Spis treści skryptów z trzeciego roku studiów politologii

Spis treści

Spis treści              1

1.              Międzynarodowe stosunki polityczne              2

1.1.              Prof. dr hab. Marek Pietraś              2

2.              Ekologia i polityka              14

2.1.              dr Agata Ziętek              14

3.              Współczesne systemy polityczne              25

3.1.              Dr Bożena Dziemidok              25

4.              Partie i systemy partyjne              34

4.1.              Dr Wojciech Sokół              34

5.              Polityka gospodarcza Polski po 1918 roku              48

5.1.              Dr hab. Stefan Stępień              48

6.              Międzynarodowe stosunki gospodarcze              53

6.1.              Dr Hanna Dumała              53

7.              Prawo wspólnotowe i integracja europejska              70

7.1.              Dr Andrzej Dumała              70

8.              Psychotechniki i socjotechniki w polityce              86

8.1.              Dr Iwona Przeor – Pastuszak              86

Wstęp

Międzynarodowe stosunki polityczne

1.          Międzynarodowe stosunki polityczne

1.1.         Prof. dr hab. Marek Pietraś

I. Ład międzynarodowy w Europie po zimnej wojnie.

A/ Zjawisko ładu międzynarodowego w po zimno wojennej Europie - specyfika i struktura.

1.       Pojęcie ładu międzynarodowego,

Jest to zespół struktur mechanizmów rozkładu sił, oraz podmiotów i ich interesów jak również preferowanych wartości. Elementy składowe:

- stopień instytucjonalizacji ś.m., instytucje tworzą powtarzalność zachowań

- preferowane wartości międzynarodowe, wartość – to, co jest pożądane organizują zachowania społeczne i wprowadzają pewien element ładu

- struktura interesów państw, ich preferencje organizują ś.m.

- biegunowość ś.m., istniejący rozkład sił

2.       Specyfika ładu międzynarodowego w Europie po zimnej wojnie

Jest on w ciągłym procesie kształtowania to oznacza, że przejrzystość okresu zimnej wojny i jednoznaczność procesów nie istnieje w płaszczyźnie wojskowo politycznej i instytucjonalnych i była dwubiegunowa w płaszczyźnie więzi instytucjonalnych zamykała się w formie trójpolówki NATO(EWG)-UW(RWPG)-N+N (neutralni i niezaangażowani)

Istotna cecha to obecność w europie wielkich mocarstw oznacza to, że podmiotowość europy została znacząco ograniczona. Obecny ł.m. rozwija się poprzez zachowanie i adaptację

3. Elementy składowe ładu międzynarodowego w Europie

a.        Wspólne wartości

Lata 90 jednoczenie rozpoczęto od tworzenia katalogu wspólnych wartości politycznych, które organizują zachowania państw w ś.m., ale także na poziomie ich wnętrza próbuje się osiągnąć poziom minimalnej spójności państw europejskich, wartości: demokracja, gospodarka rynkowa, praworządność, przestrzeganie praw człowieka, odpowiedzialność ekologiczna. Określenie katalogu tworzy nową jakość gdyż w warunkach wspólnych wartości eliminowana jest możliwość konfrontacji ideologicznej. Mocne akcentowanie praw człowieka stworzyło specyficzną europejską politykę i zaczęło zyskiwać pierwszeństwo przed suwerennością państw i nieingerencje w ich sprawy wewnętrzne.

b.       Normy zachowań

Normy te mają charakter polityczny a nie prawno międzynarodowy, dotyczą zachowania bezpieczeństwa, przejrzystości aktywności wojskowej państw europejskich, eliminacja obaw nagłego ataku jednego państwa na inne: coroczna wymiana informacji o siłach zbrojnych, planowania obronnego i uzbrojenia, powiadomienie o określonych działaniach wojskowych, obserwacja określonych rodzajów działań wojskowych, normy:

ü       Zasada niepodzielności bezpieczeństwa, oznacza że jedynie państwa nie mogą zachować bezpieczeństwa kosztem innych

ü       Nieudzielanie poparcia państwom grożącym użyciem siły wobec innych państw

ü       Demokratyczna kontrola wojska

ü       Przejrzystość aktywności wojskowej

ü       Państwa europejskie nie popierają i zwalczają zjawiska terroru

ü       W ramach traktatów CFE skupione są prawno międzynarodowe normy

ü       III 1992 Traktat otwartych przestworzy, prawo do pewnych określonych lotów zwiadowczych nad własnym i obcym terytorium

c.        Więzi instytucjonalne, asymetria więzi instytucjonalnych wyróżniających Europę

-            krąg transatlantycki

Podstawą jest NATO, krąg nazywany jest Transatlantycką Wspólnotą Bezpieczeństwa, podstawowe wartości to: wolność jednostki, demokracja, dobrobyt, praworządność i stabilizacja. Europa i Ameryka to oś globalnej stabilizacji, lokomotywa światowej gospodarki, zbiega się tu kapitał intelektualny z innowacjami technicznymi.             

-    krąg Europy Zachodniej

Zbudowany na bazie więzi instytucjonalnych tworzonych przez UE, przekształcenie potęgi gospodarczej w potęgę polityczną, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa trudny i drażliwy obszar, ponieważ wymaga rezygnacji z atrybutu suwerenności, występuje też proces uwspólnotowienia i dysponowania wspólnym potencjałem, infrastrukturą UE, integracja różnych prędkości, zmienna geometria procesów integracji: oznacza to że pojawiły się procesy i cała UE nie musi się łączyć politycznie wystarczy rdzeń państw najbardziej zaangażowanych lub skłonnych do ustępstw zaawansowanej integracji. Eliminacja zasady równowagi sił prowadzi do westwalskiego systemu stosunków międzynarodowych

-   krąg Europy Środkowej

Cechą są radykalne zmiany polityczne wewnątrz państw jak i w ś.m., państwa poszukują stabilności i perspektyw istnienia wiążąc to z dążeniem do instytucji zachodnich, rozwijane są regionalne organizacje współpracy traktowane są jako etap przejściowy i przygotowanie do współpracy wielostronnej, więzi instytucjonalne ulegają przeobrażeniu

-          krąg O B W E

55 państw jedyna struktura która spina instytucjonalnie wszystkie państwa europejskie oraz łączy Kanadę i USA z tym obszarem

-          krąg WNP

Z wyjątkiem Litwy, Łotwy i Estonii obejmuje państwa byłego ZSRR, stałe struktury instytucjonalne, podstawą jest traktat Taszkięcki tworzący system bezpieczeństwa tych państw V 1992.

4. Podmioty pozarządowe jako element ładu międzynarodowego

Ładu nie można analizować jedynie w strukturach państwowo centrycznych, organizacje pozarządowe które funkcjonują w poprzek granic państwowych i tworzą tzw. globalne społeczeństwo obywatelskie. Powszechnie organizacje pozarządowe są postrzegane jako ważne podmioty mogące działać na rzecz stabilizacji ś.m. rozwoju i współpracy, organizacje pozarządowe wspierają działania państw w zakresie pokoju i stabilizacji sytuacji

5. Rozwój procesów paneuropejskich i transeuropejskich

Rozwój i funkcjonowanie procesów poza blokowych dotyczy europy jako całości, procesami tymi są: CSE traktat rozbrojeniowy, OBWE, rozwój środków zaufania, traktat otwartego nieba, Dobrisz w Czechach 1991, konferencja o współpracy ekologicznej, zachód daje wschód wdraża.

B/ Ewolucja ładu międzynarodowego w Europie Środkowej i Wschodniej.

1.Rozpad "bloku wschodniego."

2.Ewolucja sytuacji na obszarze b. ZSRR

3.       Struktury ładu międzynarodowego w Europie Środkowej,

Przystosowanie się państw do nowych realiów, wszystkie podjęły politykę pro zachodnią (sieć układów politycznych, stabilizacja sytuacji i tworzenie specyficznej perspektywy), stopniowe przekonanie że niezbędne jest nowe ułożenie stosunków między sobą

Struktury wielostronne zaczęły działać pod wpływem zachodu, zaczęto tworzyć instytucje nowego regionalizmu europy środkowej i wschodniej:

-          Grupa Wyszechradzka

Polska – Czechy – Węgry, 15 II 1991 Wyszechrad (Węgry), podpisanie deklaracji w której prezydenci deklarowali wolę dialogu i współpracy w odniesieniu do wielu spraw zachodzących w Europie, szczególnie bezpieczeństwa i współpracy gospodarczej.

XI 1999 stworzono sekretariat GW w Pradze

XII 1992 porozumienie w Krakowie o utworzeniu strefy wolnego handlu w Europie Środkowej i Wschodniej (CEFTA)

Przystąpiły w 96 Słowenia, 97 Rumunia, 98 Bułgaria

-          Inicjatywa Środkowo Europejska

1 VIII 1990 Nie jest ugrupowaniem politycznym, współpraca w konkretnych dziedzinach i zakresie. Pentagonał z inicjatywy włoskiej, wchodziły Austria, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, było to przeciwwagą dla jednoczących się Niemiec i ich penetracji w europie, Heksagonał po przystąpieniu Polski, po Słowenii i Chorwacji zmieniono na IŚE, obecnie 16 państw Albania, Austria, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Macedonia, Mołdawia, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Ukraina, Węgry, Włochy

-          Rada Państw Morza Bałtyckiego

5-6 III 1992, od lat 70 była to współpraca w ochronie środowiska morza Bałtyckiego, Regionalizm bałtycki szerokie spektrum działań,

Elementy subiektywne:

ü       Bliskość geograficzna, wspólne instytucje (uniwersytet bałtycki, sztuka państw bałtyckich)

Elementy obiektywne:

ü       Świadomość przynależności do danego regionu

1998 Sztokholm sekretariat współpracy państw bałtyckich

-          Euroregiony

Bezpośrednia współpraca regionów trans granicznych, 108 euro regionów w europie,

ü       Radykalna zmiana położenia geopolityczna Polski koniec W-Z,

ü       Przeciwwaga dla osi geopolitycznej w-z oś Północ-Południe,

ü       Jedyne państwo w ISE i RPMB

4. Ewolucja stosunków Rosji ze Stanami Zjednoczonymi

obecne problemy:

-          próby tworzenia systemu obrony anty rakietowej

-          proces rozszerzenia NATO

-          walka z międzynarodowym terroryzmem

5. Ewolucja stosunków Rosji z Unią Europejską

XII 1997 porozumienie o partnerstwie i współpracy

VI 1999 UE strategia polityki wobec Rosji partnerstwo XXI wieku. Cele UE:

-          kształtowanie w Rosji demokratycznego i otwartego społeczeństwa

-          gospodarka rynkowa utrzymanie stabilności w europie globalne partnerstwo

Współpraca:

X 2001 zacieśnienie współpracy wojskowej z Rosją comiesięczne konsultacje

Wspólna deklaracja o walce z terroryzmem

Euroazjatycka strefa wolnego handlu

Współpraca z wymianą na dostawy surowców naturalnych

6. Kryzys jugosłowiański.

Interwencja NATO wobec Jugosławii trwała od 24 marca do 9 czerwca 1999 r., czyli łącznie 78 dni. 9 czerwca 1999 r., po uprzednim uzgodnieniu tekstu rezolucji Rady Bezpie­czeństwa ONZ nr 1244, w Kumanowie na terenie Macedonii zawarto wojskowo-techniczny układ między przedstawicielami armii jugosłowiańskiej (serbskiej) a NATO, przewidujący między innymi:

• przejęcie przez siły KFOR kontroli międzynarodowej nad Kosowem w pięciu stre­fach (USA, Wielka Brytania, Francja, RFN i Włochy) z udziałem kontyngentów z innych państw, w tym także z Polski, Rosji,

• zachowanie przez Kosowo formalnie statusu integralnej części Federacyjnej Repu­bliki Jugosławii, choć w niesprecyzowanym okresie czasu ustanowiony tam zostanie pew­nego rodzaju protektorat pod kontrolą ONZ, OBWE przy współpracy z oddziałami KFOR,

• wojsko i policja serbska musiały opuścić Kosowo.

C/ Ewolucja ładu międzynarodowego w Europie Zachodniej

1.       Adaptacja NATO do po zimnowojennego środowiska międzynarodowego

Punkt zwrotny to szczyt Rzymski XI 1991 przyjęto nową strategię NATO

-          zrezygnowano ze strategii obszarów na wysuniętych rubieżach

-          odstąpienie od możliwości użycia jako pierwszy broni jądrowej

-          potrzeba rozwoju sił szybkiego reagowania oraz wielonarodowych jednostek

-          brak definicji wroga, mówienie o bezpieczeństwie państwa

-          dialog, współpraca, niezbędny potencjał obronny

2.       Operacja NATO w Kosowie.

Ø       Specyfika decyzji dotyczącej operacji w Kosowie.

Ø       Ocena działań podjętych w Kosowie.

3.   Procesy adaptacyjne Unii Europejskiej

-          Reforma organów i instytucji oraz procesów decyzyjnych

-          Zmiany i modyfikacje funkcjonowania poszczególnych filarów i budżetu UE

-          Poszerzenie UE na wschód oraz stosunki zewnętrzne

Traktaty kształtujące EWG / UE

-          Rzymski, 1957 reforma EWG, lata 80 unia gospodarcza swoboda przepływu kapitału, siły roboczej usług, lata 90 unia polityczna i wojskowa

-          Z Masstrich, 7II1992 ratyfikowany 1XI 1993, zmiana nazwy na UE, 1 I 1994 unia walutowa od 1I 2002 euro walutą obiegową,

-          Amsterdamski, 2 X 1997 wszedł w życie 1 V 1999, uwspólnotowienie polityki zatrudnienia, unia bliższa ludziom i przyjaźniejsza ekologicznie, wzrost roli parlamentu europejskiego, reforma instytucji 14 II 2000,

-     &#x...