Pervin John r. 15 (Andrzej Sobina)
Struktury poznawcze :
à Kategorie:
W psych. poznawczej znane jako schematy. Struktura poznawcza, która organizuje informacje i dzięki temu wpływa na to jak postrzegamy i reagujemy na kolejne informacje.
Kategoryzowanie przedmiotów przez ludzi:
- wysoki poziom zgodności w zakresie taksonomii lub hierarchicznego uporządkowania kategorii
- ludzie mogą uzyskać wysoki poziom zgodności w zakresie charakterystyk związanych z poszczególnymi kategoriami.
- żadna pojedyncza właściwość nie może stanowić koniecznego lub wystarczającego warunku do określenia przynależności do danej kategorii.
- chociaż kategorie charakteryzują się różnymi wzorcami właściwości, to jednak mogą one na siebie zachodzić.
- są egzemplarze które lepiej niż inne reprezentują kategorię (nie posiadając wszystkich możliwych cech kategorii). To jest prototyp.
- są egzemplarze trudne do skategoryzowania poprzez zachodzenie na siebie właściwości z różnych kategorii. To hybrydy (skrzyżowania pomiędzy kategoriami).
- Kategorie najwcześniej stosowane przez dzieci to kategorie średniego poziomu. Wyższe są bardziej abstrakcyjne, natomiast niższe są mało ekonomiczne. (Instrumenty-Skrzypce-Stradivariusy).
Kategorie dla sytuacji:
Skrypty sytuacyjne – dzięki nim pojawiają się uczucia i oczekiwania zgodne z zachowaniem (nasze i innych).
Skrypt – seria, wzorzec zachowań, które są odpowiednie w danej sytuacji.
Mischel: ludzie zachowują się w sposób stały w sytuacjach, które mają dla nich podobne znaczenie, ale zachowują się w sposób zmienny w sytuacjach o różnym znaczeniu i związanych z różnymi uczuciami.
Kategorie dla ludzi:
Wszyscy dążą do organizacji informacji o innych ludziach.
Ja i schematy ja:
Markus –ludzie tworzą struktury poznawcze dot. Ja tak samo jak innych zjawisk (Schematy Ja).
W ujęciu poznawczym schematy Ja są poznawczymi generalizacjami dotyczącymi Ja.
Wpływają na to, czy zauważymy daną informację, jak jest ona ustrukturowana i jak łatwo można ją zapamiętać.
Jeśli mamy już schemat Ja, to dążymy do tego, by go utrzymać (tendencyjność).
- Kobiety o bardziej otwartym seksualnie Ja (Skala Seksualnych Schematów Ja) czerpały większą przyjemność z seksu i były aktywniejsze. (To jak o sobie myślimy wpływa na naszą seksualność).
Rodzina Ja – zawierają się w niej różne obrazy Ja (np. Ja prototypowe „to naprawdę Ja” i inne Ja).
Motywacyjne aspekty Ja:
àMotyw podnoszenia samooceny – tendencyjność do postrzegania siebie w pozytywnym świetle (np. porównujemy siebie z kimś gorszym).
àMotyw potwierdzania siebie – zbieranie od innych danych potwierdzających Ja i dokonywanie autoprezentacji.
Ludzie posiadają potrzebę spójności i przewidywalności. Ludzie dążą do potwierdzenia siebie również kiedy mają negatywne schematy. (Swann).
Bardziej lubimy tych, którzy potwierdzają nasze schematy Ja (Swann).
poznawczo-afektywny ogień krzyżowy – potrzeba wewnętrznej spójności wchodzi w konflikt z emocjonalną potrzebą podnoszenia samooceny.; ogólnie wolimy pozytywne informacje zwrotne, negatywne lubimy gdy mamy negatywny obraz siebie.
Zdarzenia życiowe niespójne z obrazem siebie mogą prowadzić do choroby somatycznej, nawet jeśli te zdarzenia miały pozytywny charakter (Brown).
Możliwe Ja – (Markus) – przekonania dot. tego kim można by się stać i kim obawiamy się stać.
Ukierunkowane Ja (Higgins) – standardy, które dana osoba ma spełnić. Wiążą się z emocjami i pełnią w nich rolę. Ważne są także przy motywacji.
Ja idealne- atrybuty które chcielibyśmy posiadać.
Ja powinnościowe- atrybuty które uważamy, że powinniśmy posiadać.
Wg Higginsa dążymy do redukcji rozbieżności między tym jak siebie postrzegamy a jacy powinniśmy być.
Niepowodzenie w redukcji aktualne-idealne : smutek i rozczarowanie
Niepowodzenie w redukcji aktualne-powinnościowe : poczucie winy i lęk.
Osiąganiu celów związanych z promocją samego siebie towarzyszy przyjemność, natomiast na prewencji (unikaniu szkód) to towarzyszy ulga.
Wyjaśnienia przyczynowe:
(Weiner) – 3 wymiary:
- przyczyny wewnętrzne czy zewnętrzne (poczucie umiejscowienia przyczynowości).
- czy przyczyna jest stała czy zmienna (stałość)
- czy możemy kontrolować wydarzenia (sterowność).
Można polepszyć osiągnięcia akademickie uświadamiając, że przyczyny są przejściowe. (Wilson).
Dana osoba będzie wykazywać większą skłonność do wytrwałości w wykonywaniu zdania wtedy gdy postrzega je jako uzależnione od wysiłku.
Depresja powstaje w wyniku stałych i niezmiennych atrybucji.
Atrybucje są przyczyną wielu emocji, motywacji i zachowań.
Każdy z nas ma jakąś teorię osobowości, którą tworzą kategorie jakimi dysponujemy aby opisać ludzi, treści i organizację tych kategorii i wyjaśnienia dlaczego ludzie się zachowują tak jak się zachowują.
Aby zbadać taką teorię należy:
- zwracać uwagę na kategorie stosowane przy postrzeganiu innych
- analizując charakterystyki przynależności do tych kategorii
- rozpatrując najczęstsze wyjaśnienia zdarzeń
Zainteresowanie zaburzeniami związanymi ze stresem i depresją.
Wspólne założenia różnych rodzajów terapii:
- procesy poznawcze są istotne przy wyznaczaniu uczuć i zachowań
- procesy poznawcze są specyficzne dla sytuacji lub kategorii sytuacji
- uważa się, że zaburzenia psychiczne powstają ze zniekształconych, nietrafnych i nieprzystosowanych procesów poznawczych dotyczących Ja. Prowadzi to do błędnych uczuć i zachowań a te do jeszcze bardziej kłopotliwych procesów poznawczych.
- wspólny wysiłek terapeuty i pacjenta.
- ujęcia poznawcze nie uwzględniają nieświadomości jako istotnego czynnika.
Stres – kiedy osoba spostrzega okoliczności jako przytłaczające albo przekraczające jej możliwości i zagrażające dobrostanowi.
Etap oceny pierwotnej (czy istnieje zagrożenie ) i etap oceny wtórnej (jak zagrożeniu zaradzić) stresora.
- skoncentrowane na problemie
- skoncentrowane na emocjach
Wnioski z badań:
- wnioski za stałością jak i za zmiennością metod radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami.
- im wyższy jest poziom stresu i większe wysiłki tym gorsze zdrowie fizyczne i prawdopodobieństwo wystąpienia problemów psychicznych.
- Planowane rozwiązywanie problemu ma lepsze wyniki niż metoda ucieczkowo-unikowa.
Trening odporności na stres:
(Michenbaum). Stres można ujmować z perspektywy poznawczej a osoby w stresie mają wiele różnych myśli zakłócających procesy radzenia sobie z nim.
Trening odporności jest techniką aktywną, skoncentrowaną, krótką i mającą dobrze określoną strukturę. Stosowana u sportowców, ofiar gwałtu albo w środowisku pracy.
Patologia i zmiana:
Źródłem chorób psychicznych są nierealistyczne i nieprzystosowawcze procesy poznawcze. Terapia polega na zastąpieniu ich tymi bardziej realistycznymi:
Ellisa terapia racjonalno-emotywna(RET):
Procesy nieprzystosowawcze:
- Irracjonalne przekonania
- błędne rozumowania
- oczekiwania dysfuknkcjonalne
- negatywne przekonania o sobie
- atrybucje nieprzystosowawcze
- zniekształcenia pamięciowe
- Nieprzystosowawcza uwaga
- strategie prowadzące do porażki
Becka poznawcza teoria depresji:
Problemy psychiczne są spowodowane automatycznymi myślami, dysfunkcjonalnymi założeniami i negatywnymi samookreśleniami.
Poznawcza triada depresyjna:
Zła ocena aktualnych i przeszłych doświadczeń w depresji co prowadzi do zaburzenia samooceny. Występuje też błędne przetwarzanie informacji: negatywne poglądy na temat świata, siebie i przyszłości.
Osoby cierpiące na depresję są bardziej skoncentrowane na sobie, mają lepszy dostęp do negatywnych konstruktów Ja, wykazują tendencję do pesymizmu.
Błędne procesy poznawcze, które sprawiają, że dana osoba może łatwiej zachorować na depresję są latentne i ujawniają się w warunkach stresu.
Terapia poznawcza:
Identyfikacja i korekta zniekształconych konceptualizacji i przekonań dysfunkcjonalnych. 15-25 cotygodniowych sesji. Terapia koncentruje się na problemach poznawczych mogących być przyczyną depresji. Terapia ta została rozszerzona także na problemy małżeńskie, lęk i narkomanię.
Teoria poznawczo-informacyjna współcześnie:
- zwiększenie zainteresowania emocjami i motywacjami
- większa uwaga poświęcona motywom, myślom i uczuciom odnośnie działania
- przejście z Ja kultury zachodu do Ja międzykulturowego
Tradycyjna teoria osobowości:
- stałość i wewnętrzna spójność osobowości
- uogólnione predykcje zachowania danej osoby.
- nacisk na stałość struktury
- dyspozycje , cechy, potrzeby
- motywacja i dynamika
- Ja jako jednolite pojęcie
Teoria poznawczo informacyjna:
- różnicowalność i plastyczność zachowania
- predykcje specyficzne dla sytuacji
- nacisk na proces i płynność
- struktura kategorii, system przekonań, strategie wnioskowania, kompetencje poznawcze
- ekonomia poznawcza i codzienne procesy poznawcze
- Ja złożone z wielu schematów
Mocne i słabe strony ujęcia poznawczo-informacyjnego:
Mocne:
- podejście do badań z psychologii poznawczej. Możliwe badania eksperymentalne.
- brane są pod uwagę ważne aspekty funkcjonowania człowieka
- ważny wkład w promocję zdrowia i psychoterapię
Słabe:
- brak osiągnięcia zintegrowanej teorii osobowości
- pomijanie afektu i motywacji
- problemy dotyczące statusu pojęciowego i skuteczności klinicznej terapii poznawczych.
msteacher1979