metodologia.PDF

PODSTAWY METODOLOGII HISTORII

ROZDZIAŁ PIERWSZY

METODOLOGIA HISTORII – jest cz ci składow ogólnej metodologii

nauk; wykorzystuje wi c oprócz ogólnych zasad i sposobów badawczych

metodologii nauk, tak e własne metody, przydatne jedynie w stosowaniu ich

na polu działalnosci historycznej.

1. Nomenklatura:

- Joachim Lelewel – nazwał metodologi „historyk ”

- M. Handelsmann – termin przej ł od Lelewela, był on przez niego

rozumiany trojako:

a) teoria poznania historycznego

b) proces twórczy historii

c) metody bada historycznych

1.a Metodologia nauk zajmuje si czynno ciami poznawczymi bada

naukowych i wytworami tych e bada ; daje podstawy toretyczne,

ukierunkowuje badania, daje narz dzia dzi ki którym mo liwa jest czynno

poznawcza.

1.b Metodologi nauk mo na podzieli na dwa działy:

- met.opisow – zajmuje si opisem czynno ci poznawczych i wytworów

tych czynno ci

- met.normatywn – ustalaj c i zestawiaj c normy wła ciwego

post powania badawczego; zajmuje si równie rozwojem danej

dyscypliny i jej kierunkiem w przyszło ci

2. Metodologia historii zajmuje si (wg. Topolskiego):

I - czynno ciami w procesie bada historycznych (pragmatyczna

metodologia h.)

II - rozwa aniami nad wytworami (rezultatem) czynno ci badawczych

(apragmatyczna metodologia h. – ale czemu apragmatyczna – tego nie

wiemy [Ja])

III - badaniami nad przedmiotem bada historycznych (przedmiotowa

metodologia h.)

I Dział pierwszy met. hist. Do jego zada nale y przede wszystkim:

- ustalenie podst. Czynno ci niezb dnych do uprawiania nauki

- opis procesu podj tych bada naukowych

- ustalenie celów zało onych przy podj ciu pracy w okre lonej

dziedzinie hist.

Do wykonania tych zada niezb dne jest:

- dokonanie wyboru tematyki badawczej

- postawienie problemu badawczego (pytania) na który odpowiemy

- orientacja w bazie ródłowej [!!]

- przeprowadzenie krytyki ródeł [zewn. i wewn.]

- dokonanie opisu badanych faktów i zdarze

- interpretacja faktów i zdarze

- próba doj cia do zda teoretycznych (czy by chodziło o „s dy

ogólne”??)

- synteza wyników badawczych wraz z odpowiedzi na pytanie

dotycz ce postawionego na pocz tku problemu badawczego

- dokonanie oceny ludzi i zdarze b d cych przedmiotem bada (?? Jak

to?? Historia o charakterze moralizatorskim to była np. u Plutarcha ale

współcze nie ?!?!?!?!)

Do wykonania tego zadania [ustalenie celów historii] nale y zauwa y , e cele

i zadania historii zmieniały si na przestrzenia dziejów [niemo liwe – heh...]

II Dział drugi met. hist. czyli zajmowanie si analiz efektów pracy historyka

i sformułowanych przez niego twierdze [patrz wy ej] wg. Topolskiego

powinien zajmowa si generalizacj historii – czyli wypowiedziami o historii

maj cymi charakter ZDA OGÓLNYCH [jak w filozofii]; do działu tego

zaliczamy takie poj cia : zdanie historyczne , generalizacja h .(tworz ca

zdania ogólne historii), oraz rozwa ania nad narracj historyczn , prawda

itd.

III Dział trzeci metodologii hist. Nazywany metodologi przedmiotow ,

zajmuje si głównie refleksj typu filozoficznego nad histori – sensem

dziejów itp.

3. metodologia historii a dyscypliny szczegółowe

METODOLOGIA OGÓLNA

MET. HISTORII: MET. BIOLOGII INNE MET. ITD

- historia nauki

- historia prawa

- historia wojskowo ci itd.

HEURYSTYKA – nauki pomocnicze historii – niesamodzielne dyscypliny

naukowe, w sko wyspecjalizowane, np. sfragistyka, paleografia itd.

ROZDZIAŁ DRUGI

PRZEDMIOT BADA HISTORYCZNYCH

1. Historia w dzisiejszym znaczeniu to nauka stosunkowo młoda, jej pocz tki

si gaj ery nowo ytnej. Wcze niej w historiografii greckiej, rzymskiej, a

potem redniowiecznej istaniały biografie [vitae] lub dzieje [gesta ??!! przecie

„gesta” to „czyny” – por. Franc. Chancon de geste – Pie o Czynach; co ten

autor za brednie wypisuje?]

ywot roczników i kronik ko czy si z XVI w., kiedy to na dobre przyjmuje

si termin „historia”. Zwi zane z tym było odrzucenie redniowiecznego „rytu”

historiografii – zacz to podchodzi do niej w sposób bardziej naukowy – tzn.

pojawiła si krytyka, ujednolicenie pisarstwa hist. itd.

2. TERMINOLOGIA:

- proces dziejowy – rozwój rzeczywisto ci we wszystkich jej przejawach

- historiografia – efekty pracy historyka

- nauka historyczna – model dyscypliny historycznej ustalaj cy prawa

oraz kompleks czynno ci badawczych i operacji my lowych celem

osi gni cia wiedzy o rzeczywisto ci badanej

- fakt historyczny – jest przejawem działalno ci człowieka b d cym

cz stk rzeczywisto ci dziejowej.

III główne znaczenia terminu „HISTORIA” wg. niestrudzonego

Topolskiego:

- historia jako dzieje

- ---\\---- \\---- czynno badawcza historyka

- --------\\----- rezultat czynno ci badawczych czyli zbiór twierdze o

dziejach

3. Przedmiot nauki historycznej: p. n. h. Jest człowiek rzeczywisty, yj cy i

działaj cy kiedy i dzisiaj w społeczno ci, realizuj cy okre lony cel, ze swoimi

cechami indywidualnymi i zbiorowymi.; poniewa podlega on zmianom w

procesie dziejowym rozpatrywany jest pod ró nymi k tami [moralnym,

twórczym, rozwoju fizycznego i psychicznego itd.). sam człowiek yj cy

dawniej nie jest dost pny badaczom, ale dost pne s przejawy jego ycia i

działalno ci. Przedmiotem badania historyka jest fakt lub zjawisko powstałe w

wyniku działania człowieka.

To o czym zawsze rozmawiam z Piotrkiem – nale y rozpatrywac histori jako

cało – chocia bada si drobny wycinek dziejów, to jednak proces dziejowy

jest uwarunkowany przyczynami i skutkami – aden fakt historyczny nie

powstał w oderwaniu od innych faktów – wszystko si ł czy na zasadzie

przyczynowo ci i skutków.

4. klasyfikacja elementów procesu dziejowego b d cego przedmiotem

badania historycznego. [M. Handelsmann]:

I grupa – podmiot dziejowy [człowiek]:

- człowiek jako zjawisko fizyczne:

a) warunki jego istnienia

b) rodowisko naturalne

c) wła ciwo ci somantyczne [antropologia]

d) wła c biologiczne

e) cechy zbiorowe [demograficzne, etnograficzne]

f) zwyrodnienia [patologie]

g) rasa

- człowiek jako zjawisko psychiczne indywidualne:

a) psychologia jednostkowa

b) psychopatologia

c) indywidualizm osobniczy [wielcy ludzie – od 2.1 m wzrostu w gór ]

- człowiek jako zajwisko psychicznie zbiorowe:

a) rodowisko psychiczne

b) zbiorowo przemijaj ca i stała (np. psychologia tłumu)

c) rasa kulturalna

II grupa – przedmiot dziejowy [wytwór my li ludzkiej]:

- kultura fizyczna:

a) ziemia jako przedmiot twórczo ci [kultury materialne itd.]

b) człowiek jako przedmiot twórczo ci

- kultura umysłowa [cywilizacja]

a) j zyk [mowa]

b) religia, sztuka, nauka, filozofia

- kultura społeczna [cywilizcaja]

a) funkcje społeczne; j zyk, obyczaje, zwyczaje, ekonomia polityczna i

społeczna

b) struktura społeczna; instytucje obyczajowe, prawne, polityczne,

społeczne [„czarni” itd.]

c) istota zjawisk społecznych: walka, solidarno , wi zi mi dzyludzkie,

wiadomo c zbiorowa

5. Historia jako nauka i jej zadania

Wci aktualny spór o naukowo lub nienaukowo nauki historycznej.

Jej nienaukowo głosz cz sto przedstawiciele nauk cisłych – logicy,

matematycy, oraz przedstawiciele nauk społecznych. Ich argumenty: natury

struktury logicznej historii, relatywizm, subiektywizm twierdze , s dów, i zda

historycznych. Niektórzy pragn liby sprowadzi histori do rangi jedynie

nauki pomocniczej dla innych nauk.

Mimo tych zarzutów, historia ma jednak charakter naukowy [te tak

twierdz , bo nie narobiłbym we własne gniazdo!] argumenty na rzecz

naukowo ci historii: - badania prowadzone s na takich samych zało eniach

metodologicznych jak w przypadku innych nauk – posiada własn metodologi

historii

Zadania historii:

- badanie rzeczywisto ci dziejowej przez ustalanie faktów

- wi zanie faktów jednostkowych w powi zane ze sob systemy w celu

uchwycenia istoty procesu historycznego, zale no ci mi dzy faktami

oraz wytłumaczenie zachodz cych procesów

ROZDZIAŁ TRZECI

Wzory pisarstwa historycznego na przestrzeni dziejów

ROZDZIAŁ CZWARTY

Wiek XIX w metodologii historii

1. Styl dziejopisarstwa romantycznego.

Wyró nia si 3 odłamy romantyzmu:

a) post powy

b) liberalny

c) demokratyczny

Osi gni cia romantyzmu w dziedzinie rozwoju metodologii nauk

historycznych:

- rozwój nauk pomocniczych historii

- pojawienie si podr czników traktuj cych o sposobach pisania historii

- wykształcenie si na tle krytyki ródeł metody po redniego ustalania

faktów

- doskonalenie si technik erudycji

- poj cie POST PU SPOŁECZNEGO było rozumiane jako proces

ci gły

- spór o „sił motoryczn post pu”: n tłumaczono j prawami natury

n wewn trznymi siłami duchowymi n obecno ci Boga jako siły

sprawczej dziejów n działania klasy robotniczej [tzn. „stanu

trzeciego”]

Spór o „wyja nienie przyczynowe”: nie sprecyzowano odpowiedzi w sposób

jednoznaczny; najcz ciej mówiono o motywach działania jednostek , gdy

chodziło o fakty drobne, natomiast ogólnego biegu dziejów najcz ciej nie

wyja niano w ogóle, poniewa uwa ano, i historia i dzieje s w pewnym

sensie „samorealizowane”.

2. Rozwój metodologii pozytywistycznej

Pozytywi ci, zwolennicy nurtu filozoficznego opracowanego przez A.

Comte’a , który postulował bezcelowo rozwa a metafizycznych w filozofii,

poniewa jego koncepcja gnoseologiczna dopuszczała poznanie tylko takiej

rzeczywisto ci, któr da si zweryfikowa empirycznie, a wi c wszelka

ontologia nie miała sensu – była bowiem niepoznawalna. Postulował równie

przeniesienie na grunt nauk społecznych metodologii nauk przyrodniczych.

Odrzucał warto poznawcz s dów warto ciuj cych i normatywnych.

W tak pojmowanej teorii poznania w nauce historycznej na pierwszy plan

wysun ło si RÓDŁO. Dla historyka zasad obowi zuj c stało si

całkowite odrzucenie wszelkiego subiektywizmu, ogranicze lub

uprzedze . Historia miała by nauk powstrzymuj c si od ocen,

rekonstrukcji, s dów o badanej rzeczywisto ci historycznej. Historyk miał

jedynie by „lustrem” odbijaj cym przeszło bez jej interpretacji .

Twierdzono, e im wi cej faktów uda si zebra , tym obraz b dzie

rzeczywistszy [nie wolno było dokonywa poszukiwa przyczyn i skutków –

uwa ano to za „nienaukowe spekulacje”]. Wiedza historyczna miała by

„czysta i empiryczna”. Miało to swoje dobre i złe strony. Pozytywistyczne

postulaty metodologiczne nie były akceptowane przez ogół badaczy. Nadal

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: