MERSAR

0.5 Skróty: CES-brzegowa stacja naziemna, CRS-brzegowa stacja radiowa, CS-sygnał wywoławczy, CSP-punkt odniesienia (punkt rozpoczęcia poszukiwań), CSS-koordynator poszukiwań nawodnych, D/F-radionamierzanie, ELT-alarmowy nadajnik lokalizacyjny, EPIRB-alarmowa radiopława pozycyjna, ETA-przewidywany czas przybycia, HF-wysokie częstotliwości, INTERCO-Międzynarodowy kod sygnałowy, MERSAR-Poradnik poszukiwania i ratowania dla statków handlowych, MF-średnie częstotliwości, OSC-kierownik akcji na miejscu wypadku, RCC-ratowniczy ośrodek koordynacyjny, RSC-ratowniczy ośrodek pomocniczy, RU-jednostka ratownicza, SAR-poszukiwanie i ratowanie, SITREP-meldunek sytuacyjny , SRR- rejon poszukiwania i ratowania, UTC-czas uniwersalny, VHF-bardzo wysokie częstotliwości, 0.6 Określenia i definicje:Niżej wymienione określenia zostały zaczerpnięte z Międzynarodowej konwencji o poszukiwaniu i ratowaniu na morzu z 1979 roku i mają następujące znaczenie: 1) Rejon poszukiwania i ratowania: akwen o określonych wymiarach, objęty zasięgiem ośrodka poszukiwania i ratowania.

2) Ratowniczy ośrodek koordynacyjny: jednostka odpowiedzialna za ustanowienie skutecznej organizacji poszukiwania i ratowania oraz za koordynację działań poszukiwania i ratowania na podległym sobie akwenie. 3) Ratowniczy ośrodek pomocniczy: jednostka podległa ratowniczemu ośrodkowi koordynacyjnemu, ustanowiona w celu wspomagania go w akcjach SAR na określonym akwenie. 4) Jednostka ratownictwa: jednostka złożona z wyszkolonego personelu, zaopatrzonego w wyposażenie niezbędne do szybkiego przeprowadzania akcji SAR. 5) Kierownik akcji: dowódca jednostki ratowniczej wyznaczonej do koordynowania operacji poszukiwania i ratowania na określonym akwenie poszukiwania.6) Koordynator poszukiwań nawodnych: statek nie będący jednostką ratowniczą, wyznaczony do koordynowania operacji SAR na określonym akwenie.

Koordynacja akcji poszukiwania i ratowania

1.1 Wymagania dotyczące koordynacji. 1.1.1 Skuteczne prowadzenie operacji poszukiwania i ratowania wymaga przede wszystkim

koordynacji pomiędzy biorącymi w niej udział organizacjami i jednostkami, którymi są samoloty, statki i brzegowe urządzenia ratownicze. Sposoby, stosowane dla osiągnięcia koordynacji są różne, w zależności od szczegółowej organizacji w danym rejonie. Poniższy

opis ogólny ilustruje główne założenia i podkreśla szczególną rolę statków handlowych. 1.2 Koordynacja z ośrodków lądowych

1.2.1 Niektóre rządy nakładają na wyznaczone władze lądowe odpowiedzialność za sprawowanie ogólnej koordynacji, nadzoru i odpowiednio, prowadzenie akcji SAR. Zadanie to jest zwykle wykonywane przez jednostki powołane do koordynacji poszukiwań i ratownictwa na wyznaczonym akwenie. Są one zwykle określane jako Ratownicze ośrodki koordynujące (RCC) lub Ratownicze ośrodki pomocnicze (RSC), zaś odpowiadające im obszary -jako rejony poszukiwania i ratowania (SRR). 1.2.2 W niektórych rejonach ośrodki te posiadają specjalistyczne statki i samoloty (jednostki SAR) wyznaczone do brania udziału w takich akcjach. Inne samoloty i statki, wojskowe i marynarki wojennej, przydatne do akcji SAR, również są używane, jeśli są dostępne. Jeśli wypadek nastąpi w odległych rejonach, samoloty SAR nie zawsze mogą być zdolne do uczestniczenia w akcji. 1.2.3 W większości rejonów statki handlowe będą zazwyczaj mogły brać udział w akcji, jednak w stopniu zależnym od nasilenia żeglugi. Z tego względu rola brzegowych stacji radiowych (CRS)jest szczególnie ważna, ponieważ są one w ścisłym kontakcie z lądowymi ośrodkami SAR.

1.3 Koordynacja na miejscu akcji. 1.3.1 Statki handlowe są zobowiązane we wszelkich okolicznościach brać udział w akcjach SAR we współpracy ze specjalistycznymi jednostkami SAR lub też niezależnie. W pierwszym wypadku statki handlowe mogą otrzymywać informacje dodatkowe, oprócz uzyskanych z korespondencji w niebezpieczeństwie lub szczegółowych żądań lądowych ośrodków SAR. Jednakże należy podkreślić, iż z punktu widzenia ogólnych zasad współpracy statków handlowych, żadne polecenia lub rady otrzymane z ośrodków SAR nie mogą zwolnić któregokolwiek kapitana od obowiązku i praw przewidzianych w Prawidle V/10 Konwencji SOLAS z 1974 roku. 1.3.2. Pożądana jest koordynacja działań na miejscu akcji pomiędzy jednostkami biorącymi w niej udział, zaś rola statków handlowych w tym kontekście będzie uzależniona od następujących czynników: 1) Jeśli brak możliwości przejęcia funkcji kierownika akcji (OSC) przez specjalistyczny statek SAR (w tym okręty wojenne), lecz bierze w niej udział pewna liczba statków handlowych, będzie konieczne, aby jeden z nich objął funkcję koordynatora poszukiwań nawodnych (CSS). Szczegółowe rady dotyczące wyboru CSS i jego zadania omówione są w rozdziale 3.6. 2) Jeśli wyspecjalizowane statki SAR (w tym okręty wojenne) i/lub lotnictwo SAR znajdują się na miejscu akcji jednocześnie ze statkami handlowymi, można zwykle oczekiwać, że jedna z jednostek specjalistycznych przyjmie obowiązki koordynatora na miejscu akcji (OSC). Statki handlowe mogą otrzymać szczegółowe instrukcje z OSC (zwykle za pośrednictwem specjalistycznego statku, jeśli OSC znajduje się na jednostce powietrznej). OSC jest kierownikiem jednostki specjalistycznej, kierującej działaniami SAR na miejscu wypadku. 3) Ważne jest, aby CSS i każda obecna jednostka powietrzna SAR koordynowały swoje działania. Najbardziej wskazana jest komunikacja bezpośrednia pomiędzy jednostkami na 2 182 kHz lub, jeśli jest dostępny, 156,8 MHz (kanał 16 VHF). Chociaż wiele statków i samolotów posiada te częstotliwości, jednak nie jest to powszechne. W takich przypadkach wzajemna łączność i koordynacja może być utrzymana przez CRS oraz lądowe ośrodki SAR. 4) Z powodu potencjalnego zagrożenia zderzeniem oraz hałasem związanym z lotami śmigłowców na ograniczonej przestrzeni w trakcie operacji ratowniczej, konieczne jest, aby ich akcja była koordynowana przez jednostkę mającą z nimi najlepszą łączność. Może to być RCC, OSC lub CSS, jeden ze śmigłowców lub samolotów. Jednostka ta powinna wyznaczać obszary operacyjne i wysokości lotu śmigłowców oraz przekazywać żądania nawodnych jednostek ratowniczych, których akcja może być utrudniona przez hałas i prąd powietrza powstały wskutek pracy ich wirników. 1.4 Wyznaczanie OSC i zakres jego obowiązków. 1.4.1 Kiedy jednostki ratownicze przygotowywane są do udziału w akcji SAR, jedna z nich, możliwie wcześnie i w miarę możliwości przed przybyciem na określone miejsce poszukiwań, powinna być wyznaczona jako OSC. 1.4.2 Właściwy RCC lub RSC powinny wyznaczyć OŚĆ. Jeśli nie jest to możliwe, jednostki biorące udział w akcji wyznaczą OŚĆ poprzez wzajemne porozumienie. 1.4.3 Do czasu wyznaczenia OŚĆ, pierwsza jednostka, jaka przybędzie w rejon akcji powinna automatycznie przyjąć zadania i odpowiedzialność OSC.1.4.4 OSC powinna być odpowiedzialna za następujące zadania, jeśli nie są one wykonywane przez właściwe i odpowiedzialne RCC i RSC: 1) Określenie prawdopodobnej pozycji obiektu poszukiwanego, marginesu błędu tak określonej pozycji oraz obszaru poszukiwań; 2) Ustalenie dla celów bezpieczeństwa odstępów pomiędzy jednostkami biorącymi udział w poszukiwaniu; 3) wyznaczenie odpowiedniego schematu poszukiwania dla jednostek biorących udział w poszukiwaniu oraz przydział obszaru poszukiwania jednostce lub grupom jednostek; 4) Wyznaczenie odpowiednich jednostek w celu udzielenia pomocy, gdy obiekt poszukiwania został odnaleziony; 5) Koordynacja łączności na miejscu akcji poszukiwania i ratowania; 1.4.5 OSC powinien być ponadto odpowiedzialny za: 1) Wykonanie planu prowadzenia akcji zgodnie ze wskazówkami RCC lub RSC, koordynujących operację poszukiwania i ratowania; 2) Modyfikacje planu w celu przeprowadzenia akcji zgodnie z możliwościami i warunkami panującymi na miejscu i poinformowanie o tym RCC lub RSC. 3) Okresowe meldowanie do RCC lub RSC koordynującego akcję poszukiwania i ratowania. Meldunki te powinny zawierać warunki pogodowe i stan morza, wyniki dotychczasowych poszukiwań, podjęte akcje, dalsze plany lub zalecenia, lecz nie muszą ograniczać się wyłącznie do wymienionych informacji. 4) Prowadzenie dokładnych zapisów dotyczących akcji, łącznie z czasem przybycia i opuszczenia miejsca akcji przez jednostki SAR i inne statki oraz jednostki lotnicze zaangażowane w akcję, obszar przeszukiwany, stosowane odstępy, zauważone ślady i pozostałości, podjęte działania i osiągnięte wyniki. 5) Doradzenie RCC lub RSC zwolnienie jednostek, jeśli nie są dłużej potrzebne; 6) Meldowanie liczby uratowanych i ich nazwisk do RCC lub RSC, które koordynuje akcję poszukiwania i ratowania, podawanie do ośrodka nazw jednostek z uratowanymi na pokładzie, meldowanie, który z uratowanych na jakiej znajduje się jednostce oraz żądanie dodatkowej pomocy z ośrodka, jeśli jest to konieczne, dla przykładu - ewakuacji medycznej ciężko rannych rozbitków. 1.5 Wyznaczanie i zakres odpowiedzialności CSS. 1.5.1 Jeśli jednostki ratownicze (włącznie z okrętami wojennymi) nie są dostępne do przyjęcia przez nie obowiązków OŚĆ, natomiast kilka statków handlowych bierze udział w akcji poszukiwania i ratowania, jeden z nich powinien być wyznaczony przez koordynujący RCC jako CSS. Jeśli nie jest to wykonalne, jednostki biorące udział powinny wyznaczyć CSS za wzajemnym porozumieniem i poinformować o tym RCC. 1.5.2 CSS powinien być wyznaczony tak wcześnie jak jest to wykonalne, najlepiej przed przybyciem na wyznaczony obszar poszukiwania.

1.5.3 CSS powinien być odpowiedzialny za taką ilość zadań wymienionych w ustępie 1.4 jak statek jest w stanie wykonać (patrz również ustęp 3.6). 1.6 Łączność pomiędzy RCC/RSC oraz OSC/CSS. 1.6.1 Dodatkowo oprócz łączności opisanej w rozdziale 7, RCC lub RSC może przekazywać informacje do OŚĆ lub CSS używając meldunków SITREP według wzoru podanego w Załączniku l.3.6 Wyznaczenie CSS. 3.6.1 Do obowiązków CSS należy organizacja i koordynacja operacji poszukiwania i ratowania przez statki handlowe. Przy wyborze CSS (patrz paragraf l .3) powinna być brana pod uwagę złożoność tego zadania. 3.6.2 Jest bardzo pożądane, aby CSS został wyznaczony tak wcześnie, jak jest to możliwe, najlepiej jeszcze przed przybyciem na miejsce akcji. 3.6.3 CSS musi być wyznaczony przez wzajemne porozumienie pomiędzy zainteresowanymi statkami oraz koordynującym RCC, z uwzględnieniem możliwości statku i ETA. Jednak statek, który przybędzie pierwszy na miejsce akcji powinien podjąć natychmiast taką akcję, jaka może być niezbędna. 3.6.4 Jest ważne, aby CSS był wyposażony w dobre środki radiokomunikacyjne. 3.6.5 W przypadku trudności językowych powinien być użyty Międzynarodowy kod sygnałowy oraz Morski nawigacyjny słownik frazeologiczny (patrz również paragraf 5.16).

3.6.6 O przyjęciu obowiązków CSS powinien niezwłocznie powiadomić CRS. Powinien też informować CRS w regularnych odstępach czasu o rozwoju sytuacji. 3.6.7 CSS powinien informować RCC/RSC koordynujące akcję poszukiwania i ratowania w regularnych odstępach czasu oraz wtedy, gdy sytuacja ulega zmianie. 3.7 Optyczna identyfikacja CSS. 3.7.1 CSS powinien stale pokazywać następujące sygnały optyczne: 1) W DZIEŃ - zestaw "FR" Międzynarodowego kodu sygnałowego; 2) W NOCY - sygnał rozpoznawczy ogłoszony przez CSS. 3.8 Kontrola łączności radiowej pomiędzy statkami

3.8.1 Istnieje konieczność kontrolowania przez CSS kanałów dostępnych do łączności między statkami. Powinna być przestrzegana ścisła dyscyplina i procedura radiowa.

Pomoc lotnictwa SAR. 4.1. Uwagi ogólne

4.1.1 Statki w niebezpieczeństwie lub rozbitkowie na morzu mogą być zaopatrywani przez samoloty SAR w specjalne rodzaje ekwipunku przystosowanego do zrzutów, znajdującego się w pojemnikach lub opakowaniach różnych typów i wymiarów.Zawartość każdego pojemnika i opakowania powinna być przejrzyście oznakowana napisem w conajmniej trzech językach, za pomocą zrozumiałych symboli oraz opasek barwnych według następującego kodu:

czerwony - leki i sprzęt pierwszej pomocy; niebieski- żywność i woda; żółty- koce i odzież ochronna; czarny- wyposażenie różne takie jak piecyki, siekiery, kompasy, sprzęt do gotowania itd.;

kombinacja kolorów - zawartość mieszana.Sprzęt mieszany może w szczególności zawierać:1) Tratwy indywidualne lub kilka tratew połączonych linką pływającą; 2) Radiopławy pływające i/lub radiostacje; 3) Znaczniki barwnikowe, znaki dymne i pochodnie pływające;

4) Spadochronowe rakiety oświetlające; 5) Pompy ratownicze.

4.2 Pomoc śmigłowców. 4.2.1 Śmigłowiec może być użyty do dostawy ekwipunku i/lub ratowania i ewakuacji ludzi. 4.2.2 Zasięg śmigłowca wynosi zwykle pomiędzy 50 i 200 mil morskich od bazy, zaś jego udźwig, w zależności od wielkości, waha się od jednej do ponad 15 osób. 4.2.3 Niektóre operacje ratunkowe stanowią ryzyko dla załogi śmigłowca. Dlatego w każdym przypadku niezbędna jest ocena powagi sytuacji i upewnienie się o konieczności pomocy śmigłowca.

4.2.4 W czasie dostarczania ekwipunku śmigłowiec zwykle zawisa w powietrzu nad wolną powierzchnią i opuszcza ekwipunek na lince wyciągarki. Załoga na pokładzie musi jedynie odhaczyć linę. 4.2.5 W trakcie akcji ratowniczej śmigłowiec zwykle używa specjalnego urządzenia do podnoszenia lub opuszczania ludzi. Duże śmigłowce często opuszczają członka swej załogi na pokład statku celem pomocy w ewakuacji ludzi i w obsłudze urządzenia. Do ewakuacji ludzi koniec liny podnoszącej może być zaopatrzony w jedno z następujących urządzeń: 1) Pętlę ratowniczą; 2) Kosz ratowniczy;  3) Siatkę ratowniczą; 4) Nosze ratownicze; 5) Fotel ratowniczy.

4.2.5.1 Najczęściej używanym do ewakuacji ludzi środkiem jest pętla ratownicza. Pętla ratownicza jest odpowiednia do szybkiego podnoszenia osób, lecz nie jest odpowiednia dla osób niepełnosprawnych. Pętla jest zakładana w podobny sposób, jak zakłada się płaszcz, upewniając się, by opasywała plecy i przechodziła pod pachami. Osoba używająca pętli powinna być zwrócona twarzą do haka. Nie należy w pętli siadać ani odczepiać jej z haka. 4.2.5.2 Niektóre śmigłowce SAR wykorzystują metodę podnoszenia parami, w której stosuje się zwykłą pętlę ratowniczą i pętlę siodełkową, zajmowaną przez członka załogi śmigłowca.  4.2.5.3 Użycie kosza ratowniczego nie wymaga żadnych środków specjalnych. Osoba, ma-

jąca go użyć po prostu zajmuje miejsce we wnętrzu w pozycji siedzącej i przytrzymuje się. 4.2.5.4 Siatka ratownicza ma wygląd klatki o kształcie stożkowym, otwartej z jednej strony. Osoba jej używająca wchodzi przez otwór, zajmuje pozycję siedzącą i przytrzymuje się. 4.2.5.5 Osoby niesprawne w większości przypadków będą ewakuowane przy pomocy noszy ratowniczych.  Są one wyposażone w zawiesia i mogą być szybko i bezpiecznie założone lub zdjęte z haka o odpowiedniej konstrukcji, przymocowanego do linki wciągarki.

Wstęp

0.1 Cel. 0.1.1 Celem niniejszego Poradnika jest udzielenie wskazówek tym, którzy podczas zagrożenia na morzu mogą potrzebować pomocy od innych, albo którzy sami mogą udzielić

takiej pomocy. W szczególności ma on stanowić pomoc dla kapitana statku, który może być wezwany do kierowania akcją poszukiwania i ratowania (SAR) osób, znajdujących  się w niebezpieczeństwie na morzu. 0.2 Kategorie zagrożeń, 0.2.1 Ogólnie przypadki zagrożeń dzielą się na: --1 Przybrzeżne - w których pomocy mogą udzielić: statki, samoloty, helikoptery i nabrzeżne stacje ratownictwa morskiego, lub niektóre z wymienionych;--2 Oceaniczne - w których pomocy mogą udzielić statki i samoloty dalekiego zasięgu, chociaż w rejonach odległych oceanów pomocne mogą być jedynie statki

0.3 Obowiązki i odpowiedzialność. 0.3.1 Podstawę tego Poradnika stanowią konwencje międzynarodowe określające obowiązek udzielania pomocy na morzu. Uznano za zwykłą praktykę morską, spoczywający na kapitanach obowiązek udzielania wszelkiej, leżącej w ich możliwościach pomocy w przypadku gdy osoba lub osoby znajdują się na morzu w niebezpieczeństwie. Obowiązki te są określone w Prawidle V/10 Międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu z 1974 roku (SOLAS 1974), przytoczonej w aneksie 3. 0.4 Systemy meldowania pozycji. 0.4.1 Meldowanie pozycji jest podstawą poszukiwania i ratowania. Dlatego zachęca się

kapitanów do pełnego wykorzystania możliwości meldowania pozycji, gdziekolwiek istnieją do tego środki i urządzenia.

Postępowanie statku w niebezpieczeństwie

2.1 Nadawanie komunikatu o niebezpieczeństwie

2.1.1. Statek w niebezpieczeństwie powinien nadać wezwanie o pomoc i komunikat o niebezpieczeństwie na którejkolwiek lub na kilku dostępnych międzynarodowych morskich częstotliwościach niebezpieczeństwa; 1) 500 kHz (radiotelegrafia); 2) 2 182 kHz (radiotelefonia): oraz 3) 156,8 MHz (VHF kanał 16) (radiotelefonia).

2.1.2 Usilnie zaleca się ponadto, aby każda transmisja na częstotliwości 500 kHz lub 2 182 kHz była poprzedzona przez odpowiedni sygnał alarmowy. 2.1.3 Zaleca się też, aby na odległych obszarach oceanicznych dodatkowo nadawać wezwanie o pomoc i komunikat o niebezpieczeństwie w pasmach wysokiej cząstotliwości dla łączności statek - brzeg (patrz paragraf 7.1.2). Należy to uczynić we wszystkich przypadkach, kiedy na wywołanie na 500 kHz, 2 182 kHz or 156,8 MHz (VHF kanał 16) brak odpowiedzi innych stacji. 2.1.4 Jeśli istnieją wątpliwości, dotyczące odebrania wezwania o pomoc, powinno być ono nadane również na dowolnej innej dostępnej częstotliwości, na której można zwrócić uwagę, na przykład częstoliwościach używanych w łączności między statkami, odczekując jednak przed zmianą częstotliwości dostatecznie długo na odpowiedź. 2.1.5 W przypadku uszkodzenia radiostacji statkowej istnieje możliwość nadania wezwania przy użyciu przenośnej radiostacji szalupowej, podłączonej do głównej anteny statkowej. 2.1.6 Użycie radioplawy awaryjnej (EPIRB) może być dodatkowym środkiem alarmowania statków znajdujących się w pobliżu.

2.2 Elementy komunikatu o niebezpieczeństwie

2.2.1 Najważniejsze składowe komunikatu o niebezpieczeństwie to:

1) Identyfikacja statku; 2) Pozycja; 3) Rodzaj niebezpieczeństwa i rodzaj oczekiwanej pomocy; 4) Wszelkie inne informacje, które mogą ułatwić akcję ratowniczą (np. kurs i prędkość statku, o ile jest w drodze, ilość osób, które ewentualnie opuściły statek, rodzaj ładunku, jeśli jest niebezpieczny). 2.2.2 Duże znaczenie będzie miało podanie istotnych informacji takich jak: 1) Pogoda na miejscu wypadku, siła i kierunek wiatru, stan morza i rozkołys, widzialność, obecność niebezpieczeństw nawigacyjnych (np. gór lodowych); 2) Czas opuszczenia statku; 3) Liczba członków załogi pozostających na statku; 4) Liczba poważnie rannych; 5) Liczba zwodowanych przez statek środków ratunkowych (łodzi i tratew); 6) Znajduj...