Historyczne Bitwy 114 - Praga 1757.pdf - Bitwy Historyczne - MiliFan

HISTORYCZNE BITWY

ROBERT KISIEL

PRAGA 1757

scan - zawisza

Dom Wydawniczy Bellona

Warszawa 2003

WSTĘP

„Kto włada Pragą Czeską, panuje nad całą Europą"'. Słowa

księcia Maurycego de Talleyranda, ministra spraw zagranicz

nych Francji z początku XIX w., nie mogą być traktowane

dosłownie, niemniej w znaczącej mierze odzwierciedlają

wieki doświadczeń politycznych i militarnych. W świetle

wskazań geopolityki Kotlina Czeska z Morawami i doliną

Dunaju między Wiedniem a Linzem tworzy kluczowy region

strategiczny kontynentu, naturalną cytadelę, trudną do zdo

bycia, a umożliwiającą wielokierunkową ekspansję 2 . Nic

więc dziwnego, że Czechy często były miejscem kluczowych

rozstrzygnięć europejskich, w tym szczególnie rejon Pragi,

prawdziwe serce Czech.

Było tak również w XVIII w., w dobie wojen śląskich

toczonych w latach 1740-1763 przez Marię Teresę i Fryde

ryka Wielkiego. Działania wojenne niejednokrotnie sięgały

wtedy do Pragi, a najważniejszy praski akcent miał miejsce

w 1757 r., kiedy to doszło do wielkiej bitwy w rejonie

stolicy Czech, a później sześciotygodniowego oblężenia

miasta. W historiografii i tradycji historycznej wydarzenia

te pozostają w cieniu bitwy pod Kolinem z 18 czerwca

1 L. Moczulski, Geopolityka, Warszawa 1999, s. 174.

2 Ibidem, s. 171-176.

1757 r., która z racji dramatycznego przebiegu, a przede

wszystkim rozstrzygającego znaczenia bardziej przykuwała

uwagę historyków i publicystów; w ostatnim czasie po

święcono jej monografie w Austrii i w Czechach 3 . W po

równaniu z Kolinem bitwa pod Pragą została w istocie

zapomniana.

Wydarzenia praskie z 1757 r. stanowczo jednak zasługują

na uwagę. Stanowiły one bowiem uwieńczenie największej

operacji wojennej podjętej kiedykolwiek przez Fryderyka

Wielkiego, a w bitwie w sercu Czech walczyły siły większe

niż w jakiejkolwiek innej batalii wojen śląskich — około 130

tys. żołnierzy, a do tego dalsze 60 tys. wojsk znajdowało się

w pobliżu pola walki. Bitwa była bardzo krwawa, wśród jej

ofiar znalazło się dwóch marszałków, co nie zdarzyło się

w żadnej innej batalii w dziejach ludzkości. Co więcej,

w efekcie bitwy doszło do oblężenia w twierdzy armii liczącej

50 tys. żołnierzy, co w dobie nowożytnej, w okresie od XVI

do XVIII w., nie miało precedensu. Sam triumfator bitwy pod

Pragą, Fryderyk Wielki, określił batalię mianem „jednej

z najbardziej zaciekłych bitew świata" 4 , a już po wielu latach

i doświadczeniach morderczej wojny siedmioletniej w roz

mowie ze Szwajcarem Henri de Cattem stwierdził: „Nigdy nie

było słynniejszej i bardziej krwawej bitwy niż ta, którą

stoczyłem pod Pragą" 5 .

Pierwsze prace poświęcone bitwie pod Pragą powstawały

w drugiej połowie XIX w. 6 Stan badań nieco tylko posunęło

do przodu opracowanie zawarte w jednym z tomów dzieła

3 P. Broucek, Der Geburstag der Monarchie. Die Schlacht bei Kolin,

Wien 1982; P. B e 1 i n a, Kolin 18.6.1757, Praha 1997.

4 J. Luvaas, Frederick the Great on the Art of War, New York 1999

(reprint wydania z 1966 r.), s. 6.

5 Ch. Duffy, Friedrich der Grosse. Ein Soldatenleben, Zurich-Kóln

1986, s. 174-175.

6 A. Muller, Die Schlacht bei Prag, Berlin 1857; F. Amman, Die

Schlacht bei Prag, Heidelberg 1887; T. B e r n h a r d i, Die Schlacht bei Prag,

„Beihefte zum Militair Wochenblatt", 1895.

niemieckiego sztabu generalnego 7 ; obraz bitwy aktualny

w istocie do dziś dał natomiast Maximilian von Hoen w pracy

z 1910 r., szeroko uwzględniając archiwalne relacje austriackie

i podważając szereg wcześniejszych ustaleń 8 . Christopher

Duffy, najwybitniejszy obecnie znawca wojen Fryderyka

Wielkiego, uznał prace Hoena poświęcone bataliom pod Pragą

i Kolinem 9 za najbardziej gruntowne i wartościowe analizy

bitew wojny siedmioletniej 10 .

Wśród wykorzystanych w niniejszej monografii prac

ważne miejsce zajęły ogólne opracowania dziejów wojny

siedmioletniej ", a także prace poświęcone armii austriackiej

7 Der Siebenjdhrige Krieg 1756-1763, hrsg. vom Grossem Generalstabe,

t. 2, Berlin 1901.

8 M. Hoen, Die Schlacht bei Prag 6. Mai 1757, „Streffleurs militarische

Zeitschrift", R. 1910.

9 Ibidem; M. Hoen, Die Schlacht bei Kolin 18. Juni 1757, „Streffleurs

militarische Zeitschrift", R. 1911.

0 Ch. Duffy, op. cit., s. 489.

1 Pierwszy okres wojny jest dobrze przedstawiony w takich pracach jak:

Geschichte des Siebenjahrigen Krieges in einer Reihe von Vorlesungen...,

bearb. von den Offizieren des Grossen Generalstabes, t. 1, Berlin 1824; Der

Siebenjdhrige..., t. 1-3, Berlin 1899-1900; M. Hoen, W. B remen, Die

Kriege Friedrich des Grossen 1740-1763, t. 2, Munchen-Wien 1912;

K. Bleibtreu, Preussen gegen Europa. Friedrich der Grosse in 1757,

Berlin 1907.

2 O. Osten-Sacken, Preussens Heer von seinen Anfangen bis tur

Gegenwart, t. 1, Berlin 1911; C. Jany, Geschichte der Kóniglisch Preussis-

chen Armee bis zum Jahre 1807, t. 2, Berlin 1929; R. Ottenfeld,

O. T e u b e r, Die Ósterreichische Armee von 1700 bis 1867, t. 1, Graz 1971.

3 Ch. Duffy, 77ie Army of the Frederick the Great, New York 1974;

Ch. Duffy, 77ie Army of the Maria Theresia, Vancouver-London 1977.

4 Ch. Duffy, Feldmarschall Browne. Irischer Emigrant, kaiserlischer

Heerfuhrer, gegenspieler Friedrichs II von Preussen, Wien-Munchen 1966.

i pruskiej 12 , w tym relatywnie nowe prace Duffy'ego 13 .

Ten ostatni szeroko przedstawił też zdarzenia pierwszego

okresu wojny siedmioletniej, wraz z bitwą pod Pragą,

w biografii austriackiego feldmarszałka Maximiliana Ulissesa

Browne'a 14 . Obszerna charakterystyka wojskowości pruskiej

i austriackiej w momencie wybuchu wojny siedmioletniej oraz

walk w 1756 r. zamieszczona została w pierwszym tomie

wspomnianego dzieła niemieckiego sztabu generalnego ' 5 .

ważniejszy, poświęcony jest samej bitwie pod Pragą, wraz

z poprzedzającą ją ofensywą pruską w Czechach. W rozdziale

piątym przedstawione jest oblężenie Pragi i wydarzenia, które

mu towarzyszyły, z krótką charakterystyką bitwy pod Kolinem.

Charakterystyka walk z 1756 r. w rozdziale drugim, a dopiero

w trzecim armii, po czym w czwartym powrót do działań

wojennych, oczywiście w 1757 r., stanowi celowy zabieg

— Czytelnik bowiem nieco odpocznie od problematyki działań

wojennych, a w razie słabszej orientacji w realiach wojny

Lovosicami " w 1756 r. 1 8 Ponieważ problematyka stanowiąca

meritum pracy została szeroko przedstawiona w opracowa

niach, nie tak ważne było sięgnięcie po źródła; z tych

wykorzystano prace Fryderyka Wielkiego i kilka starodruków

o walorach źródłowych 19 .

Niniejsza monografia liczy pięć rozdziałów. Krótki rozdział

pierwszy określa historyczne znaczenie wojny siedmioletniej

i kampanii 1757 r. W rozdziale drugim omówiona jest geneza

wojny i jej pierwsze miesiące — pruska inwazja na Saksonię

i bitwa pod Lovosicami. W rozdziale trzecim scharakteryzo

wane są wojska austriackie i pruskie oraz polityczne i militarne

przygotowania do kampanii 1757 r. Rozdział czwarty, naj-

i wojskowości XVIII w. 2 0 będzie mógł skonfrontować wyob

rażenia uzyskane z rozdziału drugiego z treściami rozdziału

trzeciego.

5 Der Siebenjahrige..., t. 1, Berlin 1899.

6 Dejiny Prahy, Praha 1964; J. J a n a ć e k, Dzieje Pragi, Warszawa 1977;

O. Schiirer, Prag. Kultur, Kunst, Geschichte, Wien-Leipzig-Prag 1935.

Warto zwrócić uwagę na pracę Jaroslava Raka o oddźwięku oblężenia Pragi

w 1757 r. w Czechach. J. R a k, Soudobe ohlasy pruskeho oblężeni Prahy roku

1757, „Documenta Pragensia" VI/1, 1986.

7 W książce będą stosowane rodzime nazwy geograficzne miejscowości

znajdujących się w Czechach — prócz tych, które są mocno i trwale

zakonotowane w języku polskim, np. Praga, Pilzno, Wełtawa, Biała Góra,

Żiżkowa Góra.

8 H. Granier, Die Schlacht bei Lobositz, Breslau 1890; A. Dopsch,

Das Treffen bei Lobositz, Graz 1892; F. Q u a n d t, Die Schlacht bei Lobositz,

Charlottenburg 1909.

9 Militdrische Schriften, w: Die Werke Friedrichs des Grossen, t. 6, Berlin

1913; Geschichte des Siebenjdhrigen Krieges, cz. 1, w: Die Werke Friedrichs

des Grossen, t. 3, Berlin 1913; Politische Correspondence Friedrich's der

Grosse, t. 13-15, Berlin 1885-1887; Sammlung ungedruckte Nachrichten, so

die Geschichte der Feldzuge der Preussen von 1740 bis 1779, t. 1^4, Dresden

1782-1783; Ch. E. Warn ery, Sdmmtliche Schriften, t. 1-9, Hannover

1785-1791;J. Cognazzo, Gestandnisse eine Ósterreichischen Veterans in

politisch-militarischer Hinsicht auf die interessanten Verhdltnisse zwischen

Ósterreich und Preussen, t. 2, Breslau 1798.

Wojskowość połowy XVIII w. przedstawiłem w poprzedniej pracy serii

„Historyczne Bitwy" (R. Kisiel, Strzegom-Dobromierz 1745, Warszawa

2001, s. 25-37) i nie powielam tych kwestii, choć miejscami je przybliżam.

Ważne są dzieła o historii Pragi lf > i monografie batalii pod

Historyczne Bitwy 114 - Praga 1757.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: