Bankowość.doc

Bankowość

Þ       Pieniądz to materialny lub niematerialny środek płatniczy, który można wymienić na towar lub usługę. Obecnie funkcję pieniądza najczęściej pełnią monety oraz pieniądz papierowy (banknoty). Jest prawnie określony i powszechnie akceptowany. Może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość.

Þ       Podstawowe rodzaje pieniądza:

§          pieniądz kruszcowy

§          pieniądz zdawkowy (gotówkowy)

§          pieniądz rozrachunkowy (bezgotówkowy)

§          pieniądz międzynarodowy

§          pieniądz bankowy

§          pieniądz elektroniczny

Pieniądz elektroniczny - pojęcie prawne zawarte w ustawie Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997. Zgodnie z art. 4 pkt 5 ustawy pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:

§          jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji,

§          jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,

§          jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,

§          na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne,

§          jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Þ       Funkcje pieniądza:

§          środek wymiany

§          środek płatniczy

§          miernik wartości

§          środek przechowywania wartości

§          jednostka rozrachunkowa

Þ       Pożądane własności pieniądza:

§          poręczność

§          stabilność

§          jednolitość

§          trwałość

§          podzielność

§          rozpoznawalność

Þ       Rodzaje pieniądza

narodowy – obowiązuje na terenie jednego kraju

§          wymienialny – swobodnie używany poza krajem

§          niewymienialny – używany wewnętrznie na terytorium danego kraju

międzynarodowy

§          regionalny np.: EURO – używany na terytorium państw członkowskich UE, zastąpiła waluty narodowe tych państw poza walutą: funt brytyjski, korona szwedzka i duńska

§          międzynarodowy (SDR) –używany przez państwa należące do międzynarodowego funduszu walutowego IMF; powstał na konferencji w USA – Bretton Woods

Þ       Historia pieniądza

W kulturach pierwotnych pojęcie pieniądza jako osobnego środka płatniczego nie istniało. Podstawowym sposobem nabywania dóbr był barter. Ponieważ bezpośrednia wymiana towaru na towar była uciążliwa, niektóre towary powszechnego użytku (zwłaszcza te które były podzielne, trwałe, jednorodne i rzadko występujące) zaczęły pełnić rolę pieniądza np. muszle, sól, kamienie, skóry, futra, kawałki tkanin czy bydło.

W kolejnym etapie rolę pieniądza pełniły metale nieszlachetne (brąz, miedź, żelazo), a później także szlachetne (srebro, złoto). Początkowo kawałki metalu za każdym razem były ważone (pieniądz ważony), później dla wygody zaczęto stosować sztabki bądź sztuki danego metalu o określonej wadze (pieniądz odliczany). W rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej niepodważalną rolę odegrali Fenicjanie. Ich miasta: Ugaryt, Byblos, Sydon i Tyr to symbole bogactwa, którego źródłem był handel prowadzony niemal ze wszystkimi państwami ówczesnego świata. Fenicjanie pierwsi stworzyli namiastki bezgotówkowych form rozliczeń w postaci uwierzytelnionych tabliczek służących do dokonywania operacji finansowych. jako jedni z pierwszych na świecie opanowali wytop i produkcję wyrobów z brązu, co dało podstawy do przypuszczeń, że to oni byli wynalazcami monet. Jednak dzisiejszy stan wiedzy nie potwierdza tej tezy, najstarsze bowiem znalezisko, pochodząca z VII wieku p.n.e. bryłka elektronu (w starożytności nazywano tak stop złota i srebra), opatrzony jest stemplem złotnika z Efezu. Gdy pojawiły się takie prywatne pramonety, już tylko krok dzielił ludzi od wprowadzenia na rynek pieniędzy bitych przez władze państwowe. Monetę wynaleziono prawie jednocześnie w VII w. p.n.e. w kręgu cywilizacji greckiej: w Lidii, położonej na zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej (dziś Turcji), oraz w Argolidzie (Peloponez), państwie Fejdona, do którego należała też bogata w pokłady srebra wyspa Egina.

Þ       Jednostka monetarna - nazwa pieniądza (waluty) obowiązującego w danym państwie. Współcześnie w prawie wszystkich państwach świata istnieje tylko jedna podstawowa jednostka monetarna oraz jakaś jednostka mniejsza (prawie zawsze jest to jedna setna, rzadko tysięczna, inne stosunki praktycznie się nie zdarzają), a wszystkie banknoty i monety są "okrągłymi" wielokrotnościami tych jednostek – 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 (czasem występują też "półokrągłe" 3, 15, 25) itd. W dawnych czasach jednak często w obiegu było nawet do kilkudziesięciu różnych jednostek monetarnych, o dowolnych przelicznikach.

Þ       Baza monetarna jest to łączna ilość banknotów i bilonu, znajdująca się w obiegu pozabankowym oraz będąca w posiadaniu banków.

Þ       Waluta - pieniądz określonego kraju występujący jako środek rozliczeniowy (miernik wartości) i/lub jako środek regulowania należności (płatności) i zobowiązań w transakcjach międzynarodowych.

Jednostka pieniężna danego kraju staje się walutą, gdy istnieje możliwość jej wymiany na jednostki pieniężne innych krajów (wymienialność waluty). Relację wymienną walut zagranicznych (obcych) na walutę krajową (własną) określa kurs walutowy.

Þ       Kurs walutowy, cena waluty danego kraju za granicą. Kurs walutowy jest ogłaszany przez bank centralny i wyrażany w liczbie jednostek waluty własnej odpowiadającej jednostce waluty obcej. Ponadto osobno podawany jest kurs kupna i sprzedaży danej waluty. Jeżeli kurs walutowy jest ustalany administracyjnie przez władze danego kraju, mówimy o kursie walutowym sztywnym, który może jedynie ulegać niewielkim wahaniom w określonych granicach.

 

W Unii Europejskiej wprowadzono system odnoszenia waluty krajowej do waluty międzynarodowej ECU. Gdy kurs walutowy waha się pod wpływem podaży i popytu na daną walutę, bez odgórnego określania jej amplitudy, mówimy o kursie walutowym zmiennym lub płynnym. Państwo może jednak wpływać i tu na kurs poprzez oddziaływanie na popyt i podaż. Wiążą się z tym działania związane z dewaluacją lub rewaluacją waluty.

Można wyróżnić cztery formy kursu stałego:

§          Sztywny kurs walutowy, utrzymywany bez względu na zmianę warunków gospodarczych, takich jak inflacja czy bezrobocie.

§          System stałych kursów walutowych, wprowadzony po II wojnie światowej w ramach systemu z Bretton Woods, odrzucał ideę sztywnych kursów i zakładał możliwość zmiany w przypadku wystąpienia "fundamentalnego braku równowagi bilansu płatniczego"

§          System stałych kursów z tolerowaną marżą odchyleń, która pozwała na eliminację krótkotrwałych zakłóceń w bilansie płatniczym. System taki obowiązywał w ramach MFW, gdzie marża odchyleń wynosiła początkowo 1% w dół i w górę od ustalonego parytetu a następnie została zwiększona do pasma 4,5%

§          Stałe kursy ze stopniową systematyczną niewielką zmiana parytetu, np. 1% co miesiąc czy 5% kwartalnie. Jest to forma najbardziej zbliżona do kursów zmiennych. Nosi ona nazwę kursu pełzającego. Stosowana w warunkach inflacji ma zapewnić większą swobodę w zakresie polityki gospodarczej. Taki kurs był stosowany w Polsce od października 1991 roku.

W Polsce od 12 kwietnia 2000 roku stosowany jest kurs płynny.

Þ       Dewaluacja, obniżka kursu waluty danego kraju w stosunku do kursów innych walut, przeprowadzona przez jego rząd. Jej przyczyny są takie same, jak w przypadku deprecjacja pieniądza. Ponadto może ona służyć likwidacji deficytu bilansu płatniczego, obniżając cenę eksportu w walutach obcych.

Þ       Rewaluacja waluty, rewaluacja pieniądza, rewaloryzacja pieniądza, podwyżka kursu waluty danego kraju w stosunku do walut innych krajów, przeprowadzona przez rząd, który zobowiązuje się do obrony tego kursu.

Termin rewaluacji waluty odnosi się tylko do systemu stałego kursu walutowego (system walutowy), ustalanego i zmienianego przez rząd w zależności od sytuacji na rynku międzynarodowym i stanu jego rezerw dewizowych. W warunkach płynnego kursu walutowego odpowiednikiem rewaluacji waluty jest aprecjacja pieniądza.

Þ       Deprecjacja pieniądza, obniżenie siły nabywczej (wartości) pieniądza. Na rynku krajowym przejawia się ona zmniejszeniem ilości dóbr i usług, które można kupić za określoną kwotę. Z reguły jest rezultatem inflacji.

Na rynku międzynarodowym w warunkach płynnego kursu walutowego deprecjacja przejawia się obniżeniem kursu danej waluty w stosunku do innych walut. Jest rezultatem zmniejszenia popytu na rynku międzynarodowym na towary lub papiery wartościowe danego kraju, a zatem i na jego walutę ze strony innych krajów. Zjawiskiem przeciwnym do deprecjacji jest aprecjacja pieniądza.

Þ       Aprecjacja pieniądza (z łaciny apretiatio), podwyższanie wartości. W ekonomii wzrost spowodowany grą sił rynkowych wartości wymiennej lub siły nabywczej waluty narodowej w stosunku do innej waluty. Wynika z niedostatecznej emisji pieniądza papierowego, wzrostu zaufania do rządu czy małego popytu na walutę obcą lub metale szlachetne połączonym z dodatnim wynikiem bilansu płatniczego. Zwykle jest też skutkiem deflacji. Zjawisko odwrotne deprecjacja.

Þ       Deflacja, zjawisko przeciwstawne do inflacji, polegające na obniżaniu się ogólnego poziomu cen dóbr i usług, a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływu pieniądza do gospodarki. Występowało w fazie kryzysu w cyklu gospodarczym i związane było z nadwyżką globalnej podaży nad globalnym popytem (luka deflacyjna). Współcześnie prawie nie występuje.

Þ       Inflacja, proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę.

Þ       Podaż pieniądza - to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza, będąca w dyspozycji przedsiębiorstw i ludności.

Podaż pieniądza tworzą:

§          pieniądz gotówkowy

§          pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

Wymienione elementy określa się mianem bazy monetarnej. Dzięki mnożnikowi bazy monetarnej (MO) wielkość podaży pieniądza może być istotnie zwiększona w wyniku działalności kredytowej banków komercyjnych.

Wielkość pieniądza jest mierzona agregatami pieniężnymi. Na podaż pieniądza składają się agregaty pieniężne od M1 do M3.

Agregat M1 obejmuje gotówkę w obiegu oraz depozyty płatne na żądanie. Agregat M2 to agregat M1 powiększony o wkłady oszczędnościowe. Na agregat M3 składają się agregat M2 oraz depozyty terminowe.

...