NBP A EURO.pdf

Jednolity Obszar Płatności w Euro z perspektywy Narodowego Banku Polskiego

Wystąpienie Krzysztofa Rybińskiego, wiceprezesa NBP

Konferencja Związku Banków Polskich

Jednolity Obszar Płatności w Euro

Struktura Organizacyjna SEPA w Polsce – SEPA PL

Klub Bankowca, 10 października 2006

Szanowni Państwo,

Z pewnością nie wszyscy wiedzą, że pierwszy bank który spełniał wiele funkcji współczesnego

banku centralnego powstał w 1609 roku, mam na myśli Bank Amsterdamu. Bank ten emitował

własny pieniądz, zarządzał zasobem tego pieniądza poprzez operacje otwartego rynku i był

operatorem systemu RTGS dla płatności wysoko-kwotowych, chociaż czterysta lat temu

znaczenie słowa system było nieco inne niż dzisiaj i . Czterysta lat temu system RTGS Banku

Amsterdamu dokonywał płatności równych PKB Holandii w ciągu trzech tygodni, teraz w wielu

krajach potrzeba do tego mniej niż tydzień.

Bankierom w siedemnastym wieku zarządzającym agio florena nie śniło się zapewne, że

czterysta lat później będziemy nie tylko posługiwali się wspólną walutą europejską, ale również

wdrażali standardy Jednolitego Obszaru Płatności w Euro, czyli SEPA.

SEPA ma być faktem. Jest częścią wizji zjednoczonej Europy, gdzie usługi płatnicze są częścią

wspólnego rynku, i można być pewnym, że wcześniej czy później systemy płatnicze krajów

europejskich przestaną mieć cechy krajowych systemów płatniczych. Zgodnie z intencjami

decydentów Unii Europejskiej za parę lat płatności transgraniczne w euro będą tak zunifikowane

i tanie jak to ma miejsce obecnie w przypadku bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych w ramach

krajowych systemów płatniczych. Z punktu widzenia banku centralnego SEPA ma przynieść

korzyści przede wszystkim obywatelom Europy, ale również przyczynić się do rozwoju rynku

usług płatniczych.

Kiedy politycy snują wizje zjednoczonej Europy, wtedy podatnicy zadają pytanie ile to będzie

kosztować. W długim okresie bilans korzyści i kosztów zjednoczonej Europy jest niewątpliwie

korzystny, dotyczy to również idei SEPA. Warto jednak pamiętać, że w takim zakresie w jakim

to jest możliwe o docelowym kształcie europejskiego systemu płatności powinien zdecydować

rynek, który wybierze rozwiązanie najlepsze dla klientów banków.

O ile na obszarze Eurolandu założenia stawiane w celu racjonalizacji i podnoszenia efektywności

obrotu bezgotówkowego w euro mają swoje mocno ugruntowane podstawy ekonomiczne to w

przypadku krajów spoza tego obszaru, do których należy także Polska, wprowadzenie SEPA

winno być przedmiotem głębokiej debaty środowiskowej. Dlatego też Narodowy Bank Polski

docenia powołanie przez polskie środowisko bankowe Forum SEPA Polska i wyraża głębokie

przekonanie, że wypracowane w ramach tej współpracy programy i decyzje przyczynią się do

wzrostu satysfakcji Polaków korzystających z usług krajowych banków poprzez wzrost

atrakcyjności oferty produktowej, wzrost bezpieczeństwa i poziomu usług oraz obniżenie ich cen.

Wraz w wprowadzeniem euro w obrocie bezgotówkowym w 1999 roku i gotówkowym w 2001

roku pojawiły się liczne korzyści dla mieszkańców strefy euro. Znikły koszty transakcyjne

wymiany walut, obniżyły się preferencje kraju pochodzenia, czyli tzw. home bias na rynkach

finansowych, spadła premia za ryzyko, euro stało się ważną walutą w której emituje się papiery

wartościowe na międzynarodowych rynkach finansowych. Znani amerykańscy ekonomiści

Menzie Chinn i Jakob Frankel przewidują, że jeżeli Wielka Brytania wejdzie do strefy euro, to

już pod koniec drugiej dekady XXI wieku euro zastąpi dolara w roli światowej waluty

rezerwowej ii , co może wiązać się z dodatkowymi korzyściami dla konsumentów w Europie, gdyż

wtedy to właśnie Europie przypadnie możliwość korzystania z tego co Pierre-Olivier Gourinchas

i Helene Rey określają mieniem „nadzwyczajnego przywileju” iii (ang. exorbitant privilege ).

W ślad za tymi zmianami nie nadążają dostatecznie szybko systemy płatnicze krajów Eurolandu,

które do tej pory obsługiwały krajowe i międzynarodowe operacje detaliczne dokonywane w

różnych walutach europejskich. Wyjątkiem były działania banków centralnych pod egidą

Europejskiego Banku Centralnego, które w szybkim tempie opracowały oraz uruchomiły system

TARGET dla rozliczeń brutto dokonywanych w czasie rzeczywistym, przeznaczony dla

transakcji wysokokwotowych w euro. W przypadku obrotu bezgotówkowego w relacjach

paneuropejskich jedyną namacalną korzyścią wprowadzenia euro dla konsumentów były

oszczędności z tytułu wymiany walut. Poza tym czas rozliczeń, jak i koszty transakcji

transgranicznych pozostawały na tym samym – wysokim – poziomie, co przed wprowadzeniem

wspólnej waluty, znacznie przewyższając ceny transakcji krajowych. Powodem tej sytuacji był

m.in. brak odpowiedniej infrastruktury technicznej, rozbieżność stosowanych w poszczególnych

krajach standardów (informacyjnych i biznesowych) oraz chęć czerpania korzyści finansowych

przez sektor bankowy z tytułu wyższych opłat za transakcje transgraniczne. Problem ten był

podnoszony już na samym początku procesu wprowadzania wspólnej waluty w Europie, a brak

widocznych i skutecznych działań zmierzających do zmiany tej sytuacji skłonił decydentów Unii

Europejskiej do działań regulacyjnych. Celem tych działań było zapewnienie mechanizmów dla

efektywnego dokonywania płatności w euro na obszarze Eurolandu i ujednolicenie zasad

dokonywania płatności bezgotówkowych. Polityka ta wypływała bezpośrednio ze Strategii

Lizbońskiej, która zakłada budowę silnej gospodarki europejskiej, mogącej skutecznie

konkurować na światowym rynku. Ponadto zauważalny był brak konkretnych działań w sektorze

bankowym prowadzący do modernizacji systemów płatniczych. Skłoniło to Komisję Europejską

do działania.

Podstawowym dokumentem stymulującym postęp w tej kwestii stała się Regulacja Parlamentu

Europejskiego i Komisji Europejskiej nr 2560/2001 określająca ogólne warunki dla płatności

transgranicznych w euro w Unii Europejskiej i zapewniająca spójne ramy prawne dla wszystkich

usług płatniczych, umożliwiające stosowanie różnych rozwiązań, a także jednolite standardy

technologiczne i biznesowe dla dostawców usług płatniczych. Środowisko bankowe w krajach

Eurolandu uznało, że najlepszym rozwiązaniem dla wprowadzenia wymogów zawartych w

Regulacji będzie wprowadzenie mechanizmów samoregulacjnych i powołało European Payments

Council – organizację międzybankową, która koordynuje i nadzoruje prace nad SEPA.

SEPA będzie obszarem, gdzie obywatele, przedsiębiorcy i inne podmioty będą mogły dokonywać

i otrzymywać płatności w euro na obszarze Europy zarówno transgranicznie, jak i w granicach

państw członkowskich, według takich samych, prostych zasad, regulacji prawnych i zobowiązań

bez względu na geograficzne położenie obywateli i przedsiębiorców.

Głównym, wypracowanym przez europejskie środowisko bankowe, celem podejmowanych prac

w ramach projektu SEPA jest wprowadzenie mechanizmów dla efektywnego dokonywania

płatności w euro na obszarze Europy i traktowania tej strefy jako rynku lokalnego ze wszystkimi

tego konsekwencjami, także związanymi z czasem realizacji transakcji i ponoszonymi za nie

opłatami (tj. zrównaniem tych parametrów w ramach płatności krajowych i transgranicznych).

Dla realizacji tego celu przyjęto następujące główne założenia:

- należy zapewnić spójne, technicznie neutralne (uniezależnione od konkretnego typu urządzenia)

oraz umożliwiające stosowanie różnych rozwiązań ramy prawne dla wszystkich usług

płatniczych w Unii Europejskiej (z wyłączeniem obrotu gotówkowego i czekowego),

- należy zapewnić jednolite standardy technologiczne i biznesowe dla dostawców usług

płatniczych,

- należy zapewnić mechanizmy samoregulacji w relacjach biznesowych pomiędzy uczestnikami

obrotu płatniczego przy jednoczesnym zminimalizowaniu ingerencji organów ustawodawczych.

Istotną rolę przy wprowadzaniu w życie idei SEPA odgrywają władze europejskie. Komisja

Europejska i Parlament Europejski są głównymi inicjatorami i promotorami idei SEPA.

Stymulują one prace nad projektem poprzez wydawanie stosownych regulacji i dyrektyw.

Europejski Bank Centralny jest także aktywnym uczestnikiem projektu SEPA, jednakże w

ramach EPC uczestniczy w charakterze obserwatora.

Banki centralne poszczególnych krajów unijnych nie uczestniczą bezpośrednio w pracach EPC

nad SEPA. Ich udział jest istotny w grupach organizowanych pod egidą EBC, szczególnie

dotyczy to prac w ramach Eurosystemu.

Europejski Bank Centralny jest jednym z głównych inicjatorów i aktywnie wspiera ideę SEPA

oraz powiązanych z nią projektów.

EBC uczestniczy jako obserwator w pracach Zgromadzenia plenarnego EPC, zapewniając tym

sobie pewnego rodzaju „nadzór” nad pracami SEPA.

Niezależnie od tego EBC współpracuje ze środowiskiem bankowym przez innego rodzaju

inicjatywy powiązane z pracami nad SEPA, np. poprzez COGEPS (Contact Group on Euro

Payments Strategy). Ponadto przedstawiciele EBC uczestniczą jako obserwatorzy w pracach grup

roboczych EPC.

Do ubiegłego roku banki centralne Eurosystemu były w tym zakresie mniej aktywne, ale z

upływem czasu i rosnącym ryzykiem niepowodzenia SEPA, banki centralne podjęły decyzję o

większej aktywności i spełnianiu w większym stopniu roli katalizatora prowadzącego do

realizacji wizji SEPA w Europie. Jednocześnie trzeba pamiętać, że większość decyzji

dotyczących systemów płatności w strefie Euro zapada w gronie banków centralnych

Eurosystemu, co oznacza, że Narodowy Bank Polski oraz inne banki centralne z krajów spoza

Eurosystemu miały i nadal mają ograniczony zakres informacji i niewielki wpływ na prace nad

SEPA.

Przedstawiciele polskiego sektora bankowego oraz innych instytucji biorących udział w pracach

nad SEPA powinni, zdaniem NBP, kontynuować podjęte już działania mające na celu

przygotowanie i uzgodnienie standardów SEPA oraz mechanizmów ich wprowadzania w życie.

W tym zakresie istotne jest, aby ww. osoby prezentowały na forum ciał decydujących o kształcie

SEPA uzgodnione w ramach Polski poglądy, które uwzględniałyby interes europejskiego i

polskiego konsumenta, interes polskich banków oraz interes instytucji infrastruktury polskiego

systemu płatniczego, ale także były spójne z założeniami Strategii Lizbońskiej, czyli

koniecznością przygotowania gospodarki Unii Europejskiej na globalne wyzwania XXI wieku.

Oddzielną kwestią jest określenie tempa prac w Polsce nad wprowadzeniem już uzgodnionych

standardów i mechanizmów w ramach SEPA. Zgodnie z przyjętym przez EPC harmonogramem

już w 2008 r. Polskę będą obowiązywać standardy SEPA dla transakcji w euro. Jednakże, z

jednej strony brak sprecyzowanej daty wejścia Polski do strefy euro oznacza, że Polska powinna

mieć dłuższy czas na wprowadzenie odpowiednich dla SEPA rozwiązań, co mogłoby pozwolić

na rozłożenie w dłuższym okresie koniecznych inwestycji i zmian. Z drugiej strony wydaje się,

że wczesne uczestnictwo polskich banków i instytucji infrastrukturalnych w przyjętych

rozwiązaniach, m.in. poprzez wprowadzanie mechanizmów pozwalających na obniżenie kosztów

w sektorze, podniesienie efektywności i atrakcyjności oferowanych usług płatniczych, a także

wzmacnianie bezpieczeństwa obrotu finansowego, może mieć istotne znaczenie dla wzmocnienia

własnej konkurencyjności w skali całej Europy. Wydaje się więc, że powyższy dylemat

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: