Budowa i fizjologia skóry
FAKTY:
q skóra dorosłego człowieka zajmuje powierzchnię około 1,5 – 2 m²
q przeciętna masa wynosi razem z tkanką podskórną 18-20 kg
q grubość skóry nie jest jednakowa, waha się od 0,5 do 4mm
q najbardziej zmienia się grubość naskórka, który najgrubszy jest na stopach i dłoniach (do 80µm), a najcieńszy na brzuchu ( 6-36µm)
q grubość tkanki podskórnej zmienia się w zależności od wieku i płci, sposobu odżywiania i warunków życia
q skóra wykazuje swoisty rysunek tzw. poletkowanie, polegające na krzyżowaniu się i przeplataniu bruzd linijnych, które odpowiadają brodawkom skórnym
q barwa skóry zależy od grubości naskórka, unaczynienia i zawartości barwnika skórnego
q u ludzi rasy białej skóra jest zazwyczaj jaśniejsza u kobiet niż u mężczyzn, w dzieciństwie jaśniejsza niż w wieku dojrzałym, a w wieku starczym najciemniejsza
BUDOWA SKÓRY:
Skóra składa się z:
1. naskórek (epidermidis) - pochodzenie ektodermalne
2. skóra właściwa (corium) - pochodzenie mezodermalne
3. tkanka podskórna (subcutis)
4. przydatki
5. układ naczyniowy, nerwowy, chłonny
Naskórek (epidermis )
q najbardziej zewnętrzną warstwą skóry
q struktura dynamiczna odnowa całej grubości naskórka (czas przejścia) trwa ok. 28 dni
q nie posiada naczyń krwionośnych, odżywianie następuje na drodze dyfuzji substancji odżywczych i tlenu ze skóry właściwej zgodnie z gradientem stężeń
q składa się z ściśle przylegających komórek
Jest to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący. Utworzony jest przez 6-20 warstw komórek.
Budowa /5/:
1. warstwa podstawna (stratum basale)
2. warstwa kolczysta (stratum spinosum)
3. warstwa ziarnista (stratum granulosum)
4. warstwa jasna (stratum lucidum)
5. warstwa zrogowaciała (stratum corneum)
Rodzaje połączeń pomiędzy komórkami naskórka
1 desmosomy
(silnie łączą komórki między sobą)
2 połączenia zamykające (stanowią barierę dla utraty wody)
3 połączenia komunikujące
Warstwa podstawna = regeneracyjna
q 1 szereg walcowatych keratynocytów ściśle przylegających do siebie ułożonych na błonie podstawnej
q komórki mają duże owalne jądra komórkowe
q liczne desmosomy i hemidesmosomy.
q Z sąsiadującymi keratynocytami połączone są również przez E-kadheryny.
q Wśród keratynocytów znajdują się komórki macierzyste naskórka - dzielą się one mitotycznie
q mitoza jest asymetryczna - jedna komórka potomna wędruje ku powierzchni naskórka i różnicuje się, druga pozostaje w warstwie podstawnej.
Warstwa kolczysta
Składa sie z 5-10 warstw wielobocznych, spłaszczonych komórek. Są one połączone licznymi desmosomami (wzmocnione poprzez desmogleinę).
q różnicujące sie keratynocyty tej warstwy syntetyzują białka - cytokeratyny, które tworzą w ich cytoplazmie filamenty pośrednie cytokeratynowe.
q powstałe przestrzenie międzykomórkowe wypełnia płyn bogaty w mukopisacharydy i białka
Warstwa kolczysta razem z warstwą podstawną tworzą warstwę Malphigiego - powyżej tej warstwy zaczyna się proces keratynizacji.
Warstwa ziarnista
Cechy keratynocytów tej warstwy:
1. zagęszczone filamenty cytokeratynowe
2. synteza białek: profilagryna, lokryna (= lorikryna), SPR (small proline-rich proteins), inwolukryna
q Profilagryna przekształca sie w filagrynę - wiąże filamenty cytokeratynowe w gęstą masę rogowa wewnątrz komórki.
q Inwolukryna, SPR i lokryna sa wydzielane na zewnątrz komórki, gdzie przy pomocy transglutaminazy K tworzą sie wiązania
krzyżowe miedzy tymi białkami - powstaje rogowa otoczka komórki zastępująca jej błonę.
Białka ta powodują rogowacenie komórek i przekształcenie keratynocytów w łuseczki rogowe.
3. synteza glikolipidów
Warstwa jasna
Występuje tylko w grubych naskórkach (dłonie, podeszwy).
Keratynocyty tej warstwy nie maja jąder i są wypełnione filamentami cytokeratynowymi, mają jeszcze zachowane desmosomy.
Warstwa zrogowaciała
q składa się ze ściśle upakowanych łuseczek rogowych
q cecha charakterystyczna korneocytów - brak lub szczątkowe jądro komórkowe
Warstwy:
1. część ZBITA (pars compacta) - komórki dachówkowato zachodzące na siebie
2. część ZŁUSZCZAJACA (pars disjuncta) - komórki luźno ułożone
Czas wędrówki = TURN-OVER TIME (28 dni) - okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do warstwy zrogowaciałej.
Melanocyty
Są to komórki pochodzenia nerwowego. Występują głównie miedzy keratynocytami warstwy podstawnej (średnio 1 melanocyt
na 10 keratynocytów).
Markerem immunologicznym tych komórek jest antygen S-100.
Rola: synteza i magazynowanie melaniny.
q Synteza melaniny: tyrozyna –[oksydoreduktaza (tyrozynaza)]- dopa -dopachinon -melanina.
q Melanina syntezowania jest w pęcherzykach pochodzących z aparatu Golgiego (melanosomy).
q Pęcherzyk wypełniony melaniną, bez aktywności oksydoreduktazy to ziarno melaniny.
q Ziarna melaniny sa transportowane do keratynocytów na drodze cytokrynii (transport bezpośredni z komórki do komórki).
W keratynocytach melanina przechowywana jest różnie długo, po czym jest rozkładana przez enzymy.
Melanina może się też przedostać do skóry właściwej i zostać pochłonięta przez fibroblasty - fibroblast z melaniną to melanofor.
Czynność melanocytów jest regulowana przez hormon melanotropowy (MSH) przysadki.
Czynniki pobudzające melanogenezę:
q 1. promieniowanie UV
q 2. stan zapalny
q 3. metale i metaloidy
q 4. MSH
Czynniki hamujące melanogenezę:
q 1. hormony (gł. kory nadnerczy)
q 2. witaminy (gł. C)
Błona podstawna
Znajduje się pomiędzy naskórkiem i skóra właściwą. Ma falisty przebieg spowodowany wpuklaniem się skóry właściwej do naskórka.
Składa się z 3 warstw:
1. blaszka jasna - powierzchniowa, leżą na niej keratynocyty połączone z nią poprzez hemidesmosomy, głównym składnikiem jest laminina
2. blaszka gęsta - głównym składnikiem jest kolagen IV
3. blaszka siateczkowa - zbudowana z kolagenu VII
Skóra właściwa
q zbudowana z tkanki łącznej właściwej
q zawiera liczne naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy i gruczoły
q zawiera liczne receptory czuciowe (ilość zależy od okolicy ciała)
q wyróżniamy dwie warstwy
q warstwa brodawkowata
q warstwa siateczkowata
Skóra właściwa składa się z komórek, włókien i istoty międzykomórkowej.
Włókna:
1. kolagenowe - gł. typu I i III, warunkują odporność na urazy mechaniczne
2. elastynowe (sprężyste) - warunkują sprężystość skóry
3. srebrnochłonne - delikatne włókna oplatające mieszki włosowe, gruczoły, włókna nerwowe.
Komórki:
q fibroblasty, histiocyty. komórki tuczne, limfocyty
Unaczynienie skóry:
q naczynia krwionośne wytwarzają w skórze dwa sploty naczyniowe
q głęboki – sieć tętnicza skóry właściwej
q powierzchowny – sieć tętnicza podbrodawkowa
Przydatki skóry
q Przydatkami skóry określamy struktury będące jej wytworem
q włosy
q paznokcie
q gruczoły potowe
n ekrynowe
n apokrynowe
q gruczoły łojowe
Budowa paznokcia
Obrąbek naskórkowy
nadpaznokciowy
Macierz
podpaznokciowy
Płytka paznokciowa
Budowa gruczołów potowych
q Istnieją dwa rodzaje gruczołów potowych
q Ekrynowe
n występują na całej skórze z wyjątkiem: warg, wewnętrznej powierzchni napletka, żołędzi prącia, łechtaczki, warg sromowych mniejszych
n Najwięcej występuje na skórze dłoni i stóp
q Pot ekrynowy
n zawiera dużo wody, chlorku sodu, amoniak, mocznik, kwas moczowy,
q Apokrynowe (wonne)
n występują: pod pachami, przewodzie słuchowym zewnętrznym, w powiece, sutku, okolicy odbytu, wargach sromowych większych
q Pot apokrynowy
n lepki, przypomina mleko
n zapach powstaje pod wpływem rozkładu potu przez bakterie obficie kolonizujące owłosienie pach
Budowa gruczołów łojowych
q Gruczoły łojowe znajdują się na całej skórze z wyjątkiem dłoni i stóp
q łój (sebum) wydzielany jest do ujścia mieszka włosowego.
q zawiera kwasy tłuszczowe, triglicerydy i estry woskowe.
q posiada właściwości bakterio i grzybobójcze.
Funkcje skóry /7/
q ochrona przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi
q warstwa rogowa
q melanina - pochłania promieniowanie UV i chroni komórki przed jego mutagennym działaniem
q funkcje immunologiczne komórek skóry (komórki Langerhansa)
q termoregulacja
q zmiana przepływu skórnego krwi
q parowanie potu
q ochrona przed utrata wody
q glikolipidy zawarte w naskórku
q narząd czucia
1 ciałko Vatera-Paciniego (wibracja dużej czestotliwości)
2 ciałko Meissnera (wibracja małej częstotliwości)
3 wolne zakończenia nerwowe (analiza przestrzenna intensywności dotyku)
4 ciałko Ruffiniego (rozciąganie, ucisk)
5 ciałko Krausego (wibracje i położenie przestrzenne bodźca)
q metabolizm białek, weglowodanów, lipidów, witamin
q wydalanie i resorbcja
q wydalanie wody, elektrolitów i produktów przemiany materii z potem
q resorbcja soli mineralnych i witamin
q funkcje wewnatrzwydzielnicze (wit. D3)
q synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania UV
xXxxRuudaaxxXx