strzelectwo pneumatyczne podstawowe kompendium wiedzy.PDF

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

Dariusz KRUPA

Centralny Ośrodek Szkolenia StraŜy Granicznej

im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego – Koszalin

STRZELECTWO PNEUMATYCZNE –

PODSTAWOWE KOMPENDIUM WIEDZY

Wstęp

Nie wierzę, Ŝe jest ktoś, kto w przeszłości nie strzelał do zapałek

czy teŜ do tarczy na odpustowych strzelnicach. Nie ma męŜczyzny, który

będąc małym chłopcem, z wypiekami na twarzy nie strzelał na strzelnicy

w wesołym miasteczku z wiatrówki – lub teŜ z tego, co ją w tamtych la-

tach przypominało. W przypływie łutu szczęścia – bo o zamierzonej cel-

ności raczej nie mogło być mowy – moŜna było ustrzelić lizaka, misia czy

teŜ bukiecik kwiatków. Myli się jednak kaŜdy, kto uwaŜa wiatrówkę za

wymysł naszych czasów. Nie jest to przecieŜ skomplikowane urządzenie

– ogólna zasada działania jest prosta, Ŝeby nie powiedzieć: banalna.

Z jednej strony kolba, z drugiej lufa a w środku tłok spręŜający powietrze.

Ot i tyle.

Rys historyczny

Wykorzystanie wiatru do miotania pocisku jest pomysłem starym

jak świat – wiatrówki nie są o wiele młodsze niŜ tradycyjny łuk 1 , wystar-

czy powiedzieć, iŜ ich protoplastą była ustna dmuchawka do wystrzeli-

wania zatrutych strzał. Oczywiście w kolejnych stuleciach to proste urzą-

dzenie w sposób naturalny ewoluowało.

Pierwsze powaŜne próby z bronią pneumatyczną to przełom

XVII i XVIII wieku. Wtedy teŜ, ze względu na niedogodności wynikające

z korzystania z broni czarno – prochowej, jak np. dym, huk czy teŜ ko-

nieczność ładowania, wiatrówki były uwaŜane (np. podczas polowań) za

lepszą alternatywę broni palnej 2 . JednakŜe ze względu na brak produkcji

1 Wszelkie informacje dot. historii, budowy, działania i podziału wiatrówek pochodzą z „ Poradnika

wiatrowicza ” autorstwa Teodoryka Szyszko, z pozycji wydawniczej pt. „ Polskie konstrukcje broni

strzeleckiej ” autorstwa Zbigniewa Gwóździa i Piotra Zarzyckiego (Sigma Not, 1993) jak równieŜ z

„ Weapons and international encyclopedia from 5000 BC to 2000 AD ” Davida Hardinga.

2 I dzisiaj są na świecie państwa, które dopuszczają polowanie na np. szkodniki z broni wiatrowej.

Istnieje nawet zawód, który opiera się na takiej działalności – tzw. Pest Control (przyp. Autora).

- 31 -

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

seryjnej, tylko nieliczni – bogaci – mogli sobie na nią pozwolić. Co nie

znaczy, Ŝe broń wiatrowa słuŜyła wyłącznie do polowań. Nic bardziej

mylnego: np. armia austriacka uŜywała na przełomie XVIII i XIX wieku

wiatrówki skonstruowanej przez Bartholomeo Girandoniego w roku 1779,

potrafiącej wystrzelić przeciw armii Napoleona – uwaga: 20 pocisków

kaliber 44 z prędkością ok. 300 m/s. Mimo, Ŝe Francuzi wygrali, to wia-

trówka ta czyniła takie spustoszenia w ich szeregach, Ŝe kaŜdy Austryjak

złapany z taką bronią był traktowany nie jak Ŝołnierz, ale jak zabójca.

Włoski, a raczej tyrolski zegarmistrz Bartholomeo Girandoni

z Ampezzo, Ŝyjący w latach 1744 – 1799 był twórcą nie tylko długiej broni

pneumatycznej. Konstruował teŜ pistolety. W tamtych czasach monopol

na produkcję zamków do ówczesnej broni palnej miały praktycznie tylko

cechy zegarmistrzowskie. Jedna myśliwska wiatrówka równała się ceno-

wo w owych latach około 1000 muszkietów!

Girandoni wykonał ok. 1400 – 1500 wiatrówek. Były one wyko-

nywane wyłącznie w kalibrze 11,5 mm. Z odległości 100 metrów kula

wystrzelona z wiatrówki przebijała calową (25,4 mm) deskę. Szybko-

strzelność wynosiła 15 strzałów na minutę. Wiatrówka wyposaŜona była

w kolbo – zbiornik, podobno miedziany, o pojemności 612 cm 3 , dodat-

kowo wzmacniany drutem lub skórą. KaŜdy strzelec posiadał przy sobie

zapasowy, naładowany zbiornik. Do ręcznego napompowania zbiornika

naleŜało wykonać 1500 "pompnięć". Wykorzystywane były teŜ ręczne,

przewoźne kompresory obsługiwane przez czterech strzelców. "Jed-

nostka ognia" dla jednego strzelca, czyli zapas kul, to 60 sztuk w este-

tycznym mieszku.

Początkowo w nową broń wyposaŜano co czwartego strzelca

w wydzielonych kompaniach, a w 1790 roku sformowano Pułk Strzelców

Tyrolskich liczący 1313 strzelców. UŜyte bojowo były w wojnie z Turcją

w latach 1788 – 1791, w czasie Wojen Napoleońskich w 1806 roku oraz

podczas Wiosny Ludów, czyli Rewolucji Węgierskiej w 1848 roku.

Pierwsza połowa XIX wieku przynosi zmierzch wiatrówek spo-

wodowany rozwojem broni palnej. Około lat 70–tych XIX wieku wiatrówki

zostały zakazane jako broń wojskowa w wielu państwach. Traktowane

były jako broń niebezpieczna i zdradziecka. Nie miało to juŜ większego

znaczenia – broń palna górowała wtedy nad najlepszą wiatrówką.

Renesans wiatrówek w formie przeznaczonej do rozrywki nastą-

pił na przełomie XIX i XX stulecia. Pierwsze konstrukcje przypominające

nieco dzisiejsze wiatrówki to broń jeszcze z 1829 roku. Czeski rusznikarz

Josef Rutt skonstruował karabinek mający w kolbie skórzany miech,

- 32 -

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

który z kolei ściskała napięta wcześniej spręŜyna. Lufa była gładka o ka-

librze 10 mm. Pociskami były strzałki z pędzelkami.

Prekursorem dzisiejszych wiatrówek był Michael Flurscheim,

który w Eisenach Gaggenau zaczął produkować karabinki i pistolety tło-

kowe o łamanej konstrukcji, bardzo podobnej do dzisiejszych. Broń Flur-

scheima szybko zyskała popularność i wyparła broń z miechem.

Wiatrówki zyskały popularność jako broń do wstępnego treningu

strzeleckiego w wojsku oraz jako tania broń do utrzymania sprawności

strzeleckiej. W Polsce, w latach 20-lecia międzywojennego, broń pneu-

matyczną szeroko stosowano w róŜnych organizacjach paramilitarnych,

w wojsku, a takŜe prywatnie. W Europie lat międzywojnia królowały wia-

trówki produkcji niemieckiej. W drugiej połowie lat trzydziestych w Niem-

czech i Czechosłowacji wprowadzono wiatrówki z magazynkami do

wstępnego szkolenia wojska. W Polsce prowadzono badania nad po-

dobną konstrukcją, lecz nie udało się jej wprowadzić do uŜytku przed

wybuchem wojny, za to udało sie opracować uniwersalną wkładkę do

ckmu Maxima wz. 1908/15 i ckm wz. 30 pozwalającą strzelać śrutem za

pomocą spręŜonego powietrza, przy czym broń zachowała moŜliwość

strzelania seriami. Zasięg strzału wynosił około 300 metrów. Po II wojnie

światowej większość wiatrówek w Europie produkowali Niemcy 3 .

W Polsce po II wojnie

światowej produkcję pneu-

matyków rozpoczęto w 1956 r.

modelem kl.187, następnie na

jego bazie powstały – lekki

kl.141 i cięŜki kl.188. W 1954

r. w szczecińskich zakładach

"Ferrum" podjęto próbę skon-

struowania pistoletu pneuma-

tycznego. Niestety do produk-

cji seryjnej nie doszło. Dopiero

w latach siedemdziesiątych

opracowano Łucznika wz.70

(widoczny na zdjęciu u góry). Pod koniec lat osiemdziesiątych urucho-

miono produkcję nowych modeli – kl.168 i kl.167 w Kombinacie Maszyn

Włókienniczych "Wifama" w Łodzi, niestety był to juŜ zmierzch naszego

przemysłu pneumatyków: do dziś nie wiadomo, ile wyniosła produkcja.

3 Wytłumaczenie takiego stanu rzeczy jest bardzo proste: otóŜ na mocy Traktatu Wersalskiego po

pierwszej wojnie światowej, fabryki zbrojeniowe w Niemczech zostały niejako „na lodzie”. Zabroniono

im produkcji broni. Aby móc egzystować wiele z nich przerzuciło się na produkcję pneumatyków.

Stąd teŜ długa tradycja i wspaniale dopracowane konstrukcje z tego kraju (przyp. Autora).

- 33 -

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

Przełom XX i XXI wieku to rozkwit przemysłu strzelectwa pneu-

matycznego. Do przeszłości naleŜą czasy przykręcanych śrubami do

tłoka skórzanych uszczelek i wiecznie rozkręcających się mocowań za-

wiasu lufy. Konstruktorzy stworzyli wiatrówki z naciągiem dolnym czy

bocznym o stałej lufie, pozwalającym na montaŜ naprawdę potęŜnych

celowników optycznych. Całkiem niedawno powstała nowa jakość – wia-

trówki PCP 4 , które energię czerpią nie z siły ściśniętej spręŜyny, ale ze

spręŜonego powietrza zmagazynowanego w specjalnym, ciśnieniowym

zbiorniku umieszczonym pod lufą. Wraz z nimi w siną dal odeszła naj-

gorsza zmora strzelców wiatrowych i delikatnych lunet: odrzut – brak

spręŜyny ściskającej tłok ze spręŜonym powietrzem powoduje, iŜ tego

rodzaju pneumatyki są praktycznie bezodrzutowe.

No i rzecz chyba najistotniejsza: ostatnia dekada XX wieku to no-

we przepisy prawne, które juŜ nie zakazują posiadania przez normalnego

zjadacza chleba wiatrówek. W siną dal odeszły pozwolenia. Prawda jest

taka, iŜ rzucony ręką kamień ma nieporównywalnie większą moc, niŜ

ustawowe 17 Jouli 5 . Nie znaczy to, iŜ potoczne wiatrówki nie są groźne –

nic bardziej mylnego: jak kaŜde urządzenie w niewprawnych rękach mo-

gą zrobić powaŜną krzywdę. Dlatego teŜ naleŜy ich bezpiecznie i z roz-

wagą uŜywać 6 .

Klasyfikacja wiatrówek

Myli się ten, kto uwaŜa, iŜ moŜna wszystkie wiatrówki wrzucić do

jednego worka – jak kaŜdy wieloprodukcyjny wytwór moŜna je podzielić

wg róŜnych kryteriów. Ja podam chyba dwa najpopularniejsze :

1. ze w względu na sposób spręŜania powietrza potrzebnego do miota-

nia śrutu,

2. oraz sposób naciągu .

Wiatrówki spręŜynowe – chyba najpopularniejsze z obecnych na rynku

wiatrówek. Powietrze spręŜane jest za pomocą tłoka, który wprawia

w ruch spręŜyna. Ich odmianą są pneumatyki, w których moŜna zastoso-

4 Z ang.: „ pre-charged pneumatic ” (przyp. Autora).

5 W Polsce za broń pneumatyczną uznaje się taką, z której wystrzelony pocisk nie przekracza ener-

gii wylotowej 17 Jouli. W innych państwach ograniczenia te są róŜne – dla przykładu: u naszych

sąsiadów Niemców w/w ograniczenie dotyczy 7,5 Joula. Na karabinek czy teŜ pistolet miotający śrut

powyŜej tej mocy, naleŜy mieć juŜ pozwolenie jak na broń palną. Ustawowe 17J to prędkość wyloto-

wa śrutu ok. 250 – 260 m/s (przyp. Autora).

6 Większość czytelników Biuletynu ma na co dzień do czynienia z bronią palną, dlatego teŜ w niniej-

szym artykule celowo pomijam problematykę związaną z bezpiecznym uŜywaniem pneumatyków

(przyp. Autora).

- 34 -

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

wać spręŜynę gazową, tzw. GAS RAM (Ŝeby przedstawić powyŜszą

kwestię obrazowo: działający na podobnej zasadzie, co np. amortyzator

gazowy w tylnej klapie samochodu).

Wiatrówki spręŜynowe moŜna podzielić według sposobu na-

ciągu spręŜyny:

łamana lufa – spręŜyna napina się wskutek „złamania lufy”; jest to naj-

częściej występujący rodzaj wiatrówek – są najprostsze i co za tym idzie

najtańsze, a więc i najpopularniejsze wśród „strzelców weekendowych”;

naci ą g boczny – spręŜyna napina się wskutek nie złamania lufy,

a w efekcie ruchu specjalnej dźwigni umieszczonej najczęściej z prawej

strony łoŜa pneumatyka;

naciąg dolny – zasada jest ta sama co przy naciągu bocznym, jedyna

róŜnica polega na umiejscowieniu dźwigni: ta znajduje się pod łoŜem

wiatrówki.

Wymienione wiatrówki generalnie kojarzą się nieodparcie

z „chińskim zalewem” tego towaru na naszych bazarach, targach i ryn-

kach: jest ich najwięcej. Z celnością nie mają nic wspólnego, są tandetnie

wykonane i – co najistotniejsze – naprawdę niebezpieczne dla strzelca.

WiąŜe się to ze sposobem ładowania śrutu: znane mi są przypadki, iŜ po

odciągnięciu dźwigni, odsłonięciu komory ładującej i napięciu spręŜyny,

wskutek – nie czarujmy się: fatalnego wykonania zabezpieczeń – osoba

ładująca śrut traciła palce. Tak, tak – to nie kłamstwo. Przy napiętej sprę-

Ŝynie podczas ładowania śrutu do lufy następowało samoistne zwolnie-

nie spręŜyny i zamknięcie komory zamka – to tak, jakbyśmy np. w Wal-

therze P99 odciągnęli zamek, kolega włoŜyłby w okolice wyrzutnika palec

a my byśmy go zwolnili… Nic przyjemnego. Sądzę, iŜ złamany palec to

najmniejszy wyrok w tym przypadku. Dlatego w tym miejscu chciałbym

przestrzec wszystkich, którzy zamierzaj ą kupi ć tego typu sprz ę t: proszę

się dwa razy zastanowić . Niech nikogo nie nabiorą dumnie brzmiące

nazwy wiatrówek:

seria XS-B1, XS-B2, XS-B3, XS-B4, XS-B6, XS- B12 (występują tak-

Ŝe bez oznaczenia XS),

seria QB (z wyj QB-78),

Perfecta, modele 45S, 50S,

Norconia Germany,

Lider,

i inne bazarowe hmmm… „wynalazki” w cenie do 500 złotych.

- 35 -

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: