CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

•wirusy

•czynniki chemiczne

•czynniki fizyczne

•czynniki dziedziczne

•czynniki immunologiczne

NIEKTÓRE WIRUSY RAKOTWÓRCZE

NAJWAŻNIEJSZE RAKOTWÓRCZE CZYNNIKI CHEMICZNE

WAŻNIEJSZE FIZYCZNE CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

-   promieniowanie jonizujące
-   promieniowanie ultrafioletowe
-   azbest
-   pola elektryczne i magnetyczne
-   wysoka temperatura

PRZYKŁAD INTERAKCJI ROŻNYCH CZYNNIKÓW RAKOTWÓRCZYCH

DZIEDZICZNE NOWOTWORY I STANY PRZEDRAKOWE

retionblastoma
podstawnokomórkowy rak skóry pigmentowany
mnogie nowotwory endokrynologiczne
polipowatość jelita grubego
niektóre rodzaje czerniaka
nerwiakowłókniakowatość

UPOŚLEDZONA ODPORNOŚĆ
Pierwotna (np. zespoły wrodzone)
Wtórna (np. AIDS, leki immunosupresyjne
Leki immunosupresyjne: 8% ryzyko zachorowania w ciągu roku (100 x większe niż w normalnej populacji)
Indukcja, szczególnie chłoniaków              

WZGLĘDNE RYZYKO ZACHOROWANIA NA NIEKTÓRE NOWOTWORY ZŁOŚLIWE U CHORYCH PO PRZESZCZEPIE NERKI W DWÓCH BADANIACH MIĘDZYNARODOWYCH

Liczby w nawiasach oznaczają liczbę zachorowań

EUROPA PRZECIW RAKOWI (DEKALOG ONKOLOGICZNY)
1. Nie pal, rzuć palenie, nie pal w obecności innych
2. Nie pij napojów alkoholowych
3. Unikaj nadmiernego opalania się
4. Przestrzegaj bezpieczeństwa i higieny pracy
5. Jedz świeże owoce, jarzyny i produkty zawierające błonnik
6. Nie tyj i nie unikaj pokarmów tłuszczowych
7. Zgłoś się do lekarza jeśli zauważysz zgrubienie, zmianę w
    obrębie znamienia lub nienormalne krwawienie
8. Zgłoś się do lekarza jeśli masz przewlekły kaszel, chrypkę,
    zaburzenia przewodu pokarmowego lub chudniesz bez 
    przyczyny
                                                      do kobiet:
9.  Wykonuj regularnie badanie cytologiczne szyjki macicy
10.Badaj regularnie swoje piersi

„ILEKROĆ ZAPALISZ PAPIEROSA,
ZAPRASZASZ DO SIEBIE RAKA”
                                 E. Rosenbaum

PRZYKAZANIE 1:
NIE PAL ! ; JEŚLI PALISZ - RZUĆ PALENIE ! ; NIGDY NIE PAL W OBECNOŚCI NIEPALĄCYCH !

PRAWDOPODOBIEŃSTWO ZGONU Z RÓŻNYCH PRZYCZYN (DANE USA)

Przyczyna                                                                      Prawdopodobieństwo dla jednej                                                                                                                 osoby w ciągu roku             
Palenie 10 papierosów dziennie                                          1:200
Wszystkie naturalne czynniki (wiek 40 lat)              1:850
Grypa                                                                                    1:5000
Wypadek drogowy                                                        1:800
Białaczka                                                                      1:12.500
Futball amerykański                                                        1:25.000
Wypadek w domu                                                        1:26.000
Wypadek w pracy                                                        1:43.500
Samobójstwo                                                                      1:100.000
Wypadek kolejowy                                                        1:500.000
Uderzenie pioruna                                                        1:10.000.000

ROLA PALENIA TYTONIU

1.Palenie jest przyczyną około 30% ogółu nowotworów  (40% u mężczyzn i 20% u kobiet)

2. Najważniejsze nowotwory tytoniozależne: raka płuca, krtani, jamy ustnej, przełyku, pęcherza i trzustki

3. Ryzyko tylko raka płuca u nałogowego palacza (40 dziennie) jest 20x wyższe niż osoby niepalącej

4. Niepalące żony nałogowych palaczy mają 2x wyższe ryzyko zachorowania na raka płuca
 

EFEKT ZAPRZESTANIA PALENIA U NAŁOGOWEGO PALACZA

RYZYKO RAKA PŁUCA STOPNIOWO MALEJE I PO KILKUNASTU LATACH OSIĄGA POZIOM OKOŁO
2-KROTNIE WYŻSZY NIŻ U OSOBY, KTÓRA NIGDY NIE PALIŁA

RZUCAMY PALENIE !

PALENIE:

Powoduje zmęczenie
Daje ból głowy
Powoduje zdenerwowanie
Daje przykry zapach z ust
Pozbawia cię napędu, energii i zdrowia
 

RZUCAMY PALENIE !

12 godzin po rzuceniu palenia:
obniża się poziom tlenku węgla we krwi
poprawia się praca serca i płuc

2-3 tygodnie po rzuceniu palenia:
poprawia się apetyt
ustępuje kaszel
poprawia się praca przewodu pokarmowego
ustępują bóle głowy-poprawia się praca mózgu
poprawia sie oddychanie
znaczne oszczędności (rocznie ponad tysiąc zł)
czystszy jest dom i miejsce pracy
 

Objawy „odstawienia” (przejściowe)
zatrzymanie płynów - możliwy wzrost masy ciała
bóle dziąseł i języka
napięcie psychiczne
możliwe zmęczenie
 

METODY ZMNIEJSZENIA OBJAWÓW „GŁODU NIKOTYNOWEGO’’

znajdź inne, interesujące zajęcie
znajdź czas na odpoczynek i psychiczny relaks
jedz częściej mniejsze posiłki, zamiast 2-3 duże
spożywaj wartościowe, zapewniające energię pokarmy
spożywaj wiecej napojów
rozpocznij regularne ćwiczenia fizyczne

PRZYKAZANIE 2:
NIE NADUŻYWAJ NAPOJOW ALKOHOLOWYCH

ROLA ALKOHOLU
1. nadużywanie alkoholu jest przyczyną 3-7% ogółu nowotworów
2. najczęstsze nowotwory alkoholozależne:
    rak jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani, sutka
3. bardzo silne współdziałanie z karcynogennym wpłwem palenia tytoniu

PRZYKŁADY NOWOTWORÓW  ALKOHOLOZALEŻNYCH:
rak jamy ustnej (w 75% wywołany współdziałaniem tytoniu i alkoholu)
rak przełyku (25x  częstszy u nałogowych alkoholików)
rak wątroby (następstwo marskości poalkoholowej)
rak sutka u kobiet

PAMIĘTAJ!
1. ważne jest umiarkowanie, a niekoniecznie abstynencja
2. jeśli palisz - nie pij, i odwrotnie

PRZYKAZANIE 3:
UNIKAJ NADMIERNEGO OPALANIA SIĘ !

PRZYKAZANIE 4:
PRZESTRZEGAJ BEZPIECZEŃSTWA
I HIGIENY PRACY

WAŻNIEJSZE ZAWODOWE CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

Promieniowanie jonizujące:

•powoduje mniej niż 1% nowotoworów (co m. In. wynika z ochrony ogółu społeczeństwa przed jego wpływem)

•narządy szczególnie narażone: sutek, tarczyca, szpik, kości

•nowotwór najbardziej radiogenny: białaczka (największa liczba zachorowań po 2-4 latach, zmniejsza się po 25 latach)

•nowotwory  lite: dłuższy okres utajnienia

•małe dawki bardziej niebezpieczne niż duże, stosowane w terapii nowotworów

MĄDRY CZŁOWIEK, TO TEN, KTÓRY MĄDRZE SIĘ ODŻYWIA”
(PRZYSŁOWIE CHIŃSKIE)

PRZYKAZANIE 5:
JEDZ ŚWIEŻE OWOCE I WARZYWA ORAZ INNE PRODUKTY ZAWIERAJĄCE  BŁONNIK
 

ROLA CZYNNIKÓW DIETETYCZNYCH
 

POKARMY BOGATE W WTAMINĘ A
ciemnozielone warzywa (szpinak, groszek, brokuły)
rzepa
warzywa o barwie pomarańczowej (marchew, dynia)
owoce o barwie pomarańczowej (morele, brzoskwinie, gruszki)

PIERWIASTKI ŚLADOWE O POTENCJALNYM DZIAŁANIU RZECIWNOWOTWOROWYM
magnez
miedż
cynk
selen
 

UWAŻAJ NA N-NITROZOAMINY!


JEDZ WIĘCEJ:                                                        JEDZ ZNACZNIE MNIEJ:
świeżej niekonserwowanej              żywności zawierającej azotyny (peklowane,
żywności                                     różowe mięso i wędliny)
chudego mięsa, drobiu, ryb        wędzonego boczku, wędlin i szynki
świeżych owoców i warzyw        hot-dogów, hamburgerów, mielonek
żywności z witaminą a i e           niektórych gatunków piwa
zbóż i kasz                                          owoców i warzyw w puszkach
orzechów i ziaren                             białego pieczywa                                                       

kukurydzy                                          chipsów i ciasteczek
 

PRZYKAZANIE 6:
UNIKAJ NADWAGI I OGRANICZAJ SPOŻYCIE TŁUSZCZÓW

NOWOTWORY ZWIĄZANE Z NADWAGĄ I NADMIERNYM SPOŻYCIEM TŁUSZCZÓW:
rak piersi
rak jajnika
rak trzonu macicy
nowotwory przewodu pokarmowego

 

ZALECENIA DLA OTYŁYCH:
1. więcej ruchu
2. mniej tłuszczu i tłustych potraw
3. mniej cukru i słodyczy
4. mniej alkoholu

PRZYKAZANIE 7:
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI ZAUWAŻYSZ:
ZGRUBIENIE, ZMIANĘ W OBRĘBIE ZNAMIENIA, NIENORMALNE KRWAWIENIE

PRZYKAZANIE 8:
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA: JEŚLI MASZ:
PRZEWLEKŁY KASZEL, CHRYPKĘ, ZABURZENIA PRZEWODU POKARMOWEGO, LUB CHUDNIESZ BEZ WYRAŹNEJ PRZYCZYNY

PRZYKAZANIE 9:
ZGŁASZAJ SIĘ REGULARNIENA BADANIE GINEKOLOGICZNEI CYTOLOGIĘ

...