POCZUCIE JĘZYKOWE - umiejętność odróżniania tekstów zbudowanych poprawnie (tzn. zgodnie z aktualną normą) od zbudowanych błędnie. Niekiedy w ogóle utożsamia się to tradycyjne pojęcie z pojęciem kompetencji językowej.

KOMPETENCJA JĘZYKOWA - to warunek udanego porozumiewania się. Jest wiedzą operacyjną, wiedzą o języku, która w sposób bezpośredni kieruje naszymi czynnościami mówienia i pisania, oraz, odpowiednio: czynnościami słuchania i czytania. Jest uświadomioną lub intuicyjną wiedzę o sposobach wykorzystania środków językowych w zależności od sytuacji komunikacyjnej.

Na kompetencję językową składa się wiele kompetencji cząstkowych, np. kompetencja mówienia, pisania, słuchania, czytania oraz znajomość poszczególnych odmian języka. Językowy rozwój człowieka polega na nabywaniu coraz to nowych kompetencji językowych cząstkowych i ich doskonaleniu.

ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA - jest częścią składową świadomości ogólnej człowieka, rozumianej jako najwyższa forma czynności, za pomocą których człowiek reguluje stosunki z otoczeniem zewnętrznym i wewnętrznym. Tak rozumiana świadomość zależna jest od dwóch czynników: od tego, jaka jest rzeczywistość, i od tego, jaki jest człowiek. Świadomość językowa ma sens semantyczny. Oznacza to, że za pomocą języka możemy realizować różne intencje, że możemy samego języka używać w sposób twórczy.

PRAKTYKA JĘZYKOWA - to stopniowo nabywane przez użytkownika języka doświadczenie, które umożliwia mu wybór odpowiednich wyrazów istotnych dla realizacji intencji, umieszczenia ich we właściwym kontekście lub ich poprawnego zinterpretowania.

              SPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA - jest umiejętnością złożoną. Nie można mówić o niej, co podkreślają zarówno językoznawcy, jak i dydaktycy, w oderwaniu od kompetencji językowej i świadomości językowej, także praktyki językowej.

SPRAWNOŚĆ (SYSTEMOWA)              SPRAWNOŚĆ SPOŁECZNA

opanowanie kodu językowego,                             dostosowanie danego komunikatu

znajomość słownictwa i gramatyki                                                                      do pełnionych przez nadawcę i

                                                                                                                odbiorcę ról społecznych

       



SPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA

SPRAWNOŚĆ SYTUACYJNA                                   SPRAWNOŚĆ PRAGMATYCZNA

dostosowanie zachowań językowych              dostosowanie środków językowych

do konkretnej sytuacji, miejsca, czasu,                                           do tego, co chcemy przez wypowiedź

tematu rozmowy, okoliczności                                                         osiągnąć, do zamierzonego celu,

towarzyszących                            do intencji wypowiedzi

J. Porayski–Pomsta: Zagadnienie sprawności językowej w teorii i praktyce dydaktycznej. „Polonistyka” 1996, nr 4, s.205–211.

S. Grabias: Pojęcie sprawności językowej. W: Socjolingwistyka 11. Kraków 1991, s. 47-57.