wyklad 3 biofarmacja.pdf

BIOFARMACJA - WYKŁAD 3

Wchłanianie substancji leczniczej. Dostępność biologiczna leku

! Losy leku w ustroju (LADME)

§ L iberation (uwalnianie)- uwalnianie substancji leczniczej z jej postaci farmaceutycznej

§ A bsorption (wchłanianie) – przemieszczanie substancji leczniczej z miejsca podania do krwioobiegu lub/i

chłonki

§ D istribution (rozmieszczenie) – odwracalne przejście substancji leczniczej z krwi krążącej do tkanek

§ M etabolism (metabolizm) – biochemicze przekształcenie substancji leczniczej do substancji aktywnych

lub nieaktywnych

§ E xcretion (wydalanie) – wydalanie substancji leczniczej z organizmu

! Wchłanianie

Szybkość wchłaniania i wielkość wchłaniania (stosunek wchłoniętej części do podanej ilość) zależą od wielu

czynników:

ü właściwości fizyczno-chemicznych substancji leczniczej zwłaszcza jej rozpuszczalność

ü wielkość cząsteczek, a więc powierzchnia

ü postać leku

ü sposób i miejsce podania

ü czas kontaktu z powierzchnią wchłaniania

ü wielkość powierzchni wchłaniania

ü wartość pH w obrębie obszaru , w którym zachodzi wchłanianie

ü integralność błony

ü ukrwienie narządów, w których następuje wchłanianie

Podstawowe prawa rządzące procesem wchłaniania

1. kwasowo – zasadowa teoria podziału

ü szybkość procesu wchłaniania jest proporcjonalna do stężenia nie zdysocjowanej formy

środka leczniczego

ü stężenie cząstek nie zdysocjowanych jest funkcją stałej dysocjacji substancji leczniczej pKa i

pH środowiska

ü słabe kwasy są lepiej wchłaniane w środowisku kwasowym a słabe zasady w środowisku

zasadowym

ü zmiany pH (zamierzone lub nie) np. podanie środka zobojętniającego, mogą w znacznie

zmienić stopień wchłaniania leków częściowo zdysocjowanych

2. współczynnik podziału olej/woda

ü odzwierciedla rozpuszczalność leku w rozpuszczalniku lipidowym (olejowym) w odniesieniu

do rozpuszczalności w wodzie lub buforze fizjologicznym

ü obliczając ten współczynnik można przewidzieć szybkość wchłaniania oraz ilość substancji

leczniczej wchłoniętej

ü niski współczynnik podziału olej/woda – słabe przenikanie przez błony

ü wysoki współczynnik podziału olej/woda –dobrze przez błonę przenikają substancje lipofilne

! Mechanizmy transportu przezbłonowego:

Transport bierny

1. zachodzi zgodnie z gradientem stężeń

2. nie wymaga nakładu energii

Dyfuzja bierna

Dyfuzja ułatwiona

przy udziale białek transportowych

Transport aktywny

1. zachodzi wbrew gradientowi chemicznemu i stężeniowemu

2. wymaga nakładu energii

3. maksymalna szybkość transportu jest ograniczona liczbą przenośnika

4. Jest hamowany przez konkurentów

Pierwotny transport aktywny

bezpośrednio związany z hydrolizą ATP; przy udziale

białek transportowych

Wtórny transport aktywny

energetycznie napędzany przez inną substancję, która

przechodzi zgodnie z gradientem stężeń

! Dyfuzja bierna:

ü w przypadku dyfuzji biernej transport leku jest wprost proporcjonalny do:

gradientu stężeń

powierzchni błony

współczynnika podziału olej/woda danego związku, oraz odwrotnie proporcjonalne do grubości

błony

ü proces dyfuzji biernej opisuje pierwsze prawo Ficka –szybkość transportu jest proporcjonalne do różnicy

stężeń C₁ i C₂ po obu stronach błony

! Dyfuzja ułatwiona:

