Alkoholizm.pdf

Alkoholizm

I. Opis zjawiska.

Już od niepamiętnych czasów człowiek używał napojów alkoholowych. Towarzyszyły mu one z

okazji różnych uroczystości, pomagały mu się rozluźnić, poprawić nastrój itp. Jednak człowiek

nie wziął pod uwagę ile zła i nieszczęścia niesie ze sobą picie alkoholu. Począwszy od

uzależnienia przez rozbite rodziny po śmiertelne wypadki (np. samochodowe - jak często o nich

słyszysz?). Niektórzy myślą, że to nic takiego, że nic się nie stanie jeśli wypija kufel piwa bądź

"setkę" wódki. Lecz to nieprawda.

Wzmianki o niekorzystnym wpływie alkoholu na człowieka można spotkać już w starożytnych

przekazach (Biblia, Talmud, pisma Seneki). W czasach nowożytnych, nieumiarkowane picie

alkoholu, określane było jako pijaństwo, alkoholomania, oiniomania (gr. Oinos -wino). Dopiero

w 1849r. szwedzki psychiatra Magnus Huss w pracy "Alkoholizm przewlekły, czyli przewlekła

choroba alkoholowa" jako pierwszy użył terminu alkoholizm zwracając uwagę na "specyficzne

objawy nieprawidłowego funkcjonowania organizmu" będące efektem zmian spowodowanych

przez alkohol. Istotny wpływ w podejściu do alkoholizmu wywarły z lat 50 XX wieku badania

Jelnika. Stwierdził on, że "alkoholizm przewlekły to każde używanie napojów alkoholowych,

które powoduje szkodę dla osoby pijącej, społeczeństwa lub obojga" -a też alkoholizm powstaje

na skutek nałożenia się na siebie trzech czynników tj. podatności biologicznej oraz warunków

psychologicznych i społecznych, on też pierwszy podzielił alkoholizm na 5 postaci oznaczając je

kolejnym literami greckiego alfabetu. W 1953 doszło do rejestracji alkoholizmu przez Światową

Organizację Zdrowia.

Na przestrzeni lat powstało wiele definicji alkoholizmu, które nie były jednak oparte na

jednolitych kryteriach, bardzo często uwzględniały jedynie część objawów, bądź opierały się na

wycinkowym obrazie choroby. Niektóre z nich zawierały nawet oceny moralne. Za opinią

Światowej Organizacji Zdrowia na przestrzeni lat 60 i 70 XX wieku, nastąpiło odejście od

terminu alkoholizm, bowiem nie jest on jednoznaczny i może oznaczać zarówno chorobę

alkoholową jak i picie wykraczające poza normy kulturowe (może bowiem oznaczać również

patologię społeczną związaną z piciem alkoholu). Zaproponowano również odejście od terminu

"nadużywanie" alkoholu, ponieważ nie określał on ani ilości, ani częstotliwości spożywania

alkoholu. Od IX wydania Międzynarodowej klasyfikacji Chorób Urazów i Przyczyn Zgonów

wprowadzono termin "zespół uzależnienia od alkoholu" (zespół zależności alkoholowej) w

miejsce stosowanych dotychczas określeń, takich jak alkoholizm nałogowy, czy alkoholizm

przewlekły. Obowiązująca obecnie dziesiąta wersja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji

Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) proponuje używanie terminu -uzależnienie od

substancji psychoaktywnych. Wyróżnia ona zaburzenia spowodowane przyjmowaniem:

alkoholu, opioidów, przetworów konopi indyjskich, substancji uspokajających i nasennych,

kokainy, substancji pobudzających i halucynogennych, tytoniu, lotnych rozpuszczalników itp. W

niniejszej pracy postaram się opisać w miarę skromnych możliwości problem nadużywania

alkoholu jak też i chorobę zwaną -zespołem uzależnienia od alkoholu -numer statystyczny

choroby F102 według nowej klasyfikacji, poprzednia klasyfikacja nr 303 (Światowa Organizacja

Zdrowia -WHO).

Komisja Światowej Organizacji Zdrowia zaproponowała następującą definicję alkoholizmu:

"wszelki sposób picia napojów alkoholowych, który wykracza poza miarę tradycyjnego,

zwyczajowego spożycia albo poza ramy obyczajowego, przyjętego w całej społeczności picia

towarzyskiego bez względu na czynniki etiologiczne, które do takiego zachowania prowadzą i

niezależnie od zakresu, w jakim te czynniki etiologiczne zależą od dziedziczności, konstytucji

oraz od nabytych wpływów fizjopatologicznych i metabolicznych."

W uzupełnieniu dodano że:

"alkoholikami są osoby nadmiernie pijące, u których zależność od alkoholu osiągnęła taki

stopień, że wykazują zaburzenia psychiczne, bądź zachowują się w sposób przynoszący szkodę

ich zdrowiu fizycznemu i psychicznemu, ich stosunkom z innymi ludźmi, ich sytuacji społecznej

i ekonomicznej. Są to również osoby, które wykazują objawy zwiastujące takie zaburzenia. A

zatem wymagające leczenia."

W artykule "Wybrane zagadnienia diagnozy..." Bohdana Woronowicza można znaleźć dość

szeroką definicję uzależnienia od alkoholu:

-stan psychiczny i fizyczny wynikający ze współdziałania żywego organizmu i alkoholu, który

charakteryzuje się występowaniem zmian w zachowaniu i innymi następstwami, w tym zawsze

przymusem (nieodpartą chęcią) ciągłego lub okresowego używania alkoholu, aby doświadczyć

psychicznych efektów jego działania lub aby uniknąć objawów wynikających z jego braku

(złego samopoczucia, dyskomfortu).

Woronowicz wyróżnił także dwa rodzaje zależności od alkoholu:

-zależność psychiczna, polegająca na potrzebie częstego lub stałego picia alkoholu, celem

powtórzenia poprzednich przeżyć związanych z jego działaniem, chory sięga wówczas po

"alkoholowy tłumik", łagodzący stany napięcia i przykre stany uczuciowe i towarzyszący im

niepokój.

-zależność fizyczna, jest stanem biologicznej adaptacji wobec alkoholu, bez którego organizm

nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować; zaprzestanie lub ograniczenie picia alkoholu

pociąga za sobą występowanie zaburzeń czynności organizmu, określanego mianem zespołu

odstawienia (zespołu abstynencyjnego).

Na zespół odstawienia alkoholu składa się szereg objawów zarówno somatycznych jak i

psychologicznych. Chory czuje się ogólnie rozbity, skarży się na suchość w jamie ustnej

(popularne suszenie), nie ma apetytu, cierpi na bóle głowy, zgagę, nudności, niekiedy wymioty,

biegunki, wzmożoną potliwość, kołatanie serca, skurcze mięśniowe w kończynach, drżenie rąk i

drgawki. W stanie psychicznym chorego stwierdza się drażliwość, niepokój, lęk, poczucie

bezprzedmiotowego zagrożenia, chwiejność nastroju ze skłonnością do gniewu lub popadania w

depresję, zaburzenia koncentracji uwagi, bezsenność, męczące koszmarne sny. Niekiedy zespół

odstawienia alkoholu ma bardzo ciężki przebieg z napadami drgawkowymi, a nawet

majaczeniem, przypominającym prawdziwą psychozę alkoholową (delirium tremens)

Nieco inną definicję uzależnienia zaproponował Vernon Johnson:

"jeżeli zażywanie alkoholu lub innego środka chemicznego powoduje uszkodzenia w życiu

osobistym, społecznym, duchowym lub ekonomicznym jednostki i mimo to nie kończy ona

swych kontaktów z alkoholem czy innym środkiem -mamy do czynienia ze szkodliwym

uzależnieniem"

Definicja choroby alkoholowej (zespołu uzależnienia alkoholowego) zaproponowana przez

Tadeusza Kulisiewicza ma charakter objawowy, autor określa go jako zespół o charakterze

postępującym i jeśli nie przerwie się jego ewolucji to prowadzi on do ostatecznej biologicznej,

psychologicznej i społecznej degradacji pijącego. Kulisiewicz opisuje też objawy, wymieniając

te najbardziej widoczne i występujące we wszystkich fazach zespołu alkoholowego: zaburzenia

zachowania chorego (one sprawiają opinia publiczna uważa alkoholizm za wyraz

niedostosowania społecznego, a nie jako chorobę). Aspołeczne, a w krańcowych przypadkach

nawet antyspołeczne, zachowanie się alkoholika, naruszające wszelkie przyjęte i szanowane

normy stosunków między ludźmi, przesłania biologiczne tło choroby -ciężkie uszkodzenie

ośrodkowego układu nerwowego, anatomicznego podłoża naszego życia psychicznego,

intelektualnego i emocjonalnego. Jednak zdaniem autora nie wszyscy pijący (nawet często i

dużo) stają się alkoholikami. A przez uzależnienie od alkoholu rozumiemy:

-utratę kontroli nad piciem, czyli niemożność przerwania raz rozpoczętego picia w dowolnym, z

góry ustalonym momencie;

-niemożność utrzymania się w abstynencji przez dłuższy czas, stwarzający konieczność

poszukiwania alkoholu, niekiedy za wszelką cenę;

Kolejną próbę dookreślenia słowa alkoholik podjął się Aleksander Markiewicz:

"Alkoholikiem natomiast jest osoba uzależniona do tego stopnia, że czuje niepohamowany -

psychiczny i psychiczny- przymus picia, traci kontrolę nad czasem i ilością wypijanego

alkoholu. U alkoholika trwają tak zwane "ciągi picia", to jest przedłużające się niekiedy do

tygodni i miesięcy alkoholizowanie się dzień po dniu, Przerwy w spożywaniu trunków powodują

objawy zespołu abstynencji..."

We wszystkich powyższych definicjach alkoholizmu można zauważyć pewne wspólne cechy ...

Pod koniec pierwszej części pracy pragnę zwrócić uwagę na ustawę "O wychowaniu w

trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi" z dnia 26 października 1982r. Jest to akt prawny,

którego ideą jest (jak mówi sama nazwa) przeciwdziałanie alkoholizmowi, niestety twórcy tej

ustawy nie podjęli się zadania zdefiniowania problemu alkoholizmu, ograniczyli się do

stwierdzenia, iż o fakcie uzależnienia, od alkoholu, danej osoby (czyt. o uznaniu jej za

alkoholika) stwierdza biegły, sama ustawa nie definiuje alkoholizmu ani znaczenia

sformułowania "uzależnienie od alkoholu".

Warto by jeszcze dokładniej wykazać różnicę pomiędzy nadużywaniem alkoholu (popularnie -

pijaństwo), które nie jest jeszcze chorobą alkoholową (aczkolwiek może prowadzić do jej

powstania), a prawdziwym uzależnieniem spełniającym kryteria choroby. Alkoholik to już jest

zdiagnozowany, człowiek, u którego fachowcy rozpoznają zespół zależności alkoholowej.

Natomiast człowiek nadużywający, to jest człowiek, który jest już na jakimś etapie alkoholizmu,

ale ani on sam, ani nikt inny diagnozy nie postawił, nie chcąc, lub nie umiejąc odczytać jasnych

objawów alkoholizmu. Dalej, człowiek nadużywający, to jest również ten, który może pić, może

to przynosić szkody w jego życiu, ale który panuje nad swoim piciem i nie ma tych objawów

uzależnienia, które ma alkoholik zdiagnozowany z takimi klinicznymi objawami. Bardzo trafnie

różnicę pomiędzy pijakiem (czyt. Człowiekiem nadużywającym) a alkoholikiem ujmuje stare

francuskie powiedzenie: "Pijak mógłby przestać pić, gdyby chciał -alkoholik chciałby przestać

pić, gdyby mógł!"

Bardzo ciekawy wywiad z ks. Wiesławem Kondratowiczem wart jest choć w części przytoczenia

z racji ciekawego podejścia do choroby alkoholizmu i uzupełnienia jej o jakże ważny aspekt

nieodwracalności skutków wywołanych przez nią samą:

"Cukrzyca to choroba do końca życia. Jak już się ją ma, to się ma ją do końca życia. Jak się

nazywa człowiek chory na cukrzycę? - cukrzyk. Jak się nazywa człowiek chory na alkoholizm? -

alkoholik. Tak jak się ma cukrzyce do końca życia, tak się ma alkoholizm do końca życia.

Dlatego ja zawsze będę alkoholikiem, ale trzeźwym. Różnica między mną, a alkoholikiem, który

jest w aktywnym stadium choroby jest ta że on pił dzisiaj, a ja nie piłem. Ale jestem takim

samym alkoholikiem jak on i dzieli mnie od niego tylko jeden kieliszek i będę tak samo w

rynsztoku jak on. To jest taka choroba, takie ma reguły. Czyli jeżeli się jest alkoholikiem to jest

się alkoholikiem do końca życia. Można tę chorobę przeżywać na trzeźwo i tak ja to robię.

Dlatego mówię i zawsze będę to mówił do końca życia, że jestem alkoholikiem, trzeźwym

alkoholikiem. Gdyby to była taka choroba, z której można by było się wyleczyć to nie miał bym

powodu do mówienia, że jestem alkoholikiem. A ponieważ tej choroby nie idzie wy- leczyć

tylko idzie ją zatrzymać i zacząć ją na trzeźwo przeżywać dlatego jest się alkoholikiem do końca

życia".

Alkoholizm -część III

II. Dynamika zjawiska.

Alkohol nie jest chorobą statyczną, charakteryzuje się on pewną dynamiką. Owe zmiany to

poszczególne fazy powstawania choroby alkoholowej, istnieje konwencje przyjmujących

podziały alkoholizmu ze względu na kryteria społeczne biologiczne i psychologiczne. Jak już

pisałem do choroby nie dochodzi się od razu po wypiciu jednego, choć ilość alkoholu jaką trzeba

wypić by stać się alkoholikiem jest bardzo różna u poszczególnych osób to da się określić (choć

niewyraźnie) kroki prowadzące do uzależnienia.

FAZY POWSTAWANIA CHOROBY ALKOHOLOWEJ wg. A.MARKIEWICZA.

1. faza początkowa:

-czas w pełni kontrolowanego, najczęściej towarzyskiego picia, a jego niepokojącym objawem

jest szukanie w alkoholu odprężenia psychicznego

-wzrost tolerancji na alkohol

2. faza zwiastunowa:

-zwiększenie ilości wypijanego alkoholu

-występowanie zaników pomięci nawet po wypiciu niewielkiej ilości alkoholu

-w końcowym okresie -zanik krytycyzmu w stosunku do nadużywania alkoholu

3. faza krytyczna:

-małe dawki wzmagają potrzebę picia

-zanik kontroli nad rozpoczętym piciem

-zaburzenia ustroju, skłonność do drażliwości i wybuchowości

-obniżenie potencji płciowej

4. fazakońcowa:

-regularne, ranne picie

-obniżenie tolerancji na alkohol

-drżenie rąk w okresie abstynencji

-cechy degradacji społecznej

-delirium tremens

Powyższa tabela ukazuje okresy nasilania się choroby, które, jak twierdzi autor, nie zawsze

występują w jednakowej formie i w różnych przypadkach niejednakowy jest czas trwania każdej

fazy rozwojowej. Panuje dość powszechna opinia że czas zapadnięcia w chorobę alkoholową

może wynosić od kilku do kilkunastu lat, przy czym u kobiet i młodocianych powstaje

zdecydowanie szybciej. Można by dodać, iż jest to klasyczne ujęcie choroby alkoholowej,

odpowiadające pewnej średniej tendencji.

Posobny podział na fazy rozwoju, podał Kulisiewicz (warto go jednak przytoczyć z racji

dokładniejszej charakterystyki):

1. Faza wstępna -może trwać od kilku miesięcy do paru lat. Picie nie jeszcze do rzucającego się

w oczy upicia, mimo iż chory pije zwykle parę razy w ciągu dnia, ale pod wieczór uzyskuje stan

pełnego "znieczulenia uczuciowego", ukojenia, ulgi. Z początku ulgę tę przypisuje raczej

sytuacji, w której pił, niż samemu piciu. Szuka więc podobnych sytuacji w których z góry

przewiduje, że dojdzie do picia. Ulgi tej szuka najpierw rzadko, potem coraz częściej. W fazie tej

stopniowo obniża się jego tolerancja wobec jakiegokolwiek napięcia psychicznego, a stopniowo

zwiększa się tolerancja alkoholu, aby osiągnąć ów poszukiwany stan ukojenia chory musi wypić

więcej ("mit mocnej głowy").

2. Faza ostrzegawcza, zwiastunowa -zaczyna się nagłą zmianą reagowania na alkohol: po

zwykłych, niezbyt dużych, dawkach alkoholu, nie robiąc na otoczeniu bynajmniej wrażenia

pijanego pijący nie może sobie dokładnie przypomnieć nazajutrz , co robił w czasie picia (np.

gdzie i z kim pił, jak wrócił do domu itp.) Ową lukę pamięciową, nie mającą nic wspólnego z

utratą przytomności, nazywa się "palimpsestem alkoholowym". Sam chory określa to zjawisko

jako "przerwę w życiorysie" bądź urwanie się filmu". Ponieważ w tym okresie chory zdaje sobie

sprawę, że reaguje inaczej na alkohol niż poprzednio -zaczyna pić po kryjomu. Pojawia się

ciągłe myślenie o alkoholu -szybko, jednym haustem wypija pierwsze kieliszki i pogania resztę

towarzystwa do picia. Niekiedy, przed przyjęciem, wypija parę kieliszków po kryjomu, w

obawie, że tam może zabraknąć alkoholu. Coraz częstsze luki pamięciowe i budzące się

poczucie winy powodują że stara się unikać wszelkich rozmów o alkoholu.

3. Faza krytyczna lub ostra -stanowi już początek prawdziwej narkomanii alkoholowej, w

ścisłym tego słowa znaczeniu. Zaraz po wypiciu pierwszego kieliszka pojawia się przemożna

chęć wypicia kolejnego. Zjawisko to przypomina konieczność zaspokojenia głodu lub potrzeby

snu. Można je opanować z dużym wysiłkiem ale często tylko do pewnego momentu. O ile w

początkowym okresie choroby chory ma jeszcze możliwość wyboru: pić lub nie. Z faktem tym

nie chce się pogodzić, szuka więc wytłumaczenia, przekonuje siebie i otocznie że nie stracił

kontroli. W taki sposób powstaje "system alibi" (czyli wynajdowanie coraz to nowych

okoliczności usprawiedliwiających picie. W owym czasie chory jeszcze bardziej traci kontrolę

nad piciem. Pijący zaczyna tracić szacunek do samego siebie, co wymaga kompensacji,

pojawiają się więc nastawienia "wielkościowe". Zachowanie staje się niefrasobliwe i

ekstrawaganckie, coraz bardziej agresywne. Chory zostaje wyobcowany ze środowiska, unika

przyjaciół i zaniedbuje bądź porzuca pracę. Niekiedy ucieka z dotychczasowego miejsca i

środowiska, lecz czasami jest tylko pragnienie ucieczki. Alkoholik pije już do stanu głębokiego

upicia, a niekiedy nawet do utraty przytomności. Po wytrzeźwieniu zaś pije nadal. Dochodzi do

zabużeń odżywiania z uwagi na przewlekłe zatrucie wywołane ciągłym piciem. Pojawiają się też

rozmaite zaburzenia somatyczne, obniżenie potencji płciowej. Pod koniec tej fazy pojawia się

regularne picie od samego rana, które kończy się fazą krytyczną.

4. Faza ostania, przewlekła -jej początkiem są wielotygodniowe pijaństwa "ciągi pijackie".

Wyraźnie też zaznacza się degradacja moralna oraz, jeszcze odwracalne, zaburzenia sprawności

umysłowej. Alkoholik z braku wódki pije wszelkie alkohole nie konsumpcyjne: wodę kolońską,

denaturat, płyn do mycia szyb itp. Aby zdobyć pieniądze na alkohol zastawia rzeczy własne bądź

rodziny. Obniża się przy tym tolerancja na alkohol, tak bardzo iż może być pijany nawet po

wypiciu jednego piwa. Nasilają się w tym okresie stany bez przedmiotowego lęku oraz drżenie

kończyn, niekiedy do tego stopnia że na trzeźwo chory nie jest w stanie wykonać nawet

najprostszej czynności manipulacyjnej (choćby rozpięcia guzików w koszuli). Picie zawiera też

dużo cech natręctwa, słabnie dawna racjonalizacja, a na dużo cech natręctwa, słabnie dawna

racjonalizacja, a następnie załamuje się zupełnie, wie że nie może przestać i nie widzi też innego

wyjścia. Na koniec pojawiają się różne psychozy alkoholowe: halucynoza alkoholowa, zespół

amnestyjny Korsakowa lub obłęd opilczy.

Na zakończenie postaram się dokonać możliwie krótkiej syntezy z materiałów opracowanych

pod kątem dynamiki zjawiska alkoholizmu. Kolejność punktów jest całkowicie dyskusyjna:

- Początek choroby jest trudny do określenia, choć wyznacza go w dość szerokich ramach częste

upijanie się oparte na szerokim podłożu (ale o tym szerzej w rozdziale III).

- Subiektywne poczucie łaknienia alkoholu. (Pojawiają się doznania podobne do głodu i

wewnętrznego przymusu wypicia oraz poczucie paniki i obawa, że nie wytrzyma się długo bez

alkoholu).

- Utrata kontroli nad piciem. (Po rozpoczęciu picia pojawia się niemożność decydowania o ilości

wypijanego alkoholu i o memencie przerwania picia).

- Objawy abstynencyjne. (Przerwa w piciu wywołuje między innymi niepokój i drażliwość,

dreszcze i drżenie miejscowe, poty, nudności i zaburzenia świadomości i majaczenia. Osoba

uzależniona stara się usunąć dolegliwości przy pomocy alkoholu).

- Zmiana tolerancji na alkohol. (Zwiększenie tolerancji -wypicie tej samej ilości powoduje

słabsze efekty. Następnie obniżenie tolerancji -przy mniejszych dawkach alkoholu pojawiają się

podobne efekty nietrzeźwości).

- Koncentracja życia wokół picia. (Obecność alkoholu staje się bardzo ważna, koncentruje

uwagę i zachowanie wokół okazji do wypicia i dostępności alkoholu).

- Zaburzenia pomięci i świadomości. (Po wypiciu pojawiają się "dziury pamięciowe" -fragmenty

informacji znikają z pamięci. Coraz więcej dzieje się poza świadomością osoby uzależnionej).

- Nawroty picia po próbach utrzymania się w okresowej abstynencji. (Człowiek dostrzega, że

picie wymyka się spod jego kontroli i próbuje, bez powodzenia, udowodnić, że potrafi nad tym

zapanować).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: