Skrypt z wprowadzenia do etnologii.doc

WPROWADZENIE DO ETNOLOGII- SKRYPT

RODZAJE PODEJSCIA BADAWCZEGO

•         Diachroniczne-ukazywanie zjawisk w kontekście historycznym, przez odwoływanie się do jakiegoś procesu

•         Synchroniczne-ukazywanie zjawisk w ich aktualnej sytuacji przez odwoływanie się do jakiegoś wzoru

RODZAJE INTERPRETACJI

•         etic-badanie systemu kulturowego z pozycji zewnętrznego obserwatora

przy pomocy pojęć i symboli wypracowanych przez naukę

•         emic-badanie systemu kulturowego z pozycji wewnętrznego interpretatora

przy pomocy kategorii charakterystycznych dla danej kultury

TYPY DEFINICJI KULTURY

1.       opisowo-wyliczający

•                     wyliczenie cech lub elementów kultury

•                     pierwsza definicja w antropologii

2.       historyczny

•                     dziedziczenie, tradycja

•                     dorobek pokoleń

•                     spuścizna po przodkach

3.       normatywny

•                     system normatywny

•                     wzory zachowań

•                     pojęcie „stylu życia”

4.       psychologiczny

•                     mechanizmy psychiczne w kształtowaniu się kultury

•                     proces uczenia się, wytwarzania nawyków

•                     kultura jako aparat przystosowawczy

5.       strukturalny

•                     całościowy charakter poszczególnych kultur i ich wewnętrzne powiązanie

•                     zasada, struktura, reguła, dzięki której kultura tworzy całość

6.       genetyczny

•                     wyjaśnienie pochodzenie kultury

•                     przeciwieństwo natury

•                     produkt społecznego współżycia ludzi

7.       semantyczny

•                     kultura jako system znaczeń, sensów

KULTURA W SENSIE ATRYBUTYWNYM

•         kultura (liczba pojedyncza)

•         atrybut, charakterystyka ludzi w ogóle

•         to, co odróżnia ludzi od nie-ludzi

•         bez przymiotników pełniących funkcję określników czasowo-przestrzennych

KULTURA W SENSIE DYSTRYBUTYWNYM

•         kultury (liczba mnoga)

•         to, co różni jednych ludzi od drugich, jedne grupy ludzi od drugich

•         lokalizacja w czasie i przestrzeni

•         zawsze z przymiotnikiem

REALISTYCZNA WIZJA KULTURY

•         kultura jest zintegrowaną całością, nadrzędną wobec jednostek ludzkich i nie może być redukowana do sumy zachowań jednostek

•         jest rzeczą, realnie istniejącym bytem

•         jest bytem sui generis

•         rządzi się własnymi prawami

NOMINALISTYCZNA WIZJ KULTURY

•         kultura nie jest żadnym bytem pozajednostkowym

•         jest nazwą określającą sumę indywidualnych działań

•         jest konstruktem myślowym, abstrakcją stworzoną na podstawie zachowania ludzkiego

•         tym, co jedynie istnieje w społeczeństwie i co tworzy rzeczywistość społeczną i kulturową są pojedynczy ludzie i ich działania

HOLISTYCZNA WIZJA KULTURY

•         kultura jest całością

•         poszczególne elementy nabierają sensu jedynie w powiązaniu z całością kultury

•         nie można ich badać oddzielnie

SELEKTYWNA WIZJA KULTURY

•         kultura składa się z elementów, które można badać osobno, bez uwzględniania powiązań między nimi

ETAPY POWSTAWANIA TEORII ETNOLOGICZNEJ

•         (1) fakt etnograficzny – zetkniecie się jakiejś jednostki czy grupy z obcą cywilizacją, z ludem mówiącym innym (niezrozumiałym) językiem, mającym inne zwyczaje

•         (2) refleksja – rodząca się w umyśle obserwatora (porównywanie)

•         (3) źródło etnograficzne – fakt etnograficzny utrwalony i przekazany potomności

•         (4) teoria etnograficzna

TEORIA UPADKU

•         Indianie pochodzą od osób i ludów znanych z Biblii a ich stan jest wynikiem upadku

•         potomkowie Kaina

•         lub potomkowie Chama (przeklętego syna Noego)

•         próba pogodzenia „dzikich” z Biblią => charakter apologetyczny

•         apologetyka struktury społecznej, ustroju feudalnego

EWOLUCJONIZM

ZAŁOŻENIA EWOLUCJONIZMU

•         człowiek podlega tym samym prawom fizycznym
i chemicznym, co pozostała część świata

•         te same procedury i metody naukowe, które są stosowane w naukach ścisłych, powinny być też stosowane w dziedzinach związanych z człowiekiem, jego myśleniem i działaniem

•         (obserwacja, metody ilościowe, zasada indukcyjnego wnioskowania w oparciu o eksperyment

1. jedność świata – rzeczywistość ludzka nie jest w żaden sposób wyróżniona ze świata przyrody, dlatego powinna być badana metodami przyrodoznawstwa
2. prawidłowość – rzeczywistość ludzka – jako część świata przyrody – podlega tym samym prawom     - prawa współwystępowania (struktury)   i następstwa (funkcji)
3. genetyzm-

•         przywiązywanie szczególnej wagi do wykrywania zależności genetycznych

•         założenie: wyjaśnić zjawisko to przede wszystkim wskazać jego genezę

4.      jedność natury ludzkiej

•         istnienie niezmiennej w pewnych granicach natury ludzkiej

•         niezmienne są ogólne zasady funkcjonowania umysłu ludzkiego

•         w określonych warunkach ta sama przyczyna powoduje zawsze taki sam skutek

5.      zmienność

•         zmiana – dogmat nie wymagający uzasadnienia

•         ewolucja – fakt poświadczany przez wszystkie nauki, najbardziej powszechne prawo wszechświata

•         wszechobecność zmiany

6.      globalny charakter zmiany

•         - społeczeństwo jest całością („organizmem”), więc zmiana w jakiejś dziedzinie lub pod jakimś względem, pociąga za sobą zmiany w innych dziedzinach i pod innym względem

7.      zmiana jako postęp

•         zmiana jest ukierunkowana, tożsama z postępem

•         kryteria wyższości i niższości formy

•         różnica między wyższością i niższością jest różnicą struktury i funkcji

8.      nierównomierność postępu

tempo ewolucji nie jest równomierne--trzy znaczenia:

•         różne ludy rozwijają się w różnym tempie

•         różne fazy ewolucji przebiegają w różnym tempie

•         różne dziedziny kultury rozwijają się w różnym tempie

9.      ciągłość i stopniowość postępu

·         zmiana społeczna nie ma charakteru gwałtownego

·         każda forma wyższa rozwija się stopniowo z formy bezpośrednio ją poprzedzającej

10. immanentność zmiany-àzmiana leży w naturze rzeczy

ETNOCENTRYZM

•         tendencja do rozpatrywania zjawisk kultury wszystkich ludów z punktu widzenia własnej kultury

•         stawianie własnego narodu lub grupy w centrum zainteresowania
i wywyższanie go ponad inne

PRZEŻYTKI

czynności, zwyczaje, pojęcia, itp., wprowadzone siłą przyzwyczajenia do nowego stadium kultury, które straciły swoje pierwotne znaczenie i funkcję

METODA EWOLUCYJNO-PORÓWNAWCZA

opierała się na założeniu, że współczesne ludy niecywilizowane należy uważać za żyjących reprezentantów kultury charakterystycznej dla wczesnych okresów w dziejach ludzkości

SOCIETAS

forma organizacji społecznej oparta na rodzie (pierwszy etap rozwoju społeczeństwa)

CIVITAS

forma organizacji społecznej oparta na terytorium (drugi etap rozwoju społeczeństwa)

pojęcie wprowadzone przez Henry Lewisa Morgana

SYSTEMY POKREWIEŃSTWA

·         opisowy: odróżnia krewnych linearnych od krewnych kolateralnych

·         klasyfikacyjny-Tworzy klasy obejmujące krewnych z obu linii

·         pojęcie wprowadzone przez Henry Lewisa Morgana

PALEOLIT,NEOLIT

Pojęcia wprow. przez Johna Lubocka

TYPY RELIGII WG. LUBBOCKA

1.       Ateizm pierwotny...