Kłopotliwy trzeci migdałek
Ma chronić przed infekcjami, czasem jednak z trzecim migdałkiem są same problemy. Wtedy dziecko ciągle choruje. Na temat migdałków rodzice słyszą często i wiele. W stanach zapalnych zdarza się, że są powiększone, ale właściwie leczenie szybko przywraca je do „zdrowia”. Co jednak robić, gdy mamy do czynienia z przerośniętym migdałem? Migdałek gardłowy zwany trzecim jest zbudowany z tkanki limfatycznej zawierającej komórki niszczące drobnoustroje oraz produkującej m.in. przeciwciała. Wraz z migdałami podniebiennymi oraz innymi, mniejszymi skupiskami tkanki limfatycznej stanowi barierę ochronną organizmu, tworząc tzw. pierścień chłonny gardłowy. Trzeci migdałek znajduje się w nosowej części gardła. Jest niewidoczny nawet przy szeroko otwartych ustach. Adenoid czyli trzeci migdałek należy do bardzo rozległego w organizmie dziecka układu immunologicznego. Migdałki są z reguły większe u dzieci (1-5 r. ż.) niż u dorosłych. W okresie pokwitania następuje ich powolne obkurczanie się aż do zaniku. Zdarza się jednak, że migdałek gardłowy zamiast zmniejszyć się i spłaszczyć rozrasta się tzw. nadmierny rozrost tkanki aneroidalnej w części nosowej gardła. Sprzyjać temu mogą powtarzające się anginy, przebyte choroby zakaźne: odra oraz płonnica, ale obserwuje się też rodzinne występowanie tego schorzenia bez wyraźnej przyczyny.
Bardzo wielu rodziców ma problem z trzecim migdałkiem u swej pociechy. Jego zadaniem, tak samo jak pozostałych dwóch, znajdujących się po obu bokach gardła, jest tworzenie bariery ochronnej przed bakteriami i wirusami. Kiedy organizm malucha walczy z infekcją, migdałek się powiększa – i jest to zupełnie naturalna reakcja ustroju. Gdy infekcja się kończy, wszystko powinno wrócić do normy. Zdarza się jednak, że z czasem migdałki stają się niewydolne. Pozostają nadmiernie powiększone, nawet wtedy, gdy choroba już dawno minęła
Przeważnie wskutek częstych infekcji przerośnięciu ulega trzeci migdałek. I wtedy sam staje się źródłem zakażeń. Może być przyczyną np. zapalenia gardła czy ucha. Na szczęście nowoczesne antybiotyki są na tyle skuteczne, że zazwyczaj udaje się zwalczyć chorobę i nie dopuścić do jej nawrotu. Ale zdarza się, że katar czy kaszel mają podłoże alergiczne. O tym czy migdał jest przerośnięty i czy należy go usuwać decyduje lekarz laryngolog.
Przerost migdałka gardłowego prowadzi do wielu niekorzystnych zmian. Znajdując się w tylnej ścianie nosogardzieli i powiększając się stale lub okresowo upośledza jego drożność, co objawia się zaburzeniami w oddychaniu przez nos. Przerośnięty migdał ma największy wpływ na sposób oddychania dziecka. Objawy przerostu trzeciego migdałka:
dziecko oddycha ustami,
śpi z otwartą buzią,
miewa momenty bezdechu,
pochrapuje lub pochrząkuje podczas snu,
często ma katar oraz infekcje górnych dróg oddechowych,
mówi z charakterystycznym nosowym zabarwieniem i oddycha przez niedomknięte usta (przez co łatwiej łapie infekcje).
Oddychanie przez usta powoduje, że dziecko wdycha suche i zimne powietrze (w jamie nosowej powietrze jest nawilżane i ogrzewane), przez co łatwiej dochodzi do infekcji w obrębie górnych dróg oddechowych. Niewłaściwe oddychanie może spowodować wadliwy zgryz lub nawet rozwój podniebienia, a niesie to za sobą oczywiście konsekwencje związane z wadliwą wymową. Ciągłe oddychanie przez rozchylone usta prowadzi w konsekwencji do osłabienia mięśni żuchwy i mięśni języka odpowiedzialnych za utrzymywanie go w jamie ustnej. Powoduje to niekontrolowane wsuwanie jego czubka między zęby, a stąd już tylko krok do wymowy interdentalnej. Cechą charakterystyczną dla dzieci z przerośniętym migdałem jest tzw. mowa nosowa. Nadmierne rozmiary migdałka powodują utrudniony przepływ powietrza przez jamę nosową, co może być przyczyną nosowania zamkniętego, czyli braku lub osłabienia rezonansu nosowego głosek nosowych. Przerost migdała bardzo często powoduje zapalenie ucha środkowego. Powiększony adenoid uciska na znajdującą się w pobliżu ujścia trąbkę słuchową. Jej zamknięcie powoduje blokadę naturalnej drogi upowietrznienia jam bębenkowych oraz ewakuacji powstającej tam wydzieliny. Zaburzenia te objawiają się nawracającymi wyciekowymi zapaleniami uszu, przewlekłym zaleganiem płynu w jamach bębenkowych oraz wynikającym z tego niedosłuchem przewodzeniowym. Częstym objawem przerośniętego migdałka u naszego dziecka jest również zmiana w zachowaniu naszej pociechy. Dzieci te bardzo często stają się nagle marudne, senne, zmęczone i apatyczne, zaczynają się skarżyć na bóle głowy oraz tracą apetyt. Przerost migdałka gardłowego może mieć wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka, np. zaburzenia koncentracji.
Należy pamiętać, że nie zawsze możemy mieć styczność ze wszystkimi objawami. Jako rodzice musimy być jednak czujni i bacznie obserwować nasze dzieci. W dobie obecnego rozwoju medycyny, diagnozę lekarze stawiają szybko, więc prędko można zacząć leczenie. Jeśli kolejne kuracje nic nie dają, a migdałek jest cały czas mocno powiększony, laryngolog może zadecydować o operacji. Maluch bowiem, u którego doszło do nadmiernego przerostu trzeciego migdałka, jest chory całymi miesiącami, ale ma też duże kłopoty z oddychaniem, a nawet przełykaniem. Na szczęście zabieg nie jest skomplikowany. Można go przeprowadzić już u małych dzieci. Co prawda, wymaga znieczulenia ogólnego, ale płytkiego (do 20 minut), i już następnego dnia maluch może wrócić do domu. Potrzeba jeszcze około dwóch tygodni, by wszystko dobrze się zagoiło, ale dziecko dosłownie z dnia na dzień odczuwa poprawę – lepiej oddycha, nie pociąga nosem. Kończą się jego problemy z katarem, no i wreszcie „bezkarnie” może jeść lody.
Czy są jakieś ćwiczenia logopedyczne ułatwiające oddychanie i mówienie po usunięciu trzeciego migdałka u dziecka?
Usunięcie trzeciego migdałka likwiduje przyczynę choroby, ale nie usuwa jej skutków. Wieloletni nawyk sprawia, że dziecko w dalszym ciągu: ma otwartą buzię, oddycha ustami, wysuwa język między zęby, mówi wadliwie, niezrozumiale, nieestetycznie.
Proponuję następujący zestaw ćwiczeń:
Ćwiczenia oddechowe przy mocno zaciśniętych zębach trzonowych i zamkniętych ustach:
Celem tych ćwiczeń jest zlikwidowanie nosowania i nauczenie oddychania nosem.
Równomierny wdech i wydech nosem:
zaczynamy od 3 wdechów i robimy przerwę (5 razy),
potem zwiększamy do 4 (5, 6, 8, 10) oddechów (5 razy).
Pomocne przy tych ćwiczeniach będzie przytrzymywanie ustami paska papieru („sztuczny język”), plastikowego krążka itp. Zachęcam do przeprowadzania ćwiczeń z wykorzystaniem płytki przedsionkowej, najlepiej silikonowej (do kupienia w dobrych sklepach stomatologicznych).
Wydłużamy fazę wydechową:
wdech i wydech nosem („wąchanie kwiatów”),
w czasie wydechu mruczymy („misie”) długo, mówimy spółgłoskę M (Uwaga! Nie dodawać samogłoski Y). Można mierzyć czas mruczenia i zapisywać rekordy.
Ćwiczenia warg:
Celem tych ćwiczeń jest wzmocnienie mięśni warg, nauczenie zamykania ust i zaciskania zębów trzonowych w czasie spoczynku oraz zlikwidowanie nawyku otwartej buzi.
Bardzo mocno zaciskamy zęby trzonowe i usta, potem zwalniamy napięcie warg, powracamy do stanu spoczynku (Uwaga! Nie otwieramy ust) – 5 razy.
Nakładamy wargę górną na dolną i powracamy do stanu spoczynku – 5 razy.
Nakładamy wargę dolną na górną i powracamy do stanu spoczynku – 5 razy.
Ćwiczenia 2 i 3 na zmianę – 5 razy.
Ćwiczenia z płytką przedsionkową (najlepiej silikonową – do kupienia w dobrych sklepach stomatologicznych):
wsuwamy ją pod wargi, wargi obejmują ją – zęby zaciśnięte,
lekko pociągamy za kółko tak, aby płytka nie wypadła – 5 razy.
Dmuchamy przez słomkę – usta obejmują słomkę; potem wciągamy powietrze przez słomkę – przysysanie papierków – 5 razy.
Całuski – wysuwamy ściągnięte wargi i cmokamy – 5 razy.
Ćwiczenia języka:
Celem tych ćwiczeń jest spionizowanie języka przez cofnięcie go od (spomiędzy ) zębów.
Kląskanie językiem („koniki”):
uśmiech – 5 razy,
ryjek – 5 razy,
uśmiech i ryjek na zmianę – 5 razy.
Przesuwamy czubkiem języka od wałka dziąsłowego za górnymi zębami po szwie podniebnym w głąb jamy ustnej i opuszczamy język („język zagląda do gardła”) – 5 razy.
Rozcieramy językiem pokarm po podniebieniu-miód, masło orzechowe, gotowane ziemniaki, serek topiony, dżem, kasza manna itp.
Przytrzymujemy językiem przy podniebieniu witaminę C, drażetkę, kostkę czekolady, opłatek, wafelek – widać naciągnięte wędzidełko podjęzykowe – 5 razy.
Płuczemy gardło – 5 razy.
Naśladujemy po 5 razy:
Kukułkę – kuku
Żabkę – kum kum
Koguta – kukuryku
Kurkę – ko ko
Indyka – gul gul
Grę w piłkę – kop gol
Opracowała:
mgr Bożena Wrońska - logopeda
Chelidon