21

SPOŁECZNA WYŻSZA SZKOŁA                      PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I ZARZĄDZANIA               W ŁODZI

DR MAREK ANDRZEJEWSKI

Wykład przedmiotu : BANKOWOŚĆ

Wykład obejmuje następujące  bloki tematyczne:

1.     Banki w systemie finansowym państwa

2.     Polityka pieniężna

3.     Operacje bankowe /czynne , bierne ,pośredniczące/

4.     Zarządzanie bankiem komercyjnym

I.BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM PAŃSTWA

1.1.DEFINICJA I ROLA BANKU

Przedsiębiorstwo bankowe  oferuje   i realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami  .

Dokumenty Unii Europejskiej definiują bank poprzez wymienienie wykonywanych przez bank czynności.

Wytyczne Unii wprowadzają podział na banki depozytowo-kredytowe i  inwestycyjne oraz uniwersalne.

Do usług bankowych zostały zaliczone:

1.przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych

2.udzielanie kredytów i pożyczek

3.usługi leasingowe

4.usługi doręczania pieniędzy

5.emisja i zarządzanie środkami płatniczymi /karty kredytowe, czeki/

6.gwarancje i zobowiązania pozabilansowe

7.prowadzenie rachunków własnych i klientów

8.udział w emisji papierów wartościowych i usługi w tym zakresie

9.doradztwo finansowo-organizacyjne /strategie, fuzje, sprzedaż firm/

10.usługi maklerów walutowych

11.zarządzanie i doradztwo portfelowe

12.przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi 

13.usługi kredytowe

14,usługi sejfowe

Trzy najbardziej istotne dziedziny działalności banku to:

1.Udział w kreacji pieniądza   - realizuje się poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez banki oraz zwiększenie zakupu walut obcych

Banki trzymają swoje środki na rachunkach w banku centralnym a także posiadają gotówkę w skarbcach bankowych   -  są to płynne rezerwy banków

komercyjnych zwane też pieniądzem rezerwowym banku centralnego lub bazą monetarną obiegu pieniężnego.                                                        MULTIPLIKATOR /mnożnik pieniądza wkładowego / to relacje między pieniądzem rezerwowym a zgromadzonymi depozytami.

2.Udział w społecznym podziale pracy

W gospodarce o rozwiniętym podziale pracy banki przejmują wiele czynności w zakresie gospodarki finansowej od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych .

Zastępują podmioty w handlu papierami wartościowymi, dokonują emisji tych papierów, udzielają porad klientom

3.Dokonywanie alokacji i transformacji środków

Transformacja informacji to zapewnienie informacji o kliencie, solidności partnera

Transformacja wielkości sumy pieniądza wiąże się z funkcja pośredniczącą banku, - posiadam wolne środki na lokatę ,a bank znajduje kredytobiorcę na moje środki.

Transformacja terminu umożliwia rozwiązanie problemu między posiadaczem wolnych środków, który je lokuje na krótkie terminy a poszukującym pieniądza, który jest zainteresowany pożyczyć go na dłuższy okres.

Reasumując  bank pełni następujące role;

PŁATNIK               płatności w imieniu klientów

AGENT                   emisja papierów wartościowych i zarządzanie   

                                 własnością klienta.                                    

GWARANT            zabezpieczenie spłaty zobowiązań klientów

POŚREDNIK         zamiana depozytów w kredyty

INSTRUMENT      realizacji polityki gospodarczej kraju /wpływ na podaż

                                 Pieniądza .

1.2.SYSTEM BANKOWY.

System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego i banków komercyjnych uznaje się za podstawę istnienia systemu bankowego.

Elementami systemu są więc banki komercyjne, inwestycyjne  , uniwersalne i oczywiście bank centralny.

Na rozwój systemu bankowego mają wpływ :

¨     Społeczne wartości i cele gospodarcze / np. prywatyzacja banków polskich/

¨     Struktura i wielkość popytu na usługi bankowe

¨     Regulacje prawne działań bankowych

¨     Skłonność banków do innowacji                      

Rozwój systemu bankowego jest następstwem rozwoju gospodarki rynkowej w ujęciu funkcjonalnym, bowiem to rynek kształtuje system spontanicznie ,bez ingerencji państwa.

W ujęciu instytucjonalnym zakłada się , że konieczna jest ingerencja państwa by tworzyć racjonalne przekształcenie systemu bankowego. W Polsce zanotowaliśmy złe doświadczenia z instytucją nadzoru bankowego ,polegające

na przekraczaniu granic ingerencji.

1.3.MODELE SEKTORA BANKOWEGO

Funkcjonują dwa modele sektora finansowego;

1.     MODEL ANGLOSASKI

2.     MODEL NIEMIECKO - JAPOŃSKI   

Ad.1. Opiera się na rynkach finansowych stąd nie ma tu uzależnienia podmiotów od banków komercyjnych. Dopływ kapitału następuje poprzez emisję papierów wartościowych i giełdę. Istotną rolę odgrywają tu różnego typu fundusze i banki inwestycyjne.

Ad.2. Zakłada, że dominującą rolę w sektorze finansowym pełni system bankowy, a szczególnie banki uniwersalne. Banki inwestycyjne zajmują się wszystkim, poza działalnością depozytowo-kredytową , głównie usługami dotyczącymi papierów wartościowych.

Bank uniwersalny dokonuje wszystkich czynności bankowych stąd łączy transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi.

Zalety systemu anglosaskiego

¨     Nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji spółek

¨     Sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych

¨     Pobudzanie innowacji finansowych

Wady systemu anglosaskiego;

·        Oparcie się na anonimowym rynku papierów wartościowych

·        Nastawienie się na częste zmiany partnerów /właścicieli/ i skutki tego

·        Duża formalizacja transakcji

Zalety systemu niemiecko – japońskiego

¨     Finansowanie podmiotów w oparciu o umowy kredytowe

¨     Krzyżowanie udziałów kapitałowych

¨     Stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych

Wady systemu niemiecko – japońskiego

·        Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych

·        Opóźnienia we wprowadzaniu innowacji

·        Mniejsza odporność na konkurencję instytucji parabankowych /przykład Kasy Grobelnego/

1.4.RODZAJE BANKÓW

1.     Banki centralne – to bank emisyjny, bank banków, bank gospodarki narodowej. W Polsce to Narodowy Bank Polski / NBP/

2.     Banki operacyjne /komercyjne/ to banki : depozytowo – kredytowe                 i uniwersalne

3.     Banki specjalne - inwestycyjne ,hipoteczne ,towarzystwa kredytowe, rolne, komunalne

4.     Kasy oszczędnościowe – występuje ścisłe powiązanie  działalności oszczędnościowej tych instytucji z potrzebami  drobnych wytwórców, gospodarstw domowych i samorządów

5.     Spółdzielczość kredytowa – powiązanie wkładów członków spółdzielni        /kredytobiorców / z solidarną odpowiedzialnością za działalność spółdzielni

Istnieją banki ogólnokrajowe i regionalne , a także branżowe – przemysłowe ,

rolne ,budowlane, handlu zagranicznego

Współczesną tendencją jest grupowanie się banków w holdingi bankowe             i konglomeraty finansowe /City Bank Group , Allianz , Zurich Insurance/. Holding to korporacja która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków. Konglomerat finansowy to instytucja gdzie pod „jednym dachem” są świadczone usługi bankowe, ubezpieczeniowe i maklerskie. Holdingi ograniczają konkurencję podwyższają opłaty dla klientów, nie uwzględniają lokalnych potrzeb , ale są bardzo efektywne, zmniejszają ryzyko bankructwa oferują szerszy wachlarz usług.

1.6.KONKURENCJA MIĘDZY BANKAMI

Teoria konkurencji doskonałej – im więcej banków tym rynek zbliża się do wolnej konkurencji .W realiach współczesnej gospodarki została zastąpiona -teorią konkurencji zdolnej do działania – decydenci poszukują nie rozwiązań najlepszych , tylko ich satysfakcjonujących. Nie ilość banków a jakość ich działania decyduje o warunkach konkurencji

Konkurencja cenowa – u nas aktualnie występuje poprzez obniżanie oprocentowania kredytów lub podwyższanie stóp lokat.

Konkurencja jakościowa – zaczyna działać dzięki wejściu banków zagranicznych i wprowadzaniu nowych technologii / direct banking, private banking , bankowość detaliczna /

Faktycznie konkurencja jest ograniczona , gdyż decydują wielkie banki, reszta musi się niestety dostosować.

Fundusze inwestycyjne i firmy ubezpieczeniowe to największa konkurencja dla banków , głównie w zakresie depozytów.

Przewaga dużych banków bierze się z przekonania klientów , że są one bezpieczniejsze, nie mogą zbankrutować, lepiej pilnują interesów klienta. Stanowią stabilny element rynku .Upadłość wielkich banków czy holdingów pociąga za sobą takie niewyobrażalne konsekwencje , że zarówno budżet państwa jaki i bank centralny starają się nie dopuścić do ich bankructwa.

Efekt ostrej konkurencji to zagrożenie powstania wierzytelności trudnych czyli należności od tych klientów gdzie istnieje ewentualność nieterminowej lub zupełnej spłaty z winy klienta.

1.7.NADZÓR BANKOWY

Władze państwowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wkładów gromadzonych przez banki tworzą urząd nadzoru bankowego / sprawowany przez bank centralny lub Ministra Finansów/ .

W 1998 roku utworzono w ramach struktury Narodowego Banku  Polskiego -Departament Nadzoru Bankowego , który został później przekształcony w Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego , podporządkowany bezpośrednio Prezesowi NBP.

Zadania nadzoru bankowego to :

1.     Niedopuszczenie do naruszenia prawa bankowego i innych przepisów

2.     Zapobieganie utraty płynności przez banki

3.     Ocena rentowności banku ,by nie doszło do jego likwidacji

4.     Określanie priorytetowych zasad bezpiecznego funkcjonowania banków poprzez tworzenie tzw. regulacji /norm / ostrożnościowych.

Nadzór bankowy może stosować kary administracyjne , zawieszać i odwoływać

zarządy banków ,stawiać bank w stan likwidacji.

Elementem nadzoru bankowego są tzw. zewnętrzne normy ostrożnościowe, egzekwowane przez nadzór bankowy ,takie jak ;

·        Minimum kapitałowe dla banków

·        Definiowanie składników kapitału

·        Ocena ryzyka aktywów /współczynnik wypłacalności/

·        Kontrola koncentracji – ustalanie limitów koncentracji ryzyka  kredytowego

·        Kontrola kredytów konsorcjalnych i powiązanych

·        Kontrola ryzyka kraju i ryzyka rynkowego /rezerwy celowe /i inne

Nadzór udziela zezwoleń na uruchomienie instytucji bankowych /system licencjonowania / oraz kontroluje przepływy własności akcji banków , a więc  reglamentuje konkurencją bankowości .

W stosunku do banków, których sytuacja finansowa uległa pogorszeniu nadzór bankowy może :

¨     Zarządzić postępowanie uzdrawiające

¨     Ustanowić zarząd komisaryczny

¨     Ogłosić likwidację banku lub jego upadłość

¨     Wystąpić o odwołanie członków zarządu banku , zawiesić w czynnościach

¨     Ograniczyć zakres działania banku

¨     Zlecić zarządowi banku : przywrócenie płynności płatniczej ,zwiększenie funduszy własnych i zaniechania określonych form reklamy.

1.8.        BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY.

Został powołany ustawą sejmowa z dnia 14 grudnia 1994 roku, a działalność rozpoczął w czerwcu 1995 roku. Postanowienia ustawy określiły :

¨     zasadę powszechności – objęte zostały depozyty we wszystkich bankach bez względu na czas powstania i formę własności. Zasada ta jest jednak ograniczona podmiotowo / wyłączono : skarb państwa, banki, fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe /  i przedmiotowo / nie dotyczy depozytów anonimowych i papierów wartościowych na okaziciela./

¨     zasadę obligatoryjności – każdy bank musi z mocy prawa uczestniczyć w systemie gwarantowania depozytów i ponosić finansowe skutki uczestnictwa.

¨     zasadę ograniczonej odpowiedzialności – fundusz to gwarant małych depozytów do 5000 ECU .

Poza  gwarantowaniem depozytów BFG ma udzielać pomocy bankom realizującym program naprawczy oraz bankom które przejmują banki zagrożone upadłością.

Podstawowym źródłem finansowania funduszu są tworzone przez banki fundusze ochrony środków gwarantowanych .                 

1.9.EWOLUCJA BANKOWOŚCI NA ŚWIECIE

Wyznaczniki ewolucji systemów bankowych na świecie to:

·        Teleinformatyka /private banking, direct banking, Internet/

·        Globalizacja – umiędzynarodowienie operacji bankowych oraz procesy fuzji i przejęć

·        Liberalizacja    - ograniczenie działań licencyjnych, dopuszczenie banków zagranicznych w danym kraju, rozwój usług transgranicznych.

·        Deregulacja     - ograniczenie ingerencji państwa, zwiększenie konkurencji, reprywatyzacja banków itp. tak by zwiększyć rolę rynku w działalności bankowej

Najbardziej istotny czynnik zmian w sektorze bankowym to nowe technologie

/sprzedaż internetowa ,electronic banking ,banki wirtualne /

Nadchodzi t.z.w.” trzecia fala zmian” opisana przez Alvina Tofflera. Społeczeństwa czeka proces rewolucyjnych zmian w gospodarce , stylu życia kulturze ,likwidacji produkcji masowej, wzrost znaczenia ekologii. Motor...