Historyczne Bitwy 085 - Naseby 1645.pdf - Bitwy Historyczne - MiliFan

HISTORYCZNE BITWY

JAROSŁAW WOJTCZAK

NASEBY 1645

Dom Wydawniczy Bellona

Warszawa 2000

WSTĘP

W 1603 r. zmarła bezpotomnie królowa angielska Elżbieta I.

Jej śmierć zakończyła pomyślne dla Anglii rządy dynastii

Tudorów (1485-1603) i wprowadziła na tron angielski szkocką

dynastię Stuartów w osobie Jakuba I (1603-1625). Już wkrótce

okazało się, że zmiana dynastii i panującego oznaczała całkowite

odejście od dotychczasowych założeń w polityce wewnętrznej

i zagranicznej.

Jakub I, człowiek wprawdzie wykształcony, inteligentny

i zdolny do podejmowania szybkich decyzji, był w istocie

miernym politykiem i złym gospodarzem. Znany ze swoich

homoseksualnych skłonności i zamiłowania do polowań na

jelenie, zamiast ograniczać wydatki dworu, trwonił pieniądze

na ekstrawaganckie zachcianki i nieudolnych faworytów.

Zapatrzony we wzory rodzinnej Szkocji był gorącym zwolen

nikiem absolutyzmu i nieograniczonej władzy królewskiej. Na

średniowieczną modłę przyrównywał władzę królewską do

władzy boskiej, nie uznając niczyjego prawa do jej ogranicza

nia. Jego wygórowane i przestarzałe poglądy na temat znacze

nia i charakteru władzy królewskiej nie pasowały do rzeczywis

tości Anglii, kraju o starych tradycjach parlamentarnych

i znacznych, jak na owe czasy, swobodach politycznych. Co

gorsza, Jakub I nie rozumiał i nie chciał zrozumieć najważ

niejszych problemów kraju, którym przyszło mu rządzić. Nie

bez powodu zyskał u potomnych opinię „najmądrzejszego

głupca w świecie chrześcijańskim”.

Początkowo Jakuba I przyjęto w Anglii z dużymi nadziejami.

Jego intronizacja oznaczała unię personalną ze Szkocją i zażeg

nanie odwiecznych konfliktów pomiędzy obu krajami. Ducho

wieństwo anglikańskie widziało w nim sojusznika w walce

z szerzącym się w kraju purytanizmem. Purytanie natomiast

mieli nadzieję, że wychowany w kalwińskim otoczeniu król

poprze ich zabiegi zmierzające do reformy państwowego

Kościoła anglikańskiego i likwidacji istniejącej hierarchii

kościelnej. Liczyli także na to, że jako władca protestanckiej

Szkocji doprowadzi do ostatecznej likwidacji katolicyzmu.

Z kolei arystokracja feudalna, częściowo jeszcze katolicka na

północy i zachodzie, wierzyła, że Jakub I (był synem katoliczki,

królowej Szkotów, Marii Stuart) przywróci w Anglii katoli

cyzm lub przynajmniej złagodzi ostrze antykatolickich ustaw

uchwalonych za czasów Elżbiety I.

Wbrew purytanom, mającym silne wpływy wśród klas

posiadających, i reakcyjnym kręgom katolickim Jakub I opo

wiedział się za episkopalnym Kościołem anglikańskim

i wszczął represje zarówno w stosunku do purytanów, jak

i katolików. W listopadzie 1605 r. stało się to przyczyną tzw.

spisku prochowego, który zrodził się w kręgach niezadowolo

nej opozycji katolickiej. Spiskowcy z Guyem Fawkesem na

czele zamierzali wysadzić w powietrze gmach parlamentu

(pałac Westminster) wraz z królem 1 . W ostatniej chwili spisek

udaremniono, a jego przywódcy zostali skazani na śmierć. To

wydarzenie na krótko zbliżyło do siebie króla i parlament ‘

W rzeczywistości Jakub I od początku traktował parlament

z niechęcią i lekceważeniem, głosząc tezę, że funkcjonuje on

jedynie z „łaski króla”. Niejednokrotnie przyznawał, że ciąży

mu działalność parlamentu i z trudem toleruje jego istnienie.

Uważał, że parlament nie powinien posiadać praw ustawodaw-

1 Dla upamiętnienia tego wydarzenia rocznica „spisku prochowego”,

przypadająca 5 listopada, obchodzona jest w Anglii do dziś jako „Dzień Guya

Fawkesa” (Guy Fawkes’ Day).

czych, a tylko prawo ogłaszania ustaw zatwierdzonych uprzed

nio przez króla. Szczególnie oburzały go próby ograniczania

prerogatyw królewskich, zwłaszcza w zakresie ściągania

podatków. W przekonaniu o swej władzy absolutnej Jakub I

dążył do prowadzenia polityki bez udziału parlamentu i zwo

ływał jego sesje sporadycznie, w zależności od swoich potrzeb.

Starał się przy tym wpływać na działalność parlamentu w taki

sposób, żeby nie dopuścić do poszerzenia jego uprawnień

poza to, co parlamentowi udało się wywalczyć za panowania

jego poprzedników.

Pierwszy konflikt pomiędzy Jakubem I a parlamentem

zaistniał na tle wprowadzania nowych podatków i ceł bez zgody

Izby Gmin (tzw. impositions). Jakub otrzymał w spadku po

Elżbiecie I duży deficyt państwowy. Ponieważ dotychczasowe

źródła finansowania wydatków Korony w postaci tradycyjnych

danin feudalnych i ceł handlowych nie wystarczały, rząd

królewski przywracał dawno zapomniane opłaty i wprowadzał

nowe podatki, co wywoływało zaniepokojenie arystokracji i klas

posiadających. W petycji z 1611 r. parlament zażądał od króla

zniesienia wprowadzonych podatków i rezygnacji z danin

feudalnych, należnych królowi jako najwyższemu seniorowi

Anglii. W zamian za to parlament zgodził się przyznawać mu co

roku stałe subsydium w wysokości 200 000 funtów 2 . Ponieważ

w sprawie tej nie udało się uzyskać kompromisu, problem

nowych podatków i ceł pozostał kością niezgody do końca

panowania Jakuba I (około roku 1620 opłaty te stanowiły jedną

trzecią wszystkich dochodów Korony).

Parlament angielski, który w okresie elżbietańskim zdobył

dla siebie ważną pozycję, nie mógł pozostać obojętny wobec

poczynań króla i zdecydowanie przeciwstawił się jego ab-

solutystycznym zapędom. Wszystkie parlamenty obradujące

za panowania Jakuba I prowadziły ostrą krytykę polityki

dworu i występowały przeciwko ściąganiu nowych podatków

bez zgody Izby Gmin oraz stosowaniu na szeroką skalę handlu

patentami, monopolami i tytułami szlacheckimi. Rozrzutność

2 Był to tzw. Wielki Kontrakt (the Great Contract).

Historyczne Bitwy 085 - Naseby 1645.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: