Wykład 2,3
Poznanie religijne a poznanie naukowe:
· Istnieją 2 kategorie: religia i nauka.
Nauka:
· Aspekt historyczny: zarówno określony zbiór problemów poznawczych i praktycznych, a także metod rozwiązywania tych problemów. Problemy te SA zależne od kultury i cywilizacji w której żyjemy i w której nauka się rozwija. Pojawia się też spór o to co jest nauką a co nie. Nauki ścisłe i przyrodnicze są nimi bezapelacyjnie, nauki humanistyczne trudno jest podzielić, za naukę została uznana również teologia. Co się uznaje za naukę często zależy od konkretnego okresu i czasu.
· Aspekt treściowy: w tym ujęciu nauka oznacza abstrakcję. Tworzenie abstrakcji na podstawie istniejącej rzeczywistości. Nauka będzie się posługiwała aksjomatami, będzie formułowała tezy. Rzeczywistość to dżungla, a nauka to siatka która pozwala nam ta rzeczywistość uczynić bardziej przyjazną.
· Ujęcie metodologiczne: nauka jako system metod. Metody na wysokim poziomie abstrakcji, bądź metody szczegółowe, podstawowe lub pomocnicze.
· Aspekt strukturalny: struktura funkcjonowania nauki. Jest to umowny system złożony z różnorodnych dyscyplin, czy gałęzi naukowych. System ten podlega ewolucji w czasie i przestrzeni, dlatego jest umowny. Specjalizacja nauki tworzy nowe jej gałęzie, dlatego system musi ewoluować i się zmieniać (najpierw była filozofia która rozrosła się na inne gałęzie które rozrastają się do dziś).
· Aspekt aksjologiczny: związany ze sferą wartości. Wyznacza granicę do której może dojść nauka, której nie może przekroczyć. Wyznacznikiem poznania naukowego jest oderwanie się jej od ocen moralnych. Nie mówi co jest dobre a co złe. Nauka dąży do poszukiwania prawdy, fałszu, w tym celu dokonujemy falsyfikacji hipotez naukowych, co zaś z procesu falsyfikacji pozostanie oznaczać będzie prawdę. (do kolejnego procesu etc. etc.)
W jaki sposób nauka się rozwija:
· Nauka (w znaczeniu wielka nauka) a technika – uważano że połączenie nauki techniki sprawi że człowiek będzie szczęśliwy w wymiarze ziemskim. Rozwój nauki nie może się odbywać kosztem niszczenia już istniejących rzeczy.
· Problem prawomocności metod naukowych (Paul Feyerabend – przeciw metodzie), chciał wykazać czy możliwe jest wytyczenie granic w nauce i nienauce. W odniesieniu do nauki obowiązują te same prawa jakie odnoszą się Np. do sztuki czy religii. W związku z tym nie można wyznaczyć stałych reguł odnoszących się do przyszłości. Stanowią one jedynie zachętę do ich łamania. (najważniejsze rzeczy dzieją się na granicy systemu)
· Zmiana paradygmatu jako rewolucja (Thomas S. Kuhn, w jaki sposób rozwija się wiedza)
MODEL A: model przyrostu wiedzy: my jako jednostki żyjące x tysięcy lat powinniśmy posiadać proporcjonalnie więcej wiedzy jeżeli chodzi o jednostki które funkcjonowały wcześniej.
MODEL B: ujmowanie wiedzy: z puli wiedzy jest wyjmowane to co zostało sklasyfikowane.
Paradygmat: pewien sposób oglądu rzeczywistości odbywający się poprzez zastosowanie określonych kategorii, pojęć i wartości. Kuhn mówi że nauka rozwija się dzięki rewolucjom naukowym, które odrzucają istniejące paradygmaty wprowadzając w to miejsce inne.
Definiowanie religii:
· Podejście historyczne: na danym etapie rozwoju człowieka, dany system religijny się rodzi, który nie może zginąć, lub trwać. Religia powstaje w sprzyjających warunkach, może się rozwijać lub zginąć. Religia może być postrzegana zależnie od okresu cywilizacyjnego w jakim się znajdujemy. Religie miały zabarwienie prawno administracyjne, w naszej religii pojęcie religii przetrwało w układzie dychotomicznym. Tylko chrześcijaństwo było nazywane religią, wobec innych wyznań takiej nazwy nie używano. Ta sytuacja zmieniła się dopiero w latach 1962-1965
Każda z religii ma swoje unikatowe dzieje:
- Mircjade: religie są manifestacjami sacrum na przestrzeni dziejów, sposobami kontaktowania się człowieka z tym sacrum.
- Eljade: zderzone dwa światy, czyli sfery sacrum i profanum. Sacrum, to co rzeczywiste, pełne znaczenia, to co potężne, bogate, ma sens. Profanum, to chaos, niebezpieczny potok rzeczy, przypadkowość, brak sensu, brak stałości.
· Podejście społeczne: religia jest postrzegana jako fakt społeczny, tu i teraz, z więc w stanie rzeczy jaki mamy obecnie. Integracje jakie zachodzą między religią a innymi komponentami systemu społecznego. Religia może być funkcjonalną cechą tego systemu, religia jest elementem który może zapobiegać anomii, alienacji, daje stabilizację, dostarcza systemowi pewników, których system sam sobie nie jest w stanie dostarczyć lub religia odgrywa rolę dysfunkcjonalną, generuje formy kultu, wpływa na formy postępowania z punktu postępowania człowieka, manipulacja ludźmi przez niektóre systemy religijne.
· Podejście teologiczne: Zofia Zdybicka: religia to zjawisko pochodzenia boskiego, stanowiące objawienie absolutu, ale odpowiedź człowieka na manifestację boskości. Religia ma charakter normatywny…
NOWY WYKŁAD:
…Siostra Zofia Zdybicka: Religia jest to realna i dynamiczna reakcja osobowa człowieka do rzeczywistości transcendentalnej. Czyli w naszej kulturze byłby to osobowo rozumiany absolut (Bóg) od którego człowiek czuje się zależny w istnieniu i działaniu i który jest ostatecznym celem nadającym sens życiu człowieka.
Nauka nie jest jedyną drogą dociekania, istnieją inne rodzaje poznania: wróżbiarstwo.
W sytuacji niepewności, kiedy działa wiele zmiennych, to decyzja może zostać podjęta w sposób niezrozumiały.
Relacje między poznaniem religijnym a naukowym:
Alfred Whitehead: ten może być religijny, kto bywa samotny, wtedy można się zastanowić na swoją wiarą. Nie ma opozycji między religią a nauką. Bowiem odkrycia naukowe prowadzą do formułowania pytań filozoficznych, które w inny sposób są podejmowane przez religię.
· Religia w konfrontacji z faktami nie jest w stanie zmniejszyć ani zła moralnego e świecie, ani bólu i cierpienia.
· Nie mniej to właśnie religia wnosi wkład w bezpośrednie doświadczenia człowieka. Polega ono na uznaniu faktu, iż nasz egzystencja przekracza samą sekwencję nagich faktów.
· Potrzebujemy ostoi, wpisania się w coś co będzie wykraczało poza nasze życie.
Alfred Tounbee: Uczeni ograniczają się do obserwacji zjawisk, dążąc do ich racjonalnego wyjaśnienia sprawdzania swych wniosków. W przeciwieństwie do nauki, religia oferuje nam mapę tajemniczego świata, w którym przebudziliśmy się do świadomości i w którym musimy przejść przez nasze życie.
· Traktuje je jako uzupełniające się sposoby umysłowego pojmowania wszechświata.
· Dlatego nauka nie powinna wkraczać na obszar religii, obie strony mają się trzymać swojej części, wtedy nie będzie problemów.
Daisaku Ikeyda: nauka w skutek swoich ograniczeń nie powinna być traktowana przez człowieka jako wszechmocna -> w oświeceniu naukę postrzegano jako wszechmocną, szukano przyszłości w nauce i technice, a wszystko co występowało przeciwko niej postrzegali negatywnie.
· W odniesieniu do kwestii w których nauka zawodzi, religia daje wiarę i wsparcie duchowe.
Józef Maria Bocheński: analizując relacje między nauką a wiarą, zauważa iż nie ma między nimi wyraźnej sprzeczności, formułuje tezy:
1. pojawienie się sprzeczności odnoszą się do wiary i teorii naukowych.
2. fakty naukowe posiadają znaczny stopień pewności, teorie naukowe są zmienne.
3. przy tworzeniu teorii naukowi badacze posługują się zarówno dedukcją, jak i redukcją, która może być zawodna.
4. nie jest prawdą że nauki przyrodnicze zajmują się problemami które również leżą w kręgu zainteresowań wiary.
Ken Wilber: Nauka nie może zająć stanowiska co do znaczenia celu i fenomenów którymi się zajmuje. Nauka staje się scjentyzmem kiedy twierdzi „sens nie istnieje ponieważ nauka nie potrafi go zmierzyć”. Nie istnieje również naukowy dowód żę naukowe dowody są prawdziwe.
Kościół: w istocie, w świetle historii możemy mówić o rozejściu się nauki i religii czego symbolicznym wyrazem stało się potępienie przez KK Galileusza.
· Na progu III tysiąclecia możemy powiedzieć że nauka i religia wkroczyły w okres wzajemnego uznania.
· „wiara i rozum” Fides et ratio: są jak dwa skrzydła na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy.
Elementy składowe religii:
· Doktryna religijna
· Kult
· Organizacja religijna
Musza zaistnieć te 3 elementy żeby można było mówić o religii.
1. Doktryna religijna: to całokształt dogmatów a więc wyobrażeń, poglądów i zasad postępowania, wyjaśniających kwestie związane z istnieniem Boga lub bóstw, człowieka, świata, oraz problemów życia, śmierci. Istota doktryny zawarta jest w tzw. wyznaniu wiary (kanonie) które obowiązuje wszystkich wyznawców danej religii. Jej twórcami są zwykle teologowie (kapłani). Doktryna religijna składa się z teorii absolutu – osobowego lub nieosobowego (teologii), teorii wszechświata (kosmologii) oraz teorii człowieka (antropologia religijna)
2. Kult: zespół czynności mający swoje źródło w pobudkach religijnych których celem jest wyrażenie czci wobec bóstwa, odtwarzanie mitów lub jednoczenie się z absolutem. Do elementów kultu można zaliczyć różnego rodzaju ofiary (najstarsza forma, miała na celu przebłaganie osób kultu, najpierw składane w formie ludzi, później zwierząt, następnie płodów rolnych itp.), modlitwy (indywidualne lub zbiorowe), posty (nakazane, obchodzone w konkretnym czasie), śluby oczyszczenia, procesje, pielgrzymki, a także wojny religijne.
3. Organizacja religijna: ważną rolę odgrywa zwarta (w KK) lub luźna jak choćby w przypadku hinduizmu organizacja religijna.
Przyczyn działalności różnych odłamów religijnych odwołujących się do jakiegoś wyznania można poszukać zarówno w różnicach form doktrynalnych jak i drobnych odstępstwach kulturowych.
kaya86