00:00:00:movie info: 640x480 29.969fps 310.0 MB|tłumaczenie - shag 00:00:01:Teraz, na NOVA, 00:00:03:przeżyj ekscytujšcš podróż do wiata bardziej obcego niż fantastyka naukowa, 00:00:08:gdzie grajšc dozwolone jest łamanie niektórych reguł, 00:00:12:gdzie nowatorski obraz wszechwiata, popycha cię ponad granice twoich najdzikszych wyobrażeń. 00:00:17:Oto wiat złożony z teorii strun, 00:00:21:opisujšcych każdš siłę i wszelkš materię od atomu poprzez ziemię, 00:00:26:do końca galaktyk 00:00:29:- od narodzin czasu do ostatecznej chwili - w jednej teorii, 00:00:35:teorii wszystkiego. 00:00:39:Naszym przewodnikiem po tym nowym, wspaniałym wiecie jest Brian Greene, 00:00:43:poczytny pisarz i fizyk. 00:00:45:I nieważne jak często tu się zjawiam, 00:00:47:nie wyglšda na to, bym szybko dał radę przywyknšć. 00:00:51:Czy pomoże nam ułożyć najważniejsze puzzle nowoczesnej fizyki 00:00:56:gdzie nasze pojmowanie uniwersum jest oparte na 2 grupach praw, 00:01:01:które przeczš sobie nawzajem? 00:01:04:Rozwišzania tej sprzecznoci unikał nawet Einstein, 00:01:08:choć ostatecznie powięcił jej swoje ostatnie lata. 00:01:11:Po dekadach, możemy nareszcie być na krawędzi rozwišzania. 00:01:20:Rozwišzaniem sš struny, 00:01:23:maleńkie czšstki wibrujšcej energii niczym struny w wiolonczeli, 00:01:27:kosmiczna symfonia w sercu całej rzeczywistoci. 00:01:33:Lecz ma to swojš cenę: wiaty równoległe i 11 wymiarów, 00:01:39:z których większoć nigdy nie zobaczycie. 00:01:41:Naprawdę możemy żyć w wiecie z większš ilociš wymiarów niż dostrzega oko. 00:01:46:Ludzie którzy mówili, iż istniały dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzyknięci fantastami, 00:01:50:lub wariatami. 00:01:52:Złudzenie nauki i matematyki, czy też ostateczna teoria wszystkiego? 00:01:58:Jeli teoria strun zawiedzie w dostarczeniu wiadectwa swych przewidywań, 00:02:03:wówczas nikt nie powinien w to uwierzyć. 00:02:04:Czy to teoria fizyków, czy filozofów? 00:02:08:Jedna rzecz pewna, to że teoria strun już nam pokazuje, iż 00:02:12:uniwersum może być znacznie bardziej niezwykłe niż każdy z nas kiedykolwiek mylał. 00:02:18:Jeszcze tego wieczoru... 00:02:20:niezaprzeczalne poruszenie, które wywołały struny. 00:02:22:Atmosfera była napięta. 00:02:25:Teoria strun przeszła swojš własnš rewolucję... 00:02:27:5 różnych teorii strun... 00:02:29:...i odkrycie nowego obrazu stanu rzeczy. 00:02:32:Byćmoże żyjemy w trój-wymiarowej membranie. 00:02:37:Nasz wiat może być niczym kromka chleba. 00:02:40:Uwięzieni w niewielkim plasterku wszechwiata o większej liczbie wymiarów. 00:02:44:To właciwie problem. 00:02:46:Obejrzyj teraz "The Elegant Universe". 00:03:04:Główne finansowanie NOVA jest zapewnione przez Park Foundation. 00:03:10:Doszlimy do 400 pracowników w 3 lata. 00:03:14:W Microsofcie, wasz potencjał zainspiował nas by stworzyć oprogramowanie zdolne pomóc wam to osišgnšć. 00:03:21:Wasz potencjał, nasza pasja. 00:03:27:Nauka: otrzymalimy szkielet, która pomoże uczynić bezprzewodowš komunikację coraz pewniejszš. 00:03:34:Sprint jest dumny z pomagania NOVA. 00:03:39:Finansowanie Elegant Universe jest zapewnione przez fundację Alfreda P. Sloan, 00:03:45:by poprawić publiczne zrozumienie nauki i technologii. 00:03:50:I przez "National Science Foundation", Ameryka inwestuje w przyszłoć. 00:03:57:Dodatkowe pienišdze płynš z Volkswagen of America. 00:04:14:I z George D. Smith Fund, 00:04:19:żywišce naukę i bezpieczeństwo. 00:04:22:Główne finansowanie NOVA jest również zapewnione przez Corporation for Public Broadcasting, 00:04:27:i widzów, takich jak ty. Dzięki. 00:04:44:"WITAMY W 11-STYM WYMIARZE" 00:04:56:Wyobramy sobie, że jestemy zdolni kontrolować przestrzeń i czas. 00:05:07:Rozmach rzeczy, które moglibymy zrobić byłby zdumiewajšcy. 00:05:12:Byłbym zdolny przejć stšd... 00:05:16:tutaj... 00:05:19:i tutaj... 00:05:23:tutaj... 00:05:27:i znów tu wręcz natychmiast. 00:05:30:W tym momencie mylimy, że taka podróż byłaby niemożliwa. 00:05:34:I prawdopodobnie tak jest. 00:05:36:Lecz w cišgu ostatnich kilku lat, 00:05:38:nasze wyobrażenia o prawdziwej naturze czasu i przestrzeni przeszły trochę zmian. 00:05:44:A sprawy z pogranicza fantastyki naukowej, wydajš się teraz nie aż tak nacišgane. 00:05:49:Wszystko to dzięki rewolucji w fizyce, zwanej "teoriš strun", 00:05:53:która oferuje całkiem nowš perspektywę zasad działania wiata. 00:05:58:Teoria strun utrzymuje obietnicę o możliwoci zrozumienia pytań 00:06:02:dlaczego wiat zachowuje się w okrelony sposób, poczšwszy od samych podstaw. 00:06:06:Teoria strun jest Dzikim Zachodem fizyki. 00:06:11:To teren teoretycznej fizyki, tak radykalnie innej od wszystkiego co było przedtem. 00:06:18:Nowatorska teoria zaczyna się prostym założeniem: 00:06:22:że wszystko na wiecie, Ziemia, te budynki, 00:06:26:nawet siły jak grawitacja, czy elektrycznoć, 00:06:29:sš stworzone z nieprawdopodobnie cienkich, wibrujšcych kosmyków energii zwanych "strunami". 00:06:35:Mimo swej wielkoci, struny zmieniajš całe nasze wyobrażenie o wszechwiecie, 00:06:41:zwłaszcza nasze pojmowanie natury przestrzeni. 00:06:47:By zobaczyć o co chodzi, pomniejszmy wpierw całš przestrzeń do właciwej wielkoci. 00:06:54:Wyobramy sobie, że cały wiat zawiera się nigdzie indziej tylko w moim rodzimym miejscu, Manhattanie. 00:07:01:Od teraz, jedna dzielnica Nowego Jorku odpowiada za całš strukturę przestrzeni. 00:07:08:I na zachętę, wyobramy sobie również, że jestem CEO sporej korporacji z biurami na Wall Street. 00:07:15:A skoro czas to pienišdz, muszę znaleć najszybszš trasę z mego mieszkania, 00:07:18:z górnego Manhattanu do mych biur na dolnym Manhattanie. 00:07:25:Obecnie wiemy, że najkrótszy dystans między dwoma punktami to linia prosta, 00:07:29:więc nawet gdyby nie było żadnych korków, wcišż zabiera trochę czasu, by pokonać 00:07:34:taki krótki odcinek w naszym wyimaginowanym Manhattanie. 00:07:40:Poruszajšc się wcišż szybciej i szybciej, możemy redukować czas podróży. 00:07:44:Lecz skoro nic nie potrafi poruszać się szybciej niż prędkoć wiatła, 00:07:47:jest dokładny limit czasu, który możemy oszczędzić w drodze. 00:07:58:Te Uniwersum Manhattanu pasuje do starej, klasycznej wizji przestrzeni, 00:08:03:zasadniczo to płaska siatka, statyczna i niezmienna. 00:08:09:Ale odkšd Albert Einstein przyjrzał się strukturze przestrzeni, 00:08:12:dojrzał co zupełnie innego. 00:08:16:Stwierdził, że przestrzeń nie jest statyczna, potrafi się zniekształcać i rozcišgać. 00:08:22:I mogš istnieć niezwykłe elementy przestrzeni zwane tunelami czasoprzestrzennymi (wormholes). 00:08:28:Chodzi o most, lub tunel, który łšczy odległe rejony przestrzeni, 00:08:33:w efekcie, kosmiczny skrót. 00:08:40:W tym wiecie, mój skok czasowy byłby marzeniem każdego Nowojorczyka. 00:08:47:Ale jest haczyk: 00:08:49:by stworzyć tunel czasoprzestrzenny należy rozpruć, lub wydrzeć dziurę w strukturze przestrzennej. 00:08:56:Lecz czy strukturę przestrzeni faktycznie można rozpruć? 00:08:59:Czy ten pierwszy krok w formowaniu tunelu w rzeczywistoci ma miejsce? 00:09:03:Cóż, nie sposób odpowiedzieć na takie pytania o pustym brzuchu. 00:09:15:Zmienimy to patrzšc na moje niadanie - kawę i pšczka, 00:09:19:możemy łatwo wyczuć co teoria strun mówi o tym, czy można rozedrzeć strukturę przestrzennš. 00:09:27:Wyobracie sobie, że przestrzeń ma kształt tego pšczka. 00:09:30:Pewnie uważacie, że jest stosunkowo odmienny od regionu przestrzeni o kształcie filiżanki kawy. 00:09:37:Jednak istnieje dokładne znaczenie, gdzie kształt pšczka i filiżanki sš jednakowe, 00:09:43:ledwie lekko zamaskowane. 00:09:47:Oba posiadajš jeden otwór. 00:09:50:W pšczku jest w rodku, a w filiżance leży w uchwycie. 00:09:56:Oznacza to, że możemy zmienić pšczka w formę filiżanki i z powrotem 00:10:01:Zupełnie bez koniecznoci rozrywania, czy rozdzierania ciasta. 00:10:06:Dobrze, przypućmy, że chcecie zmienić kształt tego pšczka w co kompletnie innego, 00:10:11:kształt bez otworów. 00:10:14:Jedyny sposób, to rozerwanie pšczka w ten sposób 00:10:21:i nadać mu właciwy kształt. 00:10:29:Niestety, zgodnie z prawami Einsteina, to niemożliwe. 00:10:34:Twierdzš one, że przestrzeń potrafi się rozcišgać i wypaczać, lecz nie rozdzierać. 00:10:42:Tunele czasoprzestrzenne mogš istnieć gdzie w pełni uformowane, 00:10:45:jednakże nie sposób rozpruć przestrzeni, by stworzyć nowy, nad Manhattanem, lub gdzie indziej. 00:10:51:Innymi słowy, nie mogę wzišć tunelu czasoprzestrzennego do pracy. 00:10:58:Teoria strun odkrywa przed nami cały nowy punkt widzenia na przestrzeń, 00:11:03:i ujawnia to, że Einstein nie zawsze miał rację. 00:11:08:Czemu? Przyjrzyjmy się z bliska budulcowi przestrzeni. 00:11:15:Gdybymy skurczyli się miliony miliardów razy, 00:11:21:wkroczylibymy do wiata mechaniki kwantowej, 00:11:26:do wiata praw kontrolujšcych zachowanie atomów. 00:11:31:To wiat wiatła i elektrycznoci i pozostałych rzeczy działajšcych na najmniejszej skali. 00:11:39:Tutaj, struktura przestrzeni jest zróżnicowana i chaotyczna. 00:11:47:Rozprucia i rozdarcia mogš być powszechne. 00:11:52:Lecz gdyby były, 00:11:53:co zatrzymałoby pęknięcie w strukturze przestrzennej od spowodowania kosmicznej katastrofy? 00:12:03:Cóż, oto gdzie wkracza potęga strun. 00:12:08:Struny uspokajajš chaos. 00:12:11:Pojedyncza struna tańczy poród przestrzeni, rozcišgajšc się rurowo. 00:12:20:Taki kształt może zachowywać się jak bańka otaczajšca rozdarcie, 00:12:24:ochronna tarcza o głębokiem znaczeniu. 00:12:31:Struny właciwie pozwalajš na rozcięcia przestrzeni. 00:12:39:Co oznacza, iż przestrzeń jest znacznie bardziej dynamiczna i zmienna niż uważał Albert Einstein. 00:12:46:Czy oznacza to możliwoć istnienia tunelów czasoprzestrzennych? 00:12:51:Czy będę kiedykolwiek w sta...
grappa25