NAFTA : PRZYCZYNY UTWORZENIA I PRZEWIDYWANE EFEKTY
1. Wstęp
Regionalizacja handlu, czyli powstawanie grup państw charakteryzujących się pewną specyfiką i wyróżniających się od reszty świata siłą wzajemnych powiązań gospodarczych jest naturalną konsekwencją rozwoju gospodarczego.
Ostatnie dziesięciolecie przyniosło wyraźną intensyfikację integracji gospodarczej we wszystkich rejonach świata. Zjawisko to dotyczy zarówno krajów wysoko rozwiniętych, jak i krajów rozwijających się Azji i Ameryki Łacińskiej. Podstawę rozwijającej się integracji regionalnej stanowi liberalizacja handlu w wyniku tworzenia stref wolnego handlu, unii celnych lub też ugrupowań opartych na wzajemnym stosowaniu preferencji handlowych. Referat ten został poświęcony największej na świecie, pod względem zajmowanej powierzchni oraz liczby konsumentów, północno-amerykańskiej strefie wolnego handlu - NAFTA.
Regionalne umowy dotyczące stref wolnego handlu łączą wysiłki poszczególnych państw członkowskich w dążeniu do wzrostu rozwoju gospodarczego, tworzenia nowych miejsc pracy oraz podwyższania standardu życia ich obywateli.
Mówiąc o strefie wolnego handlu zwykle bierze się pod uwagę grupę krajów (stowarzyszonych), które redukują wewnętrzne bariery we wzajemnym obrocie towarowym, usługowym, kapitałowym oraz znoszą ograniczenia w przepływie siły roboczej. Ten proces liberalizacji wymiany wywołuje określone zmiany w obrotach handlowych, produkcji, konsumpcji oraz dochodach partnerów takiego porozumienia. Oczywiście wielkość i charakter tych zmian zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania procesu integracji.
W literaturze ekonomicznej poruszającej problemy integracji gospodarczej blok handlowy definiuje się jako obszar, który powinien charakteryzować się :
· zbliżonym poziomem dochodu narodowego na jednego mieszkańca;
· bliskością geograficzną państw-członków (ten warunek nie zawsze jest spełniony, przykładem czego mogą być porozumienie o wolnym handlu podpisane między USA a lzraelem w 1995 r,);
· podobną lub kompatybilną polityką handlową.
2.Ogólne przesłanki integracji.
Większość współczesnych porozumień gospodarczych między regionami w tym również NAFTA, jest próbą podejmowaną przez narody w celu realizacji tych zamierzeń, których
osiągnięcie nie jest możliwe w izolacji. Skutkiem regionalizacji jest intensyfikacja obrotów wewnątrz ugrupowań, co prowadzl do wzrostu udziału wymiany wewnętrznej w całkowitym handlu krajów członkowskich.
Decyzja o utworzeniu ugrupowania integracyjnego może mieć charakter zarówno polityczny, jak i ekonomiczny, dlatego też wyróżnia się następujące przesłanki międzynarodowej integracji gospodarczej:
a)przesłanki społeczno-ekonomiczne,
b)przesłanki polityczne,
c)inne przesłanki.
Do przesłanek społeczno-ekonomicznych zalicza się możliwość osiągnięcia, dzięki integracji, szybszego tempa wzrostu dochodu narodowego oraz wzrostu poziomu dobrobytu. Ten pozytywny wpływ integracji następuje przede wszystkim w wyniku likwidacji barier w handlu międzynarodowym dzęki czemu dochodzi do poprawy warunków rozwoju handlu (zwiekszają się możliwości zbytu i zakupu towarów). Zniesienie przeszkód ograniczających swobodę wymiany ma stworzyć przesłanki do osiągnięcia korzyści z handlu międzynarodowego, a co za tym idzie poprawić efektywność gospodarowania czynnikó1w produkcji. Dobrobyt ekonomiczny wszystkich krajów uczestniczących w ugrupowaniu zwiększa się dodatkowo dzięki specjalizacji produkcji oraz dzięki współpracy w ustalaniu kierunków polityki zagranicznej. Integracja wpływa również na poprawę efektywności gospodarowania dzięki poprawie warunków dia rozwoju produkcji, nauki i techniki. W związku z tym ma ona większe znaczenie dla małych i średnich gospodarek narodowych, które pojedynczo nie są w stanie sprostać wymaganiom współczesnego rozwoju ekonomicznego i technologicznego.
Korzyści ekonomiczne wynikające z liberalizacji rynków towarowych są oczywiste i wydaje się, że powinny być wystarczającą przesłanką do rozpoczęcia od niej procesu integracji. Jednak decyzja o utworzeniu ugrupowania integracyjnego jest zwykle decyzją polityczną,
bez względu na siłę gospodarczych powiązań państw członkowskich.
Do politycznych przesłanek integracji można zatem zaliczyć jednolity ustrój oraz zbieżność celów polityki zagranlcznej. Uważa się, że jest to warunek konieczny, choć nie zawsze wystarczający. Występujące różnice polityczne między integrującymi się gospodarkami niejednokrotnie mogą uniemożliwić, bądź też utrudnić rozwój integracji, mimo że ich brak nie oznacza wcale, że proces taki będzie się rozwijał. Należy jeszcze dodać, że integracja gospodarcza może służyć również innym, wyższym celom politycznym tj. zapewnienie pokoju, demokracji czy przestrzegania praw człowieka.
Pozostałe przesłanki prezentowane w literaturze przedmiotu to m.in. potrzeba kształtowania infrastruktury (lądowej, morskiej, powietrznej), łączności, informatyki, standaryzacji urządzń czy koordynacji przepisów związanych na przykład z ochroną środowiska.
3.Efekty integracji gospodarczej.
Liberalizacja obrotów wewątrz wydzielonych grup krajów przybiera najczęściej formę strefy wolnego handlu lub bardziej rozbudowanej unii celnej. Rozwój tej ostatniej może prowadzić do wyższych form jakimi są wspólny rynek i unia ekonomiczna.
Przedmiotem zainteresowania czystej teorii jest przede wszystkim strefa wolnego handlu, unia celna oraz, w mniejszym stopniu wspólny rynek, gdyż te reformy wywierają główny wpływ na alokację czynników produkcjii. W momencie powstania strefy wolnego handlu bądź też unii celnej mamy do czynienia z powstaniem dwóch efektów: efektu kreacji i efektu przesunięcia. Pojęcia te zostały wprowadzone do literatury przez J.Vinera, który za ich pomocą przedstawił pozytywne i negatywne skutki utworzenia ugrupowania integracyjnego.
Kreacja nowego strumienia handlu oceniana jest jako zjawisko pozytywne, ponieważ oznacza ożywienie wymiany międzynarodowej dzięki m.in. lepszemu wykorzystaniu czynników produkcji. Efekt ten polega na korzyściach osiąganych ze specjalizacji międzynarodowej, która od momentu likwidacji istniejących barier jest skutecznie ograniczana.
Przesunięcie handlu, zgodnie z koncepcją Vinera, oznacza odchylenie od prawidłowego kierunku handlu międzynarodowego. Efekt ten powstaje w wyniku dyskryminacji związanej z regionalnym charakterem liberalizacji. Zjawisko to oceniane jest negatywnie mimo, że wspólnie z kreacją nowego strumienia handlu wiąże się wzrost obrotów w handlu światowym. Różnica jednak polega na tym, że o ile w przypadku pierwszego efektu wzrost wymiany następuje w wyniku substytucji produkcji droższego wytwórcy krajowego tańszą produkją partnerów, to w przypadku przesunięcia wymiany wzrost ten wiąże się z zastąpieniem tańszej produkcji krajów trzecich droższą produkcją krajów strefy.
4. Północno-Amerykańska Strefa Wolnego Handlu - NAFTA.
NAFTA jest obecnie największą na świecie, pod względem zajmowanej powierzchni, strefą wolnego handlu obejmującą swym zasięgiem Stany Zjednoczone, Kanadę i Meksyk. Układ ten wykreował rynek skupiający ponad 360 mln konsumentów.
NAFTA rozpoczęła działalność 01.01.1994 roku na mocy umów podpisanych w grudniu 1992 r. przez prezydentów George'a Busha, Carlosa Salinasa de Gortari oraz premiera Kanady Briana Mulroney'a. Negocjacje, które trwały prawie 14 miesięcy rozpoczęły się z inicjatywy Meksyku, dążącego do utworzenia strefy wolnego handlu ze Stanami Zjednoczonymi, które od 1989 r. posiadały już taką umowę z Kanadą (FTA).
Kanadyjskie zaangażowanie w trójstronne negocjacje w zakresie wolnego handlu nastąpiło w wyniku nieformalnych dyskusji między USA i Meksykiem, sugerujących wyraźne zainteresowanie obu krajów porozumieniem o wolnym handlu bądź też ewentualnością wlączenia Meksyku do już istniejącego FTA. W związku z tym Kanada obawiając się utarty znaczenia preferencji handlowych wyniesionych z FTA, jak również utraty udziału w spodziewanym rozwoju rynku meksykańskiego bez entuzjazmu przyłączyła się do rozmów.
A. Cele Porozumienia.
Formalnie NAFTA ustala strefę wolnego handlu między Kanadą, Meksykiem i Stanami Zjednoczonymi zgodnie z XXIV artykułem General Agreement on Tariffs and Trade (GATT).
Najważniejszym celem układu jest przyśpieszenie wzrostu ospodarczego i zwiększanie zatrudnienia w państwach członkowskich, co powinno nastąpić dzięki ułatwieniu ekspansji przedsiębiorstwom i poprawie ich konkurencyjności na rynkach światowych. Podstawowe cele układu prezentuje rozdział I, artykuł 102 Traktatu NAFTA. Mają służyć jako baza do interpretacji postanowień Porozumienia a są następujące:
· eliminacja barier handlowych, ułatwianie handlu zagranicznego towarami i usługami między krajami członkowskimi;
· wspieranie warunków dla zdrowej konkurencji w strefie wolnego handlu;
· rozszerzenie możliwości inwestowania na terytorium trzech krajów;
· zapewnienie odpowiedniej i efektywnej protekcji dla własności intelektualnej;
· wypracowanie efektywnych procedur dla wprowadzania i stosowania Porozumienia, a także wspólne administrowanie i rozwiązywanie sporów.
Każdy z krajów potwierdza swoje prawa i obowiązki w ramach GATT i innych porozumień międzynarodowych. Układ ustanawia, że dla celów interpretacji, NAFTA ma pierwszeństwo przed zobowiązaniami wynikającymi z innych porozumień w przypadku sporów, zastrzegając jednocześnie pewne wyjątki np. postanowienia kilku traktatów o ochronie środowiska mają pierwszeństwo.
Północno-amerykańskie porozumienie o wolnym handlu przewiduje stopniowe znoszenie ceł, kwot importowych oraz innego rodzaju ograniczeń w handlu. Zawiera też szereg postanowień związanych ze standardami technicznymi i ochroną środowiska oraz umożliwia łatwiejsze przemieszczanie się kapitału inwestycyjnego. Założono, że prawie połowa ceł oraz niemal wszystkie ograniczenia ilościowe w handlu zostaną zniesione natychmiast po wejściu układu w życie. Pozostałe cła i inne bariery będą znoszone stopniowo w ciągu 15 lat. Traktat zakłada również, że uwolnione z ograniczeń towary i usługi w każdym z trzech krajów sygnatariuszy majeą być traktowane nie gorzej niż towary i usługi pochodzące z danego kraju.
B. Przesłanki zawarcia NAFTA.
Przy znacznej asymetrii w stopniu zaangażowania poszczególnych krajów w wymianę i inwestycje wewnątrzregionalne różne były motywy jakimi kierowali się poszczególni partnerzy przy podejmowaniu decyzji o utworzeniu NAFTA.
W rezultacie tylko po stronie Meksyku wystąpiły zdecydowanie przesłanki ekonomiczne, ponieważ kraj ten przystępujac do negocjacji ze Stanami Zjednoczonymi widział przede wszystkim perspektywę łatwiejszego i pewniejszego dostępu do rynku amerykańskiego partnera oraz perspektywę wzrostu gospodarczego wynikającą z przyrostu inwestycji i restrukturyzacji przemysłu. Na początku lat osiemdziesiątych polityka gospodarcza rządu meksykańskiego, która wcześniej przez ponad pięćdziesiąt lat bazowała głównie na subsydiowaniu importu i izolowaniu Meksyku od gospodarek międzynarodowych zwróciła się w kierunku zdecydowanych reform gospodarczych. W okresie tym dokonano redukcji stawek celnych , zliberalizowano przepisy dotyczące lokowania zagranicznych inwestycji oraz otwarto gospodarkę na swobodne działanie sił rynkowych. NAFTA stała się więc szansa dla Meksyku na dalszą restrukturyzację gospodarki i przyśpieszenie wzrostu gospodarczego. Włączenie Meksyku do amerykańsko-kanadyjskiej strefy wolnego handlu było naturalną koleją rzeczy, ponieważ już na poczżtku lat dziewięćdziesiątych wiekszość obrotów handlowych Meksyku ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą była wolna od opłat celnych. I tak np. większość towarów importowanych przez Kanadę z Meksyku zwolniona już była z opłat celnych bądź obciążona bardzo niskimi cłami. Dotyczyło to tych towarów, które stanowiły 2/3 importu Kanady z Meksyku takich jak : części do pojazdów mechanicznych, telewizory, silniki, urządzenia telekomunikacyjne, odbiorniki radiowe, metale
szlachetne, ropa naftowa oraz stopy rudy i metali. Pozostała trzecia część obciążona była bardzo wysokimi cłami (ponad 20%). Wprowadzenie w życie umowy handlowej rozszerzonej o Meksyk wiązało się ze znacznym wzrostem konkurencji i powodowało obawy o pogorszenie się pozycji importu z krajów nie wchodzących w skład nowo powstałego ugrupowania. W związku z tym Kanada i USA przed przyjęciem Meksyku do strefy wolnego handlu dokonały dokładnej analizy, które przemysły powinny zostać otwarte wobec konkurencji meksykańskiej, a które powinny być chronione.
Decyzja o przystąpieniu do NAFTA Stanów Zjednoczonych miała głównie charakter geopolityczny, chociaż nie można w tym wypadku wykluczyć również przesłanek natury ekonomicznej. W interesie USA leżała stabilizacja polityczna i rozwój gospodarczy Meksyku. Negocjacje w sprawie NAFTA jak i późniejsze wprowadzenie układu w życie miało stanowić wyraz uznania dla wysiłków Meksyku w reformowaniu gospodarki oraz umożliwić rozwiązanie niektórych problemów nękających oba państwa: nielegalnej imigracji, ochrony środowiska naturalnego czy przemytu narkotyków. Uwzględniając przesłanki ekonomiczne można stwierdzić, że NAFTA zapewniła firmom amerykańskim szerszy dostęp do rynku meksykańskiego i kanadyjskiego. Po wprowadzeniu traktatu w życie mogły one rozwijać swoją działalność produkcyjną, usługową i inwestycyjną na calym obszarze Ameryki Północnej. Poprawa konkurencyjności oraz wzrost wydajności pracy powinny być następstwem lepszej alokacji zasobów i korzyści skali. Zakładano, że NAFTA będzie miała wpływ na wzrost amerykańskiego eksportu, przyczyni się do stworzenia nowych miejsc pracy oraz wymusi procesy dostosowawcze na rzecz większej efektywności gospodarowania.
Kanada natomiast przystąpiła do rozmów wyłącznie z braku alternatywy obawiając się, co zreszta zostało zasygnalizowane wcześniej, utraty korzyści ekonomicznych wynikających ze wcześniejszego porozumienia z USA. Uważa się, że decyzja o przystąpieniu Kanady do rokowań miała raczej charakter defensywny, zabezpieczający interesy tego kraju na rynku amerykańskim. Zawarcie umowy dwustronnej o wolnym handlu między Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem powodowało obawy powstania w obrębie trzech gospodarek układu zwanego "hub-and-spokes", czyli "oś szprychy". Układ taki mógłby spowodować uzyskanie przez USA preferencyjnego dostępu do rynków Kanady i Meksyku, natomiast Kanada i Meksyk konkurowałyby wzajemnie w dostępie do rynku amerykańskiego, handlując między sobą w dalszym ciągu na ogólnych zasadach GATT.
C. Przewidywane efekty NAFTA.
NAFTA zgodnie z zasadami teorii kosztów komparatywnych, sformułowanych przez Torrensa i Ricarda, a rozwiniętych przez tego ostatniego, zakłada jak najskuteczniejszą alokację czynników produkcji i zasobów siły roboczej.
Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego głosi, że za pośrednictwem wymiany handlowej następuje wyrównanie zarówno cen towarów, jak i cen czynników produkcji. Proces ten ulega wzmocnieniu, jeśli liberalizacja handlu zostanie uzupełniona wolnym przepływem kapitału, usług i siły roboczej. Wolny handel pogłębiając komplementarność gospodarek partnerów sprawia, iż rozwój ekonomiczny krajów lepiej rozwiniętych (w przypadku NAFTA Kanady i Stanów Zjednoczonych) może pociągnoąć za sobą wzrost gospodarczy regionów gorszych, czyli Meksyku) .
Większość badań na temat efektów NAFTA popiera teorię neoklasyczną bądź też tzw. strategię "win-win" (używano także "win-win-win" dla podkreślenia trzech sygnatariuszy układu), mówiącą o korzyściach dla każdego z partnerów, jaką spowoduje traktat.
NAFTA jest zarówno szansą jak i wyzwaniem dla poszczególnych krajów członkowskich. W ciągu 15 lat od wejścia NAFTA w życie wymienione w umowie towary i usługi będą krążyły po całej Ameryce Północnej. Produkcja i marketing tych dóbr będą przedsięwzięciem w skali całego kontynentu, a nie jak to dotychczas miało miejsce działaniem na poszczególnych rynkach Kanady, Stanów Zjednoczonych i Meksyku. NAFTA zakłada, że producenci uzyskają swobodniejszy dostęp do nowych klientów, a alokacja zasobów będzie coraz bardziej efektywna. W wyniku tego konsumenci będą mieli do dyspozycji większy asortyment towarów lepszej jakości i po niższej cenie. Powstaną, nowe miejsca pracy, a wzrost gospodarczy wszystkich trzech krajów ulegnie przyśpieszeniu. Dzięki porozumieniu Kanada, Meksyk i USA uzyskają szerszy dostęp do całego rynku północnoamerykańskiego, powstaną możliwości lepszej alokacji zasobów i wzrostu inwestycji, a ich wzajemne stosunki oparte będą na jednoznacznych zasadach umożliwiających podejmowanie długofalowych decyzji. Wśród głównych długofalowych korzyści ekonomicznych wymienia się : zwiększenie wydajności pracy, lepsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego, korzyści skali, zmniejszenie kosztów produkcji, wzrost zatrudnienia oraz wzrost gospodarczy. Dynamiczna wymiana handlowa, inwestycje zagraniczne i przepływ nowoczesnych technologii może przyczynić się do ożywienia gospodarczego regionu i stworzyć korzystne warunki dla stabilizacji gospodarczej w regionie.
Często wyrażane są opinie, że największe korzyści z liberalizacji handlu osiągnie gospodarka amerykańska i nastąpi to głównie kosztem zahamowania wzrostu Meksyku. Wcale jednak tak być me musi. Szczegółowa analiza gospodarki Meksyku, jej czynników wzrostu wskazuje bowiem, że dotychczasowa polityka handlowa tego kraju nie była dostosowana do potrzeb wzrostu gospodarczego. Jako jedyny kraj z grupy tzw. krajów nowo uprzemysłowionych Meksyk kontynuował w latach osiemdziesiątych politykę wysokiej protekcji (taryfowej i pozataryfowej), co wpływało na niską efektywność jego produkcji
przemysłowej i wysoką stopę bezrobocia oraz hamowało tempo rozwoju rolnictwa.
Dlatego też dalszy rozwój Meksyku oraz poprawa efektywności gospodarowania wymagają zmiany polityki handlowej, zdobycia nowych rynków zbytu oraz wystawienia się na siniejszą konkurencję międzynarodową. Szansę na osiągnięcie tego celu stwarza właśnie
uczestnictwo w strefie wolnego handlu z Kanadą i USA, choć pociąga za sobą konieczność dokonania radykalnych posunięć: zniesienia wysokiej protekcji przed eksportem z USA, eliminacji subsydiów eksportowych, przywrócenia właściwego kursu walutowego oraz przywrócenie równowagi bilansu płatniczego. Liberalizacja handlu z USA może przynieść Meksykowi korzyści polegające na wzroście wymiany i podziału pracy, głównie w wyniku powstałego efektu kreacji handlu.
Kanada natomiast w uczestnictwie w strefie wolnego handlu z Meksykiem i Stanami Zjednoczonymi upatruje korzyści wynikających z restrukturyzacji gospodarki w skali regionalnej. Kanadyjskie produkty staną się bardziej konkurencyjne na rynku północnoamerykańskim w stosunku do dóbr wyprodukowanych poza tym obszarem, a kraj uzyska taką samą pozycję jak USA jeśli chodzi o operowanie na rynku meksykańskim. Większość badań na temat skutków jakie przyniesie NAFTA pokazuje, że układ będzie przynosił zyski netto dla wszystkich członków Układu zarówno w długim jak i w krótkim okresie. Prawdopodobnie Meksyk będzie odnotowywał większy wzrost gospodarczy, ponieważ większy dostęp zarówno do kapitału (wzrost inwestycji zagranicznych), jak i do nowoczesnych technologii będzie miał daleko idący wpływ na relatywnie malą i rozwijającą się gospodarkę. Stany Zjednoczone oraz Kanada jako stali uczestnicy światowego systemu handlowego mogą nie odczuć tej zmiany aż w tak dużym stopniu.
Jednym z najbardziej dyskutowanych problemów dotyczących NAFTA był i nadal jest problem utraty pracy przez robotnlków amerykańskich na rzecz tańszej siły roboczej w Meksyku. Szacuje się, że do końca wieku USA może stracić ponad 100 tys. miejsc pracy, jednak jednocześnie może zostać utworzonych prawie 250 tys., co w sumie spowoduje większą ofertę dla pracobiorców.
D. Koszty i korzyści.
Decyzja o przyłączeniu olbrzymiego Meksyku do istniejącej od 1 stycznia FTA stała się przyczyną licznych dyskusji. Wynikały one przede wszystkim ze znacznej różnicy pomiędzy poziomami rozwoju gospodarczego, z jednej strony bogatych i uprzemysłowionych państw -
USA i Kanady, a z drugiej strony szybko rozwijającego się i politycznie niestabilnego Meksyku. Obawy co do przyszłych efektów NAFTA dotyczyły także:
· zróżnicowania konkurencji zagranicznej - dla Meksyku oznaczać to może olbrzymi stres finansowy w momencie, kiedy tańszy i jakościowo lepszy import obniży konkurencyjność wyrobów krajowych, a tym samym doprowadzi do spadku ich produkcji;
· migracji ludności z Meksyku do USA celem poprawy dotychczasowych warunków życia;
· różnic w wielkości i w wykształceniu siły roboczej - Meksyk charakteryzuje się dużymi zasobami niewykwalifikowanej i taniej siły roboczej;
· różnic w rozwoju infrastruktury - szczególnie drogiego i wciąż nieefektywnego meksykańskiego transportu lądowego,
· różnic w standardach ochrony środowiska - wysokiego zanieczyszczenia środowiska w Meksyku.
· różnic w uregulowaniach prawnych;
· różnic kulturowych, klimatycznych, językowych;
· odległości między krajami - Kanadą i Meksykiem.
NAFTA to także pakiet korzyści, wynikający z jednej strony z wolnego handlu, a z drugiej ze specyfiki państw członkowskich. Przede wszystkim nastąpiły fundamentalne zmiany w dostępie do rynku meksykańskiego. Dotyczy to możliwości uczestniczenia USA, a szczególnie Kanady w tych sektorach gospodarki Meksyku, do których nie było do tej pory dostępu, bądź był on bardzo ograniczony, np. : rynek samochodów, rynek usług finansowych, czy też sektor energetyczny.
Opinie na temat ewentualnych kosztów i korzyści NAFTA są bardzo zróżnicowane. W każdym kraju znajdują się zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy porozumienia.
Przeciwnicy w Kanadzie i Meksyku podkreślają, że nastąpi dalsza "amerykanizacja" ich gospodarek i uzależnienie od Stanów Zjednoczonych, a jako kraje słabsze ekonomicznie nie będą w stanie skutecznie bronić swoich interesów. Meksykanie uważają, że NAFTA spowoduje podporządkowanie interesów narodowych Meksyku interesom amerykańskim, a koszty z tym związane będą najbardziej dotkliwe dla społeczeństwa meksykańskiego. Do głównych przeciwników porozumienia w USA należą związki zawodowe, które, jak już wspomniano obawiają się utraty miejsc pracy w związku z konkurencją taniej siły roboczej Meksyku. Zdecydowanymi przeciwnikami NAFTA są grupy ekologiczne, które starają się udowodnić, że Porozumienie spowoduje dalsze pogorszenie środowiska naturalnego w meksykańsko-amerykańskiej strefie przygranicznej. Za porozumieniem opowiada się natomiast tzw. "wielki biznes". Około 70% badanych przedsiębiorców w USA i Meksyku uważa, że NAFTA będzie dla nich korzystna.
5.Cła na produkty rolne.
Uczestnicy porozumienia nie byli skłonni do rezygnowania w sektorze rolnym. Nie zrezygnowały z nich ani Stany Zjednoczone ani Kanada nawet w okresie obowiązywania CUSFTA. Meksyk również nie był chętny do zniesienia protekcji rolnej ze wzglądu na małych farmerów, uzależnionych od rynku rolnego. Pogłębiał to fakt, iż zarówno Kanada, jak i Stany Zjednoczone pozostawił znaczącą protekcje tego rynku. Ostatecznie porozumienie w zakresie artykułów rolnych w NAFTA składa się z trzech bilateralnych umów. Handel artykułami rolnymi pomiędzy USA i Kanadą jest regulowany przepisami CUSFTA. Porozumienie USA-Meksyk zakłada eliminację ceł i licencji importowych w handlu wzajemnym w ciągu 10-15 lat, z tym że okres 15 lat dotyczy zboża i suchego grochu w Meksyku oraz cukru i soku pomarańczowego w USA. Porozumienie Kanady i Meksyku Było analogiczne, chociaż zakres obniżek był mniejszy, gdyż już wyjściowo 85% meksykańskiego eksportu rolnego od Kanady nie podlegała cłom. Pozostałe cła i licencje importowe pomiędzy tymi krajami miały być zlikwidowane wciągu 10 lat. Postanowiono też, że Kanada i Meksyk pozostawił kwoty taryfowe na nabiał i drób, a zmniejszył je na zboże, wołowinę i margarynę. Kanada ma również możliwość zastosowania specjalnych ceł ograniczających import ciętych kwiatów, owoców warzyw oraz ryb surowych. W Meksyku część licencji importowanych ma być zastąpione cłami.
A. Cła w przemyśle samochodowym.
Postanowiono, że NAFTA w znaczny sposób ułatwi dostęp do rynku samochodowego w Meksyku. Z dniem wejścia w życie porozumienia postanowiono obniżyć o 50% cła na samochody osobowe. Reszta miała zostać zniesiona równomiernie w ciągu 10 lat. Również w 50% zostało zniesione cło na małe ciężarówki z zastrzeżeniem wyeliminowania ceł na nie w ciągu 5 lat. Cła na pozostałe typy samochodów miały zostać wyeliminowane w ciągu 10 lat. Również wiele części samochodowych zostało natychmiast zwolnionych z ceł. Resztę wyeliminowano 5 lat po wejściu w życie umowy. Cła na używane samochody mają być zniesione w latach 2009 – 2019. Kanada i USA zachowują bowiem postanowienia zawarte w porozumieniu, dotyczącym przemysłu samochodowego z 16 stycznia 1965. Oprócz tego jako część nowej umowy potraktowano zapisy, dotyczące tych produktów w CUSFTA. Kanada może stosować też ograniczenia dla importu używanych samochodów z terytorium Meksyku. Począwszy od 1 stycznia 2009 Kanada nie może ograniczać importu używanych samochodów z Meksyku, które są starsze niż 10 lat. W kolejnych latach wiek samochodów, które będę mogły zostać wprowadzone na kanadyjski obszar celny bez cła zmniejszy się. Od 1 stycznia 2019 roku bez cła będą mogły być sprowadzane wszelkie samochody osobowe.
B. Cła w przemyśle odzieżowym.
Ustalono, że iż cła w handlu wyrobami tekstylnymi i odzieżą pomiędzy USA i Kanadą zostaną zniesione od 1 stycznia 1998r. W okresie przejściowym cła miały okresowo rosnąć do poziomu taryf kraju, w stosunku do którego stosowana był klauzula najwyższego uprzywilejowania. taka sytuacja mogła mieć miejsce w razie wystąpienia zagrożenia dla amerykańskich producentów. Cła na wyroby tekstylne i odzież, w handlu pomiędzy Meksykiem i USA nie były stosowane od dnia wejścia w życie umowy. Wyjątkiem jest szereg pozycji, w stosunku do których cła miały być zniesione w ciągu 6 i 10 lat. Jednocześnie jednak pod presją amerykańską wynegocjowano dość restrykcyjne reguły pochodzenia. Ma to największy wpływ na producentów meksykańskich i kanadyjskich, bazujących na surowcach i materiałach zagranicznych, importowanych z Azji. Spotkało się także z ostrą krytyką i zaniepokojeniem kanadyjskich producentów odzieży i tekstyliów, którzy oceniają te reguły jako karę za kupowanie najtańszych na świecie surowców. Generalnie cła na większość tekstyliów w handlu pomiędzy Kanadą i Meksykiem mają zostać zniesione w przeciągu 8 lat, a na wyroby odzieżowe w ciągu 10 lat od wejścia w życie porozumienia. Zgodnie z podpisanym porozumieniem dalsze zniesienie ceł na większość artykułów tekstylnych w handlu pomiędzy krajami NAFTA weszło w życie 1 sierpnia 1998. Towary zwolnione z cła to m. in. chemikalia, farmaceutyki, zegarki i tekstylia. Większość z nich to jednak tekstylia będące przedmiotem handlu Meksyk – USA. Regulacja ta nie dotyczy handlu tekstyliami USA – Kanada, ponieważ wcześniej (od 1 stycznia 1998) zostały przyjęte uzgodnienia w tej sprawie w ramach umowy dwustronnej. Postanowiono pozostawić cła na część artykułów tekstylnych i odzieży. Np. cło na wykładziny dywanowe zostanie utrzymane do roku 2005, czyli zgodnie z programem redukcji ceł przyjętym w porozumieniu. W handlu pomiędzy USA i Meksykiem ostatnia regulacja dotyczy w większym stopniu artykułów tekstylnych niż odzieży. Generalnie zwolnione z cła, będą nisko obłożone cłami są artykuły odzieżowe w eksporcie meksykańskim, wyprodukowane z komponentów pochodzących z krajów NAFTA.
6.Uwarunkowania powstania NAFTA w Kanadzie.
W Kanadzie przez wiele lat prowadzona była polityka protekcji zewnętrznej. Polityka ta stanowiła nie tylko narzędzie polityki ekonomicznej, ale stworzyła fundament jej odrębności państwowej. Pod osłoną ochrony celnej w 10 bardzo rozległych prowincjach Kanady rozwinęły się zróżnicowane i komplementarne struktury produkcji. Odseparowanie i rozwijanie stosunków wewnętrznych odbywało się jednak częściowo kosztem handlu zewnętrznego. Zniekształcona alokacja krajowych zasobów traktowana była jako koszt poniesiony na rzecz rozwoju krajowego przemysłu i suwerenności narodowej. Surowce i rolnicze prowincje Kanady produkowały towary przede wszystkim na rynki zagraniczne. W produkty przemysłowe zaopatrywały się jednak zwykle na rynkach krajowych po cenach wyższych niż światowe. W ten sposób taryfy celne wpływały na transfer dochodów z prowincji surowcowo-rolniczych (zachodnich i wschodnich) do prowincji centralnych (Ontario, Quebec), które rozwinęły produkcję przemysłową na potrzeby...
naatuus