SK�AD CHEMICZNY ORGANIZM�W Sk�ad pierwiastkowy cia�a. Mg-18g, Fe-5g, I-250g, K-131g, P-1kg, Ca-2kg, S-90g, Zn-3g, Cu-100mg, Mo, F, Se, Cr. Struktur� budulcow� i zapasow� tworzy wielka �4�: H, O, N, C - ok. 90% masy cia�a. Wa�ne mikro- i makroelementy: Ca-szkielet (fosforan wapnia-Ca3(PO4)2), skorupki, pancerze; P - sk�ad ko�ci i kwas�w nukleinowych; Na i K - odpowiedzialne za transport substancji przez b�on� kom�rkowa. Nadmiar Na powoduje zatrzymanie wody w kom�rkach. Spo�r�d 90 pierwiastk�w, kt�re istniej� w naturze, w osoczu znaleziono a� 78. Sk�ad chem. skorupy ziemskiej: O-47,2%; Si-27,8%; Al-6,9%; Fe-6,2%; Ca; Na; Mg; K; pozosta�e. Mg-g��wny sk�adnik chlorofilu, odpowiedzialny za fotosyntez�. U cz�owieka braki Mg powoduj� nadwra�liwo�� na ha�as, skurcze mi�ni, drgania powiek. Fe - pe�ni podstawow� rol� w oddychaniu zwierz�t. Braki Fe lub jego zablokowanie w hemoglobinie przez: CO i NO2- z nawoz�w powoduje utrudniony transport tlenu do kom�rek. I-odpowiedzialny za prawid�owe dzia�anie gruczo�u tarczycy. Cu - sk�adnik enzym�w katalizuj�cych proces oddychania zar�wno ro�lin jak i zwierz�t. F - zapobiega pr�chnicy. Nadmiar bardziej szkodliwy ni� niedomiar. Zn - kieruje wszystkimi procesami w organizmie ��cznie z syntez� bia�ka. Stymuluje podzia� kom�rek. Niedob�r Zn: kar�owato�� ro�lin i zwierz�t, niedorozw�j. Dzia�anie antywirusowe i antytoksyczne. Zapobiega pr�chnicy. Zewn�trzne objawy jego braku: brak apetytu, nocne koszmary, szorstka sk�ra, brak odporno�ci na infekcje, utrata w�os�w, bia�e plamki na paznokciach. Wyst�puje w rybach, ziarnach, w�trobach, sercach drobiu. Potrzebny Zn mo�e by� zast�piony przez rakotw�rczy kadm i Hg powszechn� w przyrodzie z wyrzuconych baterii. Choroby zielonych cz�ci ro�lin � chloroza - zanik chlorofilu, mo�liwy przez wyp�ukanie Mg w postaci rozpuszczalnych w wodzie siarczan�w i azotan�w. -Br�zowe plamy na li�ciach to reakcja opad�w azotowych z miedzi�: Cu+4HNO3 = Cu(NO3)2+2H2O=2NO2^. Budowa kom�rkowa organizm�w �ywych. Pierwiastkowy sk�ad kom�rki: 1.Makroelementy-O, C, H, N, P 2.Ilo�ci �ladowe: a)wyst�puj�ce powszechnie-Na, Mg, S, Cl, K, Ca, Fe, F, Mn, Cu, I b)wymagane przez nieliczne kom�rki-V, Zn, Li, Al, Co, Ni, Mo, Cd, Ba. Cytoplazma-galaretowata, koloidalna substancja o sk�adzie: H2O-60-90%; do 20% substancji bia�kowych; t�uszcze, cukry sole min.-12-30%. Reguluje przenikanie sk�adnik�w do wn�trza kom�rki i na zewn�trz. J�dro kom�rkowe-przechowuje materia� genetyczny, decyduj�cy o rozmna�aniu. Mitochondrium - �centrum energetyczne kom�rki� przekszta�caj�ce energi� substancji pokarmowych w energi� potrzebn� do proces�w �yciowych. T�uszcze. Katabolizm - procesy rozk�adu substancji z�o�onych, z czym jest zwi�zane wyzwalanie energii i zu�ywania substancji wchodz�cych w sk�ad kom�rki. Anabolizm-procesy chemiczne, w kt�rych z prostych substancji powstaj� z�o�one, rezultatem tych proces�w jest gromadzenie energii i wytwarzanie zwi�zk�w wchodz�cych w sk�ad kom�rki oraz jej wzrost. T�uszcz-ester wy�szych kwas�w t�uszczowych i gliceryny. T�uszcze nienasycone-cz�� kwas�w wchodz�ca w sk�ad t�uszczu jest nienasycona, maj� podw�jne wi�zania w �a�cuchu w�glowym. T�uszcze nasycone zawieraj� kwasy nasycone. Margaryna-t�uszcz ro�linny, sztucznie utwardzany w reakcjach przy��czania wodoru-uwodornienia[C3H5(OH)3 + C17H33COOH=C17H33COOC3H5]. Rozpad estru � hydroliza - reakcja pod wp�ywem wody i enzym�w. Powstaj� kwasy t�uszczowe i gliceryna [C3H5(OH)3]. Enzymy-substancje bia�kowe-biokatalizatory przy�pieszaj�ce i zapocz�tkowuj�ce reakcje chemiczne. Spalanie produkt�w hydrolizy = uzyskanie energii potrzebnej do �ycia (ruch, wzrost, budowa nowych kom�rek). W organizmie zachodzi reakcja spalania ca�kowitego kwasu i gliceryny [2C3H5(OH)3+7O2=6CO2+8H2O i C17H33COOH+26O2=18CO2=18H2O]. Woda powsta�� w reakcji spalania wykorzystywana jest przez niekt�re zwierz�ta w reakcji spalania. Nadmiar t�uszczu odk�ada si� jako zapas. Reakcja hydrolizy t�uszczu przy udziale NaOH prowadzi do produkcji myd�a. Powsta�e kwasy reaguj� z NaOH tworz�c sole sodowe. BUDOWA KOM�RKI Jest to podstawowa jednostka w budowie ka�dego organizmu. Cz�owiek jest ustrojem wielokom�rkowym zbudowanym z miliard�w tych element�w. Maj� one r�ne kszta�ty i wielko�ci. Nie zobaczymy ich go�ym okiem, tylko pod mikroskopem elektronowym. Mog� by� okr�g�e, gwiazdkowate, p�aski, wa�eczkowate lub w postaci kostki. Bez wzgl�du na stopie� zr�nicowania ka�d� kom�rk� charakteryzuje metabolizm i biosynteza. Wszystkie sk�adaj� si� pewnych element�w. S� to: cytoplazma, j�dro i struktury cytoplazmatyczne. CYTOPLAZMA Jest to tw�r prze�roczysty, koloidalny o konsystencji galarety lub g�stego p�ynu i przez cytoplazm� przechodzi uk�ad b�on tworz�cych poprzedzielane obszary. Ten uk�ad nosi nazw� systemu wakuolarnego. Podstawow� mas� tego systemu stanowi siateczka �r�dplazmatyczna o bardzo z�o�onej budowie. Opr�cz siateczki w cytoplazmie znajduj� si� organella kom�rkowe sta�e, a s� to: mitochondrium, strefa Golgiego, rybosomy, lizosomy, wakuole, centrosomy. Cytoplazma zbudowana jest zar�wno z pierwiastk�w niesrganicznych jak i zwi�zk�w organicznych i ska�d jest nastepuj�cy: oko�o 80% woda, 10-20% bia�ka, 2-3% cukry, i 1% sk�adniki nieorganiczne. B�ONY KOM�RKOWE W kom�rce �ywej organizmu istnieje wiele struktur b�oniastych. B�ony wewn�trzcytoplazmatyczne zwane cytomembranami dzielimy na b�ony szorstkie zawieraj�ce na swej powierzchni ziarnisto�ci zwane rybosomami. B�ony g�adkie nie zawieraja rybosom�w. Ka�da kom�rka przede wszystkim zawiera b�one oddzieaj�ca j� od �rodowiska zewn�trznego. Nazywa si� ona cytolemm� lub plazmolemm�. Grubo�� takiej b�ony wynosi od 7,5-10 nanometr�w i widoczna jest pod mikroskopem. Blaszka b�ony kom�rkowej zewn�trznie i wewn�trznie zbudowana jest z bia�ek oraz fosfolipid�w w stosunku 2:1. Fosfolipidy bk ustawione pionowo w temp. 37 posiadaj� konsystencj� p�p�ynna, co pozwala na przechodzenie do kom�rki i z kom�rki drobnych substancji i zwi�zk�w. Bia�ka b�ony kom�rkowej nie s� jednorodne. Charakteryzuj� si� r�n� budow� i og�lnie mo�emy bia�ka podzieli� na dwie grupy: kom�rkowa, posiadaj�ce drobne kanaliki, przez kt�re zachodzi wymiana substancji rozpuszczalnych w wodzie. 2.Peryferyjne jest ich kilka zale�nie od wykonywanych czynno�ci. A wi�c bia�ka no�nikowe, receptorowe, enzymatyczne. Czynno�� bia�ek kom�rkowych jest wieloraka, ale przede wszystkim stanowi ona barier� dyfuzyjn� i przepuszczanie selektywne. Uczestniczy w procesie rozpuszczania innych kom�rek i przetwarzania sygna��w. W obr�bie b�ony kom�rkowej wykryto nowy sk�adnik GLIKOKALIKS stanowi�cy po��czenie cukrowo-bia�kowe w formie cieniutkiej, delikatnej pow�oki le��cej zewn�trznie na b �onie kom�rkowej, a wi�c glikokaliks stanowi jak gdyby dodatkowa barier� mi�dzy �rodowiskiem, a kom�rk�. Przypuszcza si�, �e odpowiada za procesy immunologiczne kom�rki. B�ony kom�rkowe nie s� jak�� barier� mechaniczne, ale stanowi� wyspecjalizowany aparat umo�liwiaj�cy selektywne przepuszczanie okre�lonych cz�stek z kom�rki i do kom�rki. Przypuszcza si�, �e w bonie kom�rkowej istniej� drobne pory, kt�re przy odpowiednim rozmieszczeniu �adunk�w dodatnich i ujemnych mog�yby przepuszcza� raz aniony raz kationy. Jest inny mechanizm transportu przez b�on� tzw. DYFUZJA BIERNA najprostszy spos�b przenikania, poniewa� substancje przenikaj� wg. gradientu st�e� tzn. z obszaru o wy�szym st�eniu do obszaru o ni�szym st�eniu. Drugi rodzaj transportu to TRANSPORT AKTYWNY cz�steczki przechodz� do kom�rki, ale wymaga to zu�ycia energii. Takim zwi�zkiem energetyvznym jest ATP kwas adezynotr�jfosforanowy. Trzeci rodzaj to DYFUZJA U�ATWIONA substancja, kt�ra chce wej�� do kom�rki ��czy si� w obr�bi b�ony z inna substancj� zwan� no�nikiem. Tworzy si� kompleks no�nik-cz�steczka, kt�ry, po przej�ciu przez b�ony rozpada si�. Cz�steczka zostaje w kom�rce. No�nik wraca na swoje miejsce w b�onie i czeka na ponowne tworzenie kompleksu. MITOCHONDRIUM Tw�r kszta�tu nerkowatego, otoczony podw�jn� b�on� zew. i wew. B�ona zew. jest pofa�dowana i fa�dy te zachodz� na siebie w formie grzebieni. Budowa tych b�on jest podobna do budowy b�ony kom�rkowej. R�ni si� tylko przepuszczalno�ci�. Te dwie b�ony utworzy�y dwie przestrzenie: 1)jedna zawarta jest mi�dzy b�on� wew. z zew., jest to stosunkowo w�ska szczelina. 2)druga przestrze� ograniczona jest przez b�on� wew. B�ona wew. otacza szerok� przestrze� znajduj�c� si� wewn�trz mitochondrium. Tutaj znajduje si� substancja zwana MATRIX. Jest to substancja galaretowata, w kt�rej zawarte s� substancje w��kniste i ziarniste. Struktury w��kniste odpowiadaj� kwasom DNA i RNA. Natomiast struktury ziarniste to bia�ka. Mitochondrium to laboratorium kom�rki. Znajduj� si� tu enzymy zaanga�owane w procesie utleniania, czyi w cyklu Krebsa, albo w cyklu kwasu cytrynowego. CYKL KREBSA Jest to proces oddychania tlenowego (oddychanie kom�rki). Je�li mamy do czynienia z procesem oddychania beztlenowego, (kiedy zaci�gamy d�ug tlenowy) za ma�o tlenu jest na nasze potrzeby. Je�li proces zako�czy si na cyklu Krebsa, to mamy do czynienia z d�ugiem tlenowym. Dalej procesy nie zachodz�. W mi�niach wytwarza si� kwas mlekowy. Za ma�o tlenu, za du�o dwutlenku w�gla. Je�li nie ma wysi�ku, to proces nie ko�czy si� na cyklu Krebsa, zachodz� dalsze zmiany. LIZOSOMY S� to twory p�cherzykowate o odczynie kwa�nym, zawieraj�ce tzw. enzymy hydrolityczne, trawi�ce bia�ka, kwasy nukleinowe oraz w�glowodany. Lizosomy s� uk�adem trawiennym kom�rki. Nie dzia�aj� ci�gle, tylko w sytuacjach takich, jak: gdy jaka� struktura wnika do kom�rki; co� zostaje wydalane z kom�rki. Substancje wchodz�ce z zewn�trz do kom�rki s� trawione przez lizosomy i wtedy mamy do czynienia ze zjawiskiem heterofagi. Je�eli lizosomy trawi� elementy w�asnej kom�rki, to mamy do czynienia z procesem autofagi. SIATECZKA �R�DPLAZMATYCZNA Jest wielko�ci b�on kom�rkowych, charakteryzuje si� podw�jn� budow� i mo�e wyst�powa� w dw�ch formach: 1.siateczka g�adka, nie p...
Sylwinka761