Staniłsaw_Sieradzki-Sztuczne_jeziora_w_Solinie_i_Myczkowcach.pdf

Stanisław Sieradzki

SZTUCZNE JEZIORA W SOLINIE I MYCZKOWCACH

San był zawsze groźną, często wylewającą rzeką, charakteryzującą się

wyjątkowo dużą zmiennością przepływów – od dawna więc myślano o

zagospodarowaniu jego doliny. To zagospodarowanie łączono z koniecznością

budowy zapory, która z jednej strony dałaby energię elektryczną, a z drugiej

powstrzymała i zabezpieczyła przed wylewami. Takie pomysły pojawiały się już

pod koniec XIX wieku, ale zawsze na przeszkodzie stawał brak pieniędzy. Nie

zapominajmy również i o tym, że Polska była w tamtym czasie pod zaborami i

jakakolwiek tego typu inwestycja nie miała szans realizacji.

Najpoważniejszy projekt budowy zapory pojawił się na początku lat

dwudziestych okresu międzywojennego. Jego autorem był profesor Politechniki

Lwowskiej Karol Pomianowski, który już w tamtym czasie uważał, że

najwłaściwszym miejscem do lokalizacji zapory będzie odcinek rzeki pomiędzy

Soliną a Myczkowcami. Akurat jest to miejsce, w którym dolina Sanu staje się

najwęższa, a więc korzystna do budowy zapory krótkiej i o znacznej wysokości

spiętrzenia.

Realizacji projektu podjęło się francusko-belgijskie Towarzystwo Akcyjne

„Elektrosan”, które rozpoczęło w latach 1921-1923 budowę elektrowni wodnej

we wsi Myczkowce. Prace te zostały jednak przerwane prawdopodobnie w

wyniku bankructwa towarzystwa.

Do projektu powrócono w latach 1937-1939, w ramach realizacji rządowego

programu zabudowy karpackich dopływów Wisły. Przygotowano wstępny

projekt budowy zapory i elektrowni na Sanie w miejscowości Solina. W tym

czasie powrócono również do koncepcji budowania obiektu piętrzącego wraz z

elektrownią w Myczkowcach. W ciągu dwóch lat wykonano część zapory,

sztolnię pod bocznym ramieniem wzgórza Grodzisko (556 m npm), kanał

doprowadzający wodę do sztolni oraz częściowo budynek elektrowni. Prace

przerwała II wojna światowa.

W roku 1955 powstał kompleksowy projekt zabudowy Sanu, który został

zaaprobowany przez ówczesną Radę Ministrów. Przewidywał on powstanie na

całej długości rzeki 16 stopni wodnych z elektrowniami. Ta kaskada miała

stanowić źródło dużej energii elektrycznej dla krajowego systemu

elektroenergetycznego, oraz w sposób znaczący wpłynąć na stosunki wodne.

Oprócz Soliny i Myczkowiec, planowano między innymi spiętrzenie wód Sanu

w Średniej Wsi, Woli Postołowej i Dolinie k/Zagórza.

Najpierw przystąpiono do budowy zapory w Myczkowcach, bazując na

niektórych założeniach projektu przedwojennego; wykorzystano też

wybetonowaną sztolnię pod górą Grodzisko. Projekt techniczny obiektu

opracowało Warszawskie Biuro Projektów Siłowni Wodnych pod kierunkiem

inż. Jana Pękalskiego. Budowa prowadzona była w latach 1956-1960.

PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.pdffactory.com

Idea, jaka legła przy budowie zapory w Myczkowcach, warta jest tutaj

przypomnienia, ponieważ jest ona bardzo interesująca. Otóż San po 7 km biegu,

dużym zakolem zbliża się do górnego odcinka na odległość 300 m, wykazując

przy tym różnicę poziomów 5 metrów. Wody Sanu zgromadzone w zbiorniku,

kierowane są sztolnią przecinającą zakole Sanu wokół Grodziska na turbiny

hydroelektrowni, znajdującej się w Zwierzyniu. W Myczkowcach znajduje się

tylko tama ziemna z jądrem iłowym i z wybudowanym betonowym jazem z

przelewami dla przepuszczania nadmiaru wód. Długość zapory wynosi 460 m,

wysokość 17,5 m, piętrzenie do 15,5 m. Zbiornik wodny ma pojemność 10,9

mln m 3 i powierzchnię 200 ha.

W elektrowni w Zwierzyniu zainstalowano dwa hydrozespoły (turbiny Kaplana)

produkcji węgierskiej firmy Ganz o łącznej mocy 8,3 MW. Elektrownia w

Myczkowcach jest tzw. elektrownią wyrównawczą. Pracuje 24 godziny na dobę

i jej głównym zadaniem jest regulacja przepływu w Sanie, poniżej zapory oraz

podnoszenie przepływów minimalnych. Długość zbiornika wody spiętrzonego

do wysokości 362 m npm wynosi 6 km, natomiast długość linii brzegowej ok.

20 km. Średnia głębokość wynosi tylko 5 m, maksymalna sięga do ok. 15 m. Z

terenu obecnego zbiornika wywłaszczono 22 gospodarstwa chłopskie.

Bezpośrednio po ukończeniu w 1960 roku zapory w Myczkowcach,

przystąpiono do budowy największego obiektu planowanej kaskady Sanu –

zapory i elektrowni w Solinie. Tę największą inwestycję, jaką kiedykolwiek

prowadzono w Bieszczadach rozpoczęto w roku 1961, a ukończono w 1968. W

tamtym okresie uznano ją za inwestycję priorytetową. Załoga złożona z około

1,5 tysiąca ludzi, przybyłych z różnych stron kraju, zbudowała w ciągu siedmiu

lat, wysokim na owe czasy kosztem 1,5 mld złotych, potężną tamę i u jej stóp

elektrownię. Budowę prowadzono w niezwykle ciężkich warunkach

terenowych. Trzeba było wybudować całą sieć dróg dojazdowych, osiedle dla

pracowników eksploatacyjnych i zespół hoteli robotniczych. Przy budowie

zapory do transportu masy betonowej sprowadzono specjalnie z Wielkiej

Brytanii dźwig linowy o rozpiętości 705 m, dwóch linach grubości 60 mm i

łącznym udźwigu 2 x 20 ton. Była to unikalna, w Polsce pierwszy raz użyta

konstrukcja dźwigu.

Wybudowana zapora w Solinie, w przeciwieństwie do zapory w Myczkowcach

jest zaporą betonową typu ciężkiego o długości 664 m i wysokości 82 m. Pod

względem wysokości jest najwyższą zaporą w Polsce. Szerokość tamy przy

podstawie wynosi 55 m, w koronie 11 m. Posiada kubaturę 760 tys. m 3 i wagę

około 2 mln ton. Do jej budowy zużyto ponad 820 tys. m 3 betonu. Wewnątrz

tamy umieszczone są spiralne rurociągi, którymi woda doprowadzana jest do

turbin hydroenergetycznych. Moc elektrowni wynosi 136 MW.

W elektrowni zainstalowano 4 turbozespoły (turbiny Francisa) produkcji

czechosłowackiej. Dwa z nich, o mocy 48 MW każdy, są maszynami

klasycznymi i służą tylko do produkcji energii elektrycznej, pozostałe dwa, o

mocy 20 MW każdy, to maszyny rewersyjne. W godzinach szczytu

PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.pdffactory.com

energetycznego są generatorami i produkują energię elektryczną, zaś w

godzinach nocnych mogą pracować jako silniki i pompują wówczas wodę ze

zbiornika myczkowieckiego do solińskiego. Zwiększa się w ten sposób zasoby

wody w górnym zbiorniku, a zarazem zagospodarowuje nadwyżki energii, jakie

w nocy występują w krajowym systemie energetycznym.

Po wybudowaniu zapory w Solinie, ze spiętrzenia wód Sanu i Solinki powstało

Jezioro Solińskie, popularnie nazywane również Zalewem Solińskim. Posiada

on powierzchnię 2200 ha (22 km 2 ), pojemność całkowita wynosi ok. 500 mln

m 3 . Średnia głębokość jeziora kształtuje się w granicach 25 m, zaś maksymalna

przekracza nawet 60 m. Pod względem pojemności jest to największe sztuczne

jezioro w Polsce, a pod względem powierzchni plasuje się na miejscu piątym.

Normalna rzędna piętrzenia znajduje się na poziomie 417-420 m npm. Długość

linii brzegowej, tak powstałego jeziora wynosi 156 km.

Południowa część Zalewu Solińskiego dzieli się na dwie odnogi. Część

zachodnia o długości 14 km sięga w głąb doliny Solinki po Wołkowyję i

Bukowiec, natomiast większa powierzchniowo i dłuższa część wschodnia (27

km) znajduje się w dolinie Sanu, dochodząc do Rajskiego i Chrewtu.

Warto tu wspomnieć, że jeszcze przed budową zapory, z terenu przyszłego

zbiornika wysiedlono 185 zagród. Zniknęła pod wodą dawna zabudowa wsi

Solina, Wołkowyja, Teleśnica Sanna, Sokole i kilku innych. Mieszkańcy, przy

pomocy finansowej ze strony państwa osiedlali się przeważnie w pobliskich

miejscowościach. Trzeba pamiętać, że dzisiejsza miejscowość Solina jest

nowym osiedlem, któremu początek dały bloki wzniesione przez budowniczych

zapory, służące jako hotele, głównie dla kadry inżynieryjno-technicznej.

Wskutek deficytu wody w Sanie, tak w zaporze solińskiej jak i myczkowieckiej,

nie ma przepławek umożliwiających rybom wędrówkę w górę rzeki. Specjalnie

więc wybudowano stawy zarybieniowe w Wołkowyi, z których narybek

wypuszczany jest do jezior.

Niezwykle malownicze położenie obu zbiorników uczyniło ich otoczenie

prawdziwą mekką turystyczną. Wokół wód Zalewu Solińskiego i

Myczkowieckiego powstało wiele ośrodków wypoczynkowych, zdolnych

przyjąć kilka tysięcy turystów.

Niewątpliwie budowa obu zapór spowodowała znaczne przeobrażenia

krajobrazu i zmianę klimatu. W okolicach Soliny rzadkością stały się silne

mrozy, tak charakterystyczne dla bieszczadzkich dolin. Zmniejszyły się wahania

temperatury, zarówno w ciągu doby, jak i w ciągu roku, zwiększyła się liczba

dni wietrznych i średnia siła wiatru.

Podstawowa literatura przedmiotu

Bieszczady. Przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 1999

Zygmunt Kruczek, Jeziora Solińskie, Myczkowskie, Kraków-Warszawa 1982

Jerzy Wrona, W Bieszczadach, Warszawa 1985

PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.pdffactory.com

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: