09.pdf

Zasady nauczania resuscytacji

Jasmeet Soar a,* , Koenraad G. Monsieurs b , John H.W. Ballance c , Alessandro Barelli d ,

Dominique Biarent e , Robert Greif f , Anthony J. Handley g , Andrew S. Lockey h , Sam Richmond i ,

Charlotte Ringsted j , Jonathan P. Wyllie k , Jerry P. Nolan l , Gavin D. Perkins m

Southmead Hospital, North Bristol NHS Trust, Bristol, UK

Woolhope, Herefordshire, UK

Department of Clinical Toxicology – Poison Centre and Emergency Department, Catholic University School of Medicine, Rome, Italy

Paediatric Intensive Care and Emergency Medicine, Université Libre de Bruxelles, Queen Fabiola Children’s University Hospital, Brussels, Belgium

Department Anesthesiology and Pain erapy, University Hospital Bern, Inselspital, Bern, Switzerland

Honorary Consultant Physician, Colchester, UK

Calderdale and Huddersﬁeld NHS Trust, Salterhebble, Halifax, UK

Sunderland Royal Hospital, Sunderland, UK

University of Copenhagen and Capital Region, Rigshospitalet, Copenhagen, Denmark

James Cook University Hospital, Middlesbrough, UK

Royal United Hospital, Bath, UK

University of Warwick, Warwick Medical School, Warwick, UK

Wstęp

jają i zapamiętują wiedzę oraz praktyczne umiejętności

w stopniu, który pozwoli im działać prawidłowo w trak-

cie rzeczywistych zatrzymań krążenia i wpłynie na po-

prawę wyników końcowych.

Krótkie kursy samokształcące video czy komputero-

we z minimalnym udziałem lub bez udziału instruk-

tora, połączone z praktycznym ćwiczeniem umiejętno-

ści, mogą stanowić efektywną alternatywę dla opartych

na pracy instruktora kursów podstawowych zabie-

gów resuscytacyjnych (resuscytacja krążeniowo-odde-

chowa [RKO] i automatyczna deﬁ brylacja zewnętrzna

[AED]).

Idealnie byłoby przeszkolić wszystkich obywateli z za-

kresu typowej RKO, obejmującej uciśnięcia klatki pier-

siowej i wentylację. W niektórych okolicznościach do-

puszczalne jest nauczanie RKO z wyłącznym uciska-

niem klatki piersiowej (np. okazyjne, krótkie szkolenia).

Osoby przeszkolone w zakresie wykonywania RKO

z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej należy za-

chęcać do uczenia się typowej RKO.

Wiedza i umiejętności z zakresu podstawowych i zaawan-

sowanych zabiegów resuscytacyjnych zanikają w krótkim

czasie 3–6 miesięcy. Częste powtarzanie oceny pomoże

zidentyﬁ kować te osoby, które wymagają szkoleń przy-

pominających w celu utrzymania wiedzy i umiejętności.

Urządzenia dające instrukcje lub informacje zwrotne

o jakości wykonywanej RKO poprawiają przyswajanie

i zapamiętywanie wiedzy z tego zakresu i powinny być

stosowane podczas szkoleń zarówno osób niezwiąza-

nych zawodowo z medycyną, jak i personelu medycz-

nego.

Zwiększony nacisk na dodatkowe, pozamerytoryczne

umiejętności ( Non-technical Skills – NTS), jak kierowanie

zespołem, praca zespołu, podział obowiązków i umiejęt-

ność prawidłowego komunikowania się, poprawi jakość

wykonywania RKO i opiekę nad pacjentem.

Przeżywalność pacjentów po nagłym zatrzymaniu krążenia

zależy od jakości dowodów naukowych leżących u podstaw

wytycznych, efektywności nauczania i środków przeznaczo-

nych na implementację wytycznych 1 . Dodatkowym czynni-

kiem jest chęć wdrażania wytycznych do praktyki klinicz-

nej i wpływ czynnika ludzkiego na przekształcanie teorii

w praktykę 2 . Implementacja Wytycznych 2010 ma większe

szanse powodzenia pod warunkiem starannego planowa-

nia i całościowej strategii wprowadzania, obejmującej także

edukację. Jako przyczyny w opóźnieniu wdrażania Wytycz-

nych 2005 uważa się opóźnienia w dostarczaniu materiałów

edukacyjnych i umożliwianiu personelowi udziału w szko-

leniach 3, 4 .

Rozdział ten obejmuje kluczowe zagadnienia eduka-

cyjne, które zostały zidentyﬁ kowane w trakcie analizy prac

naukowych przez International Liaison Committee on Re-

suscitation (ILCOR) 5 , omawia podstawy naukowe szkoleń

z zakresu resuscytacji na poziomie podstawowym i zaawan-

sowanym oraz aktualizacje, wprowadzone do kursów Euro-

pejskiej Rady Resuscytacji (ERC) 6 .

Kluczowe zalecenia z zakresu nauczania

Kluczowe problemy zidentyﬁ kowane przez zespół ds. edu-

kacji, implementacji i zespołów ( Education, Implementation

and Teams – EIT) ILCOR podczas analizy dowodów nauk-

owych Wytycznych 2010 są następujące 5 :

Metody nauczania powinny podlegać ocenie w celu

upewnienia się, że ich zastosowanie pozwala niezawod-

nie spełnić postawione zadania. Celem jest upewnie-

nie się, czy osoby uczestniczące w szkoleniu przyswa-

* Correspondingauthor.

E-mail: jas.soar@btinternet.com ( J. Soar).

www.erc.edu

Wytyczne resuscytacji 2010

www.prc.krakow.pl

Emergency Department, Ghent University Hospital, Ghent, Belgium

Zasady nauczania resuscytacji

267

Należy przeprowadzać odprawy dla zespołów, których

celem jest planowanie przebiegu resuscytacji ( brieﬁ ng )

oraz spotkania, w trakcie których omawianie są czynno-

ści wykonywane podczas symulowanych bądź rzeczywi-

stych resuscytacji ( debrieﬁ ng ). Spotkania takie mają na

celu pomoc w poprawie zarówno pracy całych zespołów,

jak i umiejętności ich poszczególnych członków.

Badania na temat wpływu szkoleń z zakresu resuscytacji

na wyniki leczenia pacjentów są ograniczone. Chociaż

badania z wykorzystaniem manekinów są przydatne,

należy zachęcać do badań oceniających wpływ metod

nauczania na rzeczywiste wyniki leczenia pacjentów.

Szkolenia z zakresu RKO i wykonywanie RKO w rze-

czywistym zatrzymaniu krążenia w większości przypadków

są bezpieczne. Osoby uczestniczące w szkoleniu z zakresu

RKO powinny być poinformowane o rodzaju i intensywno-

ści wysiłku ﬁ zycznego, wykonywanego podczas zajęć. Oso-

by, u których w trakcie wykonywania RKO pojawiają się nie-

pokojące objawy (np., ból w klatce piersiowej, nasilona dusz-

ność), powinny ją przerwać. Ratownicy, u których podczas

wykonywania rzeczywistej RKO pojawiają się niepokojące

objawy, powinni rozważyć przerwanie resuscytacji (dodat-

kowe informacje o ryzyku dla ratownika znajdują się w wy-

tycznych BLS) 31 .

Kogo i jak szkolić

Program szkolenia z zakresu podstawowych

zabiegów resuscytacyjnych i automatycznej

defibrylacji zewnętrznej

Program kursu z zakresu podstawowych zabiegów resu-

scytacyjnych i AED powinien być maksymalnie prosty i do-

stosowany do potrzeb docelowych odbiorców. Program ten

powinien obejmować następujące kluczowe elementy 5,32 :

Czynniki ryzyka związane ze środowiskiem i poszko-

dowanym w trakcie wykonywania RKO.

Rozpoznanie zatrzymania krążenia na podstawie oceny

przytomności, udrożnienia dróg oddechowych i oceny

oddechu 31,32 .

Rozpoznaniewestchnięć( gasping ) lub nieprawidłowych

oddechów jako oznak zatrzymania krążenia u nieprzy-

tomnej, niereagującej osoby 33,34 .

Dobrej jakości uciśnięcia klatki piersiowej (włączając

częstość, głębokość, pełną relaksację klatki piersiowej

i minimalizowanie przerw w uciskaniu) oraz oddechy

ratownicze.

Zwrotna informacja i instrukcje (również z odpowied-

nich urządzeń) powinny być stosowane w celu lepszego

przyswajania i zapamiętywania umiejętności praktycz-

nych podczas szkoleń z zakresu podstawowych zabie-

gów resuscytacyjnych 35 .

Wszystkie kursy BLS i AED powinny mieć na celu

nauczanie standardowej RKO, włączając oddechy ra-

townicze/wentylację. W niektórych szczególnych sytu-

acjach nauczanie RKO z wyłącznym uciskaniem klat-

ki piersiowej ma potencjalną przewagę nad nauczeniem

standardowego RKO 10,15,18,23,24,27,36,37 . Zalecane podejście

do nauczania RKO przedstawiono poniżej.

W sytuacji idealnej wszyscy obywatele powinni posiadać

wiedzę z zakresu RKO. Nie ma dowodów naukowych

przemawiających za lub przeciw szkoleniom osób z populac-

ji wysokiego ryzyka. Jednakże szkolenie może zmniejszyć lęk

u pacjenta i członków jego rodziny, poprawić emocjonalną

adaptację i spowodować, że ktoś będzie w stanie rozpocząć

RKO 5 .

Populacja wymagająca szkoleń obejmuje osoby bez wy-

kształcenia medycznego, pełniące jednak funkcje społeczne

nakładające na nie obowiązek udzielania pomocy (np. ratow-

nicy WOPR, osoby udzielające pierwszej pomocy w zakła-

dach pracy), jak również personel medyczny różnych szcze-

bli systemu ochrony zdrowia – pracujący w przychodniach,

pomocy doraźnej, ogólnych oddziałach szpitalnych czy od-

działach intensywnej terapii.

Szkolenia powinny być dostosowane do potrzeb różnych

grup osób szkolących się, a styl nauczania powinien zapew-

nić przyswajanie oraz zapamiętywanie wiedzy i umiejętności

praktycznych. Osoby często wykonujące RKO (będące nieja-

ko ekspertami w tej dziedzinie) powinny znać aktualne wy-

tyczne i umieć efektywnie je zastosowywać, działając w ze-

spole wielospecjalistycznym. Takim osobom potrzebne jest

bardziej kompleksowe szkolenie, obejmujące zarówno meryto-

ryczne, jak i pozamerytoryczne umiejętności (np. praca w ze-

spole, kierowanie zespołem, efektywna komunikacja) 7,8 . W na-

stępnej części arbitralnie podzieliliśmy te poziomy kształcenia

na podstawowy i zaawansowany, chociaż tak naprawdę stano-

wią one kontinuum. Większość badań na ten temat opiera się

na szkoleniach ratowników z zakresu umiejętności resuscytacji

osób dorosłych. Wiele z tych badań ma również zastosowanie

w szkoleniach z zakresu resuscytacji dzieci i noworodków.

Nauczanie standardowej RKO i RKO z wyłącznym

uciskaniem klatki piersiowej

Istnieją kontrowersje co do tego, jakich umiejętności

z zakresu RKO powinno się uczyć różne grupy ratowni-

ków. Uczenie RKO z wyłącznym uciskaniem klatki piersio-

wej jest prostsze i szybsze, szczególnie gdy szkolenie dotyc-

zy dużej liczby osób, które prawdopodobnie nie będą miały

dostępu do szkoleń z zakresu standardowej RKO. W wie-

lu sytuacjach RKO obejmująca uciśnięcia klatki piersiowej

i oddechy ratownicze jest lepsza, np. u dzieci 38 , w zatrz yma-

niach krążenia w asﬁ ksji lub kiedy RKO wykonywana przez

przypadkowego świadka trwa dłużej niż kilka minut 32 . Stąd

zalecane jest uproszczone podejście do nauczania w oparciu

o następujące zasady edukacyjne:

Poziom podstawowy i szkolenia z zakresu

użycia AED

RKO wykonywana przez przypadkowych świadków i wcze-

sna deﬁ brylacja ratują życie. Wiele czynników zmniejsza

chęć świadków zdarzenia do podejmowania RKO, między

innymi panika, strach przed zakażeniem, możliwość wyrzą-

dzenia krzywdy osobie poszkodowanej lub strach przed nie-

prawidłowo wykonywaną RKO 9–24 . Szkolenia osób niezwią-

zanych zawodowo z medycyną zwiększają ich chęć podej-

mowania RKO 12,18-20,25-30 .

www.erc.edu

Wytyczne resuscytacji 2010

www.prc.krakow.pl

268

J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif,

A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins

Optymalnie wszyscy obywatele powinni być uczeni

umiejętności wykonywania standardowej RKO (uci-

śnięcia i wentylacja w stosunku 30 : 2).

Jeżeli szkolenie odbywa się w ograniczonym czasie lub

w szczególnych okolicznościach (np. telefoniczne in-

struowanie świadka zdarzenia przez dyspozytora po-

gotowia, zdarzenia masowe, kampanie publiczne, wideo

na portalach internetowych, np. YouTube, osoby, któ-

re nie chcą być szkolone), powinno koncentrować się

na wykonywaniu RKO z wyłącznym uciskaniem klatki

piersiowej.

Osoby przeszkolone w wykonywaniu RKO z wyłącz-

nym uciskaniem klatki piersiowej w trakcie kolejnego

szkolenia powinny uczyć się zarówno uciśnięć klatki

piersiowej, jak i wentylacji. Optymalnie takie osoby po-

winno się szkolić w wykonywaniu RKO z wyłącznym

uciskaniem klatki piersiowej, a następnie zaoferować

szkolenie obejmujące uciskanie klatki piersiowej i wen-

tylację podczas tej samej sesji.

Osoby niezwiązane zawodowo z medycyną, ale mające

obowiązek udzielania pomocy, takie jak policjanci, stra-

żacy, pracownicy ochrony, osoby opiekujące się dziećmi,

powinny uczyć się wykonywania uciśnięć klatki piersio-

wej i wentylacji.

W przypadku RKO u dzieci należy zachęcać ratowni-

ków, aby zastosowali jakąkolwiek znaną sobie sekwen-

cję uciśnięć klatki piersiowej i wentylacji stosowaną

u dorosłych, ponieważ wyniki końcowe są gorsze, jeśli

nie podejmuje się RKO w ogóle. Osoby niebędące spe-

cjalistami, które chcą się szkolić z zakresu resuscytacji

dzieci z racji odpowiedzialności za ich zdrowie (np. ro-

dzice, nauczyciele, pielęgniarki szkolne, ratownicy itp.)

powinni być uczeni, że zaleca się modyﬁ kację podsta-

wowych zabiegów resuscytacyjnych stosowanych u do-

rosłych – tzn. wykonanie najpierw pięciu oddechów ra-

towniczych, a następnie prowadzenie RKO przez oko-

ło jedną minutę przed udaniem się po pomoc, jeżeli nie

ma nikogo, kto mógłby ją wcześniej wezwać. Głębokość

uciśnięć klatki piersiowej u dzieci stanowi co najmniej

1/3 przednio-tylnego wymiaru klatki piersiowej 39 .

Uczenie obywateli prowadzenia RKO powinno być sze-

roko promowane. Jednakże brak przeszkolenia nie powi-

nien stanowić przeszkody w wykonywaniu RKO z wy-

łącznym uciskaniem klatki piersiowej, które najlepiej

wykonywać z telefonicznym instruktażem dyspozytora.

Zastosowanie AED przez osoby bez wcześniejszego

szkolenia może być skuteczne i ratować życie 45,56-60 . Umie-

jętności zastosowania AED (np. szybkość użycia, prawidło-

we umieszczenie elektrod) mogą być doskonalone poprzez

krótkie szkolenia zarówno osób niezwiązanych zawodowo

z medycyną, jak i personelu medycznego 45,50,61,62 .

Czas trwania i częstotliwość powtarzania kursów

podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED

prowadzonych przez instruktorów

Optymalny czas trwania prowadzonego przez instruk-

tora szkolenia z podstawowych zabiegów resuscytacyjnych

i AED nie został określony i może różnić się w zależności od

grupy uczestników (np. osoby niezwiązane zawodowo z me-

dycyną, personel medyczny, poprzednie szkolenia, wiek), pro-

gramu, stosunku liczby instruktorów do liczby uczestników,

czasu trwania zajęć praktycznych i sposobu oceny końcowej.

Większość badań wykazała, że praktyczne umiejętności

z zakresu RKO, takie jak wzywanie pomocy, uciskanie klat-

ki piersiowej i wentylacja zanikają w czasie od 3 do 6 mie-

sięcy 43,46,63-68 . Praktyczne umiejętności zastosowania AED

utrzymują się dłużej niż umiejętności z zakresu podstawo-

wych zabiegów resuscytacyjnych 59,64,69 .

Przypomnienie lub udoskonalenie wykonywania RKO

może odbyć się poprzez ponowną ocenę umiejętności,

a w razie potrzeby – krótkie szkolenie przypominające lub

powtórzenie szkolenia już po 3–6 miesiącach 64,70-73 .

Zastosowanie urządzeń dających informację

zwrotną lub instrukcje głosowe w czasie RKO

Urządzenia dające informację zwrotną lub instrukcje

głosowe w czasie RKO mogą być używane w czasie szko-

leń personelu medycznego, jak i innych osób 35 . Urządzenia

te mogą wydawać instrukcje (np. komunikat o konieczności

wykonania kolejnej czynności, sygnały dźwiękowe metrono-

mu dla określenia częstotliwości uciśnięć klatki piersiowej

lub głosowe komendy) i informacje zwrotne (np. po wyko-

naniu działania informacje o jego efekcie, przykładem może

być wizualne oznaczenie głębokości uciśnięć klatki piersio-

wej), lub też połączenie instrukcji i informacji zwrotnych.

Nauczanie z wykorzystaniem takich urządzeń może popra-

wić jakość wykonania RKO, ułatwić jej przyswojenie i za-

pamiętanie. W dostępnych badaniach przyswajanie i zapa-

miętywanie praktycznych umiejętności RKO było oceniane

na manekinach bez wykorzystania przez ćwiczących takich

urządzeń 63,74-78 . Instruktorzy i ratownicy powinni pamiętać

o tym, że informacja co do głębokości uciśnięć klatki piersi-

owej na miękkim podłożu (np. materac) z użyciem urządzeń

dających informację zwrotną lub instrukcje głosowe w czasie

RKO może być zawyżona 79,80 .

Metody kształcenia z zakresu BLS i AED

Istnienie wiele metod stosowanych w trakcie ucze-

nia podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED.

Najczęściej stosowaną metodą są tradycyjne kursy, prowa-

dzone przez instruktorów 40 . Porównanie metod nauczania

podstawowych zabiegów resuscytacyjnych i AED osób nie-

związanych zawodowo z medycyną i personelu medycznego

wykazało, że dobrze opracowane programy samokształcenia

(np. video, DVD, komputerowe) z minimalnym udziałem

lub bez udziału instruktora, mogą stanowić skuteczną al-

ternatywę kursów, prowadzonych przez instruktora 41-55 . Jest

konieczne, aby program kursów zawierał zajęcia praktyczne

z uciśnięć klatki piersiowej i zastosowania AED.

Szkolenia zaawansowane

Program kursów zaawansowanych

Kursy na poziomie zaawansowanym są zwykle przezna-

czone dla pracowników ochrony zdrowia. Program kursu

powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb osób

szkolących się, obejmować różne przypadki kliniczne oraz

uwzględniać rolę, jaką mogą pełnić szkolący się pracowni-

www.erc.edu

Wytyczne resuscytacji 2010

www.prc.krakow.pl

Zasady nauczania resuscytacji

269

cy ochrony zdrowia w czasie zatrzymania krążenia. Istnieją

ograniczone dowody naukowe dotyczące metod doskonale-

nia nauczania i utrzymywania wiedzy z zakresu zaawanso-

wanych zabiegów resuscytacyjnych.

Wykazano, że wprowadzenie kursu Specjalistyczne za-

biegi resuscytacyjne (ALS) według Wytycznych ERC 2005

w symulacjach zatrzymania krążenia doprowadziło do skró-

cenia okresu bez przepływu („ no-ﬂ ow ”), ale nie wpłynęło na

jakość innych elementów RKO 81 . Duże doświadczenie kli-

niczne osób szkolących się ma wpływ na poprawę utrzymy-

wania wiedzy i umiejętności praktycznych przez dłuższy

czas 82,83 .

Badania z zakresu specjalistycznych zabiegów resuscy-

tacyjnych dotyczące sytuacji rzeczywistych i symulowanych

wewnątrzszpitalnych zatrzymań krążenia 84-94 wykazują po-

prawę pracy zespołu, gdy w program kursu włączono szko-

lenie z zakresu kierowania i pracy zespołowej. Szkolenie ze-

społów i umiejętność rozpoznawania rytmów serca będą ko-

nieczne, by zminimalizować przerwy w uciśnięciach klatki

piersiowej podczas stosowania strategii deﬁ brylacji manu-

alnej wg Wytycznych 2010, która zakłada ładowanie łyżek

podczas wykonywania uciśnięć klatki piersiowej 95,96 .

Kluczowymi elementami programów nauczania za-

awansowanych zabiegów resuscytacyjnych powinny być:

Prewencja zatrzymania krążenia 97-98 .

Dobrej jakości uciśnięcia klatki piersiowej z uwzględ-

nieniem prawidłowej częstości, głębokości, pełnej relak-

sacji klatki piersiowej i minimalizacji przerw oraz wen-

tylacja z wykorzystaniem podstawowych umiejętności

(np. maska kieszonkowa, worek samorozprężalny z ma-

ską twarzową).

Deﬁ brylacja z uwzględnieniem ładowania w trakcie wy-

konywania uciśnięć klatki piersiowej w przypadku deﬁ -

brylatorów manualnych.

Algorytmy zaawansowanych zabiegów resuscytacyj-

nych.

Umiejętności pozamerytoryczne (np. kierowanie zespo-

łem, praca w zespole, komunikacja).

Rozszerzone szkolenie może obejmować zaawansowane

techniki udrażniania dróg oddechowych, leczenia zaburzeń

rytmu serca towarzyszących zatrzymaniu krążenia, resuscy-

tację w sytuacjach szczególnych, dostępy donaczyniowe, leki

stosowane w zatrzymaniu krążenia, opiekę poresuscytacyjną

i problemy etyczne.

Liczne badania nad alternatywnymi metodami naucza-

nia wskazują na równorzędność lub przewagę szkoleń kom-

puterowych lub opartych na ﬁ lmach video, które dodatko-

wo zmniejszają czas spędzony przez instruktorów z osoba-

mi uczestniczącymi w szkoleniu 100,101,106,109-123 . Każda metoda

przygotowania do kursu, stosowana w celu nabycia wiedzy

i umiejętności praktycznych lub skrócenia czasu spędzonego

przez instruktora z uczestnikami szkolenia, powinna zostać

formalnie oceniona, by upewnić się co do jej równorzędno-

ści lub przewagi nad standardowymi kursami prowadzony-

mi przez instruktorów. Trwa duże wieloośrodkowe rando-

mizowane badanie z grupą kontrolną, oceniające, czy jedno-

dniowy kurs ALS uzupełniony materiałami typu e-learning

jest równorzędny z dwudniowym standardowym kursem

ALS [ISRCTN86380392].

Symulacja i realistyczne techniki szkolenia

Szkolenia oparte na symulacjach są kluczową częścią

nauczania resuscytacji. Istnieje jednak wiele wariantów spo-

sobów, w jaki można i jak stosuje się symulację w nauczaniu

resuscytacji 124 . Brak spójnej deﬁ nicji utrudnia porównanie

badań dotyczących różnego typu szkoleń symulacyjnych

(np. symulacja z wysokim [ high ﬁ delity ] w porównaniu z ni-

skim stopniem realizmu [ low ﬁ delity ]).

Szkolenia symulacyjne w większości 33,125-136 , aczkolwiek

nie wszystkie 137-143 , potwierdziły poprawę nabywania wiedzy

i umiejętności ocenianych z wykorzystaniem manekinów.

Dowody naukowe dotyczące jakości czynności ratowni-

czych wykonywanych w sytuacjach rzeczywistych są ograni-

czone. Niewielka ilość badań przeprowadzonych przed i po

szkoleniach (również tych z zastosowaniem symulacji), oce-

niających ich wpływ na rzeczywiste działania resuscytacyjne,

wykazała poprawę wyników leczenia pacjentów po szkole-

niach 144-148 . Wiarygodność badań ogranicza brak możliwo-

ści oddzielenia wpływu zastosowania symulacji od efektu in-

nych czynników edukacyjnych czy występujących czasowo.

W jednym badaniu randomizowanym oraz w badaniu pro-

spektywnym typu case control, w których uczestnicy badania

przydzielani byli do szkolenia symulacyjnego lub standardo-

wego, wykazano lepszy poziom wykonania nabytych umie-

jętności w sytuacji rzeczywistej 127,149 .

Dane dotyczące wpływu stosowania realistycznych

technik symulacji (np. prowadzenie resuscytacji w warun-

kach zbliżonych do rzeczywistych oraz użycie manekinów

generujących rzeczywiste parametry pacjenta) na wyniki na-

uczania są sprzeczne, a badania oceniające ich wpływ na wy-

niki leczenia są nieliczne 125,128,133,135,137,138,140,141,150-154 . W jed-

nym badaniu wykazano znaczący wzrost poziomu wiedzy,

gdy podczas szkoleń z zakresu postępowania z pacjentem

urazowym zastosowano manekiny lub pozorantów 153 . Bada-

nie to nie wykazało różnicy w przyswajaniu wiedzy podczas

szkoleń, niezależnie czy stosowano manekiny, czy kurs od-

bywał się z udziałem pozorantów, jednakże uczestnicy pre-

ferowali użycie manekinów.

Nie ma wystarczających dowodów przemawiających za

lub przeciw wykorzystaniu bardziej realistycznych technik

symulacji (np. zaawansowane manekiny [ high ﬁ delity ], szko-

lenie w miejscu pracy) w celu poprawy wyników (np. prak-

tyczne umiejętności wykonywane na manekinach lub w rze-

Metody kształcenia w trakcie szkoleń

zaawansowanych

Przygotowanie przed kursem

Uczestnicy kursu mogą przygotowywać się do niego

z wykorzystaniem różnych metod, takich jak lektura pod-

ręcznika, pretesty lub e-learning 99-107 . Duże randomizowane

badanie z zastosowaniem komercyjnie dostępnego progra-

mu symulacyjnego typu e-learning przed kursem specjali-

stycznych zabiegów resuscytacyjnych nie wykazało poprawy

poznawczych i psychomotorycznych umiejętności kandyda-

tów w trakcie oceny prowadzonej w trakcie symulowanego

zatrzymania krążenia w porównaniu ze standardowym przy-

gotowaniem do kursu na podstawie podręcznika 107,108 .

www.erc.edu

Wytyczne resuscytacji 2010

www.prc.krakow.pl

270

J. Soar, K.G. Monsieurs, J.H.W. Ballance, A. Barelli, D. Biarent, R. Greif,

A.J. Handley, A.S. Lockey, S. Richmond, Ch. Ringsted, J.P. Wyllie, J.P. Nolan, G.D. Perkins

czywistym zatrzymaniu krążenia, gotowość do podejmowa-

nia RKO) w porównaniu ze standardowym szkoleniem (np.

podstawowe manekiny [ low ﬁ delity ], centra szkoleniowe)

z zakresu podstawowych i specjalistycznych zabiegów resu-

scytacyjnych. Należy określić korzyści płynące z zastosowa-

nia systemów szkoleń opartych na zaawansowanej symula-

cji ( high ﬁ delity ) w zestawieniu z rosnącymi kosztami tego

typu szkoleń 141 .

Przyszłe badania powinny być ukierunkowane na ocenę

wpływu metod nauczania (w tym symulacji) na wyniki odle-

głe leczenia pacjentów i rzeczywiste postępowanie terapeu-

tyczne. Analiza kart obserwacyjnych pacjentów 155 , ocena jako-

ści leczenia 149 oraz jakość technologii monitorowania prowa-

dzenia RKO 89,156 potwierdziły, że istnieje taka możliwość.

sy, jak na przykład drużyny sportowe, mają spotkania przed

i po zawodach. Sondaże przeprowadzone w Zjednoczonym

Królestwie 193,194 i Kanadzie 90 wskazują, że zespoły resuscy-

tacyjne rzadko mają formalne spotkania przed i po wyda-

rzeniu. Debrieﬁ ng i informacja zwrotna to dwa osobne, ale

spokrewnione działania – różne formy informacji zwrotnej

mogą stanowić składową debrieﬁ ngu . Debrieﬁ ng przewiduje

bezpośredni kontakt i zaangażowanie obu stron w dyskusję.

Informacja zwrotna dostarcza informacji dotyczących wcze-

śniejszego zdarzenia i może być przekazana z wykorzysta-

niem wielu metod (zapis video, zapis wydarzeń z deﬁ bry-

latora, informacja od trenera-obserwatora). Debrieﬁ ng wy-

daje się być efektywną metodą poprawy jakości resuscytacji

i potencjalnie wyników leczenia pacjentów, dopóki dysku-

sja oparta jest na obiektywnych danych 87,89,127,129,149,187,195-205 .

Optymalny format debrieﬁ ngu nie został określony.

Odstępy czasowe miedzy szkoleniami

z zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych

Wiedza i umiejętności praktyczne po wstępnym szko-

leniu z zakresu resuscytacji szybko zanikają. Aby utrzymać

wiedzę i umiejętności niezmienione, potrzebne są szkole-

nia przypominające, jednakże ich optymalna częstotliwość

nie została określona. Większość badań wskazuje, że wiedza

i umiejętności z zakresu zaawansowanych zabiegów resuscy-

tacyjnych zanikają, jeżeli są oceniane po 3–6 miesiącach od

szkolenia 65,157-164 , dwa badania sugerowały okres 7–12 165,166 ,

a jedno 18 miesięcy 167 .

Kursy Europejskiej Rady Resuscytacji

ERC opracowała ofertę kursów, których celem jest przeka-

zanie umiejętności osobom, potencjalnie mogącym podej-

mować resuscytację – niezwiązanym zawodowo z medycy-

ną, pracownikom służb publicznych, pracownikom ochro-

ny zdrowia i systemu ratownictwa medycznego, oddziałów

ogólnych, wzmożonego nadzoru i intensywnej terapii lub

działających w zespołach resuscytacyjnych – na oczekiwa-

nym od nich poziomie.

Kursy ERC są ukierunkowane na nauczanie w małych

grupach z zastosowaniem interaktywnych dyskusji, praktycz-

nego nauczania umiejętności oraz symulowanych sytuacji

klinicznych z wykorzystaniem manekinów 6,206 . Kursy charak-

teryzuje duża liczba instruktorów w stosunku do uczestni-

ków kursu (np. 1 : 3 do 1 : 6 w zależności od rodzaju kursu).

Pełna i aktualna informacja na temat kursów ERC i termino-

logii dostępna jest na stronach internetowych: www.prc.kra-

kow i www.erc.edu.

Ocena w trakcie szkoleń zaawansowanych

Najlepsza metoda oceniania na kursach nie została okre-

ślona. Testy pisemne używane na kursach ALS nie pozwa-

lają wiarygodnie przewidzieć poziomu praktycznych umie-

jętności i nie powinny być stosowane jako ekwiwalent oce-

ny umiejętności praktycznych 168-171 . Wydaje się, że egzamin

końcowy na kursie ma pozytywny wpływ na wykonywanie

i zachowanie uczonych umiejętności i dlatego powinien być

rozważony jako element zakończenia kursu 172, 173 .

Alternatywne strategie mogące poprawić wykonywanie

specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych

Etos

Na kursach Europejskiej Rady Resuscytacji pracują in-

struktorzy przeszkoleni w zakresie technik uczenia i oceny.

Założeniem kursów ERC jest stworzenie przyjaznego śro-

dowiska, sprzyjającego nabywaniu wiedzy. Aby zminimalizo-

wać stres, zarówno uczestnicy kursu, jak i instruktorzy zwra-

cają się do siebie po imieniu. Kreowane są pozytywne relacje

między instruktorami i uczestnikami, a nauczanie prowa-

dzone jest z wykorzystywaniem informacji zwrotnej i debrie-

ﬁ ngu . W celu wsparcia uczestników oraz wzmocnienia in-

formacji zwrotnej zaleca się również wprowadzenie systemu

mentorskiego. Stresu nie da się uniknąć 207 , zwłaszcza w cza-

sie oceny, jednakże zadaniem instruktorów jest umożliwie-

nie uczestnikom osiągnięcia jak najlepszych wyników.

Zastosowanie listy zadań i innych środków poznawczych

Środki poznawcze, takie jak listy zadań, mogą być sto-

sowane w celu poprawy zgodności działań z wytycznymi,

o ile właściwie wybierze się listę i nie opóźni to rozpoczęcia

RKO 174-186 . Przydatność listy zadań należy ocenić podczas

symulacji, zanim zostanie ona wprowadzona do użycia 84-94 .

Pozorowane akcje resuscytacyjne

Pozorowane akcje resuscytacyjne dają możliwość oce-

ny indywidualnych i systemowych działań w odpowiedzi na

zatrzymanie krążenia. Takie ćwiczenia mogą poprawić wie-

dzę 187 i wykonywanie umiejętności praktycznych 188 , pewność

siebie 189 , znajomość środowiska pracy 190 i pozwalają wykryć

typowe błędy na poziomie systemu i jednostki 191,192 .

Zarządzanie kursami

Kursy nadzorowane są przez odpowiednie komitety

poszczególnych Narodowych Rad Resuscytacji oraz przez

międzynarodowy komitet ERC do spraw kursów. Europej-

ska Rada Resuscytacji stworzyła dostępny za pośrednictwem

internetu system zarządzania kursami (http://courses.erc.

edu). System służy rejestracji poszczególnych kursów ERC,

Spotkania zespołu ( brieﬁ ng i debrieﬁ ng )

Odprawy dla zespołu resuscytacyjnego ( brieﬁ ng i de-

brieﬁ ng ) powinny być stosowane zarówno w trakcie szko-

leń, jak i w praktyce klinicznej. Zespoły odnoszące sukce-

www.erc.edu

Wytyczne resuscytacji 2010

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: