Alkoholizm jako groźne zjawisko z kręgu patologii społecznej.pdf

Alkoholizm jako groźne zjawisko z kręgu patologii społecznej

Nadużywanie środków, wpływających na zmianę nastroju lub świadomości,

alkoholu czy też narkotyków nieodmiennie i trwale związane jest z historią ludzi. Już od

okresu neolitu, kiedy to nastąpiła samoistna destylacja, dokonana przez naturę, alkohol

zajmuje poczytne miejsce w używkach.

Początkowo wino i piwo traktowano jako dar Bogów, pozytywne siły, czczone w

wielu starożytnych kulturach. ( J. Mellibruda, 1996, s. 3)

W Egipcie bóstwem wina był Ozyrys, Grecji- Dionizos, a w Rzymie-Bachus. W tym okresie

wino stanowiło stały i niezbędny element pożywienia, bez którego nie mogłaby zaistnieć

żadna ceremonia czy obrzęd religijny. W średniowieczu alkohol przeniknął już do

wszystkich dziedzin życia, a klasztory stały się tawernami, miejscami gdzie notorycznie

pito alkohol. Alkohol traktowano również jako środek znieczulający i uspokajający, a

także uśmierzający ból. ( A. Dodziuk, 1998, s. 38-40)

Naturalnie wytworzony napój alkoholowy odznacza się jedynie 14% zawartością

alkoholu. Obecnie wytworzone i produkowane alkohole zawierają do 90% alkoholu i

uzyskiwane są na drodze wielokrotnie powtarzanej destylacji. ( J. Mellibruda, 1993, s. 4-5)

Fermentacja jest procesem spalania ziemniaków, owoców i zboża przez drożdże (dzikie

szczepy w powietrzu lub drożdże handlowe). Samą zaś destylację alkoholu datuje się na X

wiek, kiedy to arabski lekarz Phazes odkrył ten proces. ( J. Kinney; G. Leaton, 1996, s. 17)

Nazwa alkohol (alkohe – z języka arabskiego) oznaczała początkowo drobny sproszkowany

antymon do barwienia powiek, a następnie przekształciła się w określenie oznaczające ducha

lub ducha wina.

Alkoholizm, należący do zjawisk patologii społecznej obok narkomanii, palenia

papierosów i uzależnień lekowych, jest rozmaicie ujmowany przez różnych autorów jak

również specjalistów. ( por. H. Kołakowska-Przełomiec, 1979, s. 74; M. Jarosz, 1985, s. 24;

K. Kustra, 1986, s. 55 ; E. Woydyłło, W. Osiatyńska, 1992, s. 14)

Światowa Organizacja Zdrowia uważa, że alkoholizm to „każda forma picia,

która przekracza tradycyjne i zwyczajowe stosowanie alkoholu, wykraczające poza istniejące

w danej wspólnocie normy społeczne dotyczące picia, niezależnie od czynników

etiologicznych prowadzących do tego rodzaju zachowania, niezbędnie od tego w jakim

stopniu te czynniki etiologiczne związane są z dziedziczną, konstytucyjną lub nabytymi

wpływami patofizjologicznych i metabolicznych”. (A. Margasiński, 1996, s. 24)

Z kolei E. M. Jellinek, za alkoholizm przyjmuje wszelkie spożywanie napojów

alkoholowych, powodujących szkodę indywidualną, społeczną lub obie jednocześnie. ( E. M.

Jellinek, 1987, s. 72)

Alkoholizm jest także przewlekłą chorobą, objawiającą się powtarzającym, zwracającym

uwagę piciem, które prowadzi do uszkodzenia zdrowia lub

zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym lub ekonomicznym jednostki .(S.Akolinski, 1985,

s. 104-106)

Podstawowym wyznacznikiem w chorobie alkoholowej jest zatem picie a nawet

nadmierne picie napojów alkoholowych, które w konsekwencji prowadzi do ogólnych

zaburzeń organiczno-psychicznych a także do destrukcji całego organizmu człowieka. Nie

każdy jednak, kto pije alkohol jest alkoholikiem. Część pijących to pijący, którzy tym różnią

się od zwyczajnego alkoholika, że w przeciwieństwie do niego mogą, ale nie chcą przestać

spożywać napojów alkoholowych. Jedynie 1 z 5 osób pijących często i dużo stanie się w

przyszłości alkoholikiem. ( T. Kulisiewicz, 1984, s. 5)

Przyczyn alkoholizmu należy upatrywać w co najmniej kilku czynnikach: w

uwarunkowaniach socjologicznych, osobowościowych, organicznych, a nawet co wykazują

najnowsze badania w genetycznych. (por. E. Stępień, K. Wojcieszek, 1994, s. 34; B. Habrat,

1998, s. 10-11)

Prowadzone w różnych krajach badania, wykazują, że wspólną cechą ludzi uzależnionych od

alkoholu jest ich niedojrzałość emocjonalna. Osoby te od dzieciństwa gorzej radziły sobie w

sytuacjach stresowych, a ich życie emocjonalne cechowało się ogólną dysharmonią. (B.

Hołyst, 1996, s. 105-106)

Alkohol stawał się cudownym panaceum, niwelującym nieśmiałość, strach i stres a także

ożywiającym i pobudzającym środkiem, przynoszącym jakieś korzyści emocjonalne.

Interesującą teorię wyjaśniającą powstanie uzależnienia u danego człowieka jest

podejście Z.Freuda.. ( Z. Freud, 1997, s. 80-8)

Z. Freud, twórca psychoanalizy dowodził, że człowiek w sytuacji zagrożenia i niepokoju

powraca do okresu, gdy czuł się bezpieczny. Zazwyczaj takim etapem w życiu większości

ludzi, jest powrót do bardzo wczesnego dzieciństwa i poczucia więzi, wiążących dziecko z

matką. Freud ujmował to jako pierwotną potrzebę ssania matczynej piersi, a wtórnie

czynności picia, jedzenia i palenia. Zjawisko to zmniejsza napięcie emocjonalne i nazywane

jest fiksacją oralną. ( Z. Freud, 1997, s. 80-86)

W etiologii alkoholizmu wskazuje się też na społeczne uwarunkowania tego

zjawiska. Duża liczba osób spożywających alkohol, czyni to aby coś uczcić, zaakcentować

ważne i doniosłe wydarzenie. Wiązane jest to z tzw. teorią mocy, czyli teorią poczucia władzy

nad sobą i własnym otoczeniem. (J. Kinney, G. Leaton, 1996, s. 24-25)

Człowiek pijąc alkohol przełamuje własną nieśmiałość, nabiera większej pewności siebie i we

własnych oczach staje się wielki, mądry i wspaniały.

Poczucie takiej właśnie oceny własnej osoby przeważa u sporej liczby pijących, czego

dowodzą między innymi badania D. McMeland’a przeprowadzone wśród studentów. (D.

McMeland, 1999; cyt. za J. Kinney, G. Lealau, 1996, s. 24)

W latach 60-tych A. Weil ogłosił teorię zakładającą, że ludzie sięgają po środki uzależniające

w celu doznania coraz to nowych, szerszych doświadczeń. Chęć wzbogacenia własnej

osobowości skłania do zatracenia się w świecie własnych przeżyć i wytworów coraz bardziej

wypaczonej wyobraźni. ( A.Weil, 1978, cyt. za K. Frieske, R. Sobiech, 1984, s. 83-85)

W patogenezie uzależnienia alkoholowego, bierze się pod uwagę również wątrobę,

zasadniczy narząd, w którym przebiega cały właściwy proces spalania i przemiany alkoholu.

Stwierdzono, że ta sama ilość wypitego alkoholu inaczej działa na alkoholika, a inaczej na

osobę pijącą niewiele i rzadko. U pierwszych z nich, poziom alkoholu jest dużo wyższy niż u

osób pijących nie nałogowo, wskutek uruchomienia przez organizm wtórnego procesu

utleniania alkoholu. ( T. Kulisiewicz, 1984, s. 7)

Każda ilość wypitego alkoholu wywiera nieobojętny wpływ na organizm

człowieka i jego funkcjonowanie psychospołeczne.

Jednakże nasilenie symptomów i stopień możliwości kierowania własnym zachowaniem jest

różna i zależna od ilości promili w organizmie.

Wpływ alkoholu na zachowanie psychofizyczne człowieka przedstawia tabela 1.

TABELA 1. WPŁYW ALKOHOLU NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

0,3 – 0,5 Upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia równowagi, euforia

promila

0,5 – 0,7 Zaburzenia sprawności ruchowej, pobudliwość, gadatliwość, obniżenie

promila samokontroli, błędna ocena własnych możliwości.

0,7 – 2,0 Zaburzenia równowagi, spadek sprawności intelektualnej, opóźnienie czasu

promila reakcji, drażliwość.

2,0 – 3,0 Zaburzenia mowy, przewracanie się, senność, obniżona zdolność oceny

promile własnego zachowania.

3,0 – 4,0 Śpiączka, śmierć.

promile

( Źródło : J. Kinney, G. Leaton, 1996, s. 38)

Nadmierne i długotrwałe picie alkoholu prowadzi do powstania uzależnienia tak

fizycznego jak i psychicznego (które wcześniej zostały już zaprezentowane w tej pracy).

W Polsce alkohol jest jednym z głównych zagrożeń zdrowia społecznego (II Raport o

pol tyce wobec alkoholu, 1991, s. 22-23). Szacuje się, że rzeczywista liczba osób

uzależnionych od alkoholu w Polsce wynosi 600-900 tysięcy, a nadużywających około 3

miliony .(B. Hołyst, 1996, s. 110)

Zjawisko nadużywania alkoholu dotyczy zarówno mężczyzn, kobiet jak i młodzieży,

bez względu na status materialny czy środowisko społeczne. Zaznaczyć jednak trzeba, iż

kategorię osób pijących najwięcej stanowią mężczyźni w wieku 21-24 lat. (K. Frieske, R.

Sobiech, 1984, s. 94)

Każde nadmierne picie alkoholu prowadzi jak już wspomniano do powstania

uzależnienia psychicznego i fizycznego, a w konsekwencji do choroby alkoholowej.

E. M. Jellinek wyróżnia 4 fazy choroby alkoholowej ( E. M. Jellinek, 1987, s. 89-92 ):

1. Faza przedalkoholiczna – charakteryzuje się piciem objawowym,

charakterystycznym dla danej kultury. Alkoholik niweluje codzienny stres

poprzez picie, najpierw jawne, następnie po kryjomu. Mniej więcej po upływie pół roku

do 2 lat następuje utrata naturalnego znoszenia napięć;

2. Faza wstępna – występują luki pamięciowe po wypiciu małych dawek alkoholu. Alkohol

stanowi główny punkt zainteresowania jednostki, wszelkie rozmowy na temat alkoholu są

uciszane;

3. Faza ostra – następuje utrata kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Zwiększona

tolerancja na alkohol sprawia, że nawet niewielkie dawki

powodzą. Stopniowo alkoholik traci zainteresowanie światem

zewnętrznym, pracą zawodową, rodziną a stosunki z innymi ludźmi są zaburzone;

4. Faza przewlekła – pojawiają się wielodniowe okresy picia, czasem nawet tygodniowe

lub nawet tygodniowe lub wielomiesięczne. Następuje stopniowa degradacja moralna,

społeczna i towarzyska. Osoby uzależnione chcąc zdobyć alkohol, sięgają po środki

techniczne. (L. Zwierzyński, 1988 , s. 58)

Zaczynają się pojawiać lęki, ogólna niezborność ruchowa, a w skrajnych przypadkach -

psychoza alkoholowa. ( B. Habrat, 1998, s. 10-11) W okresie tym chory jest niemal

ostatecznie pokonany przez alkohol, często szukając wyjścia z tego impasu targa się na

własne życie.

prowadzą do upojenia

alkoholowego. Alkoholik zaczyna usprawiedliwiać własne picie zarówno w oczach swoich

jak i najbliższego otoczenia. Osoba uzależniona podejmuje okresowe okresy abstynencji,

które zwykle się nie

Rozpoznanie wstępnej fazy alkoholizmu nie jest łatwe i wymaga wielu obserwacji

oraz fachowych porad. Granica między piciem nadmiernym a już patologicznym jest bardzo

płynna i przez to trudna do określenia. (T. Kulisiewicz, 1984, s. 23)

Jednakże u osoby uzależnionej, wskutek spożywania alkoholu dochodzi do szeregu zmian w

sferze neuro-psychicznej, somatycznej oraz w funkcjonowaniu społecznym. (L. S. Cermak

, 1998, s. 87)

W sferze somatycznej pojawia się wiele zakłóceń, wynikających ze spożywania alkoholu.

Osoby nadużywające alkoholu żyją średnio 10-22 lat krócej od wieku oczekiwanego. (B.

Habrat, 1998, s. 11)

Zanim dojdzie do takiej sytuacji pojawia się wiele symptomów organicznych .

Wątroba jest jednym z narządów, który stosunkowo najszybciej reaguje na alkohol. U osób

pijących występuje zazwyczaj marskość wątroby, a powikłania żółtaczką zakaźną

są nierzadko tłem dla rozwoju raka wątroby. (W. Dykcik, 1997, s. 90-92)

Alkohol wywiera również negatywny wpływ na układy: pokarmowy, krążenia, endokrynny,

odpornościowy a szczególnie destrukcyjnie oddziaływuje na układ nerwowy. Patogenna

emanacja alkoholu, uzewnętrznia się w nasileniu różnorakich psychoz, halucynacji, paranoi a

czasami w otępieniu alkoholowym. ( M. Gossop, 1997, s. 84)

Intensywne picie alkoholu w czasie ciąży może prowadzić do uszkodzenia płodu i obciążenia

potomstwa wadami fizycznymi i ograniczeniem umysłowym (alkoholowy zespół płodowy) a

także uszkadzać ośrodkowy układ nerwowy, serce i nerki.

Z kolei umiarkowane picie alkoholu może powodować niższą wagę urodzeniową, a następnie

przyczynić się do zaburzeń zachowania w późniejszym rozwoju dziecka.

W zakresie sfery psychicznej zmiany dotykają osobowości, zwłaszcza

dotyczących uczuć wyższych. Rozwija się egocentryzm, egoizm jak również ogólny brak

krytycyzmu. Labilność uczuciowa oraz drażliwość i wybuchowość prowadzą do

rozluźnienia kontaktów z otoczeniem, a nawet nastawień urojeniowych wobec środowiska

pijącego.

Alkohol wywiera wpływ na całe życie człowieka i czyni spustoszenie we

wszystkich jego dziedzinach. W sferze kontaktów społecznych, przyczynia się do

zaniedbywania obowiązków rodzinnych, rozkładu życia rodzinnego, różnorakich zjawisk

patologicznych włącznie z maltretowaniem i wykorzystywaniem członków rodziny. ( R.

T. Potter-Etron, P. S. Potter-Etron, 1999, s. 16-18)

Choroba alkoholowa, choćby z racji tego, że jest stanem chorobowym, wymaga

leczenia, jednakże znacznie ważniejsza i dająca w perspektywie, społeczeństwo wolne

od nałogu jest profilaktyka przeciwalkoholowa.

Najpełniej profilaktykę uzależnień określa E. T. Duffy. Twierdzi on, że profilaktyka

uzależnień to proces wspierający zdrowie, poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy

w konfrontacji ze stresującymi warunkami życia oraz umożliwianie osiągnięcia celu jakim

jest społecznie akceptowany, satysfakcjonujący życie. (Z. B. Gaś, 1993, s. 13)

Tak rozumiana profilaktyka jest więc celowym, konstruktywnym procesem, ukierunkowanym

na promocję ogólnego rozwoju jednostek jak również szeregiem działań podejmowanych

przeciwstawieniu negatywnym wpływom. Wpływami tymi zazwyczaj są ryzyko utraty

zdrowia, bezpieczeństwo, stresy rodzinne i zawodowe, trudności finansowe, przemoc i

izolacja społeczna.

Podejmowane czynności profilaktyczne realizowane są na trzech podstawowych poziomach i

w związku z tym się profilaktykę: pierwszo-; drugo- i trzeciorzędową. ( P. O. Gorman, L.

L'Abate, 1990, cyt. za Z. B. Gaś, 1993, s. 14-21)

Profilaktyka pierwszorzędowa obejmuje wszelkie postępowanie, sprzyjające promowaniu

zdrowia i przedłużaniu życia człowieka oraz zapobieganie występującym problemom

związanymi z zażywaniem środków odurzających.

Profilaktyka drugorzędowa ma na celu ujawnianie osób o najwyższym ryzyku popadnięcia w

nałóg jak również obejmuje pomoc w redukowaniu tego ryzyka.

Profilaktyka trzeciorzędowa rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu uzależnienia.

Opieka nad osobą uzależnioną z jednej strony przeciwdziałać ma pogłębianiu procesu

chorobowego, a z drugiej umożliwienie osobie leczącej się powrotu do społeczeństwa . (P.

O. Gorman, L. L'Abate, cyt. za Z. B. Gaś, 1993, s. 14-21)

W Polsce rozwija się coraz dynamiczniej zróżnicowana oferta pomocy osobom

uzależnionym. (B. Habrat, 1998, s. 38-39) Tylko nieznaczna część uzależnionych kwalifikuje

się do oddziałów detoksykacyjnych, psychiatrycznych i neurologicznych.

Bezwzględnymi wskazaniami do hospitalizacji są między innymi stany człowieka w których

występują: majaczenia alkoholowe, głębokie depresje z tendencjami samobójczymi,

zaostrzenie halucynozy alkoholowej oraz napady drgawkowe i padaczkowe.

Nowoczesne leczenie odwykowe można podzielić na trzy etapy:

- detoksykację;

- pomoc lekarską w zaburzeniach organizmu wywołanych alkoholem;

- długofalowe, trwałe zmiany sposobu życia.

( E. Woydyłło, W. Osiatyński, 1992, s. 72-74)

Detoksykacja to usunięcie z organizmu wszelkich pozostałości alkoholu, które nie zostały

usunięte w wyniku normalnej przemiany materii. Zabiegi te mają charakter niemal wyłącznie

medyczny i są zaledwie wstępem do właściwego leczenia.

Samo zaprzestanie picia alkoholu nie gwarantuje jeszcze pomyślnego przejścia kuracji

odwykowej. Chory musi uzmysłowić sobie siebie samego jako osobę trzeźwą i znaleźć siły i

motywację do walki z samym sobą i nałogiem. Pomocne w tym etapie zdrowienia są

wszelkiego rodzaju terapie i programy kuracji odwykowej. ( Cz. Cekiera, 1994, s. 88-89)

Omawiając tą kwestię nie sposób pominąć programu AA czyli programu

Anonimowych Alkoholików. Wspólnota AA została powołana w czerwcu 1935 roku w

Akron (USA) przez Billa W., również alkoholika. W 1938 roku grupa AA liczyła 60

osób, obecnie ruch AA obejmuje cały świat i bardzo wielu członków, przy czym powstają

nowe organizacje takie jak: Al.-Aron, czyli „Anonimowe Grupy Rodzin Alkoholików. ( L.

Zwierzyński, 1988, s. 35)

Na gruncie polskim działalność takich grup obserwuje się dopiero w latach 50-tych, kiedy

to powstała w Poznaniu w 1957 roku pierwsza grupa AA, założona przez

Marię Grabowską, psychologa z Poradni Odwykowej. (K. Frieske, R Sobiech, 1984, s. 84)

Zasady wyznaczające strukturę i działalność organizacyjną grupy AA zawarte są w tzw.

dwunastu tradycjach. ( L. Zwierzyński,1988, s. 29-30)

Niektóre z nich to:

- osobiste wyzdrowienie zależy od jednostki grupy;

- jedynym warunkiem członkostwa jest zaprzestanie picia;

- najwyższym autorytetem jest kochający Bóg;

- zasada anonimowości uczestników;

- członkowie grupy nie powinni podejmować się pod żadnymi rządami, przekonaniami

oraz organizować się w działalność finansową, odwracającą uwagi od głównego

duchowego celu.

Powodzenie terapii odwykowej AA warunkowane jest stosowaniem programu AA czyli

programu dwunastu kroków. ( B. Hołyst, 1996, s. 129-130 )

Program dwunastu kroków zawiera niezbędne elementy dla wyzdrowienia, przy czym

zaznaczyć trzeba, że pacjenci mający oparcie w AA mają większe szanse wyzdrowienia z

alkoholizmu niż ci, którzy nie akceptują programu. Dwanaście kroków to program

uzyskiwania dojrzałości emocjonalnej, której ludziom uzależnionym brakowało i którą,

uzyskali przy pomocy alkoholu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: