O S O B O W O Ś Ć

(Grupa VI, Justyna Trzepizur, Sabina Synowiec)

CZY JESTEŚ KOWALEM SWOJEGO LOSU?

PIONIER BADAŃ:

Julian Rotter(ur.1916) – amerykański psycholog o orientacji behawiorystycznej. W 1966 r. opublikował artykuł dotyczący stałej właściwości osobowości każdego człowieka, jaką jest umiejscowienie źródła kontroli w swoim życiu (locus of control). Dokonał podziału ludzi na tych mających wewnętrzne versus zewnętrzne umiejscowienie poczucia źródła kontroli.

STANOWISKO TEORETYCZNE:

Rotter stwierdził, że ludzie różnią się od siebie pod względem umiejscawiania odpowiedzialności za to, co im się przytrafia i właśnie ta cecha odgrywa kluczową rolę w wielu sytuacjach życiowych, a nawet wpływa na zdrowie psychiczne.

Wyróżnił:

v      wewnętrzne poczucie kontroli – przekonanie, że wyniki moich działań zależą ode mnie

v      zewnętrzne poczucie kontroli – przekonanie, że wyniki moich działań zależą od czynników zewnętrznych (innych osób, losu);

Rotter zamierzał zbadać i wykazać dwie rzeczy:

v      pomiar stopnia, w jakim jednostka umiejscawia kontrolę wewnątrz lub na zewnątrz siebie

v      ludzie różnią się sposobem interpretowania przyczyn wzmocnienia w takich samych sytuacjach

METODA:

-          Opracowana została specjalna skala umiejscowienia źródła kontroli u człowieka  I-E Scale (Internal-External Scale – Skala Umiejscowienia Źródła Kontroli). Zawierała ona 23 pary stwierdzeń, przy czym każda para składała się z jednego zdania odzwierciedlającego wewnętrzne umiejscowienie kontroli
i jednego – zewnętrzne.

np. 18a. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, do jakiego stopnia ich życiem kieruje przypadek.

                      18b. Tak naprawdę nie ma czegoś takiego jak „szczęście”.

-          Badani mieli wybierać z danych par to stwierdzenie, do którego byli bardziej przekonani. Musieli wybrać jedno ze zdań z każdej pary i nie mogli odpowiedzieć „żadne” ani „obydwa”.

-          Wśród stwierdzeń znajdowało się 6 tzw. pozycji buforowych – aby ukryć prawdziwy cel skali.

np. 14a. Pewni ludzie są po prostu niedobrzy.

                     14b. W każdym człowieku jest coś dobrego.

WYNIKI:

Badania te wykazały, że umiejscowienie źródła kontroli w swoim życiu ma wpływ zarówno na inne składniki osobowości, jak też i na sposób zachowania w wielu sytuacjach życiowych, np. hazard, palenie papierosów, aktywność polityczna, konformizm, motywacja osiągnięć, perswazja.

CO WPŁYWA NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ OKREŚLONEGO POCZUCIA KONTROLI?

v      Różnice kulturowe à społeczności charakteryzujące się mniejszym stopniem ucywilizowania (np.Indianie Ute) mają silniejsze poczucie kontroli zewnętrznej niż Amerykanie czy Meksykanie.

v      Różnice społeczno- ekonomiczne à niższa pozycja społeczno-ekonomiczna przewiduje silniejsze poczucie kontroli zewnętrznej.

v      Różne style rodzicielstwa à rodzice stosujący nieprzewidywalnie bądź niekonsekwentnie nagrody i kary przyczyniają się do rozwoju u dziecka poczucia kontroli zewnętrznej.

KOLEJNE BADANIA ORAZ NAJNOWSZA LITERATURA:

Dalsze badania wpływu umiejscowienia źródła kontroli na jakość funkcjonowania ludzi w życiu ogólnie dowodzą, iż osoby, które cechują się wewnętrznym umiejscowieniem źródła kontroli są najczęściej lepiej przystosowane, bardziej odporne na stres i skoncentrowane na odnoszeniu sukcesów oraz bardziej odpowiedzialne za własne zdrowie i życie. Jednakże Rotter zaleca ostrożność w kwestii wyciągania takich wniosków, ponieważ w niektórych sytuacjach korzystniejsze i zdrowsze jest umiejscowienie źródła kontroli na zewnątrz (np. gdy kontrola skutków działań ewidentnie leży poza możliwościami jednostki).

-          Yang i Clum, 2000. à zewnętrzne umiejscowienie kontroli spowodowane nieprawidłowym wychowaniem oraz stresem dziecięcym przyczynia się do tendencji depresyjnych oraz samobójczych
w dorosłym życiu.

-          Sims i Baumann, 1972. à poczucie kontroli wewnętrznej bardziej przyczynia się do działań ratujących życie w sytuacji zagrożenia (ofiary tornado z Alabamy i Illinois)

-          Welton, Adkins, Ingle, Dixon, 1996. à nawet jeżeli ktoś ma poczucie kontroli zewnętrznej, a jest to wiara w Boga kierującego jego losem, to taka osoba będzie mniej podatna na problemy kojarzone
z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli.

-          Sun, Stewart, 2000. à zewnętrzne umiejscawianie źródła kontroli koreluje negatywnie
z przystosowaniem się do poważnej choroby, jak np. rak.

-          Strickland, 1977. à odpowiedzialność za zdrowie oraz poziom stresu a umiejscowienie źródła kontroli.

-          Davis, Phares, 1969. à rola rodziców w kształtowaniu poczucia kontroli u dziecka.

-          Djakonowa, Jurtajkin, 2000. à u studentów amerykańskich wewnątrzsterowność skorelowana jest
z wyższym poziomem autorytaryzmu, a u studentów rosyjskich nie.

CZY JESTEŚ CZŁOWIEKIEM MORALNYM?

PIONIER BADAŃ:

Lawrence Kohlberg (1927-1987)- amerykański psycholog, prowadził badania na University of Chicago. Zafascynowany pracami Jeana Piageta dotyczącymi kształtowania się moralności w trakcie rozwoju dzieci,

w 1958 r. w swojej pracy doktoranckiej Kohlberg opisał skonstruowaną przez siebie teorię moralnego rozwoju dziecka.

STANOWISKO TEORETYCZNE:

Bazując na teorii Jeana Piageta dotyczącej rozwoju moralności i kolejnych etapów tego rozwoju, Lawrence Kohlberg postanowił odpowiedzieć na pytanie: Jak niemowlę, które rodzi się całkowicie amoralne, staje się istotą moralną?

Moralność – są to postawy i przekonania, które pomagają ludziom rozpoznawać, co jest dobre, a co złe. Moralność nie jest wrodzona, lecz nabyta w toku socjalizacji i rozwoju intelektualnego.

Kohlberg niezwykle precyzyjnie wyróżniał i charakteryzował kolejne stadia rozwoju moralnego w dzieciństwie i w okresie dojrzewania. Stadia te cechują się: odrębnym rozumowaniem moralnym, sekwencyjnością oraz tym, że dzieci rozumieją wyłącznie stadia wcześniejsze od tego, w którym się właśnie znajdują. Stadia są też uniwersalne dla wszystkich, a ludzie chcą funkcjonować w najwyższym osiągniętym stadium. 

METODA:

Według Kohlberga teorię rozwoju moralnego można sprawdzić, prosząc dzieci w różnym wieku o wydawanie sądów moralnych. Jak wraz z wiekiem sądy będą coraz bardziej skomplikowane, to znaczy że jego teoria o stadiach rozwoju jest słuszna.

-          Dzieciom w różnym wieku przedstawiano 10 „historyjek”, w każdej z nich zawarty był dylemat moralny.

-          W eksperymencie wzięło udział 72 chłopców mieszkających na przedmieściach Chicago. Utworzone zostały trzy grupy: 10-latków, 13-latków i 16-latków.

-          Po prezentacji „historyjek” przeprowadzano dwugodzinny wywiad z każdym badanym na temat kwestii moralnych zawartych w dylematach, a wywiady nagrywano w celu późniejszej analizy rozumowania moralnego dziecka.

-          Na podstawie wypowiedzi badanych chłopców, zdefiniowano 6 stadiów rozwoju moralnego, a konkretne stwierdzenia w wypowiedziach przypisywano do danego stadium.

-          Wyodrębniono też 6 motywów służących uzasadnianiu swojego rozumowania odpowiadających konkretnym stadiom.

-          Każde stadium miało odnosić się do każdej sytuacji, w jakiej znajdzie się dziecko, przy czym nie umożliwiały one przewidywania zachowań dziecka, lecz przewidywanie rozumowania moralnego jakim się posłuży planując działanie.

WYNIKI:

Kohlberg pogrupował sześć stadiów w trzy poziomy moralne:

WNIOSKI:

•          Badania Kohlberga  wyjaśniają w jaki sposób dzieci aktywnie organizują zasady moralne obowiązujące w otaczającym je świecie w serie przewidywalnych, następujących po sobie stadiów.

•          Dzieci poprzez interakcję ze środowiskiem kulturowym i społecznym nie uczą się moralności lecz ją tworzą.

•          Poziom rozumowania moralnego wzrasta wraz z wiekiem dziecka.

•          Statystyczne analizy wykazały, że  opanowanie zdolności właściwych dla danego stadium jest niezbędnym warunkiem wstępnym umożliwiającym wkroczenie w następne wyższe stadium.

KRYTYKA BADAŃ KOHLBERGA (Trzy wątki krytyczne):

•          Poglądy Kohlberga dotyczyły rozumowania moralnego. Nawet jeżeli są słuszne,

to nie znaczy, że można je zastosować do zachowań moralnych. (Kurtines, 1986).

v        W odpowiedzi na krytykę Kohlberg przyznał, że jego teoria miała odnosić się do rozumowania moralnego. T o, że okoliczności mogą zmienić zachowania moralne nie oznacza, że rozumowanie moralne nie rozwija się w opisywanych przez niego stadiach.

·         Krytyka głoszonej przez Kohlberga uniwersalności sześciu stadiów rozumowania    moralnego. Stadia wyodrębnione przez Kohlberga odzwierciedlają interpretację moralności charakterystyczną dla indywidualistycznych społeczeństw zachodu. (Simpson, 1974).

·         Etapy rozwoju moralnego nie są takie same dla mężczyzn i kobiet. (Gilligan, 1982)

Kobiety cechuje orientacja na „więź” i „troskliwość”. Według Gilligan, te różnice między płciami są przyczyną dla której kobiety znajdują się niżej na skali Kohlberga ponieważ niższe stadia są związane w większym stopniu ze stosunkami międzyludzkimi.

KOLEJNE BADANIA INSPIROWANE EKSPERYMENTEM KOHLBERGA:

•          Model Kohlberga został wykorzystany w prawie i systemie karnym. Przeprowadzono badania polegające na sprawdzeniu rozumowania moralnego gwałcicieli, osób molestujących dzieci i kazirodców (Valliant i in., 2000). Odkryto, że  gwałciciele i osoby molestujące dzieci są zdolni do rozumienia zagadnień moralnych; jednak ze względu na ich orientację osobowościową, ignorują te wartości międzyludzkie.

•          Badanie wpływu reakcji dorosłego obserwatora na sądy moralne na temat emocji osób zachowujących się niewłaściwie wydawane przez dzieci i młodych dorosłych (Murgatroyd, Robinson, 1997). Badania wykazały, że ocena moralna dokonywana przez dzieci w wieku od dwóch do siedmiu lat w bardzo dużym stopniu zależy od reakcji dorosłego obserwatora. Jednak już dziesięciolatki oceniają moralność czynu na podstawie samego czynu niezależnie od reakcji innych. Badania te potwierdzają teorię rozwoju sądów moralnych.

ZNACZENIE EKSPERYMENTU:

•            Teoria rozwoju moralnego stała się inspiracją do wielu badań, sporów i rozważań.

•          Społeczną użyteczność  tej teorii opisuje sam Kohlberg twierdząc, że „edukację moralną można zdefiniować przede wszystkim jako stymulowanie rozwoju własnych sądów moralnych u dziecka i kontrolowanie przez nie swoich czynów.[…] Dzieci niemal równie często odrzucają rozumowanie moralne będące poniżej ich poziomu rozumowania, jak nie przyswajają sobie rozumowania, które ten poziom przekracza.”

...