ü zachodzi wbrew gradientowi stężeń

ü przy współudziale nośnika

ü nośnik charakteryzuje;

wysoka specyficzność strukturalna

wysycenie układu transportującego

hamowanie przez inhibitory

brak blokowania przez związki hamujące przeminę materii

! Transport konwekcyjny

ü rozpuszczalne w wodzie cząsteczki substancji leczniczej o niewielkiej średnicy przechodzą razem z

rozpuszczalnikiem przez pory błony komórkowej

ü czynniki wpływające na szybkość transportu;

wielkość i liczba porów

różnica stężeń po obu stronach błony

grubość błony i wielkość jej powierzchni

lepkośćśrodowiska

! Transport przez pary jonowe

ü jon substancji leczniczej tworzy z dużym jonem organicznym kompleks i tak powstała obojętna

elektrycznie cząsteczka przechodzi przez błonę na zasadzie dyfuzji biernej

ü przenoszone są związki silnie zdysocjowane w całym zakresie pH np. czwartorzędowe związki amoniowe

(hexametonium, dekametonium)

= − ( C₁ − C₂)

ü małe cząsteczki dyfundująłatwiej niż duże (masa cząsteczkowa, wiązanie z białkami)

ü łatwiej dyfundują substancje litofilne

ü substancje niezdysocjowane przechodząłatwiej przez błony niż jony

! Transport pęcherzykowy;

ü w czasie pinocytozy kropelki płynu, a podczas fagocytozy cząsteczki stałe zostają wchłonięte z

przestrzeni pozakomórkowej (np. przewodu pokarmowego)

ü błona komórkowa ulega ugięciu i następuje otaczanie zewnątrzkomórkowego materiału, wprowadzając

go w postaci pęcherzyka do wnętrza komórki

! Podstawowe prawa rządzące procesem wchłaniania:

1. Substancja aby ulec wchłonięciu musi pozostać w postaci rozpuszczonej

2. Szybkość z jaką rozpuszcza się substancja czynna warunkuje szybkość wchłaniania

3. Wchłonięty środek czynny jest szybko transportowany z krwią

4. Utrzymujący się gradient stężeń pomiędzy miejscem podania a krwią umożliwia wchłanianie

5. W przypadku substancji bardzo dobrze wchłanianych np. etanolu – szybkość wchłaniania zależy od

ukrwienia miejsca wchłaniania

6. Pory mają tylko znaczenie dla wchłaniania substancji źle rozpuszczalnych w tłuszczach, nie elektrolitów ,

w pełni zjonizowanych związków o względnie niewielkiej masie cząsteczkowej

! Dostępność biologiczna

Dostępność biologiczna – oznacza szybkość i stopień wchłaniania substancji leczniczej do krążenia ogólnego

ü jest ona charakteryzowana prze 3 parametry:

AUC – pole powierzchni pod krzywą zależności zmian C – T

C max – maksymalne stężenie leku

T max – czas po jakim osiągnięte jest Cmax

AUC – określa ilość leku jaka dostaje się do krążenia, jest miarą procesu wchłaniania

Cmax i Tmax –służą do określenia szybkości z jaką substancja lecznicza dostaje się do krążenia

! Definicje:

§ Dostępność biologiczna bezwzględna- ilość leku jaka dostaje się do krążenia po dowolnym

pozanaczyniowym podaniu postaci leku, porównuje się z ilością jaka dostaje się do krążenia po podaniu

dożylnym

§ Dostępność biologiczna względna - porównanie ilości substancji leczniczej wchłoniętej po podaniu

pozanaczyniowym oraz szybkości tego procesu z danymi uzyskanymi po podaniu tą samą drogą

preparatu farmaceutycznego przyjętego jako wzorzec. Pozwala na określenie w jakim stopniu zachodzi

efekt pierwszego przejścia

Dostępność biologiczna leku dla substancji podanej drogą donaczyniową dostępność biologiczna wynosi 100%

lub w liczbach bezwzględnych 1

! Czynniki wpływające na dostępność biologiczną:

1. Czynniki farmaceutyczne

ü właściwości substancji leczniczej

ü właściwości substancji pomocniczych

ü proces technologiczny

ü postać leku

2. Fizjologiczny lub patologiczny stan chorego

ü płeć

ü wiek

ü rasa

ü szybkość opróżniania żołądka (podanie per os)

ü choroby (przewodu pokarmowego, układu krążenia itp.)

ü równoczesne podawanie innych leków i pokarm

3. Warunki podawania leku (schemat dawkowania)

! Metody badania biodostępności:

ü pomiar stężenia niezmienionej substancji leczniczej w osoczu lub jej ilości wydalonej wraz z moczem po

jednorazowym lub wielokrotnym podaniu preparatu farmaceutycznego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: