placowka.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

BOLESŁAW PRUS

PLACÓWKA

Tower Press 2000

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Spod pagórka nie większego od chaty wypływa źródło rzeki Białki. W opo-

czystym gruncie wyżłobiło ono kotlinę, gdzie woda huczy jak rój pszczół gotu-

jących się do odlotu.

Na przestrzeni mili Białka płynie równiną. Lasy, wsie, drzewa w polu, krzy-

że na drogach widać jak na dłoni, zmniejszające się w miarę odległości. Okolica

wygląda jak okrągły stół, w środku którego stoi człowiek niby mucha przykryta

niebieskim kloszem. Wolno mu jeść, co znajdzie i czego inni nie zabiorą, byle

nie chodził za daleko i zbyt wysoko nie latał.

Ale po przejściu mili w stronę południa znajdujemy inny kraj. Płaskie brzegi

Białki wznoszą się i oddalają od siebie, gładkie pole nabrzmiewa pagórkami,

ścieżka idzie do góry, to spada na dół, znowu idzie w górę i znowu spada coraz

gwałtowniej i częściej.

Równina znikła, jesteś w wąwozie i zamiast rozległego horyzontu spotykasz

na prawo i na lewo, przed sobą i za sobą wzgórza wysokie na kilka piętr, łagod-

ne lub spadziste, nagie lub zarośnięte krzakami. Z tego wąwozu przechodzisz w

drugi wąwóz, jeszcze dzikszy i ciaśniejszy, potem w trzeci, czwarty... dziesią-

ty... Ogarnia cię chłód i wilgoć; wdrapujesz się na pagórek i widzisz, że jest to

ogromna sieć wąwozów, rozwidlających się i poplątanych.

Jeszcze paręset kroków z biegiem rzeki i znowu zmienia się krajobraz. Pa-

górki są coraz niższe i stoją oddzielnie, podobne do wielkich mrowisk. Blask

południowego słońca uderza cię prosto w oczy; z kraju wąwozów dostałeś się w

obszerną dolinę Białki.

Jeżeli cała ziemia jest stołem, na którym Opatrzność dla stworzeń przygoto-

wała ucztę, to dolina Białki jest olbrzymim półmiskiem, mającym wydłużoną

formę i mocno zadarte brzegi. Tylko w zimie półmisek ten jest biały; w każdej

zaś innej porze wygląda jak majolika, ozdobiona mnóstwem barw i kształtów

surowych i nieregularnych, lecz pięknych.

Na dnie owego naczynia boski garncarz umieścił łąkę i zpółnocy na połu-

dnie przeciął ją wstęgą Białki, na której tle szafirowym fale z rana i wieczór

połyskują czerwienią, złotem w dzień a srebrem podczas jasnych nocy.

Tak urobiwszy dno zabrał się arcymistrz do lepienia brzegów bacząc, aby

każdy posiadał odrębną fizjonomię.

Brzeg zachodni wygląda dziko. Łąka dotyka wzgórz spadzistych, zasypa-

nych wapiennym żwirem. Gdzieniegdzie rośnie krzak głogu, karłowata brzoza

albo trześnia chora. Często widać płaty ziemi jakby obdartej ze skóry. Najwy-

trzymalsza roślina ucieka stąd, a miejsce zieloności zajmują gliny, siwe pokłady

piasku albo opoka, co wyszczerza na łąkę trupie zęby.

Wschodni brzeg jest inny; tworzy jakby amfiteatr o trzech kondygnacjach,

wznoszących się jedna nad drugą. Pierwsze piętro, tuż nad łąką, zbudowano z

czarnoziemu; w jednym miejscu widać na nim szereg chałup otoczonych drze-

wami, jest to wieś. Drugie piętro ukształtowało się z ziemi gliniastej; tu stoi

dwór, prawie nade wsią, z którą łączy go stara aleja lipowa. Na prawo i na lewo

ciągną się dworskie łany w postaci wielkich prostokątów, zasianych pszenicą,

żytem, grochem albo pod ugór zajętych. Nareszcie trzecią kondygnację tworzą

grunta piaszczyste, obsiewane owsem lub żytem, a jeszcze wyżej - czerni się las

sosnowy podpierający niebo.

W pomocnym krańcu doliny widać gromadkę pagórków stojących pojedyn-

czo jak kopce. Trzy z nich (między nimi jeden najwyższy w okolicy, z sosną na

szczycie) należą do gospodarza Józefa Ślimaka.

Jest to posiadłość jak pustelnia; do wsi z niej daleko, a jeszcze dalej do dwo-

ru.

Obejmuje dziesięć morgów gruntu, od wschodu przytyka do rzeki Białki, od

zachodu do gościńca, który z tego miejsca przecina dolinę i biegnie do wsi.

Przy drodze mieszczą się budynki Ślimaka. Jest tam chata, zwrócona jed-

nymi drzwiami do gościńca, drugimi do podwórka, -jest stajnia z oborą i chlew-

kiem, nakryte jednym dachem, jest

stodoła i wreszcie szopa na wozy. Wszystko ustawione wzdłuż boków kwa-

dratowego dziedzińca.

Chłopi dolińscy żartowali ze Ślimaka, że mieszka na wygnaniu jak Sybirak.

- Prawda, że do kościoła - mówili - bliżej mu niż nam; ale za to nie ma do kogo

gęby otworzyć, pustka wszelako nie była tak bezludną. W jesieni, przy ciepłym

dniu, można było widzieć na wzgórzu białą figurę parobka, jak w parę koni orał

ziemię - albo żonę Ślimaka i dziewczynę najmitkę, obie w czerwonych spódni-

cach, jak kopały, kartofle. Między wzgórzami trzynastoletni Jędrek Ślimak

zwykle pasł krowy wyprawiając przy tym dziwne łamańce. Lepiej zaś poszu-

kawszy znalazłbyś jeszcze ośmioletniego Staśka, z białymi jak len włosami, któ-

ry wtoczył się po wąwozach albo siedząc na pagórku pod sosną zamyślony pa-

trzył w dolinę.

Zagroda ta, kropla w morzu ludzkich interesów, była odrębnym światem,

który przechodził różne fazy i posiadał własną historię.

Był na przykład czas, że Józef Ślimak miał ledwie siedem morgów gruntu, a

w chacie tylko żonę. Wkrótce jednak spotkały go dwie niespodzianki: żona po-

wiła syna Jędrka, a gospodarstwo skutkiem układu o serwituty powiększyło się

o trzy morgi gruntu.

Wypadki te wywołały dużą zmianę w życiu chłopa: dokupił krowę i wieprza

i począł wynajmować komorników do robót około swej ziemi.

W kilka lat później przyszedł na świat drugi syn. Wówczas Ślimakowa zgo-

dziła sobie do pomocy starą wyrobnicę Sobieską sposobem próby na pół roku.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: