Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada.pdf

11.

140

11. Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada

rozdział 11

Odchów zwierząt

przeznaczonych

do remontu stada

WprOWadzenie

Myśli przewodnie

• Jeśli w stadzie występuje problem kulawizn i rozpowszechnienie

zmian w racicach u jałówek w pierwszej laktacji jest wysokie,

nie powinno się zezwalać na pierwsze wycielenie wcześniej niż

w wieku 24 mies.

• 20% kosztów w gospodarstwie krów mlecznych pochłania

odchów jałówek remontowych.

• Okres od narodzin krowy mlecznej do urodzenia przez nią

pierwszego cielęcia jest najbardziej nieproduktywnym okresem

w całym jej życiu.

• Jałówki charakteryzujące się średnim dziennym przyrostem

masy ciała większym niż 0,8 kg przed wycieleniem znajdują się

w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia wylewów

krwawych w podeszwie i podklinicznego zapalenia tworzywa.

W latach sześćdziesiątych większość jałówek ras mlecznych cieliła się

w wieku 36 mies. Obecnie w stadach wysokowydajnych rasy holsztyń-

skiej (> 10 000 kg mleka rocznie) do zapłodnienia jałówek dochodzi

zwykle w 16 mies.ż. przy masie ciała 413 kg, a do wycielenia w 25

mies., kiedy zwierzęta osiągają masę przynajmniej 618 kg (przed

wycieleniem). Dane te wskazują na średnie ogólne przyrosty masy

ciała równe 0,818 kg, przy średnich dziennych przyrostach masy ciała

w trakcie ciąży równych 0,727 kg.

11. Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada

141

Wysokie rozpowszechnienie wylewów krwawych

w podeszwach racic jest w tej chwili powszechnie

akceptowane jako objaw kliniczny podklinicznego

zapalenia tworzywa. Wylewy krwawe w podeszwie

są jednak niezwykle trudne do odróżnienia od stłu-

czeń (patrz rozdz. 4). W związku z tym preferuje się,

aby diagnoza podklinicznego zapalenia tworzywa

w stadzie była najpierw potwierdzona znalezieniem

zmian w postaci wrzodów podeszwy lub czubka

palca i/lub choroby linii białej.

Publikowanych jest coraz więcej doniesień o przy-

padkach, w których wśród jałówek w pierwszej

laktacji jest większe rozpowszechnienie wylewów

krwawych podeszwy niż wśród dorosłych krów

w stadzie. Urazy, jak się to okazuje u jałówek, które

po raz pierwszy zostają wprowadzone na twarde

podłoże, znacząco zwiększają rozpowszechnienie

występowania wylewów krwawych. Czynnik ten

trzeba rozważyć przy określaniu znaczenia wyle-

wów krwawych. W związku z tym przed przejściem

do poszukiwania innych prawdopodobnych czynni-

ków ryzyka rozsądne jest poddać badaniu zmiany

w utrzymaniu, które mogły ostatnio narazić racice

zwierząt na urazy.

Niemniej jednak w wielu przypadkach występu-

jące w racicach wylewy krwawe są całkiem znaczne-

go stopnia natychmiast po wycieleniu, podobnie jak

zmiany prowadzące do kulawizny pojawiają się do

75 dnia po wycieleniu. Uważa się, że wylewy krwa-

we podeszwy związane z podklinicznym zapale-

niem tworzywa nie są widoczne na powierzchni

podeszwy do 8–10 tyg. od zadziałania sprawczego

czynnika uszkadzającego. Wskazywałoby to na

przykład, że wylewy krwawe widoczne natychmiast

po wycieleniu mają swoje źródło gdzieś w późnej

ciąży.

Nieprzeciętnie wysokie rozpowszechnienie wyle-

wów krwawych w podeszwach racic jałówek może

być spowodowane przez następujące czynniki:

• stres interakcji społecznej,

• nagłe zmiany w diecie podczas okresu około-

porodowego,

• nagłe zmniejszenie ruchu podczas okresu

adaptacyjnego,

• wysokie średnie dzienne przyrosty masy

ciała,

• przyspieszona dojrzałość.

Rycina 11.1. Racice jałówki 2 mies. (70 dni) po porodzie.

W bocznej racicy jest obecny wrzód podeszwy, a w racicy przy-

środkowej – wylewy krwawe. W opuszkach piętek rozpoczął się

proces dezintegracji.

Wycielenie W młOdym Wieku

Niektóre osoby zajmujące się ekonomią rolnictwa

przekonują, że im wcześniej jałówka się wycieli, tym

większy będzie zysk finansowy. Mimo pozornie

mocnej logiki argumentowi temu nie towarzyszą

informacje dotyczące korelacji między datą pierw-

szego wycielenia a współczynnikiem przeżycia.

Sektor bydła mlecznego jest bardzo zaniepokojony

tym, że długość użytkowania krów mlecznych jest

niewystarczająca. Nie ma jednak żadnych dowodów

na to, by odrzucić prawdopodobieństwo, że jałówka

cieląca się, zanim osiągnie wiek 26 mies., nie będzie

żyła równie długo lub nie będzie miała równie zdro-

wych racic jak zwierzę, które cieli się po raz pierw-

szy po osiągnięciu 26 mies.ż. W jednym z doniesień

stwierdzono, że podkliniczne zapalenie tworzywa

jest rzadko obserwowane u zwierząt, które cielą się

po raz pierwszy, kiedy osiągną wiek 27 mies.

Pierwsze 26 mies.ż. krowy jest niezwykle boga-

tym w wydarzenia okresem pod względem aktyw-

ności hormonów i zmian fizjologicznych. Stężenie

hormonów płciowych stale się zwiększa, począwszy

nawet od momentu, zanim oznaki dojrzałości stają

Warto zapoznać się z rycinami 4.12, 4.13 i 4.14,

ponieważ ta seria ilustracji pokazuje, jak wylewy

krwawe związane z podklinicznym zapaleniem

tworzywa mogą rozwinąć się przed wycieleniem.

Patrz także ryc. 11.1.

142

11. Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada

się oczywiste. Jedną z czynności tych hormonów jest

spowolnienie wzrostu kości długich. Inaczej mówiąc,

seksualność zwierzęcia może w niektórych przy-

padkach być związana z jego wzrostem. Podjęcie

kroków mających na celu przyspieszenie dojrzałości

w celu rozmnażania zwierzęcia, aby mogło się cielić

we wcześniejszym wieku, może wpłynąć na jego

wielkość. To z kolei wpływa na przesłanki do krycia

jałówek, gdy osiągną one optymalny wzrost w kłę-

bie. Każde zwierzę ma wrodzony genetyczny poten-

cjał wielkości, w związku z tym próby manipulowa-

nia osiągnięciem dojrzałości są dyskusyjne.

Ponadto podczas pierwszych 26 mies. życia krowy

dominujący wpływ mają hormony wzrostu. Do

momentu, kiedy współczesna krowa się cieli, osiąga

ona jednak mniej niż 80% masy ciała dojrzałej krowy.

Nie wiadomo do końca, w jakim wieku racice krowy

przestają się powiększać. Nie wiadomo nawet, czy

zwierzę o większych racicach jest bardziej podatne

na kulawizny niż zwierzę o racicach niewielkiej

wielkości.

Rozważania te pozostałyby niekompletne, gdyby

nie wspomnieć o aktywności hormonalnej specy-

ficznej dla okresu w okolicach wycielenia. Ostatnie

doniesienia proponują, że niektóre ze zmian związa-

nych z zapaleniem tworzywa są w pewnym zakresie

kontrolowane przez hormony porodowe, w szcze-

gólności relaksynę. Do jakiego stopnia te hormony

wchodzą w interakcję z innymi działaniami hormo-

nalnymi w organizmie młodej jałówki, nie jest wia-

dome. To podczas okresu prowadzącego do porodu

i w jego okolicach aktywność hormonalna będzie

jednak najbardziej intensywna. Ten okres zbiega się

z czasem, kiedy jest prawdopodobne, że jałówka

dozna urazów w związku z jej pierwszym kontak-

tem z betonem, doświadczy konfrontacji społecznej

i wystąpią radykalne zmiany w przyjmowanej die-

cie.

Powyższego omówienia nie należy interpretować

jako całkowitej krytyki polityki wycieleń w młodym

wieku. Jeśli nie można zidentyfikować przyczyny

pierwszej kulawizny podczas pierwszej laktacji,

prawdopodobnie należy zająć się schematami wycie-

leń i odchowu. Co więcej, jeśli przyczyna kulawizn

u wszystkich krów w stadzie jest trudna do stwier-

dzenia, wskazane jest przyjrzenie się różnym para-

metrom programu odchowu jałówek.

masa ciała i przyrOst masy ciała

Myśli przewodnie

• Optymalna masa ciała jest osiągana bez

narażania zdrowia zwierzęcia i jego

produkcyjności tylko wtedy, gdy wielkość

(ramowa) zwierzęcia jest również optymalna.

• Okres między 3 a 10 mies.ż. jest krytyczny

dla rozwoju gruczołu mlekowego,

w związku z tym średnie przyrosty masy

ciała nie powinny przekraczać w tym czasie

0,8 kg.

Uważa się, że optymalna masa ciała jałówki po

wycieleniu (patrz tab. 11.1) powinna być równa 568

kg. Mniejsza masa ciała wpływa na obniżenie wydaj-

ności mlecznej. Jałówki cięższe często doświadczają

problemów dotyczących nadmiernej mobilizacji

tłuszczu związanych z większą częstością występo-

wania trudnych porodów, ketozy i zapalenia gru-

czołu mlekowego w pierwszym miesiącu po poro-

dzie. Z tego powodu wymagana jest ocena otłusz-

czenia zwierzęcia. Za optymalny wynik oceny stanu

kondycyjnego zwierzęcia uważa się wartości 3,0–

3,5.

Jeśli masa ciała po wycieleniu jest równa 568 kg,

oznacza to, że masa ciała przed wycieleniem będzie

równa około 643 kg. Taka masa ciała przed wyciele-

niem może zostać osiągnięta jedynie w przypadku

średnich dziennych przyrostów masy ciała równych

0,86 kg w 24 mies.ż. lub 0,81 kg w 25 mies.ż.

Rozmiar zwierzęcia jest u bydła mlecznego okre-

ślany przez parametr postury, w którym wysokość

w kłębie jest odniesiona do masy ciała zwierzęcia.

Optymalna wysokość w kłębie przy pierwszym

wycieleniu powinna być równa 135–140 cm. Rzadziej

stosowanym kryterium jest wielkość rusztowania

ciała, która obejmuje długość ciała mierzoną od

punktu ramienia do kości guza kulszowego.

Optymalna długość ciała przy wycieleniu jest równa

165–170 cm.

Poniżej zestawiono parametry przedwycielenio-

we pozwalające na ocenę wzrostu:

• Od urodzenia do 3 mies.ż . W okresie pierw-

szych 3 mies. życia średnie dzienne przyrosty

masy ciała są niskie.

• Od 3 do 6 mies.ż . Cielętom powinno się poda-

wać 66 g białka ogólnego na każdą Mcal.

11. Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada

143

tabela 11.1

Cele dO OsiągnięCia dOtyCząCe tempa WzrOstu Oraz zaleCenia CO dO żyWienia ad libitum jałóWek

rasy hOlsztyńskiej (Vandehaar, 1998)

Wiek

masa ciała

przyrost masy

Wzrost

me a

ne m b

cp (%) c

cp:me d

(mies.)

(kg)

ciała (kg/dzień)

w kłębie (cm)

(mcal/kg)

(g/mcal)

0,79

2,93

1,76

19,3

125

0,89

2,79

1,67

18,4

180

0,9

104

2,60

1,56

17,1

235

0,89

111

2,46

1,47

15,5

288

0,87

119

2,46

1,47

15,5

340

0,85

124

2,38

1,43

14,3

390

0,83

128

2,38

1,43

14,3

440

0,81

131

2,38

1,43

13,3

489

0,81

134

2,38

1,43

13,3

538

0,80

137

2,38

1,43

13,3

586

0,80

139

2,38

1,43

13,3

610

0,80

140

2,38

1,43

13,3

24 przed wycieleniem

636

141

2,64

1,58

15,8

24 po wycieleniu

568

141

2,86

1,72

18,0

a koncentracja energii metabolicznej w diecie. me jest w przybliżeniu równa ne m podzielone przez 0,6.

b koncentracja energii netto potrzebnej do utrzymania w dietach. ne przyrostu jest w przybliżeniu równa ne m razy 0,66.

c stężenie białka ogólnego w dawkach. specjalne źródła białka bogate w białko niepodlegające rozkładowi w żwaczu zwykle nie są potrzebne w większości

dawek pokarmowych dla jałówek. Większość uzupełnianego białka ogólnego pochodzi ze źródeł białka takich jak pasze roślin strączkowych i mączka sojo-

wa. mocznik może być stosowany w ograniczonych ilościach, o ile białko nieulegające rozkładowi w żwaczu stanowi 25–35% całkowitego białka ogólnego.

d zalecany stosunek Cp do me w dawkach dla jałówek. W celu obliczenia tego współczynnika należy pomnożyć %Cp przez 10 i podzielić przez mcal me/kg.

przy 66 g/mcal około 26% kalorii w dawce pochodzi z białka.

• Od 6 do 12 mies.ż . Dawkę należy obniżyć do

60 g białka ogólnego na każdą Mcal energii.

Dawka może być zmniejszona do 55 g/Mcal

na 2 mies. przed kryciem w celu utrzymania

wysokiego współczynnika zapłodnień.

• Od 7 mies.ż. do dojrzałości . Wysokoenergetyczna

lub sprzyjająca gwałtownemu przyrostowi

dawka pokarmowa podawana w tym okresie

może zmniejszyć ilość tkanki gruczołowej

wymienia obecnej w momencie wycielenia.

Szczególną uwagę należy zachować w odnie-

sieniu do kiszonki z kukurydzy, jeśli żywi się

nią rosnące jałówki – należy zapewnić odpo-

wiednią suplementację białka dodawanego

w diecie.

Idealnie jest, gdy jałówka rasy holsztyńskiej nie jest

kryta, dopóki nie osiągnie masy ciała 430 kg i wyso-

kości w kłębie 125 cm. Jeśli krycie jest przeprowa-

dzone w takiej optymalnej masie i wysokości, wydaj-

ność mleczna nie będzie negatywnie zaburzona,

nawet jeśli przyrosty masy ciała będą stosunkowo

duże w trakcie ciąży w celu osiągnięcia docelowej

masy ciała przy wycieleniu.

Powyższe obserwacje są wskazówkami opartymi

na odkryciach ustalonych w badaniach naukowych.

Przyspieszona dojrzałość, większe przyrosty masy

ciała i wycielenia we wcześniejszym wieku mogą

być osiągnięte, ale filozofia takich działań jest ostat-

nio kwestionowana (patrz podrozdz. Wycielenie

w młodym wieku ).

144

11. Odchów zwierząt przeznaczonych do remontu stada

kOnfrOntacja spOłeczna

• Jeśli jałówkom ma być podawana dawka

pokarmowa bogata w energię, jakość włókna

musi być wysoka.

• Okres żywienia stymulującego powinien być

bardziej stopniowany i trwać dłużej niż

w przypadku zwierząt dojrzałych.

• Podaż węglowodanów można ograniczyć,

aby uniknąć osiągnięcia zbyt dobrego stanu

kondycyjnego.

• W dużych stadach jałówki powinny być

utrzymywane jako oddzielna grupa przy

dojeniu.

• W niewielkich stadach powinno się włączać

do grupy dorosłych zwierząt po kilka jałó-

wek w jednym czasie.

Myśli przewodnie

• Obecnie przeważają opinie, że konfrontacja

społeczna (interakcja między zwierzęciem

dominującym i uległym) powinna być uważa-

na za czynnik stresujący (patrz rozdz. 6).

Bydło, tak jak ludzie, potrzebuje strefy przestrzeni

osobistej. U zwierząt przestrzeń ta jest zwykle okre-

ślana jako „strefa ucieczki”. W miarę jak zwierzę

dojrzewa i nabiera doświadczenia w interakcjach

społecznych, strefa ta staje się coraz mniejsza. Poza

czynnikiem wieku w każdej grupie zwierząt istnieje

porządek dominacji warunkowanej genetycznie.

Czynnik genetyczny może odsuwać na dalszy plan

potrzebę posiadania strefy ucieczki. Nowo wprowa-

dzone jałówki mają skłonność do zajmowania niskich

pozycji w hierarchii grupy, w wyniku czego wyma-

gają więcej przestrzeni przy stole paszowym, więcej

możliwości wejścia do boksu legowiskowego i nie-

hamowanego dostępu do wody.

Konfrontacja społeczna poważnie ogranicza zdol-

ność młodego zwierzęcia do odpoczynku; u takich

jałówek obserwuje się większe rozpowszechnienie

uszkodzeń racic. Konfrontacja może zostać ograni-

czona, jeśli świeżo wycielone krowy i jałówki są

wprowadzane do stada w laktacji w godzinach ciem-

ności. W okresie pierwszych 3–4 tyg. po wycieleniu

najlepiej jest przyjąć zasadę minimalizacji współza-

wodnictwa.

aktyWnOść ruchOWa (rOzdz. 4)

i pOdłOże (rOzdz. 6)

Myśli przewodnie

• Należy unikać nagłego zmniejszania swobo-

dy poruszania w okresie, w którym jałówka

po raz pierwszy jest narażona na kontakt

z betonowymi powierzchniami, zwłaszcza

jeśli równolegle ma miejsce konfrontacja spo-

łeczna.

• Sposób wprowadzania młodego inwentarza

na twarde podłoże ma czasem większe zna-

czenie niż oferowana dieta.

• Częstość występowania zapalenia tworzywa

wśród krów pierworódek jest większa, kiedy

w boksach używa się niewiele ściółki lub nie

stosuje się jej wcale, niż kiedy znajdują się

tam duże ilości ściółki.

żyWienie jałóWek

(patrz też rOzdz. 5)

Myśli przewodnie

• Nie należy przeznaczać paszy najsłabszej

jakości do zastosowania w dawkach dla jałó-

wek.

• Powinno się unikać karmienia jałówek

wyłącznie kiszonką z kukurydzy, zwłaszcza

kiedy nie jest ona w odpowiedni sposób

uzupełniona białkiem.

Czynność amortyzująca poduszeczki koronki (patrz

rozdz. 2) zależy od swobody poruszania się jałówki.

U zwierzęcia stojącego w jednym miejscu krew

w racicy nie ma takich możliwości krążenia jak

u zwierzęcia, które może się swobodnie poruszać.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: