co-z-ta-szkola,7.pdf

62 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 63

Jakie sà prawdziwe przyczyny

kryzysu w polskiej szkole?

Dlaczego zamiast wychowywaç,

wolimy karaç? W jaki sposób

realnie mo˝emy mieç wpływ

na to, co si´ dzieje w głowach

naszych dzieci?

– Katarzyn´ Miller

i Wojciecha

Eichelbergera

pyta Tatiana

Cichocka

Zdj´cia Zosia Zija

– NagłaÊniane ostatnio drastyczne przypadki szkolnej agresji,

choçby sprawa Ani z Gdaƒska, obna˝ajà fakt, ˝e nasze szkolnictwo

prze˝ywa powa˝ny kryzys.

Wojciech Eichelberger: Podstawowa przyczyna jest

zawstydzajàca. Najkrócej mówiàc, szkoła jest krzywym

zwierciadłem odbijajàcym to, co si´ dzieje w jej otoczeniu:

w ˝yciu społecznym, w polityce i na pierwszych stronach

gazet. Dzieci patrzà, słuchajà, czytajà i tym nasiàkajà.

Katarzyna Miller: Drugi powód jest taki, ˝e szkoła

przestała spełniaç swoje podstawowe funkcje. Powinna byç

przede wszystkim przestrzenià intelektualno-wychowaw-

czà, ale bardzo w tym wzgl´dzie podupadła. W mojej szkole

czytaliÊmy, dyskutowaliÊmy, graliÊmy w bryd˝a, twórczo

wagarowaliÊmy – tworzył si´ jakiÊ ferment. Zawsze istniała

ta straszna zasada uczenia od do, ale mo˝na było to omijaç

i poza kujonami wi´kszoÊç to robiła. Teraz, kiedy szkoła sta-

ła si´ elementem rynkowym, gdy liczà si´ rankingi, nikt nie

ma czasu i ochoty, ˝eby o coÊ si´ kłóciç, o czymÊ dyskuto-

waç. Szkoła i uczniowie walczà dziÊ jedynie o wyniki.

W.E.: Dowodem na to, ˝e szkoła jako Êrodowisko, któ-

re ma uczyç myÊlenia, praktycznie przestała istnieç, jest

nowa matura. By jà zdaç, nale˝y si´ raczej myÊlenia od-

uczyç. Szkoła uczy dziÊ zdawania testów, a z kandydatami

na studia nikt nie rozmawia.

– Szkoła jest jednak przede wszystkim instytucjà wychowaw-

czà i w tej roli zawodzi chyba najbardziej.

cej jest szkół molochów, panuje du˝a anonimowoÊç. To

niszczy wi´zi społeczne, poczucie przynale˝noÊci.

W.E.: Poza tym kto ma te dzieci wychowywaç? Szkol-

nictwo jest niedofinansowane, pensje niskie, wi´c nauczy-

cielami zostajà przewa˝nie ludzie bez inicjatywy, którzy

nie wierzà w siebie i sà mało zainteresowani jakimkolwiek

rozwojem. Gdyby nauczycielom płaciło si´ tyle, ile polity-

kom i generałom, mielibyÊmy zupełnie innà sytuacj´.

DziÊ wychowujà przede wszystkim media: Internet,

telewizja, młodzie˝owe pisemka i teksty piosenek. A doro-

Êli ch´tnie zapominajà o Êwi´tej prawdzie, ˝e z dzieçmi

jest jak z walizkà – co wło˝ymy, to wyjmiemy. JeÊli wi´c

dzieci zachowujà si´ w sposób, który budzi niepokój, gro-

z´ lub zgorszenie, to powinniÊmy spojrzeç na siebie

i wziàç odpowiedzialnoÊç za przykłady, jakie im dajemy.

– To wymaga du˝ej otwartoÊci i samokrytyki.

W.E.: Dlatego prawie nikt nie mówi głoÊno o przyczy-

nach tego, co si´ dzieje w szkole. Bo trzeba by uznaç, ˝e

dzieje si´ coÊ niedobrego w Êwiecie dorosłych. Elementar-

nà potrzebà ka˝dego dorastajàcego człowieka jest posia-

danie osobowych wzorców do naÊladowania. A czego uczà

si´ dzieci, patrzàc na zachowanie zwyci´skich duchowych

i politycznych elit naszego kraju? Obawiam si´, ˝e przede

wszystkim cynizmu, hipokryzji, przemocy i cwaniactwa.

K.M.: Tego, ˝e nie warto si´ uczyç, ˝e wa˝niejszy jest

tupet i chamstwo, ˝e im mniej si´ liczysz z innymi, tym

wy˝ej mo˝esz zajÊç.

W.E.: Tego, ˝e lojalnoÊç jest dla frajerów, a uczciwy

przegrywa, wygrywa siła, agresja i kłamstwo. ˚e najła-

twiej osiàgnàç rozgłos, publicznie zniewa˝ajàc autorytety.

Im wi´kszy autorytet obalony – np. Miłosz, Kuroƒ, Her-

bert, Nowak-Jezioraƒski czy Wał´sa – tym wi´kszy po-

klask i zachwyt gawiedzi.

K.M.: Mali ludzie Êciàgajà wielkich z pomników.

W.E.: Czego si´ uczà z tego dzieci? ˚e „trendy” jest

obalanie autorytetów. A kto jest autorytetem w szkole? Na-

uczyciel. To mu zało˝ymy kosz na głow´ i go oplujemy,

i te˝ staniemy si´ bohaterami prawdy i sprawiedliwoÊci.

To prawdziwy dramat, bo ci sami ludzie, którzy pu-

blicznie dajà pokaz cynizmu i hipokryzji, próbujà refor-

mowaç szkolnictwo. Przebierajà si´ w szaty moralizato-

rów i wychowawców, pouczajàc i srogo karzàc „złe” dzieci.

K.M.: W ten sposób uczymy dzieci moralnego roz-

dwojenia. Na ustach mamy prawd´, uczciwoÊç, a czynami

udowadniamy, ˝e to jedynie puste poj´cia. Zostały nam

górnolotne słowa, ale tylko po to, by naginaç je do swoich

potrzeb. Zmienił si´ punkt ci´˝koÊci. KiedyÊ wartoÊci by-

ły niezmienne, a my do nich dà˝yliÊmy. Teraz niezmienny

jest nasz cel, wszystko inne temu podporzàdkowujemy. To

widzà i naÊladujà dzieci. Nic dziwnego, ˝e nie wahajà si´

przed manipulacjà, nadu˝ywaniem innych do swoich

z tà szkołà?

W.E.: Powinna wychowywaç, ale tylko udaje, ˝e to robi.

Cierpi na gł´bokie rozszczepienie pomi´dzy wartoÊciami,

które głosi i które praktykuje. Nauczyciele nie myÊlà, jak

uczniów wychowaç, tylko jak wbiç im do głów ogromnà iloÊç

informacji i jak ich kontrolowaç. Bojà si´ odpowiedzialnoÊci,

bo bojà si´ straciç prac´. Wstydzà si´ mówiç o problemach

wychowawczych, ukrywajà je, tak˝e akty przemocy, by nie

straciç reputacji. Podobnie rzecz si´ ma w relacji szkoła

– kuratorium, gdzie z obawy przed utratà pozycji w rankin-

gu ukrywa si´ problemy: przemoc czy narkotyki.

K.M.: Szkoła nie wychowuje równie˝ dlatego, ˝e na-

uczyciele i uczniowie majà coraz słabszy kontakt. Kame-

ralne szkoły, w których bliski kontakt nauczyciel – uczeƒ

był naturalny, sà zamykane jako nieopłacalne. Coraz wi´-

zwierciadło 02/07

64 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 65

Co ?

K.M.: Jak wielki musiała czuç wstyd i jakà samot-

noÊç, ˝eby si´ z tego powodu zabiç. Została wykorzystana

i zaszczuta przez własnà społecznoÊç. Poza wymiarem

osobistym ta Êmierç ma wymiar symboliczny.

– Jak to si´ stało, ˝e nikt nie dał jej wsparcia?

K.M.: Czasem wolimy pewnych rzeczy nie widzieç,

tak bardzo si´ boimy, czujemy si´ bezradni.

W.E.: Albo bezkarni. Poza tym okrucieƒstwo spowsze-

dniało. Chłopcy z Gdaƒska na pewno naoglàdali si´ filmów,

w których nadu˝ywanie kobiet jest normà – ona nie chce ze

mnà chodziç, to jà upokorz´. Dajemy sobie coraz wi´cej pra-

wa do gwałcenia innych na wiele sposobów. Weêmy np.

„gwałt medialny”, czyli naruszanie przez media prywatno-

Êci ludzi, zwłaszcza sławnych, dla zysku. Mo˝na im zrobiç

najbardziej intymne zdj´cie i je opublikowaç.

– Skàd w nas tyle okrucieƒstwa i agresji?

K.M.: Nasza cywilizacja jest coraz mniej cywilizowa-

na. Oglàdamy w telewizji coraz bardziej wymyÊlne wizu-

alnie barbarzyƒstwo: potoki krwi, ból, ludzkie nieszcz´-

Êcia. Nic dziwnego, ˝e dzieci to potem ogrywajà. Tym

bardziej ˝e te najatrakcyjniejsze postacie, wzory do naÊla-

dowania w filmach, to mordercy. KiedyÊ zabijajàcy w imi´

dobra, teraz coraz cz´Êciej nie wiadomo po co. Dla same-

go zabijania, coraz wymyÊlniejszego okrucieƒstwa, które

staje si´ wartoÊcià samà w sobie. Na igrzyska do Kolo-

seum trzeba było wyjÊç z domu, teraz rodzinne kolacje ja-

da si´ przy akompaniamencie odgłosów zarzynania.

W.E.: Powszechnà praktykà jest dziÊ uczenie si´ cze-

goÊ za pomocà symulatorów komputerowych. Tak szkoli si´

m.in. pilotów. Siadajà do symulatora i poprzez wiele setek

powtórzeƒ uczà si´ konkretnych zachowaƒ. Nie rozumiem,

jak mo˝na nie widzieç tego zwiàzku w wypadku gier kom-

puterowych. Agresywne gry sà symulatorami agresji, zabi-

jania, szczególnie gdy widzisz na ekranie celownik i swojà

spluw´. To ty celujesz, ty strzelasz. Co z tego, ˝e wirtualnie.

Ludzie idà dalej. W Ameryce ktoÊ wymyÊlił, ˝e za pieniàdze

mo˝na u niego na farmie zastrzeliç przez Internet prawdzi-

we zwierz´. Za opłatà uzyskujesz dost´p do strony, na któ-

rej widaç prawdziwe pole i ˝ywe zwierz´ta. Celujesz i naci-

skasz klawisz, który uruchamia spust sztucera – zabijasz

naprawd´. To bezsensowne mordowanie kanapowe dost´p-

ne ka˝demu. Granice przyzwoitoÊci i dobrego smaku

w Êwiecie dorosłych niebezpiecznie si´ przesuwajà.

– Jak broniç przed tym dzieci?

K.M.: Potrzebna jest otwarta publiczna debata. Zmia-

ny powinny iÊç w takim kierunku, by szkoła stała si´ miej-

scem, gdzie dzieci majà prawo swoje pomysły, swojà nie-

pewnoÊç, a nawet swojà wÊciekłoÊç wyra˝aç jawnie. Bo

jeÊli nie mogà tego robiç jawnie, b´dà robiç tak, jak robià.

Czyli nie wprost, na słabszych wyładowywaç nagroma-

dzone napi´cie. Wychowawcy majà przede wszystkim

uczyç młodzie˝, jak wyra˝aç emocje bez agresji wobec in-

nych czy wobec siebie samego. To trudne, bo przecie˝

wi´kszoÊç dorosłych tego nie potrafi. Jednak kara i zakaz

jako jedyne metody wychowawcze nie skutkujà. Nie powo-

dujà zmiany myÊlenia, jedynie strach i emigracj´ we-

wn´trznà – dziecko chowa si´ w swoim Êwiecie. I tak wie

swoje, ale udaje, ˝e si´ dostosowało. Za to roÊnie w nim

agresja i nienawiÊç do tego, kto je ukarał.

W.E.: Stosujàc wobec uczniów wyłàcznie represje,

zmontujemy bomb´ zegarowà, która za kilkanaÊcie lat wy-

buchnie. Sytuacja si´ nie poprawi, dopóki nie zaczniemy

uwalniaç Êwiata dorosłych od przemocy i hipokryzji.

Trzeba uczyç młodzie˝, jak wyra˝aç

emocje bez agresji wobec innych

czy siebie samego. Kara i zakaz

jako jedyne metody wychowawcze

nie skutkujà. Nie powodujà zmiany

myÊlenia, jedynie strach i emigracj´

wewn´trznà. Dziecko udaje,

˝e si´ dostosowało, ale roÊnie

w nim agresja i nienawiÊç

do tego, kto je ukarał

celów, traktowaniem ich przedmiotowo, choçby dla swojej

zabawy albo zysku.

– Zysk jest dzisiaj chyba jedynà niepodwa˝alnà wartoÊcià.

K.M.: CzegoÊ si´ trzeba złapaç. Od czasu wolnoÊci sto-

sunkowo nieêle idzie nam gospodarka. Wychodzi nam bo-

gacenie si´ i to jest obecnie chyba jedyna wartoÊç jedno-

znaczna moralnie. Psychologowie alarmujà, ˝e mamy

cywilizacj´ konsumpcji. A jaka ma byç ta cywilizacja, sko-

ro posiadanie stało si´ jedynà niedwuznacznà wartoÊcià?

Jak mamy chcieç „byç”, skoro nie wiadomo, co to znaczy?

JeÊli dzieci widzà, ˝e jedyne, co jest konkretne i si´ liczy,

to stan posiadania, b´dà si´ tego trzymały. To im pozwala

wprowadziç jakiÊ porzàdek w Êwiecie, jakàÊ hierarchi´

wartoÊci, a one tego najbardziej potrzebujà. Nie ma dziÊ al-

ternatywy: mieç czy byç. Zamiast tego jest mieç albo nie

byç. W zwiàzku z tym pojawił si´ nowy etos człowieka, któ-

ry prze do przodu, pracuje i uczy si´ jednoczeÊnie. Niemal

od przedszkola wie, czego chce, i to realizuje.

– Taki wzorzec rodzi równie˝ stresy i frustracje.

W.E.: Stres zwiàzany z rosnàcà konkurencjà, koniecz-

noÊcià spełniania oczekiwaƒ i presjà wyników dotyczy co-

raz młodszych uczniów. To jeszcze jeden czynnik odpowie-

dzialny za to, co dzieje si´ w szkole. I nauczyciele, i dzieci

sà w stanie permanentnego napi´cia, a to mo˝e byç przy-

czynà wybuchów niekontrolowanej agresji. Po prostu nie

ma ujÊcia dla nagromadzonych negatywnych emocji.

– Nic si´ nie robi, aby dzieciom pomóc sobie jakoÊ radziç z ty-

mi emocjami. Choçby fizycznie je odreagowaç. A np. liczba i jakoÊç

godzin wychowania fizycznego spada.

W.E.: Sprawa samobójstwa uczennicy z Gdaƒska ma

jeszcze jeden wymiar – byç mo˝e najwa˝niejszy. Chłopcy

w okrutny sposób nadu˝yli dziewczynki. Ale czy nadu˝y-

cie i pogarda wobec kobiet nie stały si´ w Polsce ostatnio

społecznà normà? Patriarchat nabrał wigoru. Publicznie

lekcewa˝y si´ kobiety, ich potrzeby i aspiracje. Postuluje

si´ porzàdek uwiàzujàcy kobiety w domach, sprowadzajà-

cy ich rol´ do roli macicy: majà rodziç bez wzgl´du na to,

czy zostały zgwałcone, kazirodczo wykorzystane i czy ich

˝ycie jest zagro˝one. Czy˝ to nie jest przemoc i dyktat sil-

niejszego? Wi´c czemu si´ dziwimy, ˝e chłopcy dajà sobie

do tego prawo, skoro doroÊli – w tym politycy z pierw-

szych stron gazet – robià to publicznie?

K.M.: Najgorsze, ˝e to spowszedniało do tego stopnia,

˝e nawet kobiety nie widzà w tym nic niestosownego, sta-

jàc po tej samej stronie, opowiadajàc si´ przeciwko kobiecej

godnoÊci, oÊmieszajàc kobiety, które próbujà w jakiÊ sposób

walczyç o zmian´ sytuacji. Smutne, ˝e zagorzałymi antyfe-

ministkami potrafià byç właÊnie kobiety, a to one wychowu-

jà przecie˝ u nas dzieci. W ten sposób kółko si´ zamyka.

Wsz´dzie, nawet w domu, dzieci spotykajà przekaz: kobie-

ty nie sà warte szacunku, mo˝na je wykorzystywaç do swo-

ich celów, korzystaç z ich pracy, nic nie dajàc w zamian,

mo˝na u˝ywaç ich ciał. A Ania została przecie˝ równie˝

nadu˝yta seksualnie.

– Nie ma jak uchroniç dzieci przed kontaktem z nachalnym

przekazem, który zach´ca do jak najwczeÊniejszego interesowania

si´ „dorosłym” seksem, przestrzeƒ publiczna jest nim przesycona...

K.M.: Seksem interesujà si´ wszyscy od małego i to

jest normalne. Nienormalne jest to, w jaki sposób dzieci

ten seks w dzisiejszym Êwiecie odkrywajà. Nie uczymy

ich odkrywania seksu w sobie, dla siebie, w swoim tem-

pie, nie uczymy jego wartoÊci płynàcej z bliskoÊci z dru-

gim człowiekiem, podmiotowoÊci, tylko skazujemy je

na odgrywanie seksu, naÊladowanie stereotypowych wzo-

rów z kultury masowej. Dzieci sà na to skazane, bo jedy-

ne, na co zwykle mogà w tej kwestii liczyç ze strony doro-

słych, to milczenie, pot´pianie, za˝enowanie, brak wiedzy.

Nic dziwnego, ˝e tak wa˝ny dla młodzie˝y temat zamienia

si´ we własnà karykatur´. Staje si´ zabawà Êmiertelnie

niebezpiecznà. Tylko rzetelna, pełna szacunku dla czło-

wieka jako jednostki edukacja seksualna mo˝e tu pomóc.

W.E.: O samobójstwie uczennicy z Gdaƒska zadecydo-

wało w najwi´kszym stopniu to, ˝e nikt nie przyszedł jej

z pomocà, ˝e została pozostawiona sama sobie. Zapewne

wtedy dopiero poczuła si´ napi´tnowana.

Tatiana Cichocka

zwierciadło 02/07

www.zwierciadlo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: