1. Budżet państwa i jego funkcje.
Budżet państwa to scentralizowane zasoby pieniężne państwa przeznaczone na pokrycie wydatków związanych z realizacją jego funkcji. Jest to plan działalności finansowej tj. pobierania dochodów i dokonywania wydatków państwa jako podmiotu władzy.
Funkcje budżetu państwa:
1. redystrybucyjna albo rozdzielcza, której istota polega na tym, że za pośrednictwem budżetu reguluje się dochody podmiotów gospodarczych w gospodarce. Zewnętrznym wyrazem redystrybucyjnej działalności budżetu jest gromadzenie dochodów głównie w postaci podatków i przeznaczenie ich na rzecz podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów, albo osiągają je, ale w stopniu niewystarczającym na pokrycie potrzeb.
2. stabilizacyjna zwana wyrównawczą albo kompensacyjną; funkcja ekonomiczna, pojawiła się w latach 30-tych wraz z koncepcją interwencjonizmu państwowego.
3. alokacyjna – utożsamia się ją z ekonomicznego punktu widzenia z funkcją redysrybucyjną.
4. fiskalna – jej istotą jest przejmowanie na rzecz państwa dochodów.
5. bodźcowa – kwalifikowana do funkcji ekonomicznych budżetu; jej rolę sprowadzić można do pozytywnego zachowania się podmiotów gospodarczych wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych, zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych.
6. kontrolna, często również zaliczana do funkcji ekonomicznych. Polega ona na wykorzystaniu gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych do kontroli celowości, efektywności i legalności gospodarki budżetowej.
7. koordynacyjna – polega na traktowaniu budżetu jako narzędzia koordynacji w takim zakresie, w jakim ujęte są w budżecie dochody i wydatki sektora publicznego.
8. polityczne: ustrojowa, demokratyczna, prawna.
9. planowania.
10. kredytowa.
11. administracyjna.
2. Rola budżetów samorządowych w warunkach decentralizacji państwa.
Budżety samorządów terytorialnych
W literaturze przedmiotu finanse przyjmuje się najczęściej, że decentralizacja polega na samoograniczaniu się władz centralnych na rzecz innych podmiotów publicznych w zakresie:
- wykonywania zadań,
- dysponowania majątkiem,
- gospodarowania środkami publicznymi.
Zakłada się, że decentralizacja jest ważnym instrumentem poprawy efektywności gospodarowania środkami publicznymi. Korzyści z decentralizacji wynikają z następujących przesłanek:
- lepsze rozpoznanie potrzeb, co stwarza szanse trafniejszej alokacji środków,
- kontrola wydatkowania środków publicznych może być skuteczniejsza ze względu na mniejszą anonimowość osób podejmujących decyzje,
- państwo przekazując część swoich uprawnień może zwiększyć efektywność działania w kwestiach strategicznych,
- konieczność dostosowania polskich struktur terytorialnych do potrzeb UE.
Przesłanki decentralizacji finansów publicznych
Analiza problemu przesłanek decentralizacji powinna dotyczyć przede wszystkim procesu wydatkowania środków publicznych. Istota problemu tkwi w tym kto decyduje o wydatkowaniu środków. Teoria i praktyka finansów publicznych zgodnie potwierdzają prawidłowość, że wykorzystanie środków publicznych jest tym bardziej efektywne im dysponenci środków i realizatorzy zadań publicznych są bliżej społeczności, na rzecz której działają.
W procesie decentralizacji należy jednak dostrzegać problemy, które decydują o konieczności gromadzenia części środków publicznych na szczeblu budżetu centralnego. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się przyczyny obiektywne i subiektywne.
Wśród przyczyn obiektywnych wyróżnia się:
- konieczność ograniczania zróżnicowania przestrzennego w rozwoju kraju,
- konieczność finansowania zadań o znaczeniu ogólnokrajowym.
Przyczyny subiektywne tkwią w zasadzie w mechanizmach politycznych. Władze państwowe bardzo niechętnie oddają swoje uprawnienia dotyczące gospodarowania środkami publicznymi.
Podstawą decentralizacji finansów publicznych jest podział kompetencji władz. Ogólnie rzecz biorąc w rozważaniach na temat rodzajów i skutków decentralizacji konieczne jest uwzględnienie następujących zagadnień:
- podział kompetencji, obowiązków i zadań między władze państwowe i samorządowe,
- określenie zakresu władztwa podatkowego wg poszczególnych szczebli władz publicznych,
- określenie zasad zasilania finansowego poszczególnych szczebli władz publicznych.
Finansowe podstawy działalności władz regionalnych.
O poziomie rozwoju ekonomicznego decyduje stan i struktura regionalnej bazy ekonomicznej, którą tworzą wszystkie podmioty gospodarcze bez względu na formę ich własności czy formę organizacyjną.
Mechanizm kształtowania finansowych zasobów regionu obejmuje:
- transfery publicznych środków finansowych poza region,
- transfery publicznych środków finansowych na rzecz regionu.
Transfery środków publicznych wypracowanych w regionie są konsekwencją istnienia powszechnie stosowanych instrumentów fiskalnych (podatki, cła, opłaty).
Granice autonomii władz lokalnych.
Decentralizacja finansów publicznych polegająca na przekazywaniu kompetencji, obowiązków i środków na szczebel samorządowy oznacza z reguły zmianę formy własności z państwowej na samorządową. Twierdzenie, że może to spowodować powstanie państw w państwie jest zbyt krańcowe, ale może tłumaczyć postawę władz centralnych. Nie znajduje to uzasadnienia ponieważ:
- władze państwowe i samorządowe tworzą jednolity system władzy publicznej,
- podstawa działalności władz państwowych i samorządowych to nieprywatny majątek i nieprywatne fundusze,
- zarówno władze państwowe, jak i samorządowe charakteryzuje ten sam sposób pozyskiwania pieniędzy oparty na sięganiu do dochodów wypracowanych przez inne podmioty.
Finansowe podstawy autonomii władz samorządowych.
Stworzenie trwałych podstaw finansowych można osiągnąć min. poprzez:
- ustalenie udziału władz samorządowych w dochodach władz państwowych. Udziały te muszą być prawnie chronione, a ich stawki powinny obowiązywać przynajmniej w średnich okresach,
- ustanowienie dodatków do podatków państwowych na powszechnie obowiązujących zasadach,
- oddanie do wyłącznej dyspozycji władz samorządowych pewnych rodzajów podatków zwanych lokalnymi,
- ustalenie zobiektywizowanych kryteriów zasilania finansowego władz samorządowych poprzez władze państwowe w formie dotacji i subwencji (np. liczba mieszkańców, liczba młodzieży uczącej się, stan infrastruktury, poziom zapadalności na choroby),
- wyposażenie władz samorządowych w określony majątek, który może być źródłem zasilania finansowego.
Dochody stawiane do dyspozycji władz samorządowych można podzielić następująco:
- dochody własne, które z mocy ustaw zostały w sposób trwały oddane do dyspozycji władz samorządowych,
- dochody wyrównawcze – przede wszystkim w formie transferów od władz państwowych,
- wpływy z kredytów i pożyczek.
Rodzaje publicznych funduszy lokalnych.
W praktyce na szczeblu lokalnym wykształciły się dwie podstawowe formy organizacyjne gromadzenia środków pieniężnych władz lokalnych. Są to:
- budżet samorządowy – działa na identycznych zasadach jak budżet państwa.
- lokalny fundusz celowy jest publicznym funduszem celowym działającym na takich samych zasadach jak publiczne fundusze celowe zlokalizowane na szczeblu centralnym.
3. Sposoby określania wartości przedsiębiorstwa.
Wartość firmy – rynkowa wartość, jaką należy zapłacić za prawo do posługiwania się nazwą i ewentualnie znakiem firmowym funkcjonującego podmiotu gospodarczego. Wartość ta zależy od pozycji rynkowej tego podmiotu, czyli od jego udziału w rynku.
W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo traktowane jest jako towar i podlega prawom i mechanizmom regulującym rynek. Dlatego przede wszystkim należy mówić o jego wartości użytkowej i wymiennej (handlowej).
Wartość wymienna p-stwa oznacza ilość środków pieniężnych, które nabywcy są w stanie wydać na to p-stwo.
Wymieni się też inne wartości, jak:
- arbitralną – wartość firmy jest określona tylko na podstawie danych p-stwa, charakteryzujących jego stan ekonomiczno – finansowy. Pozostaje ona poza wpływem zainteresowanych stron i jest określana przez specjalnie powołanych ekspertów.
- Decyzyjna – wyznaczana jest przez sprzedającego lub kupującego, czyli zainteresowaną stronę. Obejmuje więc w swoim wyrazie interesy strony wartościującej. Wyznaczana jest w bardzo szerokim zakresie na podstawie przesłanek subiektywnych.
- Subiektywna – jest ona pojmowana jako wartość wyznaczana przy uwzględnieniu określonej funkcji celu.
- Obiektywna – wartość budowana na podstawie przesłanek rynkowych, bez wpływu lub przy minimalnym udziale osób zainteresowanych. Jest ona efektem poszukiwania kompromisu między intencjami nabywcy i sprzedawcy.
Wartość przedsiębiorstwa bywa też interpretowana jako:
- wartość księgowa – wartość p-stwa wynikająca z zapisów w księgach handlowych (bilansie),
- wartość likwidacyjna – suma cen uzyskanych ze sprzedaży poszczególnych składników majątkowych (lub całości) p-stwa,
- wartość odtworzeniowa – suma nakładów finansowych niezbędnych do odtworzenia poszczególnych elementów majątku p-stwa na dany moment,
- wartość zastawna – gwarantująca zabezpieczenie udzielonego kredytu, może być wyrażona jako procent wartości netto aktywów firmy, której bank udziela kredytu,
- wartość ekonomiczna p-stwa – jest odzwierciedleniem jego zdolności do pomnażania dochodów (zysków),
- wartość p-stwa jako działającego organizmu gospodarczego, a więc wynikająca ze stopnia zorganizowania (pozycja na rynku, struktura organizacyjna, kwalifikacje zawodowe kadry), odzwierciedla ona efekt synergii materialnych i niematerialnych właściwości oraz cech p-stwa, bez względu na stan jego zasobów finansowych,
- wartość rynkowa – wartość ukształtowana w procesie transakcji na rynku.
Inne:
- wartość właściciela – określa ją dysponent kapitału, uznając, że on najlepiej zna ten kapitał, w związku z czym może określić jego cenę,
- wartość rynkowa – kształtowana przez prawa popytu i podaży, które się przyjmuje jako wyjściową w negocjacjach na podstawie ceny sprzedaży podobnych, porównywalnych p-stw (o podobnym kapitale),
- wartość rozsądna – jest to wartość określana przez mianowanego eksperta.
Metody wyceny wartości p-stwa (najczęściej spotykane i najbardziej uniwersalne):
- metody oparte na wycenie aktywów (metody majątkowe) –bazują wyłącznie na wartości majątku p-stwa. Zalicza się tutaj metodę księgową, metody kosztów odtworzenia i metody oparte na wartości likwidacji (upłynnienia),
- metody dochodowe – podstawą wyceny są wyłącznie dochody p-stwa, określone w różny sposób, zaliczamy tu metody oceny wielokrotnej (złożonej) [metody oparte na relacji cen i zysku i metody oparte na dywidendzie i inne metody mnożnikowe] i metody oparte na zdyskontowanych strumieniach zysku [metody oparte na dyskontowaniu strumieni nadwyżek pieniężnych i stosowane w ocenie inwestycji metody dyskontowania nakładów i przychodów – „metoda UNIDO”],
- metody mieszane – łączą wartość p-stwa zarówno z posiadanym majątkiem, jak i innymi elementami mającymi wpływ na kształtowanie dochodów (zysku) p-stwa (metody oparte na wartości netto i reputacji –„metoda niemiecka, anglosaska i szwajcarska” oraz metoda oparta na aktywach i stopie pomnażania wartości).
Inna klasyfikacja:
- metody majątkowe,
- metody mieszane,
- metody niekonwencjonalne – metoda multiplikatywna (metoda wyceny złożonej) oraz metoda wyceny z opóźnieniem w czasie, która w swej istocie jest metodą zdyskontowanych dochodów uwzględniająca dodatkowo korektę wartości p-stwa wyznaczoną na podstawie faktycznych wyników finansowych po upływie uzgodnionego okresu (2-5 lat) od momentu wyceny.
Kolejna klasyfikacja:
- metody wartości netto,
- metody bazujące na znajomości przyszłych zysków,
- metoda sumaryczna cash flow,
- metody mieszane.
Bardziej szczegółowe ujęcie:
- metody wyceny według wartości księgowej majątku p-stwa,
- metody wyceny p-stwa według kosztów odtworzenia,
- metody wyceny na podstawie zdyskontowanych strumieni zysku,
- metody wyceny na rynku papierów wartościowych (giełdzie),
- metody wyceny wg cen rynkowych uzyskiwanych w trakcie sprzedaży (aukcja, przetarg).
Obie te klasyfikacje po uwzględnieniu różnic w stopniu szczegółowości i terminologii, można sprowadzić do omówionej na początku.
Interesujący jest też podział na:
- metoda historyczna (inaczej księgowa, nominalna, klasyczna),
- metoda ogólnej siły nabywczej pieniądza,
- metoda wartości bieżącej,
- metoda notowań rynku kapitałowego,
Klasyfikacja ta powszechnie stosowana jest w literaturze z zakresu rachunkowości.
4. Podstawowe mierniki bogactwa narodowego i metody ich liczenia.
5. Spółki osobowe i kapitałowe – podstawowe różnice.
6. Metody oceny opłacalności inwestycji.
Kryterium oceny opłacalności inwestycji (dla inwestorów prywatnych):
Metody proste (lub statyczne) uwzględniające średnioroczne wartości zysku:
* okres zwrotu a
- w ciągu ilu lat nastąpi zwrot zainwestowanego kapitału,
- im krótszy okres tym sytuacja bardziej korzystna dla inwestora,
- kryterium jest stosowane na początku, gdyż brane są wartości średnioroczne,
- może być wykorzystywana na początku inwestycji, przy wstępnej selekcji później brane są pod uwagę wielkości uwzględniające dyskonto (zmianę pieniądza w czasie)
* stopa zwrotu
- miara korzyści jaką uzyskamy,
- relacja korzyści do poniesionych nakładów,
- miara opłacalności inwestycji (odwrotność okresu zwrotu)
* stopa rentowności
Metody dynamiczne uwzględniające wielkość pieniądza w czasie:
* wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)
* NPV
* metoda annuitetowa
Kryterium oceny opłacalności inwestycji (dla inwestora publicznego):
Głównym cele tego inwestora jest zaspokojenie potrzeb publicznych, nie kieruje się on zyskiem. Kryterium jest minimalizacja nakładów, na osiągnięcie określonego celu.
Metody oceny opłacalności są bardziej skomplikowane, zaliczamy do nich:
- metoda kosztów komparatywnych
- metoda taksonomiczna
- metoda kosztów społecznych
Jakie czynniki decydują o opłacalność inwestycji:
- przychody – poziom przychodów zależy od cen, jakie są płacone w związku z tą inwestycją, czyli są to ceny za czynniki wykorzystywane w produkcji i za sprzedane produkty
- koszty – koszty związane z prowadzeniem danej działalności
- nakłady inwestycyjne – poziom nakładów inwestycyjnych jest zdeterminowany poziomem kosztów dokumentacji, surowców, czynników budowlanych, kosztów nabycia gruntów
Rachunek opłacalności (efektywności) inwestycji:
* ex ante
-dostarczenie argumentów w sferze podejmowania decyzji,
-podstawa do podjęcia decyzji o inwestowaniu,
-rachunek ten przeprowadzany jest przed podjęciem decyzji o inwestowaniu,
-dostarcza argumentów, że dana inwestycja przyniesie korzyści
-nie gwarantuje on, że zaistnieją określone wartości podane w rachunku
-uwzględnia się tu koszty np. budowy, dodatkowe, pracy a także ceny gruntów i popyt
-trzeba antycypować kształtowanie się zjawiska niezależnie od podmiotu
*ex post
-rachunek jest wykonywany, gdy inwestycja już funkcjonuje,
-określa, jaka jest faktyczna stopa zwrotu z przeprowadzonej inwestycji,
-analiza ex post daje obraz o skali odchyleń, można się zastanowić, co było przyczyną tych odchyleń
7. ...
dzingis88