PALEOGRAFIA - zbiór haseł.pdf - historia i nauka od asia4598 - radar6

Paleografia

Poddziedziny ułożone alfabetycznie

PDF wygenerowany przy użyciu narzędzi open source mwlib. Zobacz http://code.pediapress.com/ aby uzyskać więcej informacji.

PDF generated at: Mon, 29 Mar 2010 19:12:50 UTC

Treść

Artykuły

Paleografia

Abrewiatura

Bastarda

Coronis (ornament)

Enklawy

Interpolacja (paleografia)

Kapitała

Kolometria

Kontrakcja (paleografia)

Ligatura (pismo)

Minuskuła karolińska

Młodsza kursywa rzymska

Nomina sacra

Noty tyrońskie

Odcięcie

Papier

Pergamin

Pisma renesansowe

Pisma szczepowe

Półuncjała

Starsza kursywa rzymska

Szwabacha

Tekstura gotycka

Uncjała

Welin

Wosk pisarski

Znaki specjalne

Przypisy

Paleografia

Paleografia – jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem rozwoju pisma w procesie historycznym.

Paleografia zajmuje się także badaniem środowiska, w jakim żył i tworzył dany pisarz jak również rozpoznawaniem

skrótów ( brachygrafia) i "rozszyfrowywaniem" (odczytywaniem) dawnego pisma np. tekstura , bastarda , antykwa .

Jest jedną z najwcześniejszych i najważniejszych dziedzin nauk "dających poznawać historię" (Lelewel). Bez

znajomości tej nauki badanie źródeł pisanych jest praktycznie niemożliwe. Najważniejsze polskie podręczniki

paleografii napisali Władysław Semkowicz o raz Aleksander Gieysztor .

Nazwa paleografia została użyta po raz pierwszy przez Benedyktyna Bernarda de Montfaucon w 1708 roku, w

dziele Palaeographia Graeca sive De ortu et progressu literarum Graecarum . Początków studiów nad starym

pismem należy szukać w dziele Jeana Mabillona De re diplomatica libri sex z 1681.

Zobacz też

• brachygrafia

Abrewiatura

Abrewiatura ( śrdw.-łac. abbreviatura ) – skrócenie, od łac. brevis - krótki .

Historia

W znaczeniu historycznym (głównie czasy rzymskie i średniowiecze ) abrewiatury były jedno- lub kilkuliterowymi

skrótami najczęściej używanych wyrażeń. Stosowano głównie dwie metody:

• suspensja ( łac. abbreviatio per suspensionem , dosł. zawieszenie , tj. obcięcie) - zachowanie początkowej lub kilku

pierwszych liter wyrazu. Znakiem skrócenia przez odcięcie była kropka.

• kontrakcja ( łac. abbreviatio per contractionem , ściągnięcie) - w przypadku kontrakcji czystej pozostawiano

pierwszą i ostatnią literę, w przypadku kontrakcji mieszanej lub zgłoskowej również litery ze środka wyrazu.

We wczesnych wiekach średnich rozwinęło się wiele niezależnych sposobów skracania w zależności od szkół

pisarskich. Dopiero odrodzenie karolińskie ( reformy kościelne i oświatowe Karola Wielkiego ) w IX wieku

spowodowały ograniczenie i ujednolicenie abrewiatur, a nowy system abrewiacyjny obowiązywał do XII wiek u. W

XIV- XV wieku nastąpił rozwój pisma, a z nim ponowne rozmnożenie abrewiatur (szczególnie w tekstach

filozoficznych i prawniczych), co bardzo utrudniało lekturę. Dopiero wynalazek druku i wpływ idei humanizmu w

czasach odrodzenia skutecznie ograniczyły stosowanie abrewiatur.

Współcześnie

1. Umowny pojedynczy znak pisarski o stałym znaczeniu zastępujący słowo lub frazę, który można stosować w

ramach tekstu lub podobnej formy zapisu (zapis stenograficzny, nutowy itp.). Abrewiaturę stosuje się w celu

zaoszczędzenia miejsca i czasu pisania. Przykłady abrewiatur to: %, $, §, ©, ® . Cechą obowiązującą abrewiatury

(podobnie jak wszystkie inne znaki pisarskie) jest zawsze dostosowanie ich bieżącego wyglądu do ogólnych

założeń graficznych konkretnego kroju pisma, oraz respektowanie przy użyciu abrewiatur zasad pisowni i

typografii dla danego języka, w jakim jest pisany tekst. Dlatego też do abrewiatur nie można zaliczyć znaków o

ustalonym wyglądzie, jak logo, znaki drogowe, symbole legendy map i planów, czy inne ustalone elementy

graficzne systemów informacji wizualnej. Przeważająca większość abrewiatur tekstu pisanego jest pochodzenia

anglojęzycznego, język polski nie wykształcił własnych abrewiatur.

2. Przyjęty system skrótów (abrewiacji) w konkretnej publikacji specjalistycznej, szczególnie jeśli skróty te

odbiegają od powszechnie stosowanych. W danej publikacji powinna być również zamieszczona tabela

Abrewiatura

abrewiacji.

Zobacz też

• ligatura

• skrót

• skrótowiec

• zrost

• złożenie

• DTP

Bastarda

Bastarda — pismo będące syntezą

północnoeuropejskiej tekstury i pism

minuskulnych u żywanych w krajach Europy

południowej.

Bastarda powstała, gdy w XIV i XV s tuleciu

pojawiła się tendencja do łagodzenia i zaokrąglania

ostrych kątów tekstury, do rozjaśniania kolumny

tekstu przez wprowadzenie światła — rozsunięcie

liter, powiększenie odstępów między wyrazami i

rozszerzenie interlinii . Silne są również wpływy

kursywy .

Cechami charakterystycznymi bastardy różniącymi

ją od tekstury są (oprócz wskazanych wyżej): poszerzenie liter, wydłużenie trzonków pionowych liter wysokich,

brak romboidalnych zakończeń łamiących linie pionowe. Badacze wskazują kilka odmian pisma bastardowego, tj.

oprócz bastardy właściwej gotyko-antykwę oraz szwabachę .

Coronis (ornament)

W starożytnych greckich rękopisach papirus owych, coronis albo koronis ( grec. κορωνίς) było używane dla

wyodrębnienia sekcji w poetyckich tekstach. Termin ten w języku greckim oznaczał "zakrzywiona", "wygięta".

Stosowano je też na końcu księgi, jako ozdobnik dla kolofon u. Istniało kilkanaście form coronis .

Dziewięć z nich stosowanych jest po dziś dzień i znajdują się na liście znaków interpunkcyjnych uznawanych przez

Międzynarodową Organizację Normalizacyjną o raz ISO 10646.

Enklawy

Enklawy stosowano głównie w majuskule epigraficznej w celu oszczędzenia miejsca. Tworząc enklawy

wprowadzano pomniejszoną literę do wnętrza litery poprzedzającej. Łatwo zauważyć, że tą literą poprzedzająca

musiała być litera okrągła – np. O lub C – literą zaś implantowaną litera złożona z prostych, wertykalnych lasek. W

piśmie paleograficznym, gdzie litery były znacznie mniejszych rozmiarów niż w napisach kutych na monumentach,

enklawy spotykamy znacznie rzadziej niż w epigrafice. Najczęstszym miejscem ich występowania były inicjały

zdań: z litery inicjalnej, powiększonej w stosunku do pozostałych, łatwo było stworzyć enklawę.

Interpolacja (paleografia)

Interpolacja - w paleografii jest to wstawienie do istniejącego tekstu fragmentów (słów lub zdań), które oryginalnie

się w tym tekście nie znajdowały. Może ona powstać w wyniku błędu kopisty l ub drukarza albo być wynikiem

kontaminacji.

Przykładem może posłużyć praktyka autorów Digestów 533r.(część Kodyfikacji Justyniańskiej), którzy

dostosowywali w ten sposób dzieła jurystów klasycznych do ówczesnych potrzeb.

Comma Johanneum może służyć jako przykład interpolacji.

Bibliografia

• Sławiński J. ( red.), Słownik terminów literackich , Wyd. Ossolineum 1988, s. 199 (ISBN 83-04-01787-3)

• Historia Prawa Katarzyna Sójka-Zielińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993; s.27-28

PALEOGRAFIA - zbiór haseł.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: