Tlumacznie_traktatu_Pawla_Wlodkowica_1417.pdf

"Traktat o zakonie krzyŜackim i o wojnie Polaków

przeciwko wzmiankowanym braciom" Pawła

Włodkowica z Brudzenia z 1417 roku

1417, Konstancja

♦

W imię Pana. Amen.

PoniewaŜ błąd, któremu się nie przeciwstawia, otrzymuje aprobatę, a prawda, której się

bynajmniej nie broni, zostaje zwycięŜona [...], dlatego celem zbicia pewnych pism, nie tylko błędnych

co do prawa i pod kątem widzenia moralności, ale nawet, jak jest jasne na pierwszy rzut oka, wrogich

prawdzie katolickiej, skonstruowanych i pozbieranych na korzyść braci krzyŜaków z Prus przeciw

królowi i ludziom królestwa Polski, przez niejakiego Jana z Bambergi, doktora dekretów, niedawno

przedstawionych w kilku nacjach tego świętego soboru powszechnego w Konstancji, poniewaŜ w nich

tenŜe Jan, jak się zdaje stwierdzał głównie dwa punkty: w pierwszym usiłuje uzasadnić prawnie zakon

i usprawiedliwić wojowanie tychŜe braci; w drugim potępia wojnę Polaków prowadzoną przeciw

rzeczonym braciom: ograniczam się do napisania podobnie, a naukowo, dwu traktatów, nic nie

rozstrzygając, lecz raczej podając materię innym, którzy chcą lepiej się zająć tą sprawą, a samo

rozstrzygnięcie pozostawiając w zupełności najświętszemu panu naszemu papieŜowi i temuŜ

synodowi Kościoła powszechnego.

W pierwszym traktacie będzie zbadane, jasno i krótko, co wedle prawa naleŜy sądzić o

rzeczonym zakonie. W drugim dane będą odpowiedzi na jego pisma powyŜej wspomniane.

Zatem co do pierwszego traktatu, aby jasno była odsłonięta materia na jej właściwych

podstawach, na początku przedstawmy prawdę faktyczną.

S TAN FA KT YC ZNY (P rz edm iot )

Kiedy zaczęło się to, co było przedmiotem niezgody między Najjaśniejszym monarchą panem

Władysławem królem Polski itd. z jednej, a rzeczonymi krzyŜakami z drugiej strony, co do niektórych

ziem i państw itd., ciŜ krzyŜacy, uzasadniając swoją pretensję co do tychŜe państw przed

Najjaśniejszym panem Zygmuntem królem Rzymian i Węgier, oraz jego substytutem czy komisarzem,

wybranymi zgodnie na to i zaproszonymi na podstawie zgody obu rzeczonych stron, przedstawili

kilka pism i to róŜnych, pod imionami zarówno papieŜy jak takŜe cesarza itd.

DokumentznajdujesięwzbiorachZakładuNarodowegoImieniaOssolińskich

─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

[ P isma F r yd e r yk a II]

W jednym z tych pism, mianowicie przedstawionym pod imieniem cesarza Fryderyka II,

zawarta jest darowizna dla tych braci, na ich rzecz dokonana, trzech w szczególności ziem podówczas

niewiernych, mianowicie Prus, Kurlandii i Łotwy, które wtedy mieli nabyć dla siebie w drodze wojny

zbrojnej w celu szerzenia wiary i imperium rzymskiego; tak teŜ nabyli i jeszcze teraz faktycznie

dzierŜą.

Zawarta jest teŜ (tam) darowizna wszystkich innych ziem tych niewiernych, któregokolwiek mogliby

przejść ze swymi chorągwiami i wojskami.

W drugim zaś piśmie pod imieniem tegoŜ samego zdają się im darowane trzy inne ziemie,

mianowicie Litwy i śmudzinów, podówczas niewiernych, i ziemia Rusi, która jest schizmatyków;

tych ziem nie mają z wyjątkiem pewnej części rzeczonej ziemi śmudzinów, którą równieŜ dzierŜą.

[ P isma p a pieŜy]

Pisma zaś, przedstawione pod imionami papieŜy, mianowicie Aleksandra IV i Klemensa IV,

krótko mówiąc i w rezultacie do tego zmierzają, Ŝe jakiekolwiek w ogóle ziemie niewiernych mogą,

wsparci pomocą i wojskami chrześcijan, wyrwać z rąk pogan, mają być ich co do uŜytkowania,

jednakŜe z zastrzeŜeniem własności tych ziem dla św. Piotra i Kościoła rzymskiego.

[ Za gad nie ni a sp or n e]

A we wszystkich tych rzeczonych pismach jako główną przyczynę tego rodzaju darowizn

podaje się: poniewaŜ mianowicie rzeczeni bracia o to się starają, aby wiara katolicka była rozszerzona,

to po pierwsze; po drugie, Ŝe choć we wszystkich rzeczonych pismach są nazywani braćmi szpitala

jerozolimskiego św. Marii z domu Niemców, faktycznie jednak jest tak, Ŝe nigdy nie mieszkali ani

mieszkać nie zwykli w jakimś szpitalu i Ŝe nigdy nie pełnili i nie pełnią w jakimś szpitalu profesji

zakonnej, od tak dawnego czasu, jak ludzie mogą pamiętać; i takiego nie ma, i nie słyszano aby na

świecie był, z którym pozostawaliby głównie w związku równieŜ od owego czasu; to po drugie; po

trzecie przedstawili w tejŜe sprawie pewne artykuły, zapewniające i utrzymujące jako stwierdzone, a

takŜe broniące twierdzenia, Ŝe ich zakon na to został przez rzeczone pisma ustanowiony i takŜe

zatwierdzony, aby mógł, był zdolny i miał obowiązek jakichkolwiek wrogów krzyŜa Chrystusowego

najeŜdŜać i ich siłą tępić, a ziemie czy państwa ich z ich rąk wyrywać i obracać na swój poŜytek dla

pomnoŜenia wiary katolickiej.

DokumentznajdujesięwzbiorachZakładuNarodowegoImieniaOssolińskich

I w tym artykule utrzymują i zapewniają, choć milcząco, Ŝe zakon duchowny moŜe być

ustanowiony dla wytępienia jakichkolwiek niewiernych i dla wyrywania ich państw z ich rąk.

Tak samo mówią w tychŜe artykułach, Ŝe wolno było temu ich zakonowi najeŜdŜać wszelkie

sąsiednie kraje, a ich dobra, posiadłości, ziemie i państwa z rąk ich wyrywać i obracać na swój u

Ŝytek.

Tak samo utrzymują i zapewniają w tychŜe artykułach, Ŝe jacykolwiek niewierni z powodu

swej niewierności bez wątpienia mają być przez wiernych wyganiani poza granice świata itd.

Tak samo przyznają, Ŝe niektóre ziemie w ten sposób wzięli od niewiernych z największym

przelewem krwi chrześcijańskiej, mianowicie przy tępieniu niewiernych itd.; to po trzecie.

[ Trz y z a gadni en ia gł ówn e]

Po wstępnym powiedzeniu tych uwag co do faktów powstają trzy pytania.

Pierwsze, czy rzeczone darowizny były prawnie waŜne lub mogły być waŜne z tym skutkiem,

Ŝeby wszystkie rzeczone pisma mogły w jakiś sposób być obronione przed wadą fałszywości.

Drugie, czy jakaś prawdziwa własność moŜe lub mogła rzeczonym braciom przysługiwać lub

przez nich być nabyta.

Trzecie, czy stowarzyszenie lub sekta tych braci moŜe, zgodnie z pismami kanonicznymi, być

uwaŜana za zakon duchowny, względnie w jakikolwiek sposób być aprobowana przez Kościół.

Wątpić zaś co do tych rzeczy nie jest nieuŜyteczne.

A poniewaŜ o tych rzeczach jakoś obszerniej wypowiedziałem się mówiąc o tekście

rzeczonych pism, tutaj jak najkrócej powiem, nie radując się wielością twierdzeń, lecz zadowalając się

małą ich liczbą dla krótkości.

[ P ier wsz e z a ga dni eni e głów ne : N a da nia]

Co do pierwszego zagadnienia głównego naleŜy rozwaŜyć przede wszystkim przyczyny tego

rodzaju darowizn, wedle tego co mówi wierszopis:

„Przy dawanych darach uwaŜaj na tych czworo:

Kto daje, kto prosi, jaki przedmiot, jaka przyczyna proszenia”, jak zauwaŜa

[glosa, która zaczyna się „Aliud est”, (...)]

L.Ehrlich, Pisma wybrane Pawła Włodkowica , t. 2, Warszawa 1966, s. 216-221, 224.

DokumentznajdujesięwzbiorachZakładuNarodowegoImieniaOssolińskich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: